Yeniyetmələrin əsas psixoloji problemləri. Psixoloq yazır

Psixodinamik terapiya psixoanalitik düşüncə xəttini izləyir və çox vaxt onunla qarışdırılır. Bununla birlikdə, psixoanaliz və psixodinamik psixoterapiya tamamilə eyni deyil.

Psixoloji terapiya: növləri və xüsusiyyətləri

The psixoloji terapiya Psixoloqun davranış, şəxsi münasibətlər, iş və digərləri ilə əlaqəli müxtəlif problemləri həll etmək üçün bir xəstə ilə qarşılıqlı əlaqə qurduğu bir prosedurdur.

The psixoloji terapiya növləri Uşaqlar, yeniyetmələr və böyüklər üçün ən çox istifadə olunan psixoanalitik terapiya, psixodinamik terapiya, idrak-davranış terapiyası, davranış terapiyası, idrak terapiyası, humanist terapiya, gestalt terapiyası, nöropsikoloji terapiyası, sistem terapiyası və məşqdir.

Əvvəla, fərqli terapiya növləri olduğu və bütün psixoloqların eyni tip iş görmədiyi nəzərə alınmalıdır. Bu ilk qiymətləndirmə vacibdir, çünki hər bir terapiya növü müəyyən xüsusiyyətlərə malikdir və bir sıra problemlər üçün daha faydalıdır.

Psixoloqa müraciət etmək niyyətində olan hər bir insan əvvəllər mövcud olan terapiya növləri və problemlərinə ən uyğun olanları sənədləşdirilməlidir. Nəzərə alınmalıdır ki, terapiya dərsləri narahatlıq doğuran psixoloji problemlər və ya müalicə etmək istədikləri xəstəliklər əsasında qurulmur, əksinə fərqli psixologiya məktəblərinə və paradiqmalarına uyğundur.

Psixoloji terapiya növləri və necə işlədikləri

1- Psixoanalitik terapiya

Bu terapiya psixologiyanın bir intizam olaraq doğulmasını ehtimal edir və mənşəyi psixoanalizin atası olan məşhur terapevt Sigmund Freuddan daha çoxdur.

Freydin nəzəriyyəsi insanların davranışlarını izah edir və əsasən uşaqlıq dövründə yaranan şüursuz qarşıdurmaların analizinə əsaslanır.

Əslində psixoloji narahatlıqları başa düşmək və şərh etmək üçün Freyd şüur ​​tərəfindən bastırılan və şüursuz qalan instinktiv sürücülərə xüsusi əhəmiyyət verirdi.

Psixoanalizin bu əsaslarını nəzərə alaraq, psixoanalist terapist yuxuların, uğursuz hərəkətlərin və sərbəst birləşmələrin təfsiri ilə şüursuz qarşıdurmaların ortaya çıxmasına cavabdehdir.

Hamısından, bu gün ən çox istifadə edilən, xəstənin bütün fikirlərini, duyğularını, düşüncələrini və zehni görüntülərini seanslarda təqdim edildiyi kimi ifadə etməsini hədəfləyən bir üsul olan pulsuz birləşmədir.

Bu ifadə emosional katarsisin terapevtik gücünün, yəni insanların zehni sağlamlıq vəziyyətinin yaxşı olması üçün düşüncələrimizi və duyğularımızı sərbəst buraxma ehtiyacının şərtlərindən irəli gəlir.

Xəstə özünü ifadə etdikdən sonra, psixoanalizçi hansının şüursuzda bir münaqişəni əks etdirdiyini, hansının əks etdirmədiyini təyin etməlidir.

2- Psixodinamik terapiya

Psixodinamik terapiya psixoanalitik düşüncə xəttini izləyir və çox vaxt onunla qarışdırılır. Bununla birlikdə, psixoanaliz və psixodinamik psixoterapiya tamamilə eyni deyil.

