Filologiya məsələləri leksikologiya

The role of terminological suffixes in the language

Filologiya məsələləri leksikologiya

Filologiya elmləri namizədi, Azərbaycan dilçiliyi kafedrasının dosenti

İş telefonu: (+99412)438-02-23

• 1942-ci ildə Cəbrayıl şəhərində anadan olub
• 1949-1960-cı illərdə orta məktəbdə oxuyub
• Ali təhsilini Azərbaycan Dövlət Universitetinin (indiki BDU-nun) filologiya fakültəsində alıb (1966-1970)
• Universiteti bitirəndən sonra elmi və pedaqoji taleyini аzərbaycan dilçiliyi ilə bağlayıb
• 1970-ci ildə «Azərbaycan dilində qrammatik sinonimlik» mövzusunda namizədlik dissertasiyasını uğurla müdafiə edib
• 1972-ci ildən BDU-nun Azərbaycan dilçiliyi kafedrasında çalışır. Eyni zamanda AMEA-nın dilçilik institutunda da fəaliyyət göstərir
• İsmayıl Məmmədov 5 kitab, 3 monoqrafiya və 60 çox elmi məqalənin müəllifidir
• Evlidir, üç övlad atasıdır

• Leksikologiya, semasiolgiya, morfologiya

• F. de Sossürün dilçilik görüşləri. Tərcüməyə ön söz. Bakı, 2003
• Dillə təfəkkürün münasibəti və leksik mənanın linqvistikası. Universitetin xəbərləri, 2004, №4
• Dilin sistemi və semantik hadisələr arasında bağlılıq. Filologiya məsələləri, Bakı,2008, №3
• Düzəltmə sözün genezisi və semantik əlpmətləri. «Azərbaycan filologiyasının aktual problemləri», Bakı, 2008

• Azərbaycan dilində qrammatik sinonimlik. Bakı, 1985
• Azərbaycan dili semasiologiyasına giriş. Bakı, 1988
• Azərbaycan dili sinonimlər lüğəti. Bakı, 1995
• «Kitabi Dədə Qorqudun lüğəti». Bakı, 2000
• Azərbaycan dilinin semantikası. Bakı, 2006

Filologiya məsələləri leksikologiya

Filologiya hər hansı bir xalqın dil və ədəbiyyatını öyrənən elmlərin hamısının birlikdə adıdır. Filoloq, mətnlərin öyrənilməsi yolu ilə bir dilin xüsusiyyətlərini araşdıran ixtisas sahibidir. Dil haradan əmələ gəlib, necə inkişaf edib, necə qurulub, necə görünür və digər dillərdən nə ilə fərqlənir, qədim və müasir dillər arasında hansı əlaqə var kimi suallara cavab verməyə çalışır. Azərbaycan dili və ədəbiyyatı filologiyası özlüyündə fransız dilinin düzgün üslubiyyatını, akademik yazı qaydalarını öyrənir. Həmçinin, klassik ədəbiyyat nümayəndələrinin əsərləri ilə yanaşı müasir ədəbiyyat nümunələri ilə, yazıçıların bioqrafiyası, onların üslub xüsusiyyətləri ilə tanış edir. Əlavə olaraq, lirik və epik əsərləri təhlil etməyi və ədəbiyyat nəzəriyyəsini öyrənir. Bu ixtisas dil və ədəbiyyata maraq göstərənlər üçün uyğundur.

Bu ixtisas sahibi nə işlə məşğul olur? (iş öhdəlikləri)

• ➝ Dilin quruluşunu və inkişafını öyrənir;
• ➝ Qədim və müasir dillərin ailəsinə və mənşəyinə görə təsnifləşdirir;
• ➝ Sözlərin dəqiq mənasını müəyyənləşdirir;
• ➝ Filologiya jurnallarında məqalələr dərc edir;
• ➝ Dilçilik və filologiya tələbələrinə kollec və universitetlərdə təlimlər(dərs) keçir;
• ➝ Mətnləri redaktə edir;
• ➝ Materialı nəşrə hazırlayır;
• ➝ Mətnləri və digər ədəbi əsərləri təhlil edir;
• ➝ Sahəyə uyğun olaraq jurnalist, tərcüməçi, yazıçı, tənqidçi və ssenari müəllifi kimi fəaliyyət göstərə bilər.

