Radioaktiv, kimyəvi zəhərlənmə zonalarında

Orucova Səhər Hidayət qızı. Azərbaycan folklorunun toplanma, tərcümə və nəşr problemləri [Mətn]: (QƏXTMT-SMOMPK materialları əsasında) /S.H.Orucova; elmi red. M.Kazımoğlu; nəşrinə məsul Ə.Ələkbərli; AMEA, Folklor İn-tu.- B.: [Elm və təhsil], 2012.- 535, [1] s.

Fövqəladə halların proqnozlaşdırılması və monitorinqi kitab

10 il öncə başlanan yol [Mətn]: [sənədli publistika] /Azərb. Resp. Gənclər, İdman və Turizm Nazirliyi; ideya müəl. A.Rəhimov; red. T.Quliyev; dizayn E.Hacıməmmədov.- B.: [s. n.], 2007.- 250, [3] s. portr., fotoşək., ill., faks

10 şair-100 şeir. [Mətn]: Poeziya almanaxı.- B.: “Aspoliqraf”, 2014.- 144 s.

31 Mart Azərbaycanlıların soyqırımı günüdür [Mətn]: məqalələr toplusu: [elmi – praktik seminar] /Azərb. Resp. Nazirlər Kabineti yan. “İçərişəhər” Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu İdarəsi Elmi-Mədəni Mərkəz; elmi red. V.Quliyeva.- B.: Elm və təhsil, 2015.- 231, [1] s. gerb

“XVIII əsrin son rübü XIX əsrin birinci yarsında Azərbaycan kəndinin sosial – iqtisadi quruluşu” [Mətn]: ixtisas kursunun proqramı /AzSSR Xalq Təhsili Nazirliyi. S.M.Kirov adına Azərbaycan Dövlət Universiteti; tərtibçi. M.M.Gülmalıyev; red. Ə.P.Əliyev; rəyçilər. K.K.Şükürov, Q.Ə.Əliyev.- Bakı: Azərbaycan Universiteti, 1989.- 9 s.

XIX-XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı [Mətn]: dramaturgiya: ali məktəblərin fililogiya fakultələrinin tələbələri üçün dərs vəsaiti: üç cilddə /tərt. ed. S.Əhmədova, T.Əhmədov (ön söz müəl.); ixt. red. S.Əmirov. 3-cü Cild.- Bakı: Nurlar, 2014.- 751, [1] s.

XIX-XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı nəsr: ali məktəblərin filologiya fakültələrinin tələbələri üçün dərs vəsaiti: iki cilddə /tərt. ed. S.Əhmədova, T.Əhmədov; ön sözün müəl. T.Əhmədov; rəyçilər Q.Namazov, R.Əliyev; ixt. red. S.Əmirov II cild.- Bakı: Nurlar, 2012.- 711, [1] s.

XIX əsr xarici ədəbiyyat tarixi /M.Y.Yelizarova, S.P.Qijdeu, B.İ.Kolesnikov, N.P.Mixalskaya; tərc. ed. İ.Şıxlı; red. A.Zamanov.- Bakı: Azərtədrisnəşr, 1964.- 653, [3] s. ; 21sm.

XIX əsr-XX əsrin birinci yarısı Azərbaycan maarifçiliyi və maarifçiləri [Mətn]: məqalələr toplusu /AMEA, Milli Azərb. Tarixi Muzeyi; elmi red. N.Vəlixanlı; ön söz. müəl. F.Cabbarov.- B.: [Ziya], 2013.- 143, [1] s.: portr., fotoşək., faks., 20 sm.

“XIX əsrin son rübündə Azərbaycanda kəndli hərəkatı” mövzusunda ixtisas kursunun proqramı [Mətn] /Tərtib ed. M.M.Gülmalıyev; Red. Ə.P.Əliyev; Rəyçilər. K.K.Şükürov, Q.Ə.Əliyev; S.M.Kirov adına Qırmızı Əmək Bayrağı ordenli Azərbaycan Dövlət Universiteti.-B.: Azərbaycan Universiteti nəşriyyatı, 1990. -11 s.

Obama Barak. Atamın arzuları [Mətn] /B.Obama; ing. dil. tərc. ed. R.Raufoğlu; naşir. Ş.Xuduoğlu.- B.: Qanun, 2009.- 346, [2] s.

Ocaqquliyev Həsən. Yadda qalan xatirələr [Mətn] /H. Ocaqquliyev ; red. R. Təmkin ; [dizayner M. Müslümova]. Bakı: [Elm və təhsil], 2016.- 502, [2] s.: xəritə, fotoşək., ill., portr., 22 sm.

Ocaqlı Vaqif ( Bayramov, Vaqif İzzət oğlu.) Dözə bilmirəm Vaqif Ocaqlı.- B.: Adiloğlu, 2002.- 64 səh.

Ocaqlı Vaqif. Mənim həyat kitabım: Şerlər və poema V.Ocaqlı; Red. və ön sözün müəllifi: S.Sərxanlı.- B.: Adiloğlu, 2001.- 144 səh. 1 portr. 17 sm

Ocaqnəjad Seyid Əli Əkbər. İnsana inanın S.Ə.Ocaqnəjad; Red.: Ə.Hacızadə Cild I.- B.: Nafta-Pres 2001.- 112 s.

Ocaqov Həbib Osman oğlu. Defensiologiya Ali məktəblər üçün dərs vəsaiti H.O.Ocaqov; Rəyçilər. K.Bağırov, K.Əskərov, Q.Hacımətov; Elmi red. Ş.Danyalov.- Bakı: [s.n.], 2006.- 560 s. , ill., cədvəl., portr.,

Ocaqov Həbib Osman oğlu. Elmi əsərlərin məcmuəsi [Mətn]: 1999-2009-cu illərdə nəşr olunmuş /H.O.Ocaqov; tərtibatçı. A.H.Əhmədova.- B.: Təhsil NPM, 2009.- 323, [1]: cədv., portr., 21 sm.

Ocaqov Həbib Osman oğlu. Fövqəladə hallarda həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi. Mülki müdafiə (mühafizə) [Mətn]: Ali məktəblər üçün dərslik /H.O.Ocaqov; Rəyçilər. C.Ş.Qasımov, G.Babayev, Ş.D.Danyalov; Red. Ş.A.Nağıyev, Ş.Haşımov .- B. : Çaşıoğlu, 2002. – 396 s.

Ocaqov Həbib Osman oğlu. Fövqəladə hallarda iqtisadiyyat obyektlərinin dayanıqlığı [Mətn]: Dərs vəsaiti H.O.Ocaqov, Rəyçilər. B.E.Eyvazov, Q.N.Hacımətov, K.Ə.Əskərov; Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universiteti.- B.: “Təhsil” NPM, 2005.- 198 s.

Ocaqov Həbib Osman oglu. Fovqəladə hallarda həyat fəaliyyətinin təhlukəsizliyi [Mətn] : mulki mudafiə: [muhafizə]: ali məktəblər ucun dərslik /H.O.Ocaqov; rəyci. K.Ə.Bagırov, S.D.Danyalov, Q.N.Hacımətov.- Bakı: Casıoglu, 2010.- 387, [1] s.

Ocaqov Həbib Osman oğlu. Fövqəladə halların idarə olunması [Mətn]: ali məktəblər üçün dərslik /H.O.Ocaqov; rəyçilər T.A.Əliyev, R.Ə.Əliyev.- Bakı: Təhsiil, 2011.- 231, [1] s.

Ocaqov Həbib Osman oğlu. Fövqəladə halların monitorinqi və proqnozu [Mətn]: Ali məktəblər üçün dərs vəsaiti H.O.Ocaqov, Q.N.Hacımətov; Rəyçilər. E.N.Xəlilov, E.Ə.Cəbiyev.- B.: Təhsil, 2005.- 236 s.

Ocaqov Həbib Osman oğlu. Fövqəladə halların nəticələrinin aradan qaldırılması [Mətn]: ali məktəblər üçün dərslik /H.O.Ocaqov; rəyçilər. N.T.Nağıyev, Ş.D.Danyalov.- Bakı: Təhsil, 2009.- 441, [1] s. , portr., cədv., şək. ; 21 sm.

Ocaqov Həbib Osman oglu. Həyat fəaliyyətinin təhlukəsizliyinin əsasları. Muəllimlər ucun metodik vəsait /H.O. Ocaqov, B.T.Bəkirov, S.A.Səbzəliyev.- Bakı: Sirvannəsr, 2002.- 150 s.

Ocaqov Həbib Osman oğlu. Mülki müdafiə [Mətn]: Ümumtəhsil məktəbləri, texniki-peşə və orta ixtisas məktəbləri üçün dərs vəsaiti /H. O. Ocaqov; Rəyçilər: Ə. Hüseynov, Ə. Paşayev.-B.: Maarif, 1997.- 144 s.

Ocaqov Həbib Osman oğlu. Rəhbər heyətin Fövqəladə Hallarda fəaliyyətə və idarəetməyə hazırlanması [Mətn] /H.O.Ocaqov. B.: Çaşıoğlu, 2002. 300 səh.: portr., cədvəl

Ocaqov Həbib Osman oğlu. Sabitliyi pozan amillər və onların nəticələrinin xarakteristikası [Mətn]: Ali məktəblər üçun dərslik /H.O.Ocaqov, A.İ.Hacıyev; Rəyçilər. E.N.Xəlilov, Ə.M.İsayev.- Bakı: “Fövqəl” assosiasiyası, 2003.- 190 s.

Ocaqov Həbib Osman oğlu . Zəhərli maddələr və onlardan mühafizə [Mətn]: [Dərs vəsaiti] /H. O. Ocaqov, T. Ə. Feyzullayeva, A. Ə. Abdinova; Rəyçi: A. Əzizov, Ş. Danyalov.- B.: Maarif, 1998.-192 s.

Oğuz Yunus. Siyasi hakimiyyətin idarəetmə prinsipləri [Mətn]/Y.Oğuz; Rəyçi və ön söz. A.Şükürov; İxtisas red. Ə.Tağıyev; Red. C.Məmmədzadə; Rəssam. R.Əzizov.- Bakı: Azərnəşr, 1994.- 71 s.

Oğuz Yunus. (Əliyev Yunus İsaxan oğlu.) Türkün gizli tarixi [Mətn]: elmi-publisistik əsər /Y. Oğuz, B. Tuncay; red. F.Abbasquliyeva; dizayner. C.İbrahimbəyli.- B.: Apostrof, 2009.- 495, [1] s.: portr., şək., 21 sm.