Psixodinamik terapiya özünə, id və supereqoya analitik yanaşmaya klassik baxışı geridə qoyur. Əslində bu, “psixoanalizin modernizasiyası” kimi qəbul edilir, çünki bu cərəyanın ən mübahisəli və ekstremist tərəflərindən imtina edir.

Bu tip terapiyanı həyata keçirməyin müxtəlif üsulları var, lakin hamısı eyni məqsədi güdür: xəstəyə motivləri və gizli münaqişələri barədə məlumatlılıq vəziyyəti vermək.

3- Koqnitiv-davranışçı terapiya

Bilişsel-davranışçı terapiya, əvvəllər müzakirə etdiyimiz iki terapiyadan tamamilə uzaqlaşmağı nəzərdə tutur. Əslində həm insan psixikasının fəaliyyətinin konseptuallaşması, həm də klinik praktikası bir-birindən uzaqdır.

Koqnitiv davranış terapiyasına (CBT) görə düşüncələrin, inancların və münasibətlərin davranışla yanaşı duyğu və duyğuları da təsir etdiyi anlaşılır. Əslində fəaliyyətin bir-birinə geri qayıdan bu üç əsas sahəyə düşdüyü düşünülür.

Bu şəkildə bir duyğu müəyyən bir düşüncə tipini gücləndirir ki, bu da öz növbəsində ilkin duyğunu və ya konkret düşüncəni gücləndirə biləcək xüsusi bir davranışı motivasiya edir.

Beləliklə, bu əməliyyat şəraitində CBT, xəstəyə fərqli problemlərlə daha yaxşı mübarizə aparmaq üçün bir sıra bacarıqları öyrətməyə çalışan bir terapiyadır.

Əslində bu müalicənin təsirli olması üçün əsas məqam xəstənin fəaliyyətindən xəbərdar olması və psixoloqun psixoloji vəziyyətini yaxşılaşdırmaq üçün təklif etdiyi strategiyaları tətbiq edə bilməsidir.

Bundan əlavə, CBT-də həm düşüncə nümunələri, onları müəyyənləşdirmək, təhlil etmək və uyğunlaşdırmaq, həm də davranış nümunələri üzərində işləmək, davranışı dəyişdirə biləcək və faydalı təsirlər göstərə biləcək üsullar tətbiq etmək.

CBT, fobiya və digər narahatlıq pozuqluqları üçün mükəmməl bir müalicədir, hal-hazırda hər hansı bir zehni bozukluğu müalicə etmək üçün istifadə olunur.

4- Davranış terapiyası

Davranış müalicələri, adından da göründüyü kimi, yalnız davranış komponentinə diqqət yetirməklə xarakterizə olunan bilişsel davranış müalicəsinin bir variantıdır.

Koqnitiv-davranışçı terapiya düşüncə, duyğu və davranışları əhatə etdiyi halda, davranış müalicələri daha həddindən artıq bir fikir verir və yalnız davranışa yönəlir.

Bu yanaşmaya görə davranış müalicə ediləcək əsas element olaraq dayanır və dəyişdirildiyi təqdirdə qalan dəyişənlərin (duyğu və düşüncələr) də dəyişəcəyinə əsaslanır.

Bu tip terapiyanın terapevtik seansları yalnız insanların psixoloji rifahını artırmaq məqsədi ilə davranışların modulyasiya edilməsinə yönəlmiş texnikalara yönəldilir.

Əksər hallarda bu texnikaları idrak müalicələri ilə müşayiət etməyin əlverişli olduğu elmi cəhətdən sübut olunsa da (idrak-davranış terapiyasında olduğu kimi), davranış terapiyası müxtəlif hallarda faydalıdır.

Xüsusilə şizofreniya, demans sindromu və ya çox ağır depressiyalardakı kimi rasional düşüncələri birləşdirməyin çox çətin olduğu insanlarda davranış müdaxilələrini daxil etmək ən yaxşı müalicə yolu ola bilər.

5- Koqnitiv terapiya

Koqnitiv terapiya, narahatlığa səbəb olanları aradan qaldırmaq və psixoloji vəziyyət üçün faydalı idraklar yaratmaq məqsədi ilə yalnız insanın düşüncələrinin yenidən qurulmasına yönəlmişdir.