Harada bu ixtisasa sahiblənmək olar?

• ➝ Bakı Dövlət Universiteti
• ➝ Azərbaycan Dillər Universiteti
• ➝ Bakı Slavyan Universiteti
• ➝ Gəncə Dövlət Universiteti
• ➝ Sumqayıt Dövlət Universiteti
• ➝ “Azərbaycan” Universiteti
• ➝ Qərbi Kaspi Universiteti
• ➝ Xəzər Universiteti
• ➝ Bakı Avrasiya Universiteti
• ➝ Naxçıvan Dövlət Universiteti
• ➝ Odlar Yurdu Universiteti

Bu ixtisas üzrə harada çalışmaq olar?

• ➝ Filoloq müvafiq ixtisas üzrə tədqiqatçı kimi işləməklə yanaşı gələcəkdə türkoloq və azərbaycanşünas kimi də fəaliyyət göstərə bilər;
• ➝ Təhsilini müvafiq pillələr üzrə davam etdirərək ixtisas üzrə elmi dərəcəyə yiyələnməklə universitetdə işləyə bilər;
• ➝ Elmi institutlarda müvafiq dərəcə aldıqdan sonra elmi işçi kimi (məsələn, AMEA);
• ➝ İxtisasartırma kursu keçərək müəllim kimi işləyə bilər;
• ➝ Dövlət qulluğuna imtahan verməklə ixtisası üzrə mövcud vakansiyalarda (əsasən yazı işləri ilə bağlı olur);
• ➝ Mətbuatda, televiziyada;
• ➝ Təhsil, ədəbi və elmi nəşriyyatlarda.

Bu ixtisas üzrə lazım olan bilik və bacarıqlar (kompetensiyalar)

• ➝ Azərbaycan dilinin qrammatikasını mükəmməl bilməli;
• ➝ Əməli yazı nümunələrini mükəmməl bilməli;
• ➝ Tədqiqat bacarığı;
• ➝ Azərbaycan dilinin tarixinin əsas mərhələlərini, xronologiyasını bilməli;
• ➝ Azərbaycan mədəniyyətini dil vasitəsilə qoruyub saxlamağı bacarmalı;
• ➝ Azərbaycan ədəbiyyat tarixinin əsas mərhələlərini, xronologiyasını bilməli;
• ➝ Azərbaycan dilində əsas ədəbi, mədəni və tarixi cərəyanları müəyyənləşdirməli;
• ➝ Dilçilik, ədəbiyyat, tarix və mədəniyyət amilləri, prosesləri və hadisələri arasındakı əlaqəni müəyyənləşdirməli və izahını verə bilməli;
• ➝ Məlumatları dəqiq toplamalı, şərh etməli və idarə etmək bacarığı olmalı;
• ➝ Tənqidi düşüncə və problemin həlli;
• ➝ Kitabxana, arxivlə işləməli.

İxtisasın gələcəyi

Azərbaycan dili və ədəbiyyatının öyrənilməsi ümumtürk mədəniyyəti və dünya ədəbiyyatı kontekstində təqdim olunur. Bu,universitetin məzunlarına gələcəkdə Azərbaycan ədəbiyyatını və mədəniyyətini ümumbəşəri kontekstdə tədqiq edə bilmək imkanı verir.

Əmək haqqları

Bu sahə üzrə məvaciblər namizədin bilik və bacarıqlarına, elmi dərəcəsinə və s. uyğun olaraq 300-1500 AZN aralığında dəyişir.

Filologiya məsələləri, №5, 2017

əmələ gəlir. Affiks morfemlər də iki qrupa bölünür: prefiks və suffikslər.

Morfoloji üsulla termin yaradıcılığı söz yaratma prosesinin tərkib hissəsinə

aiddir. Müxtəlif dillərdə şəkilçilər müxtəlif olduğu üçün bu üsulun müxtəlif

önşəkilçili (prefiksal) söz yaradıcılığı;

sonşəkilçili (postfiksal) söz yaradıcılığı;

üçşəkilçili (infiksal) söz yaradıcılığı.

Bəzən söz müxtəlif suffkislərin birgə iştirakı nəticəsində yarana bilər.