Oğuz Yunus. Türkün tarixinə yeni bir baxış [Mətn]: elmi-publisistik əsər /O.Yunus; red. F.Abbasquliyeva.-Bakı: Olaylar, 2007.- 204 s. ; portr. ; 20 sm.

O ğuznamə [Mətn] /müəl. S.Əlizadə ;red. M.Rəhimov ;rəyçi. K.Vəliyev.- Bakı: Yazıçı, 1987.- 221, [2] s.

Oğuznamə [Mətn] /tərt. ed., müqəddimə, lüğət və şərhlərin müəllifi: S.Əlizadə.- Bakı: Şərq-Qərb, 2006.- 216 s.

Oğuznamələr [Mətn] /Tərtibçi və ön sözün müəllifi. K.Vəliyev, F.Uğurlu.- Bakı: Bakı Universiteti, 1993.- 92 s.; 20 sm.

Oktyabr Azərbaycan poeziyasında 1980-1986 [Mətn]: tövsiyə ədəbiyyat siyahısı AzSSR Mədəniyyət Nazirliyi, M.F.Axundov adına Azərbaycan Dövlət Kitabxanası.- B.: [s.n.] 1987.- [12] s.

Ol Əjdər. (Cəbiyev) Müdriklik [Mətn] /Əjdər Ol; Red.: R.Hüseynov.- B,: Azərbaycan, 1998.- 79 s.: 1 portr., 17 sm.

Olduğu kimi görünən insan [Mətn] /tərtibçi.: N. İbrahimova, G. Cahangir ; red. N. R. İsrafiloğlu ; ixt. üzrə red. F. Cabbarov. Bakı: Zərdabi LTD, 2017.- 256, [1] s., [30] s. fotoşək.: portr., cədv., faks., 22 sm.

Oleşa Yuri Karloviç. Seçilmiş əsərləri [Mətn] /Y.K.Oleşa; ruscadan tərcümə edəni: R.Şıxəmirova; [Buraxılışa məsul: U.Rəhimoğlu].- B.: Avrasiya press, 2006.- 184 s.

Oleynik Boris İliç. Zülmət sultanı. İki il Kremldə [Mətn] / B.İ.Oleynik; Tərc. edəni. A.Qəhrəmanov; Red. M.Həsənov.- B.: Siyasət, 1993.- 96 s.

Ombudsmanların I Bakı Beynəlxalq Konfransının materialları (9-13 iyun 2003) [Mətn]: qanunun hakim olduğu dövlətdə ombudsmanın rolu /Azərbaycan Respublikasının İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkili (OMBUDSMAN); “Ümidli Gələcək” Gənclər Təşkilatı; Avropa birliyinin Komissiyası; Tərt.: Ön söz: E.Süleymanova.- B.: 2003.- 192 s.

Onlar heç vaxt böyüməyəcəklər [Mətn]: [Xocalı faciəsi haqqında] /Müəllif və tərtibçi: S.Müslümqızı; Red.: M.Nazimoğlu, Ə.Xəlilqızı; Tərc.: Ə.Ağabəyli, T.Bulud, N.Məmmədov; “Azərbaycan Yolu” Siyasi Hərəkatı.- B. [2007].- 96 s.

Onullahi Seyidağa. XIII-XVII əsrlərdə Təbriz şəhəri [Mətn]: sosial-iqtisadi tarixi /S.Onullahi; red. M.X.Heydərov; R.A.Məmmədov; AzSSR EA Tarix İnstitutu.- B.: Elm, 1982.- 278, [1] s.

Onurğalılar zoologiyası kursunun öyrənilməsinə dair metodiki göstəriş [Mətn] /Azərbaycan SSR Xalq Təhsili Nazirliyi. Respublika Tədris Metodika Mərkəzi; Akad. Y. H. Məmmədəliyev adına Naxçıvan Dövlət Pedaqoji İnstitutu; tərt.ed. A. M. Mehdiyev.-Bakı : APİ , 1989.-116,[1] s.

Onkologiya [Mətn]: Tibb universiteti üçün dərslik /Ə.T. Əmiraslanov və b.; Rəyçi: B.A. Ağayev; Elmi red. F.İ. İslamzadə.- B.: Təbib, 1995.- 461 s.

Ordu marşları [Mətn] /Transliterasiya edən və çapa hazırlayan: S.Məmmədova; Red. İ.Tapdıq.- B.: Azərnəşr, 1993.- 19 s.

Ordubadlı Davud. Ləyaqət [Mətn]: şerlər /Davud Ordubadlı.- B.: Yazıçı, 1989.- 238,[2] s.

Ordubadi Fəqir. Ağlar qələm əlimdə [Mətn]: seçilmiş əsərləri /F.Ordubadi; tərt. ed. Ə. Qədimovundur; red. və farscadan çevirən. M.Sultanov.- B.: Yazıçı, 1989.- 229,[2] s.

Ordubadi Məmməd Səid. Qanlı illər 1905-1906-ci illərdə Qafqazda baş verən erməni-müsəlman davasının tarixi : [sənədli povest] /M.S.Ordubadi; ərəb əlifbasından çevirən, sadələş. çapa haz. Ə. Bağırov ; Qafqazın Strateji Tədqiqatlar İnstitutu.- Bakı: Elm və təhsil, 2012.- 118, [2] s. , portr., plan. ; 20 sm.

Ordubadi Məmməd Səid. Qılınc və qələm [Mətn]: 2 hissədə: [roman] /M.S.Ordubadi.- I hissə.- B.: Şərq-Qərb, 2005.- 344 s.

Ordubadi Məmməd Səid. Qılınc və qələm [Mətn]: 2 hissədə: [Roman] /Məmməd Səid Ordubadi.- II hissə
B.: Şərq-Qərb, 2005.- 416 s.

Ordubadi Məmməd Səid. Qılınc və qələm [roman] /M.S.Ordubadi Hissə 1, 2.- B.: Qanun: Əli və Nino; 2013.- 614 s.

Ordubadi Salik Məhəmmədqulu Əbdülhüseyn oğlu. “Gülşəni-vəhdət” Divan. 2 cilddə . I cild. Naxçıvan : Əcəmi , 2010.

Orqanizmin əzələ fəaliyyətinə adaptasiyası [Mətn] : dərs vəsaiti : bakalavriat təhsil səviyyəsinin “Məşq və fiziki hazırlıq” fakültəsinin 050814 Məşqçi ixtisası üçün (İPF-B10) /Azərb. Resp. Təhsil Nazirliyi, Azərb. Resp. Gənclər və İdman Nazirliyi, Azərb. Dövlət Bədən Tərbiyəsi və İdman Akad. ; tərt. ed.: T. P. Tağızadə, Y. N. Quliyev ; elmi red. N. T. Əsədullayeva.- Bakı: [AzDBTİA], 2019.- 119 s.: cədv., 20 sm.

Axundov M.F. adına Azərbaycan Milli Kitabxanası. M.S. Ordubadinin 135 illik yubileyinin keçirilməsi ilə əlaqədar kitabxanaların vəzifələri : Metodik tövsiyələr /Tərt. edəni.: S. Eminova.: B., 2006.- 24 s.

Orta əsrlər şərq tarixi: qaynaqlar və araşdırmalar [Mətn]: A kad. Z.M.Bünyadovun 80 illiyinə həsr olunmuş məqalələr toplusu /Elmi red. Ş.Mustafayev; AMEA akad. Z.M.Bünyadov adına Şərqşünaslıq İnstitutu.- Bakı: Nurlan, 2003.- 187 s.

Orta əsrlər tarixi [Mətn]: dərslik: 2 cilddə /ümumi red. S.D.Skazkin; red. hey. Y.V.Qutnova, A.İ.Danilov, A.R.Korsunski və b.; tərc. Y.M.Mahmudov I cild.- Bakı: Maarif, 1988.- 527,[1] s.

Orta əsrlərin fəlsəfi və sosial-siyasi fikri [Mətn]: Qərbi Avropa və Azərbaycan /Ə. M. Tağıyev, N. M. İsayev, S. M. Nuriyev və b.; Elmi red.: V. Həbiboğlu, H. Dayızadə, AEA Fəlsəfə və Hüquq İnstitutu, Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyasının Fəlsəfə kafedrası, Azərbaycan Texniki Universitetinin Fəlsəfə və Politologiya kafedrası.-B.: Çaşıoğlu, 1999.- 288 s.

Orta məktəb coğrafiya kurslarında iqtisadi biliklərin məzmunu və formalaşdırılması yolları [Mətn]: Ali məktəblərin coğrafiya fakültələri tələbələri üçün metodik tövsiyə: SSRİ-nin iqtisadi və sosial coğrafiyası üzrə /V.İ.Lenin adına Qırmızı Əmək Bayrağı ordenli Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutu; Coğrafiya Tədrisı Metodikası; Tərtib ed. H.Ə.Sadıxlı (red.), N.N.Allahverdiyev, K.M.Əkbərov II hissə.- Bakı: 1990.- 76 s. ; 20 sm.

Orta məktəb proqramları [Mətn] B.: Azərtədrisnəşr, 1964.- 6, [2] s. cədv. 19 sm.

Orta məktəb proqramları [Mətn] B.: Maarif, 1966.- 18, [2] s.

Orta məktəb riyaziyyat kursunda funksiyalar və qrafiklərin tədrisinə aid metodik göstərişlər [Mətn] /AzSSR Xalq Təhsili Nazirliyi; Respublika Tədris-Metodika Mərkəzi; V.İ.Lenin adına Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutu; [tərt.ed. I.Əliyev, S.Abbasov; red. A.Adıgözəlov]B.: APİ, 1990.- 44 s.: şək., 20 sm.

Orta məktəbdə Azərbaycan dili bölmələrinin tədrisinə dair [Mətn]: Filologiya fakültəsi əyani və qiyabi şöbə tələbələri üçün vəsait /H.B.Balıyev; Elmi red. Ə.M.Əhmədov; N.Tusi adına Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti; Elmi red. Ə.M.Əhmədov.- Bakı: ADPU, 1995.- 70 s.

Orta məktəbdə coğrafiya təliminin metodikası [Mətn]: [ müəllimlər metodik vəsait] /red. A.Y. Bibik və b. ; [tərc. ed. Q. Adıgözəl, Q. Məmmədov]Bakı: Maarif, 1978.- 423, [1] s.