Bu tip terapiya daxilində idrak rekonstruksiyası, Sokratik dialoq və ya ABC modeli kimi bir çox texnika görünür.

Hamısı, terapevtin xəstənin düşüncələrini ətraflı bir şəkildə təhlil edərək ortaya çıxan irrasional idrakları düzəltməyə çalışması ilə xarakterizə olunur.

Bu o demək deyil ki, psixoloq xəstəyə nə düşünüb nəyi düşünməməsini izah edir, əksinə şeylərin necə görüləcəyini və hansı düşüncələrin qəbul edilməli olduğunu birlikdə konsepsiya edir və təhlil edir.

Bu terapiya depressiyanı (çox ağır mərhələlər xaricində), uyğunlaşma pozğunluqlarını və bəzi narahatlıq pozğunluqlarını, xüsusilə ümumiləşdirilmiş narahatlıq pozuqluğunu müalicə etmək üçün geniş istifadə olunur.

6- Humanist terapiya

Humanist psixologiya həm bilişsel-davranış perspektivlərini, həm də psixoanalitik perspektivləri düşünən psixologiyanın üçüncü dalğası hesab olunur.20-ci əsrin ortalarında İbrahim Maslow və Carl Rogers-in əlində anadan olub və fenomenologiya və ekzistensializmdən güclü təsirlənib.

Humanist terapiyalarda fərdin, şüurlu, qəsdən, davamlı inkişafda olan, zehni təmsilləri və subyektiv hallarının özü haqqında etibarlı bir məlumat mənbəyi olduğu müdafiə olunur.

Xəstə həm varoluşçu axtarışında, həm də qarşılaşa biləcəyi problemlərin həllində əsas aktyor kimi görülür. Bu şəkildə, humanist terapevt, prosesin asanlaşdırıcısı kimi ikinci dərəcəli bir rola sahibdir və mövzuya axtardığı cavabları təkbaşına tapmasına imkan verir.

Psixoterapevt insanın özünü dərk etməsinə çalışır, buna görə xəstəsini müşayiət edir və ona rəhbərlik edir, lakin bütün qərarlar həmişə xəstə tərəfindən veriləcəkdir.

7- Gestalt terapiyası

Gestalt terapiyası, keçən əsrin ortalarında Fritz Perls, Laura Perls və Paul Goodman tərəfindən inkişaf etdirilən xüsusi bir humanist terapiya növüdür.

Bu mövqedən ağılın özünü tənzimləyən və bütöv bir vahid olduğu və bütöv hissələrin cəmindən çox olduğu Gestalt psixologiyasının əsas prinsipinə söykəndiyi anlaşılır.

Bu, gestaltın insanı bir bütün olaraq təsəvvür etdiyi, hədəfləri, ehtiyacları, potensialları və ya xüsusi problemləri kimi fərqli cəhətlərini birləşdirdiyi anlamına gəlir.

Beləliklə, bu tip terapiyada xəstənin özünüdərkini, azadlığını və özünü istiqamətləndirməsini yaxşılaşdırmaq üçün təcrübə və yaradıcılıq üsullarından istifadə olunur. Terapevt heç vaxt xəstəyə nə edəcəyini demir, ancaq dialoqun təhsil qabiliyyətindən istifadə edir.

Gestalt terapiyaları indiki anda və fərdi inteqrativ baxımdan görünən duyğu və bədən təcrübəsinin özünüdərk etməsinə böyük dəyər verir.

Bu səbəbdən, bir çox insan üçün gestalt, sadə bir psixoloji terapiya deyil, əksinə fərdin dünya ilə münasibətləri qavrayış tərzinə müsbət qatqı təmin edən orijinal bir həyat fəlsəfəsidir.