Məsələn, belə söz yaradıcılığı Dilin leksik-terminoloji bazasının yeni

anlayışlarla zənginləşməsində affiksal (sintetik) və prefiksal (analitik) leksik-

terminoloji vahidlərinin özünəməxsus rolu və əhəmiyyəti vardır. Elə buna

görə də leksik-terminoloji vahidləri struktur məna xüsusiyyətlərinə görə

tərkibində afiksal və prefiksal səciyyəli sözyaratma elementləri iştirak edən

kimi ümimiləşdirmək olar. Tədqiqatlardan belə nəticə çıxarmaq olar ki, İngilis

dilindən fərqli olaraq Azərbaycan dilində informasiya rus dilindəki uyğun

modellər üzrə formalaşır. Внутрискважинный (quyudaxili); межфлюдальный

контакт (mayelərarası kontakt); призабойный (quyudibi) sözlərinin əsasında

yarandığı halda, rus dili modelindən fərqli olaraq Azərbaycan dilinin sintetiklik

tələbi üzrə qurulur. Bu da Azərbaycan dilinin ön şəkilçi yaratma qarşılığı

olmamasından irəli gəlir. İngilis dilində bu sözyaratma vasitələri özünün

məna müstəqilliyinə görə söz hüququ daşısa da informasiya verici modelə

görə müvafiq sözyaratma vasitəsinin qarşılığı səviyyəsində afsiksallıq

funksiyasını yerinə yetirir. Lakin bu vahidlər şəkilçi həddinə düşmədiyi üçün

onların vasitəsi ilə yaranan sözlər dildə düzəltmə yox, mürəkkəb leksik-

terminoloji vahidlər kimi səciyyəvidir.

Müasir Azərbaycan dilində neft və qaz yataqlarının işlənməsinə aid

terminlərin yaranmasında morfoloji sözdüzəltmə geniş yayılmış, istər milli

dildən, istərsə də başqa dillərdən alınan sözlərin müxtəlif suffikslərin əlavəsi

ilə termin düzəldilmiş, yeni mənalı terminlər yaranmışdır. Məsələn,

Azərbaycan dilində neft və qaz yataqlarının işlənməsində işlənən “istismar”

sözünə -çı suffiksi artırmaqla “istismarçı” termini yaranmışdır. Bu sözün

ingilis dilindəki variantı belədir: exploitation-explorer.

Termin yaradıcılığında sözdüzəldici suffikslərdən hər birinin öz yeri,

işlənmə məqamı, funksiyası vardır. Məsələn, müxtəlif sənət və peşələri,

ixtisasları, şəxsiyyətin cəmiyyətdəki mövqeyini, eləcə də ayrı-ayrı prosesləri

yerinə yetirən aparatları, cihazları bildirən terminlər adətən –çi, -çı, -çu, -çü

suffiksləri vasitəsilə ilə yaradılır. Azərbaycan dilində bu suffiks insan

fəaliyyəti ilə bağlı olan söz yaradır. Onun ifadə etdiyi mənaya gəldikdə isə

deməliyik ki, bu bir işlə məşğul olan şəxsi və ya sənət sahibini, subyekti

Filologiya məsələləri, № 5, 2017

bildirir, şəxsin müəyyən peşəyə, ixtisasa mənsub olduğunu göstərir. İngilis

dilində isə bu –er, -or suffiksi vasitəsi ilə düzəlir. Məsələn, driller-qazmaçı –

sözün kökü “to drill” – “qazmaq”, -er- feldən isim düzəldən şəkilçidir.

İngilis dili Azərbaycan dili

Laborer fəhlə, qara fəhlə, günəmuzd

Ropemaker kanatçı, kanat ustası

Operator operator, iş icraçısı

Operations coordinator baş dispetçer

Expert driller qazmaçı, ekspert

Exploration geophysicist kəşfiyyatçı geofizik

Trained –worker ixtisaslıfəhlə

İngilisdilindəşəxsinmüəyyənsənətvəpeşəyə sahib olduğunu –ist, -man

Craftsman sənətkar, fəhlə

İngilisdilində -er, -or suffiksiiləhəmçininayrı-

mələgəlir. Məsələn: air exhauster; accumulator (akumulyator); decanter

(çökdürücücihaz); desilter (çökdürücü); transducer (çevirici); underreamer

(genişləndirici) və s. misalgöstərməkolar.