Orta məktəbdə ədəbiyyat tədrisi /M.Aslanov, C.Əhmədov, A.Babayev; Azərb. Döv. Elmi-Tədqiqat Pedaqogika İn-tu I hissə.- Bakı: Maarif, 1966.- 291, [1] s. ; 21 sm.

Orta məktəblərdə yeni təlim metodları Red.: M.Mürşüdlü, Tərcüməçilər: Z.Babayeva, D.Bünyadova.- B.: 2001.- 100 səh. fotoşək., cədvəl 20 sm.

Orta ümumtəhsil məktəblərində təsviri incəsənətin tədrisi metodikası [Mətn]: rəsm, rəsmxət və əmək ixtisası üzrə (2109) /AzSSR Ali və Orta İxtisas Təhsili Nazirliyi, V.İ.Lenin ad. Azərb. Döv. Pedaqoji İn-tu; tərt. ed. N.Anisimov, N.Rostovsev, A.Triselev; tərc. ed. P.Ə.Hacıyev; red. H.Hüseynov.- B.: APİ, 1980.- 13, [2] s.: 20 sm.

Orta ümumtəhsil məktəblərinin proqramları [Mətn] Şəhər və kənd məktəblərində V-VII siniflərin əmək təlimi /AzSSR Xalq Təhsili Nazirliyi; haz. İ.M.Mayılov; red. N.L.Axundov.- Bakı: [s.l.], 1990.- 64 s.

Orta ümumtəhsil məktəblərinin və məktəbdənkənar müəssisələrin ekoloji dərnək, klub və digər birləşmələrinin nümunəvi tədris proqramları [Mətn]: Tədris vəsaiti /Respublika Ekoloji Tərbiyə və Təcrübəçilik Mərkəzi; Baş tərt. və burax. məsul: F. Əmirova; Kitabın sponsoru: Azərbaycan Beynəlxalq Əməliyyat Şirkəti; Elmi red.: Y. Ş. Mustafayev; Red.: L. K. Dadaşova. B.: 1999. 152 s.: cədvəllər

Oruc Məmməd. İntizardan sonra [Mətn]: povestlər və hekayələr /M.Oruc.- B.: Yazıçı, 1989.- 310,[2] s.

Oruc Məmməd. Köçürülmə [Mətn] : Roman və povestlər /M.Oruc; Red. G.Mehdiyeva.- Bakı: Gənclik, 1992.- 312 s.

Orucəliyev Akif Padar oğlu. İnformasiya sistemlərinin riyazi elementləri [Mətn]: [dərs vəsaiti] /A.P.Orucəliyev; red. S.Qocayeva; Azərb. Resp. Milli Təhlükəsizlik Naz.-nin Heydər Əliyev ad. Akad.- B.: [MTN H. Əliyev adına Akademiyası], 2015.- 327, [1] s.: portr., cədv., il., 30 sm.

Oruclu Allahverən İsmayıl oğlu. Universal hüquq çalışmaları [Mətn] /A.İ.Oruclu (önsöz).- B.: Digesta, 2014.- 263, [1] s. ill., portr., cədv

Oruclu Elcan. Gəncə [Mətn]: Gencə yerdəki şəhər /E.Oruclu. Kitab 1.- B.: [s. n.], 2012.- 107 s. ill., fotoşək., portr

Oruclu Nurlan. Dövlət qulluğuna hazırlaşmağın asan yolu [Mətn] /N.Oruclu; elmi red. F.Mustafa, E.Paşayev.- Bakı: Elm və təhsil, 2014.- 241, [1] s. portr., + [1] elektron opt. disk CD ROM

Oruclu Səhər. Azərbaycan folklorunun rus dilinə tərcüməsi probleminin özünəməxsusluğu [Mətn] : [1980-1990-cu illər. Dərs vəsaiti] /S.Oruclu; Elmi red.və ön sözün müəl.: N.Cəfərov; Red.: S.Nəzərli; Nəşrinə məsul: Ə.Ələkbərli; Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Folklor İnstitutu.- Bakı: [Səda], 2007.- 204 s. ; 22 sm

Orucluq fətvaları [Mətn] /fətvaları top. və tərc. ed. Abdur Rahim Muradlı; məsləhətçi Q.Süleymanov.- B.: Adiloğlu, 2007.- 64 s.

Orucov Abdulla Şixkamal oğlu. İlk orta əsrlərdə Azərbaycanda dulusçuluq .-Bakı: Elm , 1989.- 72 s.

Orucov Allahverdi Oruc oğlu. Elektrik şəbəkə və sistemləri [Mətn] : Ali məktəblər üçün dərs vəsaiti /A.O.Orucov, N.İ.Orucov, Q.S.Sadıqov; Rəyçi: E.H.Süleymanlı.- Bakı: Elm, 2001.- 210 s.

Oru cov Allahverdi Oruc oğlu. Elektrotexniki materiallar [Mətn]: /A.O.Orucov, S.N.Niftiyev, B.Q.İbrahimov; elmi red. H.A.Həşimov; rəyçilər. Z.Ə.İskəndərzadə, R.A.Mehdizadə.- Bakı: [s. n.], 2009.- 407, [1] s. , cədv., şək. ; 21 sm.

Orucov Allahverdi Oruc oğlu. Kabel texnikası [Mətn] : dərslik /A.O.Orucov, S.N.Niftiyev; red. N.İ.Orucov; rəyçilər. Ə.M.Quliyev, F.İ.Seyidov.- Bakı: [s.n.], 2008.- 261, [1] s. , cədv., şək. ; 21 sm.

Orucov Allahverdi Oruc oğlu. Kabel texnikası fənnindən kurs layihəsi (işi) və buraxılış işlərinə aid dərs vəsaiti [Mətn ] /A.O.Orucov, S.N.Niftiyev, S.V.İmanov; rəy verənlər. E.S.Səfiyev, N.İ.Orucov.- Bakı: Təhsil NPM, 2008.- 225, [1] s. , cədv., şək. ; 21 sm.

Orucov Asəf Yunis oğlu. Xalq təqvimi [Mətn]: adətlər, inanclar, mərasimlər: [Naxçıvan materialları əsasında: monoqrafiya] /A.Y.Orucov; elmi red. Q.Qədirzadə.- B.: Elm və təhsil, 2013.- 196, [4] s.: portr., ill., cədv., 20 sm.

Orucov Ayaz. Beynəlxalq iqtisadi münasibətlər [Mətn]: dərs vəsaiti /A.Orucov, C.Kərimov; elmi red. M. Məmmədov, H. İsrafilov; rəyçilər. S.Səfərov, Q.Süleymanov; məsləhətçilər. G.Gənciyev, M.Atakişiyev; ADNA., ADİU.- Bakı: Nurlan, 2008.- 461, [1] s.

Orucov Elçin Meyvəddin oğlu. İngilis və Azərbaycan dillərində sadə geniş cümlələrin intonasiya strukturu [Mətn] /E.Orucov; [elmi red. A.Q.Abbasov]B.: Şirvannəşr, 2007.- 100 s.

Orucov Etibar. Ailə qanunvericiliyi və onun tətbiqi.- B.: “Çinar-Çap” Nəşriyyat-Poliqrafiya müəssisəsi, 2004.- 220 s.

Orucov Əlisaab. Mübarizəmiz Qarabağdadır [Mətn] /Ə. Orucov ; [red. M. İbrahimov].-Bakı: Gənclik , 2011. – 287, [1] s.

Orucov Əliyar Ağagül oğlu. Azərbaycan xalqı milli özünü dərk yollarında: XIX əsrin sonu-XX əsrin əvvələri [Mətn]: tarixi-fəlsəfi aspekt Ə.A.Orucov; elmired. A.Ə.Hacıyeva; AMEA, Fəlsəfə, Sosiologiya və Hüquq İnstitutu.-B.: [Avropa] 2012.-251, [1] s.

Orucov Əliyar Ağagül oğlu. Politologiya [Mətn] : dərs vəsaiti /Ə. A. Orucov ; elmi red. B. C. Cəfərova ; Azərb. Resp. Təhsil Nazirliyi, Azərb. Resp. Fövqəladə Hallar Nazirliyinin Akademiyası.- Bakı: [Ecoprint], 2017. 182, [2] s.: 21 sm.

Orucov Firuddin Museyib oğlu. Biologiya dərslərində şagirdlərdə tədqiqatçılıq bacarığının inkişaf etdirilməsi yolları [Mətn]: dərs vəsaitii /F. M. Orucov, elmi red. Ə. M. Hüseynov ; rəyçilər R. L. Sultanov, R. R. Rəhmanov, H. M. Hacıyeva, N. M. Novruzova ; Azərb. Resp. Təhsil Nazirliyi, Azərb. Resp. Təhsil Problemləri İn-tu.- Bakı : Mütərcim, 2011.-181, [2] s.

Orucov Firuddin Museyib oğlu. Biologiyanın fizika ilə inteqrasiyasının imkan və yolları [Mətn]: metodik vəsait /F.M.Orucov; elmi red. Ə.M.Hüseynov; rəyçilər. R.L.Sultanov, R.R.Rəhmanov; Azərb.Resp. Təhsil Nazirliyi, Azərb. Resp. Təhsil Prob. İn-tu; Bakı Qızlar Un-ti.- B.: [s.n.], 2009.- 150 s.: cədv., 21 sm.

Orucov Firuddin Museyib oğlu. Ümumtəhsil məktəblərində biologiyanın kimya ilə əlaqələndirilməsinin nəzəri və praktik məsələləri: Metodik vəsait. /F.�.Orucov; Elmi red.: R.Ə.Babayev; Azərbaycan Respublikasının Təhsil Problemləri İnstitutu, Bakı Pedaqoji Qızlar Seminariyası.- Bakı: ADPU, 2003.- 142 s.

Orucov Həmzəağa Davud oğlu. Xətti cəbr [Mətn]: dərs vəsaiti Həmzəağa Orucov; red. H.Aslanov.- Bakı Qafqaz Universiteti, 2014.- 222, [2] s.

Orucov Həmzəağa Davud oğlu. Xətti cəbr və iqtisadi modellər [Mətn]: dərs vəsaiti /H.Orucov, Y.Həsənli, V.Vəliyev; elmi red. X.İ.İsmayılov; rəyç. H.İ.Aslanov, C.Bulut.- B.: [Qafqaz Universiteti], 2009.- 130, [2] s.

Hidayət (Orucov Hidayət Xuduş oğlu) [Mətn]: Biblioqrafik göstərici /Tərtibçi-müəllif. B.A.Ələsgərov; Elmi red. L.Y. Qafurova; M.F. Axundov adına Azərbaycan Dövlət Kitabxanası.- Bakı : Nağıl evi , 2001.-404 s.