8- Sistemik terapiya

Sistemik terapiya da insanların həyatına inteqrativ bir baxış qazanır. Bu şəkildə psixoterapiyada diqqətin çox hissəsini inhisara alan əsas element, fərdin həyatından irəli gələn münasibətlər məcmusudur.

Bu görmə qabiliyyətinə görə həm olduğumuz, həm də qurduğumuz xarici dünyadan fərqli stimullarla həyata keçirdiyimiz qarşılıqlı əlaqədən, istər insanlar, istər fərd qrupları, siniflər, fəaliyyətlər və s.

Bu psixoterapiyanın üstünlüyü ondan ibarətdir ki, birbaşa insanın münasibətlərinə yönəldərək, çox praktik ola biləcək problem həll yanaşması əldə edir.

Hal-hazırda bol miqdarda istifadə olunan və ailə problemlərinin və cütlük münaqişələrinin, məlum qrup terapiyaları yolu ilə həll edilməsində çox müsbət nəticələri olan bir terapiyadır.

Sistemik terapiya bir qrupun (və ya bir cütlüyün) davranışı içərisindəki funksional pozuntuların müəyyənləşdirilməsinə yönəldilir, buna görə münasibət sistemlərini qlobal səviyyədə tarazlaşdırmağa çalışır və yalnız fərdi səviyyədə ortaya çıxan problemləri tərk edir.

9- Nöropsikoloji terapiya

Nöropsikoloji və neyro reabilitasiya terapiyası, hər hansı bir yaşda beyin zədəsi və ya sinir sisteminin funksiyası pozğunluğu ilə qarşılaşan insanlara müdaxilələrin həyata keçirilməsindən məsuldur.

Alzheimer və ya Parkinson və ya digər demans sindromları, amnestik pozğunluqlar, baş zədələri, beyin travmaları və digər patologiyalar kimi xəstəliklər bilişsel qabiliyyətlərimizi azalda bilər.

Bu şəkildə, nöropsikoloji terapiya indiyə qədər müzakirə olunan müalicələrdən bir az uzaqlaşır və fərqli fəaliyyətlərin həyata keçirilməsi və spesifik müalicələrin uyğunlaşdırılması yolu ilə idrak qabiliyyətlərinin bərpasına diqqət yetirir.

10- Məşqçilik

Nəhayət, psixoloji terapiyanı özü-özlüyündə konfiqurasiya etməməsinə baxmayaraq koçluq psixoloqların yerinə yetirdiyi funksiyalardan biridir. Əslində günümüzdə bu cür müdaxiləni həyata keçirməyə qoşulan daha çox mütəxəssis (yalnız psixoloq deyil) var.

Nəzərə alınmalıdır ki, yuxarıda göstərilənlərdən fərqli olaraq məşqçilik fərdi inkişafa yönəlmiş, lakin psixoterapiya olmayan bir texnikadır.

Beləliklə, bu növ müdaxilənin bir çox hallarda faydalı olmasına baxmayaraq, ciddi psixoloji pozğunluqlara məruz qaldıqda, xüsusən də müalicəni həyata keçirən mütəxəssis psixoloq olmadığı təqdirdə, bunu etmək məsləhət deyil.

11- Jungian terapiyası

Jungun yaradıcısı, tanınmış həkim və psixoloq Carl Jung (1875-1961) şərəfinə analizi olaraq da bilinir. Depressiya və ya narahatlıq və bağımlılıq kimi xəstəliklər üçün geniş istifadə olunur.

Jung, arketiplər, xəyallar və ya bədii təzahürlər sayəsində şüursuz olaraq araşdırma aparmadığınız müddətcə duyğu tarazlığının heç vaxt əldə edilə bilməyəcəyini təklif edir. Məqsəd xəstənin emosional rifahını pozan gizli məlumatları tapmaqdır.

Bunun üçün terapevt xəstənin etibarını qazanmalı və özünə sərbəst, təzyiq göstərmədən və içəri baxmaq qorxusu olmadan özünü ifadə etməlidir. Şüurla şüursuz arasında bir oyun olardı, zehni travma verən şeyi tapana qədər.