sufikksiAzərbaycandilindəki – lıq, -lik, -luq, -lüksuffikslərinəuyğundur. Bu

(viscosity); dərinlikölçən (depth measuring device; nisbinəmlik (relative

humidity); axıcılıq (fluidity); süxurkeçiriciliyiəmsalı (permeability

coefficient); abrazivlik (süxurunaşınması) (abrasive formation); başlıq (çap)

unduqdabuxüsusiyyətvəəlamətiözündəəksetdirənterminlər yaranır: kövrəklik

(britness). Sifətəvəsayaqoşularaqmüxtəlifterminləryaranır. Üçlük (T-joint);

birtəbəqəlialmazbaşlığı – onelayer diamond; beşplunjerlinasos – quintuplex;

ilkinsüxur- primary rock və s.

ləgəlir. Buradaəsasən 1,2,3 və 4 saylarındanistifadəedilir. Məsələn: 3 vəya 4

ayaqlıqazımaqaldırıcısı (kopyor)- pile driver; ikivallıgilqarışdırıcı-twin –

Filologiya məsələləri, № 5, 2017

shaft mud mixer; üçağızlı boru-three-way piece; ikisilindrli nasos – duplex

pump; ikigirişli stator – double-lode stator; ikilüləli quyu – double barreled

well; üçgövdəli qazıma – triple hole simultaneous drilling; iki şaroşkalı balta

– two roller bit, twin cone bit.

Sıra sayı ilə də düzələn terminlərə rast gəlmək olar. İkinci dəfə

istifadə olunan boru- salvage pipe; çoxtəbəqəli almaz başlığı – multilayer

diamond core bit və s. Bu suffikslər müxtəlif sözdüzəldici şəkilçilərdən

sonra da işlənərək terminlər yarada bilir.

Bəzi terminlərin kökü alınır, terminin tərkibində işlənən suffiks isə

Azərbaycan dilinin özünəməxsus şəkilçilər vasitəsilə tərcümə olunur. İngilis

dilində tərkibindəki “-fication”; -“ization” “-isation”; “-ation” suffiksləri ilə

bitən neft terminləri Azərbaycan dilinə müvafiq olaraq “-yalaşma”.“-laşma”

“-ləşmə” şəkilçiləri vasitəsilə tərcümə olunmuşdur: adomisation –

dolomitləşmə; congelation- qatılaşma. İngilis dilindən Azərbaycan dilinə

daxil olmuş assimilation, transformation, fraction kimi alınma terminlərdəki

–tion suffiksi fonetik assimilyasiya, transformasiya, fraksiya şəklində

işlənərək fonetik assimilyasiyaya uğramışdır. İngilis dilindəki neft

terminlərinin tərkibində işlənən suffikslər Azərbaycan dilinə alınma olan

şəkilçi vasitəsilə tərcümə olunmuş, sözün kökü isə alınmışdır. Məsələn: “-

sion,” “-ziya”, “-tion”, “-siya”; “-ing”; – “siya”- coagulation- koaqulasiya;

perforating – perforasiya; attrition – abraziya; -yeilmə.

lı, li, lu, lü – suffiksləri ilə tilli başlıq- ridge; şarnirli dayaq- pivoting bearing;

tirli tormoz- dartaylama barabanında – post brake; gilli məhlul – mud;

kanatlı qazıma – cable tool drilling; neftli-qazlı lay – oil and gas bearing bed;

basqılı sular – pressure waters; plunjerli lift- plunger lift; pərli balta – grag

bit.-sız; siz; suz; süz – suffiksləri ilə də terminlər yaranır. Bu məhsuldar

suffiksdir və dildə inkarlıq bildirir və İngilis dilinin qrammatikasında iki cür

–sız- suffiksi var: “less” və “non”. “-less” suffiks, -non isə prefiksdir.

1.Bayramov H. Azərbaycan dili frazeologiyasının əsasları. Bakı, 1978.

2. Cəfərov S. Müasir Azərbaycan dilinin leksikası. Bakı, 1970.

3.Mehrabov A, Abbasov A, Mahmudov M. “Təhsilin modernləşdirilməsinin

aktual problemləri”. Bakı, 2013.