Orucov Hidayət Xuduş oğlu. Heydər Əliyev və Azərbaycanda milli siyasət [Mətn] /H.X.Orucov; [elmi red. Ə.Abdullayev];[red. R.Kaişauri; gürcü dilinə tərc.ed.İ.Məmmədli]Tblisi: İntellekt, 2003.[170] s. + [171] s. + [16] v. fotoşək

Orucov İ.M. Terapevtik xəstələrin müayinəsinə aid dərs vəsaiti [Mətn] /İ.M.Orucov, Ə.M.Abdullayev; [red. M.M.Abdullayev]; Azərb. SSR Səhiyyə Nazirliyi, N.Nərimanov adına Azərbaycan Dövlət Tibb İnstitutu.- Bakı: [s.n.], 1973.- 88, [3] s. , cədv. ; 20 sm.

Orucov İlkin Rövşən oğlu. Pərakəndə bank xidmətləri: Dünya təcrübəsi və Azərbaycan [Mətn]: (Dərs vəsaiti) /İlkin Orucov; Elmi red. M.Nuriyev; Red. K.Aslan; Rəyçilər. R.Quliyev, F.Rəsulov; Nəşrə hazırlayan. E.İsmayılova.- B.: Nurlan, 2008.- 212 s.

Orucov Şamil Oruc oğlu. Maddi-texniki təminatın iqtisadiyyatı və planlaşdırılması [Mətn]: praktikum /Ş.O. Orucov; elmi red. A.T. Məmmədov; RSFSR Ali və Orta İxtisas Təhsili Nazirliyi, N.A.Voznesenski adına Leninqrad Maliyyə-İqtisad İnstitutunun Bakı filialı.-B.: [N.A.Voznesenski ad. LMİİ Bakı filialının nəşri], 1990.- 97 s.

Orucov Telman. Qədim Roma: Qüdrətin qabarması və çəkilməsi [Mətn] /T.Orucov.- Bakı: Adiloğlu, 2008.- 366, [2] s. ; 22 sm.

Orucov Telman Xəlil oğlu. Ümumdünya tarixi Orta əsrlər tarixi /T.Orucov; red. A.Cəfərova K.2.- Bakı: Adiloğlu, 2011.- 383, [1] s.

Orucov Telman Xəlil oğlu. Ümumdünya tarixi [Mətn]: [3 kitabda] K.3.- B.: Adiloğlu, 2011.- 687, [1] s.: 25 sm.

Orucov Teyyub. Bir ömrün işığında: [Məqalələr toplusu] /Teyyub Orucov; Elmi red.: V. Sultanlı.- B.: Şirvannəşr, 2000.- 44 s.

Orucov Teyyub. Hadisələrin bədii axarında [Mətn]: [Məqalələr] /T.Orucov, M.Orucov Red.: A.Axundov; Naşir: Q.İsabəyli.- Bakı: Şirvannəşr, 1998.- 91 s.

Orucov Valeh Əliağa oğlu. Struktur geologiya və geoloji xəritəalma [Mətn]: ali məktəblər üçün dərslik /V.Ə.Orucov, H.M.Hüseynov; ixtisas red. T.Məmmədov.- Bakı: Maarif, 1985.- 285, [3] s. 280 şək.

Orucov Valeh Əliağa oğlu. Umumi, neft və neft-mədən geologiyası. [Mətn] : I hissə. Neft texnikumları üçün dərslik.- Bakı: Maarif, 1973.- 240 s.

Orucov Vidadi Ömər oğlu. Azərbaycanda fizikanın tədrisi metodikasının inkişafı [Mətn]: dərs vəsaiti /V.Ö.Orucov; elmi məsləhətçi. Z.İ.Qaralov; rəyçilər E.M.Qocayev, Y.Q.Nurullayev, S.C.Məmmədov; Azərb. Resp. Təhsil Nazirliyi, Sumqayıt Döv. Un-ti.- Bakı: Bakı Universiteti, 2011.- 260 s.

Orucov Vidadi Ömər oğlu. Fizikanın tədrisi metodikasının aktual problemləri [Mətn] /Elmi məsləhətçi və elmi red: Z.İ.Qaralov; Təhsil Problemləri İnstitutu.- Bakı: Nurlan, 2007.- 100 s. , 1 portr. ; 21 sm.

Orucova Nailə Hidayət qızı. Suvarılan tərəvəzaltı torpaqların bioloji fəallığa görə qiymətləndirilməsi [Mətn] : [monoqrafiya] /N.H.Orucova; elmi red. M.P.Babayev; AMEA, Torpaqşünaslıq və Aqrokimya İnstitutu.- Bakı: Elm, 2009.- 233, [3] s.

Orucova Sevər Arif qızı. Dildə konversiya hadisəsi [Mətn] : [monoqrafiya] S. A. Orucova ; elmi red. və ön söz müəl. M. Mahmudov ; AMEA, Nəsimi ad. Dilçilik İn-tu. Bakı: Elm və təhsil, 2018.165, [3] s.

Orucova Səhər Hidayət qızı. Azərbaycan folklorunun toplanma, tərcümə və nəşr problemləri [Mətn]: (QƏXTMT-SMOMPK materialları əsasında) /S.H.Orucova; elmi red. M.Kazımoğlu; nəşrinə məsul Ə.Ələkbərli; AMEA, Folklor İn-tu.- B.: [Elm və təhsil], 2012.- 535, [1] s.

Oruell Corc. 1984 [Mətn]: roman /C.Oruell; tərc. və müqəddimə V.Quliyev.- Bakı: Qanun, 2011.- 436 s.

Oruell Corc. 1984 [Mətn]: roman Corc Oruell; ingilis dilindən tərc. və müqəddimə V.Quliyev.- B.: Qanun, [2013].- 383 s. portr. 20 sm.

Osho. Qadınların kitabı [Mətn]: [qadın gücü haqqında] Osho; ruscadan tərc. A.Əlizadə; red. K.Abıyeva.-[B.:] [Qanun] [2014].- 248 s.

Ostrovski Aleksandr Nikolayeviç. Seçilmiş əsərləri [Mətn] Pyeslər /A.N.Ostrovski; Rus dilindən tərc. ed. Y.Əzimzadə, Ə.Məmmədxanlı, R.Təhmasib.-B.: Şərq-Qərb, 2006.- 312 s.

Osmanlı Dəyanət. Nəfəsimin qatili [Mətn] : [şeirlər] /D. Osmanlı ; red. N. Cəfərov ; tərt. İ. Abdullayeva. Bakı: AzAtaM, Elm və təhsil, 2015.- 198, [2] s.: portr., 18 sm.

Osmanlı Həsən Səməd oğlu. Şimal sərhədləri və Bakı rayonunun müdafiəsi tarixindən. [Mətn]: 1918-1920 /H.S.Osmanlı; elmi red.: S.Qəndilov. B.: Ay Tac, 1999. 124 s.: ill

İsmayıl Osmanlı [İzomaterial] /Azərbaycan Teatr Cəmiyyəti.- Bakı: [İşıq], 1974.- [1] qat. v. , portr., fotoşək. ; 20 sm.

Osmanlı Ömər Musa oğlu. Azərbaycan SSR-də filiz-mədən sənayesi və əlvan metallurgiyanın inkişafı [Mətn] /Ö.M.Osmanlı; [elmi red. Ə.Xəlilov].- B.: Azərnəşr, 1984.- 104, [4] s

Osmanlı Vəli Musa oğlu. Azərbaycan romantizmi [Mətn]: iki cilddə /V. Osmanlı; red. R. Hüseynov I Cild .- B: Elm, 2010. – 462 s.

Osmanlı Vəli Musa oğlu. Qədim Türk ədəbiyyatı [Mətn]: VI-X əsrlər /Vəli Osmanlı; Elmi red. N.Cəfərov; rəyçilər Ə.Səfərli, E.Əlibəyzadə; AMEA Nizami ad. Ədəbiyyat İnstitutu.- Bakı: Sabah, 2008.- 244 s.

Osmanov Əlövsət Cəlal oğlu. Riyaziyyatdan qəbul imtahanlarında təklif olunmuş məsələlər [Mətn] /Ə.C.Osmanov, İ.K.Məhərov; elmi red. F. Ə. İsgəndərzadə; rəy verənlər. H. A. İsayev, M. Bayramoğlu.-I buraxılış.-Bakı : Maarif, 1989.-201, [3] s.

Osmanov Fazil Lətif oğlu. Ağsu ərazisində arxeoloji tədqiqatlar.-Bakı: Adiloğlu , 2006.

Osmanov Fazil Lətif oğlu. Qafqaz Albaniyasının maddi mədəniyyəti [Mətn]: e.ə. IV-b.e. III əsrləri /F.L.Osmanov; Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası Tarix İnstitutu Arxeologiya və Etnoqrafiya Bölməsi; red. İ.A.Babayev.- Bakı: Elm, 1982.- 160 s.

Osmanov İsaməddin Səid oğlu. SSRİ İqtisadi coğrafiyası [Mətn]: iqtisadi rayonlar hissəsi /İ.S.Osmanov; elmi red.C.R.Abbasov.- B.: Maarif, 1989.- 387,[1] s.

Osmanov Yusif Qara oğlu. Xətti proqramlaşdırma (simpleks-metod) [Mətn]: mühazirələrin konspekti /Y. Q. Osmanov, V.Q.Pirməmmədov, A.F.Musayev; red. T.M.Abbasov; AzSSR Ali və Orta İxtisas Təhsili Nazirlyi, M.Əzizbəyov ad. Azərb. Neft və Kimya İn-tu.B.: [n. s.], 1984.- 66, [2] s. şək., cədv

Ovuntu metallurgiyasının əsasları [Mətn]: Ali texniki məktəblər üçün dərs vəsaiti /A. T. Məmmədov, S. N. Namazov, Z. Z. Şərifov, A. İ. Babayev; Rəyçilər: S. M. Mustafayev, M. Ç. Hüseynov; Red.: N. Ş. İsmayılov.-Bakı : Çaşıoğlu , 1999.-238 s.

Radioaktiv, kimyəvi zəhərlənmə zonalarında

Radioaktiv, kimyəvi zəhərlənmə zonalarında,
bakterial zəhərlənmə ocaqlarında əhalinin
davranış və fəaliyyət qaydaları.