Terapiya zamanı xəyallar analiz edilir, xəstənin özünü ifadə etdiyi fəaliyyətlər yaradılır və şəkillər və ya söz birləşmələri yaradılır.

12- Musiqi terapiyası

Bu terapiya bir xəstənin zehni rifahını yaxşılaşdırmaq üçün musiqi istifadəsinə əsaslanır. Çox vaxt özünə hörmətini artırmaq üçün, öyrənmə çətinliyi olan insanlara dəstək, alkoqollu və ya narkotik aludəçilərinin reabilitasiyası, həmçinin ölümcül xəstəliyi olan insanlar üçün stimul kimi istifadə olunur.

Bu, musiqinin insanlarda hissiyyat, motor, emosional və ya idrak aspektləri üzərində işləmək qabiliyyəti ilə bağlıdır. Xoş və qeyri-invaziv bir texnika olduğu üçün yüksək səviyyədə qəbul olunur.

13- Çözümlərə Fokuslanmış Qisa Terapiya

Sistem terapiyasına mənsub olan TBCS, müəyyən bir funksional problemin həllini tez və səmərəli tapmağa əsaslanan bir qaynaqdır. Xüsusilə bir tərəfdaş, ailə, özünə hörmətsizlik və ya bəzi hallarda cinsi problemlərdə tətbiq olunur.

Prosedur, xəstələrə vəziyyətlərini yaxşılaşdırmaq üçün güclü tərəflərini əks etdirə və inkişaf etdirə biləcək suallar verməkdir.

Xəstə özü uyğun görmədikcə, keçmişə nəzər salmaq lazım deyil.

İşçilərinin, tələbələrinin və qurumla əlaqəli digər işçilərinin rifah halını yaxşılaşdırmaq üçün bu tip terapiyaya müraciət edən bir çox şirkət və ya təhsil mərkəzi var.

14- Şəxsiyyətlərarası psixologiya

Bu terapiya, bir insanın şüur, ruh və ya mənəviyyat, yəni insan xəyalından yaranan və az elmi əsası olan konsepsiyalar kimi narahatlıqları kimi başa düşülən “kənarlara” yönəldilmişdir.

Bu cür yardıma müraciət edən xəstə, özünü inkişaf etdirməli, mənəvi bir dinclik tapmalı, varlığına bir məna verməli və ya mistik təcrübələri üçün bir izahat axtarmalı olmasıdır.

Bu vəziyyətdə terapevt şəfqət göstərməli, xəstəsinin psixologiyasını anlamağa açıq olmalı və narahatlıqlarını həll etmək üçün praktik bir yanaşma axtarmalıdır. Yoga, meditasiya və ya yaradıcı yazı kimi müalicələrin xəstəyə tövsiyə edilməsi ilə dəstəklənə bilər.

15- Müştəri mərkəzli terapiya

Carl Rogers tərəfindən hazırlanmış, humanist terapiyanın bir hissəsidir. Bu səbəbdən, xəstə müddət ərzində tanıyacaq, inkişaf etdirəcək və özünü dərk edəcəkdir. Terapevt yalnız empati, anlayış və qəbul yolu ilə rəhbərlik etməlidir.

Məqsəd, xəstənin öz mesajını necə şərh edəcəyini və özünün bilmədiyi və ya istismar edə bilmədiyi güclü cəhətlərini araşdıracağını bilməsidir.

İstinadlar

1. Araújo, UF i Sastre, G. (Koordinatlar.) (2008) Problem əsaslı öyrənmə. Universitetdə tədrisə yeni bir perspektiv. Barselona: Redaksiya Gedisa.
2. Castro, A. (2004) Psixoloqun peşəkar səriştələri və fərqli iş mühitlərindəki peşəkar profillərin ehtiyacları. Fənlərarası, il / cild 21, num. 002, səh. 117-152.
3. İspaniyanın Rəsmi Psixoloqlar Kolleci (1998) Psixoloqun profilləri. Madrid: İspaniyanın Rəsmi Psixoloqlar Kolleci.
4. Mendoza, A. (2005) Nümunə işi: Koqnitiv yanaşma. Meksika: Trillas.
5. Orts, M. (2011) L’aprenentatge basat en problemes (ABP). Nəzəriyyədən praktikaya: bir qrup tələbə ilə təcrübə. Barcelona: Redaksiya GRAÓ.

