Fışqırmaqdan necə həzz ala bilərəm

Deyilənə görə insan yalnız bu duyğuya sahib olsa belə bunun vasitəsilə o, öz insanlığını cəmiyyətə tanıda bilər.İnsanlar kimisə bağışlayarkən əslində bağışladığını düşünərək yox, yenə özünü düşünərək bağışlayır.Elə buna görə mi bağışlamaq insana həzz verir? Yoxsa bağışlamaq ümumiyyətlə həzz vermir?Bağışlamaq niyə görədə həzz versin ki? Bir insanın etdiyi səhvi unutmaq olurmu? Unutmayaq ki insan yaddaşında heç nə heç vaxt silinmir.Bəs onda unutmadığın səhvi necə bağışlamaq olar?

geniuses00

Deyilənə görə insan yalnız bu duyğuya sahib olsa belə bunun vasitəsilə o, öz insanlığını cəmiyyətə tanıda bilər.İnsanlar kimisə bağışlayarkən əslində bağışladığını düşünərək yox, yenə özünü düşünərək bağışlayır.Elə buna görə mi bağışlamaq insana həzz verir? Yoxsa bağışlamaq ümumiyyətlə həzz vermir?Bağışlamaq niyə görədə həzz versin ki? Bir insanın etdiyi səhvi unutmaq olurmu? Unutmayaq ki insan yaddaşında heç nə heç vaxt silinmir.Bəs onda unutmadığın səhvi necə bağışlamaq olar?

Bağışlamaq bağışladığın insanın haqlı olduğu demək deyil.Kimisə bağışladığımızda keçmişin bu günümüzə vura biləcəyi zərbəni düşünüb bağışlayırıq.Amma düşünmürük ki, bu bağışlamaq sabahımızın sonu ola bilər mi?

Bağışlamaq insana həzz verə bilərmi? Bəlkə bağışlamamaq insana daha çox həzz verir?Səni incidən birini bağışlamamaqla sən də onu incidirsən və bəlkə ona görə bağışlamamaq insana daha çox həzz verir?

İnsanları etdiyi səhvlərə görə niyə də ki, bağışlayasan? Hər edilən səhvin cəzası olur. Qeyd etmək lazımdır ki, biz çox az bağışlayırıq və yaxud lazım olduğu kimi insanları bağışlaya bilmirik. Bizə elə gəlir ki, biz bağışlamışıq, hətta deyirik “səni bağışlayıram” ancaq buna baxmayaraq, yenidən xatırlayırıq ki, bu –bağışlamaq deyil. Lakin bağışlamaq elə də asan deyil. Ancaq buna baxmayaraq bu hissə sahib olmaq mütləqdirmi?!

İsanlar düşünürlər ki, bağışlayaraq bağışladığı insandan 1 mərtəbə üstün olur, bəlkə buna görə bəzi insanlar kimisə bağışlayarkən həzz alırlar?Bəs biz kimisə bağışlayarkən həqiqətən üstün oluruqmu? Həqiqətin nə olduğunu bilmədiyimiz halda , nədən həzz aldığımızı bilmədiyimiz halda etdiyimiz hərəkətdən necə həzz ala bilərik?

İnsanın özünü incidən bir şey insana necə həzz verə bilər?İnsana qarşı edilən hörmətsizlik, təhqir , yalan və s. bunları necə bağışlaya bilərik? Axı bunlar insana qarşı ediləndə insan çox incidilir.Həqiqətən incidilirmi? Bəs incidilirsə bunu necə unuda bilərik? Unuda bilmədiyimiz və bizə qarşı verilən mənəvi əzabdan necə həzz ala biləri ki?

Bəlkə insanlar həqiqətən , mənən incidilmirlər? Onda unuda bilirik olanları?Unuda biliriksə demək kimisə bağışladığımızı da unuda bilirik?Unutduğumuz bir hadisədən necə həzz ala bilirik?