Filologiya məsələləri, № 5, 2017

The role of terminological suffixes in the language

Both morphology and lexicology study the word, but there is a

difference between them, lexicology studies a specific word, but morphology

studies an abstract word. Morphologystudies not the meaning of the word

but its structure. Morpheme is considered to be the basic unit of morphology.

While phonemes having different forms, options and variations, generally

speaking, allophones, morphemes also are formed by allomorphs. All

morphemes are divided into two great classes: root and affix morphemes.

Root morpheme conception has no an absolute characterin linguistics. Root

morphemes are compatible with simple wordsin agglutinative languages. In

inflected languages roots and affix morphemesare derived from a combina-

tion of morphemes. Affix morphemes are divided into two groups: suffixes

Роль терминологических суффиксов в языке

Слово «морфология и лексикология» изучается, но между ними

существует различие: лексикология изучает определенное слово, но

морфология изучает абстрактное слово. Морфология изучает не значе-

ние слова, а его структуру. Морфема считается базовой единицей мор-

фологии. Хотя фонемы, имеющие разные формы, варианты и вариации,

вообще говоря, аллофоны, морфемы также образуются алломорфами.

Все морфемы делятся на два больших класса: корневые и аффиксные

морфемы. Концепция корневой морфемы не имеет абсолютного харак-

тера в лингвистике. Корневые морфемы совместимы с простыми слова-

ми в агглютинативных языках. В флективных языках корни и аффиксы

морфем получены из комбинации морфем. Аффиксные морфемы деля-

тся на две группы: суффиксы и префиксы.

filologiya üzrə fəlsəfə doktor, dosent

Filologiya məsələləri, № 5, 2017

FRANSIZ DİLİNDƏ MÜRACİƏT VƏ TRANSFORMATİVLİK

FUNKSİYASINI DAŞIYAN SÖZÖNLƏR

Açar sözlər: köməkçi sözlər, sözönülər, müraciət ifadələri, qrupların

fərqlənməsi, əsas transformativ sözönü

Key words: auxiliary words, prepositions, applying phrases, distinction of

groups, important transformative preposition

Ключевые слова: вспомогательные слова, предлоги, выражения

обращения, отличие групп, преобразующий предлог

Analitik dillər qrupuna məxsus fransız dilinin cümlə quruluşunda

qrammatik, semantik nöqteyi-nəzərdən mühüm əhəmiyyətli sözönü bəhsinin

dərindən öyrənilib mənimsənilməsinə, axtarışların davamlı olmasına ehtiyac

duyulur. Sözönülər sadə və mürəkkəb olmaqla iki növə ayrılır. Məsələn:

«həqiqi» sayılan 19 sadə: à, après, avant, avec, chez, contre, dans, de, dès,

devant, en, entre, par, pour, sans, selon, sous, sur, vers və s. Brendala

görə à, partir de, au-dessus de, d’après kimi mürəkkəb sözönülər sırasında

depuis, hormis, malgré, parmi kimi sadə sözönülər də sadalanmışdır.

Cümlə tərkibində funksiyasına görə müxtəlif olan sözönülərdən bir

qismi də müraciət (xitab) ifadə edən sözönülərdir.

Müraciət sözönüləri cümlədə adı çəkilən şəxsin maddi və ya qeyri-

maddi əşyanın digərilə əlaqəli hərəkətin nəticəsini göstərməyə xidmət edir.

Müraciət sözönüləri 3 semantik qrupa ayrılır:

1) Heç bir yardımçı mənası olmayıb, ancaq müraciət göstərən à, à

l’adresse de, à l’intention de, à l’usage de, pour sözönüləri;

2) Müraciətdə əsasən xeyirxahlıq, xoş məramlılıq hallarını ifadə edən à

la gloire de, à la louange de, à l’appui de, à l’avantage de, à l’honneur

de, au bénéfice de, au profit de dans l’intérêt de, en faveur de, pour,

pour le compte de sözönüləri;

3) Ziddiyyət, bədxahlıq, uğursuzluq mənalarında işlənən sözönülər: à

(au) contre-pied de, à l’encontre de, au désavantage de, au détriment de,

au préjudice de, aux dépens de, aux frais de, contre, en défaveur de …

Birinci qrupa daxil olan sözönülər öz aralarında müəyyən əlamətinə

görə fərqlənir. Bunu biz ən çox işlənən à və pour sözönülərinin ziddiyyətli

xüsusiyyətində müşahidə edə bilərik.

A sözönüsü feildən sonra gələrək hərəkətin istiqamətini göstərir,

subyektin digər şəxslə münasibətlərini əlaqələndirən birləşmələrdə işlənir:

Filologiya məsələləri, № 5, 2017

offrir des fleurs à qn., prêter secours à qn., faire plaisir à qn., parler à

qn., sourire à qn., imposer sa volonté à qn. A sözönüsü eyni zamanda

subyektin qarşı tərəfə münasibətini təyin edən feillərdən sonra işlənir: céder

à qn., refuser à qn., résister à qn.

A la gloire de, à la louange de, à l’honneur de feil və isimdən sonra

işlənərək bədii, incəsənət əsərlərində şəxs, həmçinin cansız, abstrakt isimlərə

dair hər hansı fikir anlamında işlənir.

. il avait composé un poème à la gloire de l’Atlantique .

– . elle avait fait aussi une sorte de cantique à la louange de M.

– Ce texte clé, à l’honneur des mères appartient à Musset.

A l’appui de müəyyən mövcud vəziyyətdə abstrakt isimlə işlənən

. mon père cita des chiffres à l’appui de son opinion.

A l’avantage de müharibə, mübahisə və ya münaqişə şəraitində

məqamın şəxsin xeyrinə həllini göstərir:

. les opérations militaires se déroulaient à l’avantage des Alliés.

Au bénéfice de, au profit de, dans l’intérêt de sözönüləri

ümumiyyətlə mənafe, yararlanma anlayışlarında işlənib, həm canlı, həm də

cansız əşyaları nəzərdə tutur.

Les revenus doivent être effectivement redistribués au detriment des

capitalistes et au bénéfice de tous ceux qui travaillent .

– . elle se privait de tout au profit de ses bêtes : – je suis prêt à me

dépouiller de tout ce que je possède, dans l’intérêt de mes frères pingouins

En faveur de feil və isimdən sonra işlənərək söz və əməllə köməyi

Birinci halda à l’encontre de ancaq mücərrəd isimlə işlənirsə, ikinci

halda mücərrəd isimlə işlənməklə yanaşı konkret şəxsə də bağlanır:

Une pareille conception va à l’encontre de l’évidence la plus flagrante.

– . il redoutait quelque lâche et subtile machination à l’encontre de la

Au désavantage de sözönüsü maliyyə hesablarından bəhs edən

cümlələrdə şəxs adlarının qarşısında işlənir:

. la serveuse s’était trompée de 2.50 F sur l’addition, au désavantage

Au trois de cümlədə adı çəkilən şəxsin məsrəflərini birbaşa və ya

məcazi mənalandıran sözönülərdən biridir.

C’est une nièce qu’Aline élève ici, aux frais de M. Jules, bien entendu.

– . il semble que je ne sois capable d’être heureux qu’aux frais

Filologiya məsələləri, № 5, 2017

Contre həm konkret, mücərrəd, eyni zamanda canlı, cansız isimlərlə

Transformativlik əlaqəsini ifadə edən en vahid sözönü olub, bir

maddənin digərinə çevrilməsi xüsusiyyətini özündə əks etdirən əşyanı

göstərir. Transformativlik mənası en sözönüsü üçün aşağıdakı sözlərdən

1) «Çevrilməni» əks etdirib və çevrilmə əlamətini dəqiqləşdirən feil,

isim və sifətlərdən sonra: changer, sechanger, changement, métamorphose,

Il avait converti sa chambre en observatoire.

– Létonnement d’André se mua en une peur panique.

– Les alchimistes croyaient à la conversation des métaux en or.

– L’eau convertible en vapeur.

2) «Bölüşmə, ayrılma» mənalı feil, isim və sifətlərdən sonra: analyser,

casser, couper, décomposer, déchirer, fendre, diviser ; se diviser, se

décomposer, éclater ; analyse, décomposition, division, analysable, divisible

Le local est divisé en deux pièces.

3) «Birləşmə» ifadəli feil və isimlərdən sonra: fondre, lier, réunir, se

fondre, se réunir, fusion.