Yeniyetmələrin əsas psixoloji problemləri. Psixoloq yazır

Yetkinlik, fərdin qarşı cinslə yaxınlaşması və bu yaxınlaşmanın nəticəsi olaraq,fiziki və hissiyyat baxımından doyuma çatması kimi adlandırılmaqdadır.

Yetkinlik sadəcə fizioloji inkişafla bağlı deyil,hissi və zehni inkişafla da əlaqədardır. Uşaqlıqda başlayan yetkinlik qavramı, yeniyetməlik dövründə pik nöqtəyə çatır. 13-14 yaşlarında başlayır, 17-21 yaşlarında bitir.

Qızlarda 11-13 yaş

Oğlanlarda 13-15 yaş

Yeniyetməlik dövründə böyümə və bədən dəyişikliklərinin davranış və qaydalar üzərindəki təsirləri:

– Qaydalara qarşı dirəniş

– Cinsiyyətə hədsiz maraq

– Özgüvənsizliklə və s. ilə özünü göstərir.

Aqressiv davranış yeniyetmələr arasında geniş yayılıb və get gedə artmaqdadır. Belə yeniyetmələr cəmiyyətə olan dəyər və münasibətləri deformasiyaya uğradır. Eqoizm, ətrafdakıların hisslərinə laqeydlik, neqativ davranış belə yeniyetmələrin tipik xüsusiyyətlərindəndir. Bəzi tədqiqatçılar yeniyetmə aqressiyasının səbəblərini yeniyetməlik dövründə yaranan fizioloji dəyişiklikdə görür. Cinsi yetişkənlik dövründə endokrin vəzilərində olan dəyişikliklər nəticəsində yeniyetmənin davranışında emosional reaksiyalar üstünlük təşkil etməyə başlayır.

Yeniyetmənin aqressiv davranışının səbəblərini araşdırarkən, nəticə aydındır: aqressiv davranışın yaranmasında bioloji,psixoloji və sosioloji amillər mühüm rol oynayır.

Yeniyetmədə aqressiyanın təzahürünə təkcə uşağın inkişafında olan problemlər deyil,həm də situativ amillərdə təsir göstərə bilər. Məsələn: bu başqalarının yeniyetmələrə verdiyi qiymət,qisas almaq və ya nəyin isə qarşılığını vermək arzusu ilə bağlı meydana çıxa bilər.

Yeniyetməlik dövründə aqressiya bir çox hallarda ətrafdakıların davranışına cavab reaksiyası və ya “qisas” arzusu ilə bağlı ola bilər. Əgər yeniyetmənin aqressiv hərəkətə cavab vermək imkanı olmursa, nəticədə yeniyetmədə frustrasiya halı yüksəlir,lakin aqressiv motivin səviyyəsi ləngiyir.

Müasir dövrümüzün dinamikliyi zəminində yeniyetmələrin problemlərinin psixoloji istiqamətdə tədqiq olunmasında yeni cəhətlər özünü büruzə verir. Yeniyetməlik problemlərinə gender aspektindən yanaşmada mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

Yeniyetmələrin problemlərinə gender baxımından yanaşma onların şüurunun ,davranışının formalaşmasında böyük əhəmiyyət kəsb edir. Müasir dövrdə yeniyetmələr üçün ümumi cəhət,onların formalaşmasında maksulinizasiyanın ön plana çıxmasından ibarətdir. Bu mövqedən çıxış edərək, kişinin güclü, müstəqil, aktiv, aqressiv, şəxsi mailiyyətlərə yönəlmiş və s. qadının isə zərif, dözümlü, zəif, asılı, emosional, nəzakətli, ailənin maraqlarına istiqamətlənmiş olmasına xüsusi diqqət yetirilir.