Suallar, suallar, sulalar və yenədə suallar.Bəs insan heç nəyi unutmurdu axı?Həyatda o qədər suallar var ki, hətda həyatın özü belə böyük bir sualdır.Bəs sualların cavabını necə tapa bilərik?Bəlkə sualları özümüz yaradırıq?

Əlimizdən güzgü yerə düşəndə zədələnir hətda sınır, əvəzində isə o güzgü lazımsız olur.İnsanlarda eynən belədir, incidilərkən o güzgü kimi sanki yerə düşür və zədələnir.O güzgünü əvvəlki kimi etmək olur mu? əvvəlki kimi istifadə etmək olur mu? Olmursa insanlar niyə bağışlayıb o güzgünü əvvəlki kimi görmək istəsinlər?istəsələr də sadəcə bu bir istək olaraq da qalacaqdır onu olduğu kimi görəcəklər.O güzgü kimi insanlar da incidildikdən sonar əvvəlki kimi olmurlar.Güzgü kimi zədə almış insan , onu incidəni necə bağışlaya bilər ki? “Bağışlasa” da necə həzz ala bilər ki?

Fışqırmaqdan necə həzz ala bilərəm

Vərəm xəstəliyi, yəni tibbi adıyla desək, tuberkulyoz (TB) bir şəxsdən digərinə hava yolu ilə keçən yoluxucu ağciyər xəstəliyidir. Vərəm xəstəliyinə Mycobacterium Tuberculosis adlı bakteriyalar səbəb olur.

Vərəmin səbəbi nədir? Vərəm necə yayılır?

Vərəm, yəni ağciyər tuberkulyozu havaya atılan mikroskopik damcılar yolu ilə insandan insana keçən bakteriyalardan qaynaqlanır.

Bir insan bu mikroblardan bir neçəsini udsa, yoluxmaq riski yüksəkdir. Tuberkulyoz yoluxucu olmasına baxmayaraq, asanlıqla yayılan xəstəlik deyil. Yad bir adamdan vərəm tutmaq çətindir, daha çox birlikdə yaşadığın insana keçir.

Vərəmə yoluxma və ölümlərin 95% -dən çoxu inkişaf etməkdə olan ölkələrdə baş verir. Ancaq inkişaf etmiş ölkələrdə bir vaxtlar nadir hallarda görülən vərəm infeksiyası, 1985-ci ildən bəri qismən AİDS-ə səbəb olan HİV-in ortaya çıxması səbəbindən geniş yayılmağa başlayıb.

Bir insanda aktiv vərəm meydana gəldikdə, xəstəliyin öskürək, qızdırma, gecə tərləmə və ya kilo itkisi kimi əlamətləri və simptomları yalnız aylar ərzində aşağı səviyyədə görülə bilər.

Aktiv vərəm xəstəliyi olan insanlar bir il ərzində 5-15 nəfəri yoluxdura bilərlər. Ən azı iki həftə ərzində müvafiq dərman qəbul edən aktiv vərəm xəstələrinin əksəriyyəti artıq yoluxucu deyillər.

Vərəm daha çox yetkin insanlara təsir göstərir. Bununla birlikdə, bütün yaş qrupları risk altındadır. İmmun sistemi zəif olan insanlar, qidalanma və ya şəkərli diabet xəstələri, eləcə də tütündən istifadə edən insanlar vərəmə yoluxa bilərlər.

İnsan bədəni vərəmə səbəb olan bakteriyaları saxlasa da, immun sistemi xəstələnmənin qarşısını alır. Buna görə mütəxəssislər vərəmin aktiv vəziyyətinə əsasən bir fərq qoyurlar.

Latent, yəni gizli vərəm xəstəliyi zamanı insanda ərəm bakteriyasından qaynaqlanan infeksiya olur. Ancaq bakteriyalar bədəndə hərəkətsiz vəziyyətdə qalır və əlamət və simptomlara səbəb olmur.

Gizli vərəm, yəni TB infeksiyası yoluxucu deyil. Lakin vaxt keçdikcə gizli vərəmdən aktiv vərəm xəstəliyinə keçə bilər. Bu səbəbdən, gizli vərəm xəstələri vərəmin yayılmasına nəzarət etmək üçün müalicə almalıdırlar.