– Toutes les opinions divergeantes s’étaient fondues en un seul espoir.

4) Təkrar geyinmə əlamətli feillərdən sonra: déguiser, habiller, se

camoufler, se déguiser.

. mais que dira-t-on de l’officier qui se camoufle en simple cavalier ?

5) «Boyanma» mənalı feillərdən sonra: badigeonner, colorer, grimer,

On lui a badigeonne le nez en rouge.

6) «Xərcləmə», qiymətli əşyanın nəticədə dəyərsizləşməsini göstərən

feillərdən sonra: consumer, dilapider, dissiper, gaspiller, pedre, réduire,

ruiner, user, s’en aller, dégénérer, se dissiper, s’épuiser, filer, se gaspiller,

tomber, tourner və s.

– Elle usait sa vie en de perpétuelles admirations et se consumait en

7) Hiss və duyğu ifadəli feillərdən sonra: s’anéantir en excuses et en

révérences; se confondre en reconnaissances, en axcusesm éclater en

sanglots ; fondre en larmes ; exploser en cris et en battements de mains ; se

répandre en jurons və s.

8) S’achever, finir, (se) terminer feillərindən sonra:

Quelques dizaines de mètres plus loin, la route s’achève en un terre-

Filologiya məsələləri, № 5, 2017

9) Se conguler, se condenser, se cristalliser, se solidifier; éclore,

s’évanouir; s’élargir, s’enfiler; se plier, rouler; se diluer; s’enchevnêtrer,

commutation kimi feil və isimlərdən sonra en sözönüsünün işlənməsi

əşyanın əsasən çevrilərkən fərqli, əlavə çalar almasını göstərir.

1. Lexis : Larousse de la langue française. P., 1997

2. Степанов Ю.С. Структура французского языка. М., 1965

3. Brondal V. Théorie des prépositions. Copenhague, 1950

4. Предлоги французского языка и их употребление. М., 2008

5. Nyrop. Petit larousse. P., 1975

6. Pottier B. Systématique des éléments de relations. P., 1962

7. Spang-Hanssen E. Les prépositions incolores du français modrene.

8. Grevisse M. Quelle préposition ? P., 1977

9. Georgin R. Jeux des mots. P., 1957

10. Jaeggi A. Le rôle de la préposition et de la locution prépositive dans les

rapports abstraits en français moderne. Berne, 1956

The preposition learing the function of address and transformavity

In French the modern classification of prepositions are based on

historical, morphic, syntactic, semantic principle which are different. The

prepositions which are based on historical principles are divided into two

groups. One of them is preposition whose origin is from latin, the other

preposition is created in french language. The point of from morphic point of

view the prepositions are divided into simple and compound types. On the

other hand the prepostions are divided into different groups : the

reproduction of prepositions from which part of speech or the examination of

preposition consisting of hart of speech. The syntactic analysis of

prepositions had been expressed in the K.De Bura and K.Togebun’s

classification. According to the their classification the most different is

semantic prepositions. In the composition of classification the lexical

completeness of prepositions are considered. In this classifications the

objective particularity of actual prepositions are reflected.

Filologiya məsələləri, № 5, 2017

The prepositions are important in the sentence structure of language

according to the lexical, grammatical and semantic point of view that are

refered to the auxilary words. The prepositions are classified under 23

(twenty three) titles according to the all three caracters. In this article is

argued about bath of them : the opportunity of exploitation of prepositions

and the shades of meaning of prepositions that are used in the function of

appeal and transformativeness.

Адресатные и трансформативные предлоги во французском языке

Существующие классификации французских предлогов исходят

из различных принципов: исторического, морфологического, семанти-

ческого. На основе исторического принципа французские предлоги

делятся на предлоги, унаследованные от латыни, и на предлоги, образо-

ванные в самом французском языке. С морфологической точки зрения

предлоги, с одной стороны, делятся на простые и составные, а с другой

распределяются по различным группам, в зависимости от того, из каких

частей речи они развились, или из каких частей речи они состоят.

Синтаксический принцип нашел отражение в двух классификациях –

К.Д.Бура и К.Точебю. Ещё более разнообразны классификации, исхо-

дящие из семантики предлогов. В этом случае за основу классификации