Yeniyetməlik dövrünün özü yüksək risk qrupunu təmsil edir.Bu özünü bir sıra amillərdə göstərir.1-ci psixotermonal proseslərdən başlayaraq, “Mən” konsepsiyasının yenidən qurulması ilə tamamlanan, yeniyetməlik dövrünə keçmənin çətinlikləri, 2-ci yeniyetmənin təqdim etdiyi sosial mövqenin qeyri-müəyyənliyi və məhdudluğu, 3-cü sosial nəzarətin mexanizmlərinin yeniləşməsi ilə şərtlənmiş ziddiyyət: normalar və böyüklərə itaətkarlıqla əsaslanmış heç bir təsir gücünə malik olmayan uşaq nəzarət formaları, böyük nəzarət vasitələri isə təxmin edilən şüurlu intizam və özünə nəzarət isə ya hələ yoxdur və ya hələ möhkəmlənməyib.

İnsan doğulduğu gündən cəmiyyət həyatına daxil olur, sosiallaşır və özünəməxsus inkişaf mərhələsi keçir. İnsanın inkişafında bioloji, sosial və psixoloji olmaqla bir çox amillər iştirak edir. Bu nöqteyi nəzərdən psixoloqlar hesab edirlər ki,uşaq və yeniyetmələrin inkişafında iştirak edən ən mühüm sosial qrup-ailədir. Ailə-sosial mövqenin formalaşmasına təsir edən ən vacib amillərdən biridir. Hər bir ailə ümumi cəhətlərlə yanaşı eyni zamanda özünəməxsus və unikal xüsusiyyətlərə malikdir.

Yeniyetməlik dövrü ailənin bütün üvzlərinin sosial,şəxsi və ailəvi münasibətlərin sınağa çəkildiyi dövrdür.

Şəxsiyyətin formalaşmasında valideynin rolu əvəzsizdir. Övlada qayğı ilə birgə valideynlər yeniyetmənin “Mən” konsepsiyasının, hisslərinin, həyat planlarını, təfəkkürün formalaşmasında mühüm rol oynayır. Valideynlər arasında tərbiyə ilə bağlı razılıq pozulursa, yeniyetməyə mənəvi, psixoloji cəhətdən yaxın, onun dayağı olan insanların mübahisəsi, xüsusilə bu mübahisəyə onun səbəb olması yeniyetməni narahat edir. Bəzən yeniyetmələrdə olan əsəb gərginliyinin, həyəcanın, aqresiyanın yaranmasında məhz belə situasiyalar az rol oynamır. Yeniyetmə üçün ailə üzvləri arasındakı münasibətlərin necə olması, valideynlərin ona münasibəti çox vacibdir. Bəzi hallarda yeniyetmənin aqressiv davranışına valideynlərin kobud cəza növlərini seçmələri də səbəb olur. Ailədə fiziki zorakılıq yeniyetmədə valideynlərinə, özünə, yaşıdlarına qarşı neqativ hisslər yaradır.

Aqressivlik problemi ilə rastlaşan bir çox valideynlər yeniyetmələrin problemli olması ilə razılaşmaq istəmir. Bəzi valideynlər tez-tez birə bir sualla müraciət edirlər: “Niyə mənim övladım qəddardır?” ,”Qızımın mənə kobud cavab verməsinə nə səbəb ola bilər?” və s. Hörmətli valideynlər,əgər sizin ailədə aqressiv yeniyetmə varsa,əvvəlcə öz davranışınıza tənqidi yanaşmağa çalışın.Aqressiv davranış modeli barəsində ilk biliklərini də yeniyetmələr ailədə mənimsəyirlər.

Narınc uşaq psixologiya mərkəzinin psixoloqu

Saglamolun.Az

Təcavüz: Fiziki və Psixoloji Təəssüratlar

Təcavüz və ya rogol bir çox ağır fiziki və psixoloji xəsarət alaraq ovunu tərk edən bir dəstədir. Təcavüzün bir insanın həyatına necə təsir etdiyini görmək üçün bu məqaləni oxuyun.