Tədqiqatlar nəticəsində əldə edilən təxminlərə görə, dünyada təxminən 2 milyard insanda gizli vərəm xəstəliyi var

Aktiv vərəm zamanı TB bakteriyaları yoluxdurduqları şəxsin xəstələnməyinə səbəb olurlar. Bu insanlar xəstəliyi ətrafdakılara da yaya bilərlər.

Aktiv vərəm xəstəliyinin əlamətləri və simptomları arasında üç həftədən çox davam edən öskürək, qanlı öskürək, sinə ağrısı, nəfəs alarkən ağrı, öskürək zamanı ağrı, yorğunluq, qızdırma, gecə tərləmək, iştahsızlıq, arıqlamaq kimi əlamətlər var.

Müalicə edilmədən vərəm ölümlə nəticələnə bilər. Müalicə olunmayan aktiv vərəm xəstəliyi ağciyərlərə təsir edir, qan dövranına düşərsə, böyrəklər, onurğa və beyin kimi bədənin digər hissələrinə yayıla bilər. Yoluxmuş orqandan asılı olaraq fərqli əlamətlər və simptomlar meydana çıxır.

Onurğa tuberkulyozu bel ağrısına və sərtliyə səbəb ola bilər. Tuberkulyoz artrit əsasən bud və dizlərə təsir edir və oynaq zədələnməsinə səbəb olur.

Beyinə çatan tuberkulyoz bakteriyaları meningitə və ya beyni əhatə edən membranın şişməsinə səbəb ola bilər. Bu, həftələrlə davam edən fasiləli və ya davamlı bir baş ağrısına səbəb ola bilər.

Böyrək tuberkulyozu sidikdə qan əmələ gətirə bilər. Böyrəklər kimi, qaraciyər də tullantıları və çirkləri qan dövranından təmizləməyə kömək edir və vərəmdən təsirlənsə, bu funksiyası pozulur.

Vərəm riski kimlərdə daha yüksəkdir?

Sağlam bir immun sistemi normal olaraq vərəm bakteriyaları ilə uğurla mübarizə aparır, ancaq fərdin immuniteti zəifdirsə, müdafiə zəifləyir.

Həddindən artıq alkoqol və tütün istifadəsi immun sistemini zəiflətdiyindən, vərəmdən ölmək təhlükəsini də artırır.

Vərəmin geniş yayıldığı müəyyən bölgələrə səyahət və ya orada yaşamaq vərəm xəstəliyinə tutulma riskini artırır. Bu bölgələrə Afrika, Asiya, Şərqi Avropa, Karib Adaları, Cənubi Amerika və Rusiya daxildir.

Səhiyyə işçiləri bu bakteriyalara daha çox məruz qalırlar, xüsusən də xəstə olan insanlarla mütəmadi təmasda olduqları üçün. Maska taxmaq və mütəmadi olaraq əlləri yumaq yoluxma riskini azaldır.

Vərəm xəstəliyinin yayılmasının qarşısını necə almaq olar?

Vərəm xəstəliyinə daha çox rast gəlinən ölkələrdə uşaqlar şiddətli vərəmin qarşısını ala biləcəyi üçün Calmette-Guerin (BCG) basillusu, yəni vərəm peyvəndi ilə vaksinasiya olunur. Bundan əlavə, BCGn peyvəndindən istifadə olunur.

BCG peyvəndi uşaqlara bir dəfə vurulur. 6 yaşından sonra bu peyvənd tövsiyə olunmur, çünki yaş artıqca təsirini itirir.

Aktiv vərəm xəstəliyi vəziyyətində xəstəliyin yoluxuculuğu vərəm dərmanlarının istifadəsinə başladıqdan sonra bir neçə həftə ərzində keçir. Fərdlər ailələrinin və dostlarının xəstələnməməsi üçün bir neçə sadə tədbir ala bilərlər.