Radioaktiv maddələrlə zəhərlənmiş ərazidə əhalinin mühafizə və davranış
rejimləri radiasiyasının səviyyəsindən asılı olaraq mülki müdafiə tərəfindən
müəyyən edilib elan olunur. Məqsəd adamların təhlükəsiz dozadan artıq
şüalanmaya məruz qalmalarının qarşısını almaqdır. Radiasiyadan mühafizə rejimi-
zəhərli sahədə adamların ardıcıl olaraq əvvəlcə radiasiya daldanacağından,
bundan sonra isə adi binalarda qalması və mühafizə vasitələri işlətməsi
müddətlərini təyin edir.
Zəhərlənmiş sahələrdə qalmağa məcbur olan hallarda adamlar hökmən
fərdi mühafizə vasitələrini işlətməli, 2 saylı radiasiyadan mühafizə dərmanını (Aİ-2
apteçkasından) içməlidirlər. Təhlükəsizlik vasitələrini çıxarmaq, açıq əllə ətrafdakı
əşyalara toxunmaq, yerdə oturmaq və ya uzanmmaq, hərəkət və iş vaxtı toz
qaldırmaq, açıq yerlərdə yemək yemək, su içmək, paltarı, ayaqqabları çöldə
təmizləmədən yaşayış binalarına girmək, ehtiyac olmadan binalardan kənara
çıxmaq olmaz.
Kimyəvi zəhərlənmə ocağında davranış qaydaları belədir. Mülki Müdafiə
qərargahının xüsusi göstərişi olmadan sığınacaqdan çıxmaq, sığınacağın kipliyi
pozulan hallarda fərdi aptekçədən antidot dərman qəbul edəndən sonra əleyhqaz
taxmaq, dərini qoruyan paltar geymək və ancaq mülki müdafiə işçilərinin göstərişi
üzrə mühafizə qurğusunu tərk etmək, açıq yerlərdə (qurğudan kənarda) qalan
hallarda dərhal əleyhqaz taxmaq, xüsusi qoruyucu paltarlar geymək və
zəhərlənmə ocağından çıxmaq, xüsusi qoruyucu paltarlar olmadıqda dərhal
köynəyin və pencəyin ətəklələrinin şalvarın içinə salmaq, şalvarın balaqlarını
topuqda, köynəyin qollarını biləkdə qaytanla bağlayıb kipləşdirmək, üstdən
sintetik və ya rezinli parçadan plaş geyinmək, zəhərli sahələrdən çıxandan sonra
tibbi müayinədən və tam sanitariya təmizlənməsindən keçmək lazımdır.
Yoluxucu infeksion xəstəliklər aşkar edilərkən pəncərə və qapı yerlərini
yaxşı kipləşdirmək lazımdır. Yalnız su kəmərindən və şübhə törətməyən su

mənbələrindən istifadə edilməlidir. Qab qacaq yuyulandan sonra qaynadılmalıdır.
Hər bir şəxsin ayrıca qab-qacaqdan, məişət və tualet əşyalarından istifadə etməsi
məsləhət görülür.
Adamların bir-biri ilə təmasda olması məhdudlaşdırılmalıdır. Yoluxucu
xəstəliyin əlamətləri aşkara çıxan kimi (hərarətin yüksəlməsi, ürək bulanması,
qusma, mədə pozğunluğu) bu barədə dərhal tibb müəssisəsinə xəbər verilməli,
xəstə ayrıca otaqda və ya otağın ayrıca hissəsində yerləşdirilməli, yataq
ləvazimatı, qab-qacağı, mebeli dezinfeksiyadan keçirilməlidir.
Xəstə ilə təmasda olan bütün şəxslər tam sanitariya təmizlənməsindən
keçməlidirlər.

Mövzu 4

FH ZAMANI YARANMIŞ ŞƏRAİTİN AYDINLAŞDIRILMASI VƏ
QİYMƏTLƏNDİRİLMƏSİ

Fövqəladə hallar şəraitinin qiymətləndirilməsi və proqnozlaşdırılmasının məqsədi baş vermiş FH-
ın ərazisinin miqyasını, bina və tikililərin dağılma səviyyəsini, obyektin işçi heyəti və əhali arasında
itkilərin müəyyən edilməsidir.
Bir qayda olaraq, bu işlər 3 mərhələdə həyata keçirilir.
Birinci mərhələdə baş verə biləcək təbii və texnogen fövqəladə halların proqnozlaşdırılması
həyata keçirilir. Bu zaman orta statisik şərait (orta illik meteoşərait, əhalinin evlərdə, küçələrdə,
nəqliyyatda, işdə və s. orta statistik yerləşdirilməsi, əhalinin orta sıxlığı) götürülür. Bu mərhələdəki işlər
fövqəladə hallar baş verməyənədək həyata keçirilir.
İkinci mərhələdə nəticələrin proqnozlaşdırılması və şəraitin qiymətləndirilməsi fövqəladə hallar
mənbəyinin yaranmasından dərhal sonra həyata keçirilir.
Üçüncü mərhələdə qəza-xilasetmə və digər təxirəsalınmaz işlərin həyata keçirilməsi üçün lazım
olan proqnozlaşdırmanın və faktiki şərait nəticələri kəşfiyyat məlumatlarına əsasən dəqiqləşdirilir.
Fövqəladə halın mənbəyindən asılı olmayaraq, insanlara, canlılara, ətraf mühitə, tikililərə və d.
təsir edən 6 əsas faktor vardır:
 Təzyiq təsiri (partlayıcı maddələrin, qaz buludlarının, adi və kütləvi
qırğın vasitələrinin partlayışı və s.);
 Termiki təsir (texnogen və təbii yanğınlar zamanı istilik şüalanması; nüvə
partlayışı və s.);
 Toksikoloji təsir (təhlükəli kimyəvi istehsalatda texnogen qəzalar,
kimyəvi silahın tətbiqi, vulkan püskürməsi zamanı zəhərli qazların ayrılması və s.);
 Radiaktiv təsir (radiaktiv-təhlükəli obyektlərdə texnogen qəzalar, nüvə
partlayışları və s.);
 Mexaniki təsir (qəlpələr, binaların dağılması, sel, sürüşmə və s.);
 Bioloji təsir (epidemiya, bakterioloji silah və s.).

FH-ın növü
Təsir faktorları
Parametləri
Partlayışlar
Zərbə dalğası
Zərbə dalğasının izafi
təzyiq
Yanğınlar
İstilik şüalanması
İstilik selinin sıxlığı
Kimyəvi qəzalar
(hücumlar)
Zəhərlənmə, zədələnmə
Zəhərlənmə, zədələnmə
səviyyəsi (toksidoza)
Radiasiya qəzaları
Radiaktiv çirklənmə,
şüalanma
Şüalanma dozası

Zəlzələ
Bina və tikililərin dağıntıları
Zəlzələnin intensivliyi
Epidemiya
Virus, bakteriyalar
Xəstəliklərin dərəcəsi

Radiasiya şəraitinin proqnozlaşdırılması və qiymətləndirilməsi.

Radiasiya şəraiti – nüvə silahı tətbiq edildikə və nüvə-yanacaq istehsalı obyektində qəza baş
verdikdə yaranır, insanların və digər canlıların, müxtəlif obyektlərin radiaktiv maddələrlə zəhərlənməsi,
ətrafın radiaktiv çirklənməsi ilə nəticələnir.
Radiasiya şəraitini qiymətləndirilməsi ərazinin, müəssisənin radiaktiv zəhərlənməsinin miqyası və
dərəcəsi, həmçinin zəhərlənmənin dəstə və əhalinin fəliyyətinə təsiri təyin edilməsidir.
Radiasiya şəraitinin qiymətləndirilməsinə, adətən, aşağıdakılar aiddir: radiaktiv zəhərlənmə
zonalarının sərhədlərini va onlarda radiasiya səviyyəsinin bölünməsini təyin etmək; zəhərlənmə
zonalarının müəssisələri torpaqdan istifadə planına və ya sxeminə köçürülməsi; dəstələrin şəxsi
heyətinin, əhalinin, heyvanların radiaktiv şüalanma dozasının va onların arasında baş verə biləcək
itkilərin təyin edilməsi; zəhərlənmş ərazidə dəstələrin, həmçinin əhalinin təsərrüfat işlərinin
aparılmasında ən məqsədəuyğun fəaliyyətinin müəyyən edilməsi.
Radioaktiv zəhərlənmə zonalarının sərhədlərini orada radiasiyanın səviyyəsini məlumat verməklə
və ya radiasiya kəşfiyyatı ilə təyin edirlər.
Müəssisələrin mülki müdafiə dəstələri və qərargahları öz rayonlarında ərazinin radiaktiv
zəhərlənməsi haqqında məlumatı, adətən rayonunun mülki müdafiə qərargahından alır va radiasiya
kəşfiyyatı ilə dəqiqləşdirir.
Lazım gələrsə, müəssisənin mülki müdafiə qərərgahlarında ərazinin, adamların, heyvanların və
başqa obyektlərin zəhərlənmə dərəcəsi təxminən qabaqcadan müəyyən edile bilər. Qabaqcadan təyin
edilmənin əsasını partlayış rayonunda və radiaktiv buludun izində radiaktiv zəhərlənməsinin dərəcəsi,
gözlənilən ölçüləri, hesabat proqnoz metodları vasitəsiə hesablama təşkil edir. Qabaqcadan təyin edilmə
üçün ilk məlumatlar əsasən aşağıdakılardır: partlayışın (qəzanın) gücü, növü və mərkəzin koordinatları,
orta küləyin sürəti, istiqaməti. Müəssisənin MM qərargahı bu məlumatları rayonun qəragahından alır və
ya özü təyin edir.
Əgər küləyin orta sürəti (v) və istiqaməti, partlayış mərkəzindən müəssisəyə qədər olan məsafə (R)
məlumdursa, onda partlayışdan müəssisənin ərazisinə radiaktiv maddələrin çökməsi vaxtını aşağıdakı
düsturla təyin edirlər:

t = R / v

İnsanlar 2 yolla şüalanmaya məruz qalırlar:
• Daxil;
• Xarici.
Xarici şüalanma zamanı radiaktiv maddələr orqanizmdən kənar olur və onu
kənardan şüalandırır. Daxili şüalanma zamanı radiaktiv maddələr orqanizmə hava,
su, qida, açıq yara vasitəsilə daxil olur və onu daxildən şüalandırır. İnsanın daxili və
xarici şüalanması ionlaşdırıcı şüalanmanın təbii və süni mənbələrdən baş verir.