Fiziki təəssürat

Rogoles yırtıcını fiziki olaraq yerləşdirə bilər, çünki perogol cinsi vəhşiliyi istifadə edə bilər. Bu problemi həll etmək üçün yırtıcıya tibbi yardım lazım ola bilər. Tipik fiziki təəssüratlar aşağıdakılardır:

• Yırtıcı ağrılı bir nüfuz yaşayır. Ağrı gərgin ola bilər və təcavüz zamanı və ondan sonra hiss oluna bilər.
• Yırtıcıda sidik infeksiyası var.
• Yırtıcı hamilə qala bilər. Sıxlıqlı yırtıcı körpəyə baxmaq istəməyə bilər, çünki bu onlara travmatik hadisəni xatırladır.
• Yırtıcı HİV, qonoreya, xlamidiya, hepatit B kimi cinsi infeksiyalara yoluxa bilər. Bu vəziyyəti müalicə etmək çətindir.
• Yırtıcı yeriməkdə çətinlik çəkə bilər və ya sümükləri sınmış ola bilər.

Psixoloji təəssürat

Təcavüzdən sonra ovun zehni və emosional sağlamlığı sürətlə pisləşə bilər.

Təqsir və ayıb

Cəmiyyət yırtıcılığı günahlandırmağa meylli olduğundan, yırtıcı bir səhv etməsə də, özlərini günahkar hiss edə bilərlər. Yırtıcı bunun onların günahı olmadığını bilsə də, özlərini günahkar hiss edə bilərlər. Təcavüzkarın onlara cinsi təcavüz etməsinə haqq qazandıqlarına inanırlar.

Utancaqlığın ovun susmasına səbəb olduğu hallar var. Yırtıcı öz hekayələrini polisə izah etmir, buna görə təcavüzkar cəzasız olaraq bu həddindən artıq fəaliyyətə davam edə bilər.

Nəzarət itkin

O hadisədən sonra yırtıcı imanını itirdi. Özlərini gücsüz, faydasız olduqlarını və təcavüzün qüvvəyə minməsinə icazə versələr həyatlarını qoruya bilməyəcəklərini düşünürlər. Beləliklə, hisslərini, düşüncələrini və davranışlarını idarə edə bilməyəcəklər və şok vəziyyətinə və ya sərtlik hissinə düşə bilərlər.

Qorxu

Təcavüzkarın qayıdacağından və yenidən təcavüzə məruz qalmalarından qorxduqları üçün yırtıcı əbədidir. Bundan əlavə, digər insanların hadisəni öyrənib, onlara yuxarıdan aşağı baxacaqlarından qorxurlar. Digər tərəfdən, yırtıcı alındıqları yerdən qorxur.

Qəzəb

Qəzəb, travmatik bir hadisəyə adi bir reaksiya. Hirs, yırtıcıların gücləndiklərini hiss etmələrinə kömək edə bilər. Yırtıcı təcavüzkara, özlərinə və ya onlara kömək etmək istəyən insanlara hirslənə bilər. Bəzən qəzəb, perogolu öldürmək kimi şiddətli hərəkətlərə səbəb ola bilər.

İnamsızlıq

Yırtıcı birinə və həyata olan etibarını itirə bilər, hər kəs tanış və ya qərib olmasından asılı olmayaraq pis bir insan ola biləcəyini düşünür.

Ətrafında soruşun

Yırtıcı, təcavüzkarın onları niyə seçdiyini düşünə bilər. Niyə bunu yaşamağa ehtiyacları var? Niyə təcavüzkar başqasını seçmir? Bu, orijinal intiqam hərəkətidir, çünki yırtıcı bu problemdən yalnız məhdud sayda insanın əziyyət çəkdiyini bilir.

Hello Health Group tibbi məsləhət, diaqnoz və ya müalicə vermir.