Vərəmin yayılmasının qarşısını almaq üçün görüləcək tədbirlərdən birincisi evdə qalmaqdır. Həkimin tövsiyə etdiyi müddətdə işə, məktəbə gedilməməli və başqaları ilə bir otaqda yatılmamalıdır.

Otaqlar havalandırılmalıdır. Vərəm mikrobları öz-özünə hərəkət edə bilmir, bu səbəbdən havanın çox hərəkət etmədiyi kiçik qapalı yerlərdə daha asan yayılır.

Çirkli dəsmalları bir torbya qoymaq, ağzını bağlayıb atmq lazımdır. Müalicənin ilk üç həftəsində başqalarının yanında olarkən cərrahi maska taxmaq yoluxma riskini azaltmağa kömək edə bilər. Bütün dərmanları tam qəbul etmək, bir insanın özünü və digərlərini vərəm xəstəliyindən qorumaq üçün ata biləcəyi ən vacib addımdır.

Dərmanlara davamlı vərəm nədir?

Vərəmin bu gün də öz əhəmiyyətini qorumasının əsas səbəbi bakteriyaların dərmana davamlı suşlarının, yəni alt növlərinin artmasıdır. İlk antibiotiklərdən bəziləri vərəmin müalicəsi üçün hazırlanıb. 1920-ci illərin əvvəllərində inkişaf etdirilən və İkinci Dünya Müharibəsindən sonra geniş istifadə olunan antibiotiklər xəstəliklə mübarizədə davamlı olaraq istifadə edilir.

Dərmana davamlı tuberkulyoz suşları bədənə verilən bir antibiotik hədəf aldığı bütün bakteriyaları məhv edə bilmədikdə meydana gəlir. Yaşayan bakteriyalar ilk növbədə sözügedən dərmana və çox vaxt digər antibiotiklərə qarşı davamlı olurlar.

Vərəm xəstəliyinə necə diaqnoz qoyulur?

Vərəm diaqnozu təyin etmək üçün həkim tərəfindən aparılan fiziki müayinə zamanı limfa düyünlərinin şişkinliyi yoxlanılır və nəfəs alarkən stetoskopun köməyi ilə ağciyər səsləri diqqətlə dinlənilir. Tuberkulyaz üçün qan testləri hazırda geniş yayılsa da, vərəm üçün ən çox istifadə edilən diaqnostik vasitə Tuberculin dəri testi adlanan sadə bir dəri testidir, yəni PPD testi.

48 – 72 saat ərzində qoldakı injeksiya bölgəsində şişmə olub-olmadığı yoxlanılır. Sərt və qabarıq şiş vərəm riskindən xəbər verir. Şişlər xəstəliyin nə qədər ciddi ola biləcəyini göstərir.

Gizli və ya aktiv vərəm xəstəliyinin olub-olmadığını yoxlamaq üçün qan testləri edilə bilər. Bu testlər immun sisteminin vərəm bakteriyalarına reaksiyasını ölçmək üçün inkişaf etmiş bir texnologiyadan yararlanır.

Müayinələr müsbət olduqda, həkim sinə rentgenoqrafiyası və ya kompüter tomoqrafiyası (BT) müayinəsi təyin edə bilər. Ağciyərlərdə immunitet sistemi və vərəm bakteriyalarının toqquşduğu yerlər ağ ləkələr kimi görünə bilər və ya aktiv vərəmin səbəb olduğu ağciyərlərdə dəyişikliklər müşahidə edilə bilər.

Vərəm necə müalicə olunur?

Əsas müalicə dərmanla aparılır. Lakin vərəmin müalicəsi digər bakterial infeksiyaların müalicəsindən çox uzun çəkir.

Üstəlik, bu gün vərəmə səbəb olan çox sayda bakteriya növü, xəstəliyi müalicə etmək üçün ən çox istifadə edilən dərmanlara qarşı müqavimət göstərir. Vərəm xəstələri infeksiyanı aradan qaldırmaq üçün altı ilə doqquz ay ərzində bir neçə növ dərman qəbul etməlidirlər.