İonlaşdırıcı şüalanma mənbəyi – ionlaşdırıcı şüalar buraxan və ya burax
maq imkanına malik olan quröu və radiaktiv maddədir.
Radiaktivliyin parametrlərini müəyyən etmək üçün işıqtexniki,
elektromaqnit, seysmik, akustik, radiolokasiya və d. aşkarlama qurğularından
istifadə edilir.
Radiasiya şüalanmasını yaradan mənbələr müxtəlif olur və onların qarşısının
alınmasının müxtəlif metodologiyaları və texniki üsulları mövcuddur.

Nüvə-yanacaq istehsalı ilə məşqul olan obyektlərdə və radiaktiv
materiallar daşınarkən qəza zamanı yaranan radiaktiv çirklənmə

Şüalanma səviyyəsinin artması ilə nəticələnən qəzalar zamanı şüalanma
dozasının, şüalanan şəxslərin sayının, ətrafın radiaktiv çirklənməsinin, maliyyə və
sosial itkilərin minimuma endirilməsi üçün tədbirlər həyata keçirilməlidir.
Proqnozlaşdırma metodu ilə radiasiya şəraitinin müəyyən edilməsinə nüvə
partlayışları (koordinatları, gücü, partlayış növü, vaxtı) və orta küləyin
parametrləri (istiqaməti və sürəti) haqqında məlumatların yığılması və mümkün
çirklənmə ərazisinin sxemini xəritəyə çəkılməsi daxildir.
Proqnozlaşdırma nəticəsində mümkün radiaktiv çirklənmənin miqyası və
ərazisi müəyyən olunur.
Mümkün radiasiya şəraitinin proqnozlaşdırılması üçün lazım olan
məlumatlar:
AES-in yerinin koordinatları
Reaktorun tipi, onun enerji səviyyəsi
Radiaktiv maddələrin tullanmaya başlama vaxtı
Küləyin istiqaməti və sürəti
Havanın şaquli dayanıqlılıq səviyyəsidir.

Dozimetrik cihazlar istifadə edən kəşfiyyat orqanlarından alınmış radiaktiv
zəhərlənməyə
dair
dəqiq
məlumatlar
radiasiya
şəraitini
obyektiv
qiymətləndirməyə imkan verir.
AES-də qəza baş verən zaman radiasiya şəraitini qiymətləndirmək üçün
aşağıdakı məlumatlar nəzərə alınmalıdır:
• Radiaktiv çirklənmə ölçüləri (uzunluq, en, sahə) və onların ərazidə
yerləşməsi;
• İstənilən saat və yerdə qamma şüalanmanın gücü;
• Yoluxma yerinin istənilən nöqtəsində insanların xarici şüalanma dozası;

• Ərazinin radiaktiv çirklənməyə başlama vaxtı;
• Radiaktiv çirklənmə yerində olan insanların sayı;

Radiaktiv çirklənmiş ərazini müvafiq zonalara ayırmaq lazımdır:
1. Radiasiya nəzarəti zonası – 1 mZv – 5 mZv. Bu zonada ətraf mühitin, kənd
təsərrüfatı məhsullarının radiaktivliyinin və əhalinin daxili və xarici şüalanmasının
monitorinqindən də əlavə, şüalanma dozasının endirilməsi üzrə tədbirlər həyata
keçirilir.
2. Məhdud yaşayış zonası – 5 mZv – 20 mZv. Bu zonada 1-ci zonada olduğu
kimi, monitorinq işləri və əhalinin mühafizəsi üzrə tədbirlər görülür. Daimi
yaşamaq üçün bu əraziyə giriş məhdudlanmır, lakin sağlamlığa dəyə biləcək zərər
haqqında məlumatlar verilir.
3. Köçürülmə zonası – 20 mZv – 50 mZv. Daimi yaşamaq bu ərazidə
qadağandır, ümumiyyətlə, uşaq və gənclərə isə girişə icazə verilmir.
4. Məhdud zona – 50 mZv və daha çox. Bu ərazidə yaşamağa icazə verilmir.
Hər hansı bir məqsədlə bu ərazinin təbiətindən istifadə qanunvericilikdə nəzərdə
tutulan xüsusi aktlarla idarə olunur.

Nüvə silahlalarının tətbiqi zamanı radiaktiv çirklənmə

Nüvə silahlarının tətbiqi zamanı ionlaşdırıcı şüalanma nüfuzedici radiasiya
və ərazinin radiaktiv çirklənməsinin nəticəsində yaranır.
Nüfuzedici radiasiya – qamma şüaları və neytronlar selindən ibarətdir.
Qamma şüaları və neytronlar seli fiziki xassələrinə görə bir-birindən fərqlidirlər,
onlar üçün eyni olan xüsusiyyət isə havada hər tərəfə 4 km məsafəyə yayıla
bilmələridir. Qamma şüaların insana təsiri udulan doza ilə xarakterizə olunur.
qamma şüaları və neytronlar seli atom və molekulları müxtəlif orqanlardan
keçərək, onların hüceyrələrini ionlaşdırır, bu da şüa xəstəliyinin yaranmasına səbə
olur.
Qamma şüaların insana təsiri udulan doza ilə xarakterizə olunur. Havada və
yerdə nüvə partlayışları zamanı qamma şüalanmanın dozası partlayış mərkəzindən
bərabər məsafədə eyni olur, lakin havanın sıxlığından asılıdır. Havanın sıxlığı yayda
qış mövsümünə nisbətən azdır, bu səbəbdən partlayış mərkəzindən eyni
məsafədə şüalanma dozasının səviyyəsi qış mövsümünə nisbətdə daha çox olur.
Havadan sıxlığı daha da çox olan materiallarda qamma şüaları və neytronlar
seli daha da zəifləyir. Bu o səbəbdən baş verir ki, sıxlığı daha da çox olan

Nufu z e d ic i rad i a si y an ?n m u h afi z? ma te ria l l ar?n d an
k e cm ? si
L
A
B
А
B
d
y
d
y
D
y
D
o y
materiallarda eyni həcmdə atomların sayı da çox olur, qamma şüaları və
neytronlar da onlarla daha çox təsirdə olur.
Aşağıda radiasiya şüasını 2 dəfə azaldan bəzi materialların qalınlığı
göstərilmişdir.

Müdafiə materialı

2 dəfə azaltma qalınlığı, sm

Fövqəladə halların proqnozlaşdırılması və monitorinqi kitab

“Azərbaycan Respublikası Hökuməti və Litva Respublikası Hökuməti arasında fövqəladə halların qarşısının alınması və aradan qaldırılması sahəsində əməkdaşlıq və qarşılıqlı yardım haqqında” Sazişin təsdiq edilməsi barədə

RƏSMİ DƏRC EDİLDİYİ MƏNBƏ

Respublika Qəzeti (Dərc olunma tarixi: 08-02-2013, Nəşr nömrəsi: 29), Azərbaycan Qəzeti (Dərc olunma tarixi: 10-02-2013, Nəşr nömrəsi: 31), Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu (Dərc olunma tarixi: 28-02-2013, Nəşr nömrəsi: 02, Maddə nömrəsi: 82)

QÜVVƏYƏ MİNMƏ TARİXİ
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI VAHİD HÜQUQi TƏSNİFATI ÜZRƏ İNDEKS KODU
HÜQUQİ AKTLARIN DÖVLƏT REYESTRİNİN QEYDİYYAT NÖMRƏSİ
12201212210512
HÜQUQİ AKTIN HÜQUQİ AKTLARIN DÖVLƏT REYESTRİNƏ DAXİL EDİLDİYİ TARİX

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ QANUNU

Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 95-ci maddəsinin I hissəsinin 4-cü bəndini rəhbər tutaraq qərara alır:

İlham ƏLİYEV,

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti

Bakı şəhəri, 21 dekabr 2012-ci il

Azərbaycan Respublikası Hökuməti və Litva Respublikası Hökuməti arasında fövqəladə halların qarşısının alınması və aradan qaldırılması sahəsində əməkdaşlıq və qarşılıqlı yardım haqqında

Bundan sonra “Tərəflər” adlandırılacaq Azərbaycan Respublikası Hökuməti və Litva Respublikası Hökuməti,

“Bir tərəfdən Avropa Birliyi və onun üzvü olan dövlətlər, digər tərəfdən Azərbaycan Respublikası arasında tərəfdaşlıq və əməkdaşlıq Saziş”ni nəzərə alaraq,

fövqəladə halların qarşısının alınması və aradan qaldırılması sahəsində əməkdaşlığın hər iki dövlətin rifahına və təhlükəsizliyinə töhfə verəcəyini qəbul edərək,

fövqəladə halların hər iki dövlət üçün daşıdığı təhlükəni dərk edərək,

fövqəladə halların qarşısının alınması və aradan qaldırılması sahəsində elmi-texniki məlumat mübadiləsinin qarşılıqlı maraq doğurduğunu nəzərə alaraq,

Tərəflərdən birinin qüvvə və vasitələri ilə aradan qaldırılması mümkün olmayan fövqəladə halların baş verməsi ehtimalını və fövqəladə halların qarşısının alınması və aradan qaldırılması üçün hər iki dövlətin əlaqələndirilmiş fəaliyyətinin səmərəli olacağını nəzərə alaraq,

fövqəladə halların qarşısının alınması və aradan qaldırılması sahəsində BMT və digər beynəlxalq təşkilatların əhəmiyyətini nəzərə alaraq,

aşağıdakılar barədə razılığa gəldilər:

Bu Sazişdə istifadə olunan terminlər aşağıdakı mənaları ifadə edir:

“səlahiyyətli orqan” – bu Sazişin həyata keçirilməsi ilə bağlı işlərə rəhbərlik etmək və onları əlaqələndirmək üçün Tərəflərdən hər birinin təyin etdiyi orqan;

“sorğu göndərən Tərəf” – digər Tərəfə yardım dəstələrinin, avadanlıq və təminat materiallarının göndərilməsi sorğusu ilə müraciət edən Tərəf;

“sorğu alan Tərəf” – digər Tərəfin yardım dəstələrinin, avadanlıq və təminat materiallarının göndərilməsi barədə sorğusunu yerinə yetirən Tərəf;

“yardım dəstəsi” – zəruri avadanlıqla təchiz olunmuş və yardım göstərilməsi üçün təyin olunmuş Sorğu alan Tərəfin mütəxəssislərindən (ekspertlərdən) ibarət dəstə;

“fövqəladə hal” – qəzalar, təhlükəli təbii hadisələr, fəlakətlər və digər bədbəxt hadisələr nəticəsində meydana gələn, insan itkisinə, insanların sağlamlığına və ya təbii ətraf mühitə zərərə, böyük maddi itkilərə, habelə insanların həyat fəaliyyəti şəraitinin pozulmasına səbəb olan və səbəb ola biləcək müəyyən ərazidə yaranmış vəziyyət;

“fövqəladə hal ərazisi” – fövqəladə halın baş verdiyi ərazi;

“fövqəladə halın qarşısının alınması” – vaxtında görülmüş və fövqəladə halın baş verməsi riskinin mümkün qədər azaldılmasına, habelə fövqəladə hal baş verən zaman insanların sağlamlığının qorunub saxlanılmasına, ətraf mühitə dəymiş ziyanın və maddi itkilərin miqdarının azaldılmasına yönəldilmiş kompleks tədbirlər;

“fövqəladə halın aradan qaldırılması” – fövqəladə halın baş verməsi zamanı görülən, insanların xilas edilməsinə və sağlamlıqlarının qorunub saxlanılmasına, ətraf mühitə dəymiş ziyanın və maddi itkilərin miqdarının azaldılmasına, həmçinin fövqəladə hal zonasının lokallaşdırılmasına və onun üçün xarakterik olan təhlükəli amillərin təsirinin dayandırılmasına yönəldilmiş qəza-xilasetmə və digər təxirəsalınmaz işlər;

“qəza-xilasetmə işləri” – fövqəladə hal ərazisində insanların, maddi və mənəvi sərvətlərin xilas edilməsi, təbii ətraf mühitin qorunması, fövqəladə halın lokallaşdırılması və onun üçün xarakterik olan təhlükəli amillərin təsirinin mümkün qədər minimuma endirilməsi ilə bağlı fəaliyyət;

“avadanlıq” – materiallar, texniki və nəqliyyat vasitələri, yardım dəstəsinin təchizatı və dəstə üzvlərinin şəxsi ləvazimatları;

“təminat materialları” – fövqəladə hal nəticəsində zərər çəkmiş əhali arasında paylanmaq üçün nəzərdə tutulan maddi vasitələr;

“üçüncü dövlətlər” – hökuməti bu sazişin iştirakçıları hesab olunmayan dövlətlər.

Sazişin predmeti

Bu Saziş fövqəladə halların qarşısının alınması və aradan qaldırılması sahəsində əməkdaşlıq və qarşılıqlı yardım göstərilməsi məsələlərini tənzimləyir.

Səlahiyyətli orqanlar

Tərəflərin səlahiyyətli orqanları aşağıdakılardır:

Azərbaycan tərəfindən – Azərbaycan Respublikası Fövqəladə Hallar Nazirliyi;

Litva tərəfindən – Litva Respublikası Daxili İşlər Nazirliyi.

Tərəflərin səlahiyyətli orqanlarında və ya onların adlarında dəyişiklik olduğu təqdirdə, Tərəflər bir-birini diplomatik kanallar vasitəsilə yazılı şəkildə xəbərdar edirlər.

Əməkdaşlığın formaları

Bu Saziş çərçivəsində əməkdaşlıq aşağıdakıları nəzərdə tutur:

– Tərəflərin səlahiyyətli orqanları arasında, o cümlədən üçüncü dövlətlərə fövqəladə halların aradan qaldırılması zamanı yardımın göstərilməsi ilə bağlı tədbirlərdə qarşılıqlı fəaliyyətin təmin edilməsi;

– fövqəladə halların proqnozlaşdırılması və onların nəticələrinin qiymətləndirilməsi;

– fövqəladə halların aradan qaldırılmasında aidiyyəti dövlət müəssisələri arasında qarşılıqlı əlaqənin təşkili, fövqəladə halların qarşısının alınması və aradan qaldırılmasına dair tədbirlərin planlaşdırılması və həyata keçirilməsi;

– əhalinin fövqəladə hallar zamanı fəaliyyətə hazırlığının təşkili, o cümlədən ilkin tibbi yardımın göstərilməsi üzrə təcrübə mübadiləsi;

– sənaye qəzaları, bədbəxt hadisələr və təbii fəlakətlər nəticəsində mümkün çirklənmələrlə əlaqədar olaraq əhali və ətraf mühit üçün riskin qiymətləndirilməsinin həyata keçirilməsi zamanı qarşılıqlı fəaliyyət;

– elmi-tədqiqat layihələrinin birgə planlaşdırılması, işlənib hazırlanması və həyata keçirilməsi, elmi-texniki ədəbiyyat və tədqiqat işlərinin nəticələrinin mübadiləsi;

– fövqəladə halların qarşısının alınması və aradan qaldırılması ilə bağlı məsələlər üzrə məlumat, dövri nəşrlər, metodiki və digər ədəbiyyatlar, video və foto materialların mübadiləsi.

– birgə konfransların, seminarların, işçi iclasların, təlimlərin, məşqlərin və ixtisaslaşmış sərgilərinin təşkil olunması.

– birgə nəşrlərin və hesabatların hazırlanması.

– razılıq əsasında digər Tərəfin təhsil müəssisələrində mütəxəssislərin hazırlanması və təcrübə keçənlərin, müəllimlərin, alimlərin və mütəxəssislərin mübadiləsi.

– Tərəflərin səlahiyyətli orqanlarının razılaşdırdıqları fövqəladə halların qarşısının alınması və aradan qaldırılması sahəsində digər fəaliyyətlər.

Birgə Komissiya

Bu Sazişin yerinə yetirilməsi üçün tədbirlərin həyata keçirilməsi məqsədilə Tərəflərin səlahiyyətli orqanları fövqəladə halların qarşısının alınması və aradan qaldırılması sahəsində əməkdaşlıq üzrə Birgə Komissiya yaradırlar. Birgə Komissiyanın tərkibi, funksiyaları və fəaliyyət qaydası Tərəflərin səlahiyyətli orqanlarının rəhbərləri tərəfindən təsdiq edilmiş Birgə Komissiya haqqında Əsasnamə ilə müəyyən olunur.

Fövqəladə halların aradan qaldırılması zamanı yardımın göstərilməsi

1. Yardım Sorğu göndərən Tərəfin fövqəladə halın xarakteri, zəruri yardımın növü və həcmi haqqında məlumatın göstərildiyi yazılı sorğusu əsasında göstərilir.

2. Sorğu alan Tərəf ən qısa zamanda sorğunu nəzərdən keçirir və yardımın göstərilməsinin mümkünlüyü, həcmi və şərtləri barədə Sorğu göndərən Tərəfi məlumatlandırır.

3. Fövqəladə halların aradan qaldırılması zamanı yardım bu və ya digər tələb olunan formaya uyğun olaraq yardım dəstələrinin və təminat materiallarının göndərilməsi yolu ilə göstərilir.

4. Sorğu alan Tərəfin yardım dəstələrinə rəhbərlik bu dəstələrin rəhbərləri vasitəsilə Sorğu göndərən Tərəfin səlahiyyətli orqan tərəfindən həyata keçirilir.

5. Yardım dəstəsi fövqəladə hal ərazisində qəza-xilasetmə və ya digər təxirəsalınmaz işlərin həyata keçirilməsi üçün göndərilir.

6. Sorğu göndərən Tərəf yardım dəstəsinin rəhbərini vəziyyət barədə məlumatlandırır və zərurət olduğu halda, bu dəstələri tərcüməçilər, rabitə vasitələri ilə təmin edir, həmçinin onlara mühafizə, təmənnasız tibbi xidmət təşkil edir və bu dəstələrin fəaliyyətlərinin əlaqələndirilməsini həyata keçirir.

7. Yardım dəstələrinin üzvlərinin həyat və sağlamlıqlarının sığortalanmasını Sorğu alan Tərəf həyata keçirir.

8. Yardım dəstələrinin təchizatı 72 saat ərzində müstəqil fəaliyyət göstərmək üçün kifayət qədər olmalıdır. Ehtiyatların bitməsi halında Sorğu göndərən Tərəf yardım dəstəsini işlərini davam etdirmələri üçün öz hesabına lazımi avadanlıqla təmin edir.

Yardım dəstəsinin üzvlərinin dövlət sərhədini keçmələri və Sorğu göndərən Tərəfin dövlətinin ərazisində qalma şərtləri

1. Yardım dəstəsinin üzvlərinə vizalar təcili qaydada, Tərəflərin dövlətlərinin ərazisində qüvvədə olan qanunvericiliyə uyğun olaraq, habelə dövlət sərhəd keçid məntəqələrində şəxsiyyəti təsdiq edən etibarlı keçid sənədlərinin, yardım dəstəsinin üzvlərinin siyahısının, avadanlıq və təchizat materiallarının siyahısının, yardım dəstəsinin hər bir üzvü üçün müvafiq etibarlı tibbi sığortaların, Sorğu alan Tərəfin səlahiyyətli orqanı tərəfindən verilən və yardım dəstələrinin rəhbərlərinin səlahiyyətini təsdiq edən sənədin, həmçinin Sorğu göndərən Tərəfin yardım barədə yazılı sorğusunun və ya üçüncü tərəfə tranzit halında üçüncü tərəfin yardım barədə yazılı sorğusunun təqdim edilməsi ilə verilir. Tərəflərin dövlətlərinin ərazisində qüvvədə olan qanunvericiliyə uyğun olaraq, vizalar həmçinin sərhəd nəzarət məntəqələrində də verilə bilər.

2. Yardım dəstəsinin üzvləri Sorğu göndərən Tərəfin dövlət sərhədini beynəlxalq sərhəd keçid məntəqələrindən növbəsiz olaraq keçirlər. Hava gəmisinə sərhəd və gömrük yoxlanışı onun yerə endiyi məntəqədə həyata keçirilir.

3. Yardım dəstəsinin tərkibinə daxil olan kinoloji dəstələrin Sorğu göndərən Tərəfin sərhədindən keçməsi və onun dövlətinin ərazisində qalması Sorğu göndərən Tərəfin dövlətinin ərazisində qüvvədə olan karantin qaydalarına müvafiq olaraq həyata keçirilir.

4. Yardım dəstəsinin üzvləri Sorğu göndərən Tərəfin dövləti ərazisində qaldıqları müddət ərzində bu dövlətin ərazisində qüvvədə olan qanunvericiliyə riayət etməlidirlər. Bu zaman onlar Sorğu alan Tərəfin əmək qanunvericiliyi və ona dair məsələlər sahəsində yurisdiksiyasındadırlar.