Bu dərmanlar və müalicə müddəti fərdin yaşına, ümumi sağlamlığına, bakteriyaların mümkün müqavimətinə, xəstəliyin mərhələsinə və infeksiyanın bədəndə yerləşməsinə bağlıdır.

Vərəmə qarşı olan dərmanlar izoniazid, pirazinamid, rifampisin və etambutoldur. Bundan əlavə, dərmana davamlı vərəm xəstəliklərində amikasin, kapromisin və florokinolon qrupu antibiotikləri istifadə olunur.

Vərəm dərmanlarının yan təsirləri hansılardır?

Tuberkulyoz dərmanlarının ciddi yan təsirləri yoxdur. Ancaq meydana gəldikdə təhlükəli ola bilər. Bütün vərəm dərmanları qaraciyər üçün yüksək dərəcədə toksikdir.

Bu dərmanları istifadə edənlər ürək bulanması və ya qusma, iştahsızlıq, dərinin rənginin dəyişməsi (sarılıq), üç gündən uzun müddət davam edən səbəbsiz qızdırma kimi bir və ya bir neçə əlamət və simptomla qarşılaşdıqda dərhal həkimləri ilə əlaqə saxlamalıdırlar.

Vərəmin müalicəsinin tamamlanmasının həyti əhəmiyyəti

Müalicəyə başladıqdan bir neçə həftə sonra vərəm xəstəliyi yoluxuculığını itirir və fərd özünü daha yaxşı hiss edir. Ancaq müalicə prosesi axıradək davam etməlidir.

Müalicəni erkən dayandırmaq bakteriyaların bu dərmanlara qarşı davamlı olmasına səbəb ola bilər və nəticədə müalicəsi çox daha təhlükəli və daha çətin bir vərəm xəstəliyinə gətirib çıxarar.

İnsanların müalicələrini davam etdirmələrinə kömək etmək üçün Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) tərəfindən Doğrudan müşahidə olunan müalicə (DGT) adlı proqram tövsiyə olunur.

DGT əsnasında zamanı vərəmdən əziyyət çəkən insanlar gündəlik dərmanlarını DGT nəzarətçisinin iştirakı ilə içirlər. Bu proqramın sonunda müvafiq forma şəxs və nəzarətçi tərəfindən doldurulur və imzalanır.

Bu şəkildə DGT nəzarətçisi xəstənin müalicəyə uyğunluğunu dəstəkləyir. Xəstənin dərmanlarını istifadə etmədiyi günlər də qeyd olunur və müvafiq bölmələrə bildirilir, lakin belə bir vəziyyətdə bitməmiş müalicənin daha ciddi problemlərə səbəb olacağını unutmamalıyıq. DGT, dünyanın bir çox ölkəsində vərəm müalicəsində uğurla tətbiq olunan bir üsuldur.

Fışqırmaqdan necə həzz ala bilərəm

Kulis.az rejissor Lars fon Trierdən sitatları təqdim edir.

Çəkmənin içində daş olanda insanı necə narahat edirsə, kino da elə narahat olmalıdır.

Haqqımda düşündükləriniz vecimə deyil. Jurnalistlər tez-tez sözlərimi təhrif edirlər, amma mən bunu sakit qarşılayıram artıq. Belə bir söz var, eşitmisiz? “Mürəkkəblə əlləri yumazlar”. Müsahibə verərkən, həmişə bu sözü xatırlayıram.

Mən nudizmlə maraqlanan ailədə doğulmuşam. Uşaq vaxtı mənə etmək istədiyim hər şeyə icazə verilirdi, mənim dərsə gedib getməməyim valideynlərimi maraqlandırmırdı.

Valideynlərim tez-tez məni nudist düşərgəsinə aparardılar. Ora haqda heç bir erotik xatirəm yoxdur, amma ordakı kiçik poçt şöbəsini xatırlayıram. İçəri girirsən, poçt işçisinin ancaq şlyapası var. Əslində onun sviteri də var idi, çünki içəri yetərincə soyuq olurdu. Amma içəri kimsə girəndə o soyunmalı idi. Qayda belə idi.

Anam mənə indiyə kimi atam olduğunu düşündüyüm adamın əslində əsl atam olmadığını deyəndə bunun bioqrafiyam üçün yaxşı fakt olacağını düşündüm.

Həyata yalnız bir şeyə təəssüf edirəm. Balaca olanda bir quşum var idi, hər gün onu yedizdirirdim. Tətilə gedəndə quş yaddan çıxdı. Qayıdanda gördüm ki, ölüb. Həqiqətən təəssüflənirəm. Kann festivalında dediklərimə görə üstümə hücuma keçəndə isə (Trierin Hitler haqda dedikləri nasizmə haqq qazandırması kimi qiymətləndirilmişdi – Kulis.az) özümü velosipeddən yıxıldığına görə valideynləri tərəfindən danlanan uşaq kimi hiss edirdim.

Öz statusumla qürur duyuram: “Kann festivalının persona non-qratası”. Bu status mənə yaraşır. Deyəsən festival tarixində belə şey olmamışdı.

Politkorrektlik – Amerikanın dünyaya bəxş etdiyi ən pis şeydi. Məhz politkorrektlik dürüst diskussiyanı öldürdü, ona görə də indi insanların çoxu nədəsə ittiham edilməkdən qorxduqlarına görə susmağa üstünlük verirlər.

Kimləsə birlikdə olanda onda mənə qarşı nifrət oyadacaq nəsə deməməyim mümkün deyil.

Əgər kimsə məni döymək istəyirsə, o bunu etməkdə sərbəstdir. Amma xəbərdarlıq etməliyəm: mən bundan həzz ala bilərəm.

Pozğunluq? Başqalarına mane olmadıqca, mən burda pis heç nə görmürəm.

Praktik olaraq bu dünyada heç kimə zərər vermədən yaşamaq mümkün deyil. Sən hətta nəfəs alanda belə, havanı kimdənsə almış olursan. Mənə gəldikdə isə mən çalışıram balıqlardan başqa heç kimi incitməyim. Əlbəttə, balığa da yazığım gəlir, amma mən bir qoca balığı tivola tutanda, başqa bir gənc və xoşbəxt balıq üçün yeri boşaltmış oluram. Yaxud da düşünürəm ki, tutduğum balıq bir neçə ay idi depressiyadan əziyyət çəkirdi və özünü öldürmək haqda düşünürdü. Amma bilmirdi bunu necə etsin. Əgər sən balıqsansa, bu elə də asan deyil.

İnsan şüuraltı olaraq həmişə melanxoliyaya can atır. Nakam sevgi xoşbəxt sevgidən daha romantikdir və kədər, yaxud ağrı kimi, biz melanxoliyanı daha kəskin hiss edirik, nəinki xoşbəxtliyi.

Mən çoxlu fobiyaları olan insanam. Amma kamera ilə qeyri-adi nəsə etmək kimi fobiyam yoxdur.

Mən də hamı kimiyəm. Mükafat almağı sevirəm, amma onlar məni xoşbəxt etmir.

Süjetlər bizim ətrafımızda yaşayır. Hətta bu otaqda belə min cür hekayət var. Bilirsiniz ki, bu stul bura necə gəlib çıxıb? Onda kimlər oturub? Niyə burda məhz bu stul dayanıb? Bəs bura gətirilməyən digər stul hardadır?

Necə yəni mən komediya çəkmirəm? Mənim filmlərimin çoxu komediyadır. Sadəcə onlar çox melanxolikdirlər.

Sən Allah, mənim filmlərimi müzakirə etməyi dayandırın, gedin özünüzünküləri çəkin.

Mənbə: “Esquire”

• “Tıq-Tıq xanım”ın rejissoru maddi dəstək üçün tamaşaçılara müraciət etdi
• Ədəbiyyatdan qisas alan qaragüruh
• Şuşada “Xarıbülbül” Beynəlxalq Musiqi Festivalı başladı – Fotolar