5. Yardım dəstələrinin bir yerdən başqa yerə keçməsi, onların avadanlıqlarının və təminat materiallarının daşınması avtomobil, dəmir yolu, su və hava nəqliyyatı vasitəsilə həyata keçirilir.

6. Nəqliyyat vasitələri Sorğu alan Tərəfin dövlətinin ərazisində qüvvədə olan qanunvericiliyə müvafiq olaraq sığorta olunmalıdır.

7. Bu maddənin müddəaları həmçinin birgə təlimləri keçirilməsində, bir Tərəfin yardım dəstələrinin o biri Tərəfin dövlətinin ərazisinə gəlmə və bu ərazidə qalma hallarında da tətbiq edilir.

Fövqəladə halların aradan qaldırılması zamanı yardım göstərilməsi üçün avadanlıqların və təminat materialların gətirilməsi və aparılması

1. Fövqəladə halların aradan qaldırılması zamanı yardım göstərilməsi üçün Sorğu göndərən Tərəfin dövlətinin ərazisinə gətirilən və Sorğu alan Tərəfin dövlət ərazisindən aparılan avadanlıqlar və təminat materialları Tərəflərin dövlətlərinin ərazisində qüvvədə olan qanunvericilik ilə müəyyən olunmuş qaydada ödənilən gömrük rüsumlarından və digər vergilərdən azad edilir.

2. Avadanlıqların və təminat materialların gömrük rəsmiləşdirilməsi sadələşdirilmiş formada və öncül qaydada, Tərəflərin səlahiyyətli orqanları tərəfindən verilmiş və yardım dəstələrinin tərkibi, gətirilən və ya aparılan avadanlıq və təminat materialları göstərilən siyahılar əsasında aparılır.

3. Yardım dəstələri yalnız avadanlıq və təminat materialları gətirmək hüququna malikdirlər.

4. Yardımın göstərilməsi üzrə işlərin başa çatmasından sonra gətirilən avadanlıqlar Sorğu göndərən Tərəfin dövlətinin ərazisindən çıxarılır.

5. Fövqəladə hala məruz qalanlara təcili tibbi yardımın göstərilməsi zərurəti olduğu təqdirdə, Sorğu göndərən Tərəfin dövlətinin ərazisinə yalnız yardım dəstəsinin ixtisaslı tibbi heyəti tərəfindən və Sorğu göndərən Tərəfin nümayəndələrinin nəzarəti ilə istifadə oluna biləcək lazımi miqdarda tərkibində narkotik və psixotrop maddələr olan dərman preparatları gətirilə bilər. Yardımın göstərilməsi zamanı istifadə olunmamış tərkibində narkotik və psixotrop maddələr olan dərman preparatları Sorğu alan Tərəfin dövlətinin ərazisinə geri qaytarılmalıdır.

6. Tərkibində narkotik və psixotrop maddələr olan dərman preparatlarının gətirilməsi və aparılması Tərəflərin dövlətlərinin ərazisində qüvvədə olan qanunvericilik ilə müəyyən olunmuş qaydada həyata keçirilir.

7. Bu Maddənin müddəaları birgə təlimlərin keçirilməsi üçün zəruri olan avadanlıqların gətirilməsi və aparılması hallarına da tətbiq edilir.

Hava gəmilərindən istifadə olunması

1. Sorğu alan Tərəfin səlahiyyətli orqanı hava gəmilərinin qeydiyyatda olduğu ölkə, ekipajın və sərnişinlərin sayı, uçuşun marşrutu (uçuş və eniş vaxtı və yeri), hava daşıyıcısı, uçuşun sifarişçisi və yüklərin siyahısı (avadanlıq və təminat materiallarının sadalanması) haqqında məlumatları təqdim etməklə yardımın göstərilməsi üçün hava gəmilərindən istifadə etmək qərarı barədə Sorğu göndərən Tərəfin səlahiyyətli orqanını məlumatlandırır.

2. Sorğu göndərən Tərəf yardım dəstəsi, avadanlıq və təminat materialları daşıyaraq digər Tərəfin dövlətinin ərazisindən uçan hava gəmisinə beynəlxalq müqavilələrə və naviqasiya qaydalarına müvafiq olaraq hava koridorlarından istifadə hüququ verir.

3. Uçuşlar Beynəlxalq Mülki Aviasiya Təşkilatı və həmçinin Tərəflərin hər birinin dövlətinin ərazisində qüvvədə olan qanunvericilik ilə müəyyən olunmuş qaydalara müvafiq olaraq həyata keçirilir.

Tranzit keçid

1. Hər bir Tərəf öz dövlətinin müvafiq orqanlarının razılığı əsasında digər Tərəfə üçüncü ölkəyə yardım göstərilməsi üçün hava tranziti təmin edir.

2. Həmçinin yardım dəstələrinin, avadanlıqların və təminat materiallarının yerüstü tranziti zamanı bu Sazişin 7 və 8 Maddələrinin müddəaları tətbiq edilir.

Xərclərin ödənilməsi

1. Tərəflər başqa şəkildə razılaşdırmadıqları təqdirdə, Tərəflərin səlahiyyətli orqanlarının nümayəndələri tərəfindən imzalanan yardımın göstərilməsi xərcləri barədə ikitərəfli akta əsasən yardımın göstərilməsi xərclərini Sorğu göndərən Tərəf ödəyir.

2. Sorğu göndərən Tərəf istənilən vaxt özünün yardım barədə sorğusunu geri götürə bilər, amma bu halda Sorğu alan Tərəf çəkdiyi xərclərinin geri ödənilməsi hüququna malikdir.

3. Tərəflər başqa şəkildə razılaşdırmadıqları təqdirdə, xərclərin ödənilməsi Sorğu alan Tərəfin bu barədə tələbinin daxil olması tarixindən sonra 30 iş günü müddətində həyata keçirilir.

4. Sığorta rəsmiləşdirilməsi üzrə xərclər yardımın göstərilməsi üzrə ümumi xərclərə daxil deyildir və geri ödənilmir.

Zərərin ödənilməsi

1. Hər bir Tərəf digər Tərəfdən zərərin ödənilməsi tələbindən aşağıdakı hallarda imtina edir:

a. Yardım dəstəsinin üzvünün bu Sazişin həyata keçirilməsi ilə bağlı tapşırıqları yerinə yetirməsi zamanı Sorğu göndərən Tərəfin dövlətinin ərazisində fiziki və ya hüquqi şəxsə, onun əmlakına və ya ətraf mühitə zərər yetirməsi halında;

b. Bu Sazişin həyata keçirilməsi ilə bağlı tapşırıqların yerinə yetirilməsi zamanı yardım dəstəsinin üzvünün şikəst olunması, sağlamlığına zərər yetirilməsi və ya onun həlak olması halında.

2. Yardım dəstəsinin üzvü bilərəkdən hər hansı zərər yetirərsə, bu zərəri Sorğu alan Tərəf özü ödəyir.

Məlumatların istifadə olunması

Tərəflərin dövlətlərinin ərazisində qüvvədə olan qanunvericiliyə müvafiq olaraq məxfi hesab edilən məlumat istisna olmaqla, Tərəflərin səlahiyyətli orqanları tərəfindən yazılı şəkildə başqa cür razılaşdırılmadığı təqdirdə, bu Saziş çərçivəsində həyata keçirilən fəaliyyət nəticəsində əldə olunmuş məlumat Tərəflərin dövlətlərinin ərazisində qüvvədə olan qanunvericiliyə müvafiq qaydada çap oluna və istifadə edilə bilər.

Mübahisələrin həlli

Tərəflər arasında bu Sazişin təfsiri və tətbiqi ilə bağlı meydana çıxan mübahisələr Tərəflərin səlahiyyətli orqanları arasında danışıqlar yolu ilə həll edilir.

Bu yolla tənzimlənə bilməyən mübahisələr Tərəflər arasında məsləhətləşmələr və danışıqlar vasitəsilə həll edilməlidir.

Digər beynəlxalq müqavilələrə münasibət

Bu Saziş Tərəflərin dövlətlərinin iştirakçısı olduğu digər beynəlxalq müqavilələrdən irəli gələn hüquq və öhdəliklərə toxunmur.

Sazişə əlavə və dəyişikliklərin edilməsi

Bu Sazişə Tərəflərin qarşılıqlı razılığı ilə Sazişin ayrılmaz tərkib hissəsi olan və 17-ci Maddəsində müəyyən olunan qaydada qüvvəyə minən ayrıca Protokollar formasında rəsmiləşdirilən əlavə və dəyişikliklər edilə bilər.

Yekun müddəalar

Bu Saziş onun qüvvəyə minməsi üçün zəruri olan dövlətdaxili prosedurların yerinə yetirilməsi barədə Tərəflərin diplomatik kanallar vasitəsi ilə sonuncu yazılı bildirişinin alındığı tarixdən etibarən qüvvəyə minir.

Bu Saziş qeyri-müəyyən müddətə bağlanılır. Tərəflərin hər biri yazılı şəkildə bu Sazişi ləğv edə bilərlər. Bu Saziş Tərəflərdən birinin onun qüvvəsini ləğv etmək niyyəti barədə yazılı bildirişinin alınması tarixdən etibarən 6 (altı) ay sonra qüvvədən düşmüş hesab edilir.

Tərəflər başqa cür razılaşdırmadıqları təqdirdə, bu Sazişin qüvvədən düşməsi onunla əlaqədar olaraq həyata keçirilən və başlanmış, lakin onun qüvvədən düşməsindən əvvəl tamamlanmamış fəaliyyətlərə təsir etmir.

Bu Saziş Bakı şəhərində, 7 sentyabr 2012-ci il tarixində, iki əsl nüsxədə, hər biri Azərbaycan, Litva və rus dillərində olmaqla imzalanmışdır, bütün mətnlər bərabər autentikdir. Bu Sazişin müddəalarının təfsiri ilə bağlı fikir ayrılığı yarandığı təqdirdə rus dilindəki mətndən istifadə ediləcəkdir.

Azərbaycan Respublikası

Hökuməti adından

Litva Respublikası

Hökuməti adından

Radioaktiv, kimyəvi zəhərlənmə zonalarında

Fövqəladə halların proqnozlaşdırılması və monitorinqi kitab

Radioaktiv, kimyəvi zəhərlənmə zonalarında

Fövqəladə halların proqnozlaşdırılması və monitorinqi kitab

Related posts: