Fəzlullah rəşidəddin came ət təvarix
Azərbaycan SSR EA 1957-ci ildə kitabın başlıca hissəsinin elmi-tənqidi mətnini hazırlayıb çap etdirmişdir: Rəşidəddin Fəzlullah. Cami ət-Tavarix, III cild. Elmi-tənqidi mətn akademik Ə.Ə. Əlizadənindir.
Fəzlullah Rəşiddədin (1247 – 1318)
Azərbaycan tarixinə, eləcə də Yaxın Şərq tarixinə aid əhəmiyyətli əsərlərdən biri tarixçi, həkim və filosof, gorkəmli dövlət xadimi Fəzlullah Rəşidəddinin (1247-1318) “Cami-ət-təvarix”əsəridir. Bundan başqa dövrün sosial-iqtisadi tarixini araşdırmaq üçün “Mukatebate-Rəşidi”adı ilə tanınan “Rəşidəddinin məktubları”nın da əhəmiyyəti vardır.
Просмотр содержимого документа
«Fəzlullah Rəşiddədin (1247 – 1318)»
Fəzlullah Rəşiddədin (1247 – 1318)
Fəzlullah Rəşidəddinin Həmədan şəhərində ki, heykəli
Azərbaycan tarixinə, eləcə də Yaxın Şərq tarixinə aid əhəmiyyətli əsərlərdən biri tarixçi, həkim və filosof, gorkəmli dövlət xadimi Fəzlullah Rəşidəddinin (1247-1318) “Cami-ət-təvarix”əsəridir. Bundan başqa dövrün sosial-iqtisadi tarixini araşdırmaq üçün “Mukatebate-Rəşidi”adı ilə tanınan “Rəşidəddinin məktubları”nın da əhəmiyyəti vardır. Fəzlullah Rəşidəddin Hülakü hökmdarı Abaqa xanın (1265 – 1282) dövründə baş həkim, Mahmud Qazan xanın (1295 1304), Məhəmməd Olcaytu xanın (1304-1318) baş vəziri, şəxsi həkimi və saray tarixçisi olmuşdur. Hülakü Əbu Səid hakimiyyətə gəldikdə saray çəkişmələrini sevməyən Fəzlullah Rəşidəddin istefa verir . Onun babası N. Tusi ilə birlikdə Ələmut qalasında İsmaili təriqətinin icbari “qonağı “ olmuşdur. . (Azərbaycan tarixinin ustad bilicisi, tarix elmləri doktoru, professor rəhmətlik Seyidağa Onullahinin mühazirələrindən).
“Fəzlullah Rəşidəddinin oğlu Şihabəddinə məktubu !
. dövləti ordu qazanır,- dövlətin ordudan başqa gəlir ağacı yoxdur, ordunu isə vergi (mal) hesabına saxlamaq olar,- vergisiz qoşun yoxdur, vergi isə rəiyyətdən alınır, – rəiyyətdən başqa vergi verən yoxdur, rəiyyəti isə ədalət hesabına saxlamaq olar; – (deməli ) ədalət yoxdursa, rəiyyət də yoxdur.” ( VIII sinif Azərbaycan tarixi. Dərslik. B.2009. səh.76)
Maraqlıdır ! Görəsən F.Rəşidəddin milliyyətcə kim olub ?
Tarixi fakt :
1318 – ci ildə zəhərlənərək öldürülən Məhəmməd Olcaytunun yerinə oğlu 12 yaşlı Əbu Səid (Azərbaycan tarixi dərsliyi. VIII sinif. səh.52. Bakı 2009 . yazılıb 1316- 1335 ) gəldi. Hakimiyyətə gələn lakin . dövlət idarəsində yaxından iştirak edə bilməyən. (Azərbaycan tarixi dərsliyi. VIII sinif. səh.52 .Bakı 2009 ) Əbu Səidə çuğulçular yalandan məlumat verirlər ki, atan Məhəmməd Olcaytunun zəhərlənməsində günahkar Fəzlulah Rəşidəddindir. Yuxarıda, dərslikdəki qeyd olunanları nəzərdə saxlayın və diqqətli olun ! . ”Əbu Səid fərman verir .. ki, Fəzlulah Rəşidəddin və ən kiçik oğlu 16 yaşlı İbrahim həbs olunsunlar. dar ağacından asılsınlar . Bu işdə . F. Rəşidəddinin yerinə baş vəzir keçmək istəyən Tacəddin Əlişahın da “əməyi“ var idi . Edam zamanı F. Rəşidəddinə son söz verilir.. O, deyir : – mənim iki xahişim var:
- Birincisi, Tacəddin Əlişahı görmək istəyirəm. Ona sözüm var.
- İkincisi, dar ağacından asanda ilk olaraq məni asın ki, oğlumun ölümünü görməyim. .
(Fəzlullah Rəşidəddin .Cami ət-təvarix. III cild ( rusca) səh. 271.)
Rus dilindən çevirən: Əsədov Seyyub Əsəd oğlu – Şirvan şəhər T. Bağırov adına 11№-li tam orta məktəbin tarix müəllimi, 2015-ci ildə keçirilmiş “Ən yaxşı müəllim” müsabiqəsinin qalibi
Fəzlullah rəşidəddin came ət təvarix
“Cami ət-təvarix” əsəri hansı dövrü öyrənmək baxımından əhəmiyyətlidir?
Təbrizin Rəbi Rəşidi məhəlləsində XIV əsrin əvvəllərində Fəzlullah Rəşidəddin tərəfindən yaradılmış mədrəsə Bağdaddakı Nizamiyyə mədrəsəsindən sonra Şərqdə ikinci ali təhsil ocağı idi. Təbriz ali mədrəsəsində – universitetdə 500-ə qədər alim dərs deyir, 7 min tələbə oxuyurdu. Tələbələrin 6 min nəfəri müxtəlif müsəlman ölkələrindən gəlmişdi. Universitet binası ilə yanaşı, Alimlər və Tələbə məhəllələri, habelə 60 min kitaba malik kitabxana Rəbi Rəşidi məhəlləsində yerləşirdi.
Təbriz Universitetinin yarandığı əsrdə Avropada hansı universitetlər var idi?
Coğrafiya sahəsində Zəkəriyyə Qəzvininin, Həmdullah Qəzvininin və Əbdürrəşid Bakuvinin əsərlərini xüsusi qeyd etmək lazımdır.
Azərbaycan haqqında ilk məlumatı hansı qədim dünya coğrafiyaçısının verdiyini araşdırın.
Əsirəddin Əndəlüsinin “Türk dilinin dərketmə kitabı” adlanan və 2300 sözü əhatə edən türkcə-ərəbcə lüğəti dilçilik baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edirdi.
Mahmud Kaşğarlı ilə Əsirəddin Əndəlüsinin fəaliyyətində hansı oxşarlıq vardır?
Təbrizli Fəzlullah Nəimi hürufiliyin banisi idi. Onun “Cavidan- namə” adlı əsərində Hürufiliyin nəzəri əsasları əks olunmuşdu. Əslində, bu əsər hürufiliyin proqramı idi. Hürufilik Teymurilərin hakimiyyəti əleyhinə çevrilmiş mənəvi-siyasi hərəkat idi. Onun görkəmli davamçılarından biri – XV əsrin böyük filosofu və şairi İmadəddin Nəsimi idi.
Memarlıq, incəsənət. Monqolların ikinci yürüşü nəticəsində dağıdılan Gəncə şəhəri 1239-cu ildən bərpa olunmağa başladı. XIII—XIV əsrlərin qovşağında Sultaniyyə və Mahmudabad şəhərləri salındı. Təbrizdə Elxani vəziri Tacəddin Əlişahın tikdirdiyi “Əlişah məscidi” sonralar Ərk qalası kimi tanınmışdır.
Cəmi ət-Təvarix
Cəmi ət-Təvarix (Tarix toplusu) — Fəzlullah Rəşidəddinin məşhur tarixi əsəri.
Rəşidəddin Fəzlullah ibn Əbil-Xeyrə Əli Həmədani- əvvəllər həkim, sonralar isə Qazan xanın və Olcaytu xanın divan başçısı (vəziri) olmuşdur. Cəmi ət-Tavarix (Tarixlər toplusu) əsərinin “Tarixi-oğuz və türkan və hekayəti-cahangiri” adlanan bölməsi onun ikinci kitabındadır, şərti olaraq “Rəşidəddin Oğuznaməsi” kimi tanınır. Farscaya çevrilmə sayılan bu “Oğuznamədə” yüzdən artıq türk mənşəli söz və yer adları işlənmişdir. “Rəşidəddin Oğuznaməsi”ndə elə parçalar var ki, olduğu kimi Dədə Qorqud kitabından götürülmüşdür. [1]
Azərbaycan SSR EA 1957-ci ildə kitabın başlıca hissəsinin elmi-tənqidi mətnini hazırlayıb çap etdirmişdir: Rəşidəddin Fəzlullah. Cami ət-Tavarix, III cild. Elmi-tənqidi mətn akademik Ə.Ə. Əlizadənindir.
Fəzlullah Rəşidəddin Cəmi ət-Tavarix ( “Tarixi-oğuz və türkan və hekayəti-cahangiri” )
Əfsanəvi Oğuz xanın zamanını yada salan aşağıdakı parçalar sonuncu kitabdan gətirilir.
Mündəricat
- 1 Oğuz Xanın Şirvan və Şamaxını El Etməsi
- 2 Oğuz xanın Arran və Muğan tərəfinə hərəkəti
- 3 İstinadlar
- 4 Həmçinin bax
- 5 Xarici keçidlər
Oğuz Xanın Şirvan və Şamaxını El Etməsi
Oğuz Dərbənd vilayətindəki işlərini tamamladıqdan sonra Şirvan və Şamaxıya elçi göndərib bu xəbəri verdi: “Buraya gəldiyimizi hər halda eşitmiş olacaqsınız. Vardığımız hər ölkə bizdən nə əmr edilmişsə yerinə yetirdi. Keçdiyimiz yerlərdə almadığımız bir ölkə, boyun əyməyən və itaət yolunu tutmayan bir hökmdar qoymadıq qalsın. Əgər indi siz öz istəyinizlə bizə el olursunuzsa, cavab göndərərək qulluq göstərməyiniz gərəkdir. Yox əgər, dikbaşlıq və üsyanda inad edəcəksinizsə, savaşa hazır olun. Biz də bu elçilərin həmən ardınca gəlirik”. Bu xəbər onlara yetişincə, Oğuzun elçisinə hər cür hörmət göstərdilər. İtaət və qulluq yolunu tutub, hədiyyə olaraq doqquz qır at göndərdilər. Özləri Şəhər dışarısına Oğuzu qarşılamağa çıxdılar. Oğuzu görüb qulluq şərtlərini gərəyincə göstərdilər. Oğuz şamaxıya gəlib 14 gün orada qaldı. O gündən Şaberan əhalisi xəzinə vergisini gətirib ödədi Ancaq Şamaxı əhalisi vergilərin ödənməsini gecikdirdi. Anlaşma yolundan ayrılıb yenidən düşməçilik yolunu tutdular və qarşıdurma həvəsinə düşdülər. Oğuz hər kəsin bir neçə odun gətirib Şamaxı qapısına və divarına yığmasını əmr etdi. Bütün əsgərlər gedib hər biri bir qucaq odun yığdılar və od vurdular. Qapı və bürclər qorxunc alovlar içində yandı. Savaşaraq şəhəri aldılar və yağma etdilər. Bu yağmada Şamaxılıların qadın və uşaqlarının əsir alıb apardılar. Onlar tutduqları işdən peşiman olaraq, başbilən böyüklərini yenidən Oğuzun hüzüruna göndərib bağışlanmalarını dilədilər. Vergilərini ödəyib heç bir şəkildə düşmənçilik və dikbaşlıq göstərməmək şərtilə qadın və uşaqların geri qaytarılmasına qərar verildi. Ancaq oğuz onların çarəsizlik və imkansızlıq içində olduğunu görüncə acıyıb qadın və uşaqları geri qaytardı. Vergi aldı, Şihnəsini (hakim, canişin) təyin etdi və oradan Arran və Muğan tərəfinə yola çıxdı.
Oğuz xanın Arran və Muğan tərəfinə hərəkəti
Oğuz Şirvan tərəflərində qalxıb Arran və Muğana gəldiyi zaman yaz mövsümi idi. Hava son dərəcə çiskin idi və bu çiskinin üzündən orada qalmaq mümkün olmadığından, razılığa gəlib yaylaq olan dağlara getdilər. Qış gəlincə yenidən bu vilayətləri alar, yağma edərik dedilər. Yaz aylarında bu vilayətlərin yayla və dağ yerlərini Səbəlan dağlarına, Aladağ və Ağdıböri dağlarına qədər tam ələ keçirirdilər (rəvayətlərə görə Aladağ adını onlar qoymuşlar və Səbəlan deyə də onlar adlandırmışlar. Türk dilində ortaya çıxıb dik duran bir şeyə səbəlan deyirlər). Yaylaqda qaldıqları zaman bu ölkələri ələ keçirib tutdular. Azərbaycan vilyətini də aldılar. Özlərinin xas atlarını otlaqları çox gözəl və geniş olan Ucan səhrasının qoyununda bəslədi. Orada olduğu sırada bir gün (Oğuz) hər kəsin toplanıb bir ətək torpaq gətirərək burada bir təpə yapmalarını əmr etdi. Qabaqca özü bir ətək torpaq gətirib tökdü. Lütfən özü bir ətək torpaq tökdüyü üçün əsgərləri gətirib ətək-ətək torpaq tökdülər. Böyük bir təpə oldu. Bu təpənin adına Azərbaycan dedilər. (Azər.- türkcə yüksək deməkdir, “baynan” da varlıların, uluların yeri mənasındadır. Bu ölkə bu şəkildə məşhur oldu. Bu gün də Azərbaycan deyilməsini səbəbi budur). O yaz mövsümündə Oğuz Aladağda yaylaqda qaldı. Oradan, Bağdad, Gürcüstan, Diyarbəkir və Rəqqa tərəflərinə elçilər yollayaraq, “gələcəyəm” deyə xəbər göndərdi. Gəlişindən xəbərdar olacaqları və buna necə cavab vərəcəklərini bilmək istədi. Əgər baş əyib el olur və vergilərini hər il müntəzəm olaraq öz xəzinəmizə gətirirlərsə, çox yaxşı, oraya əsgər getməz, əgər Oğuzun fikrinə uyğun cavab vərməzlərsə, onları itaətə alıb, hərəkət keçib, üzərlərinə yürüyəcəkdi. Elçiləri bu yerlərə göndərdikdən sonra qışda Arran və Muğan tərəfinə gəldi. Kür və Araz çayları arasını yurd və qərargah olaraq seçib qışı orada keçirdi. O diyarın bütün xalqını [özünə] el eylədi.
İstinadlar
Azərbaycan Tarixi Üzrə Qaynaqlar. Bakı-1989.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- Cami’ut Tevarih’in UNESCO’da kayda alınması üzerine
- ↑ Azərbaycan Tarixi Üzrə Qaynaqlar. Bakı-1989.
Yanvar 13, 2022
Ən son məqalələr
Yapışdırma
Yapışqanlı qızılağac
Yaqorlık qoruğu
Yaqorski yarımadası
Yaqub Hacıyev
Yaqub Hacıyev (akademik)
Yaqub Mehdiyev
Yaqub Məmmədov (professor)
Yaqub Nəsirli
Yaqub Sultanov
Ən çox oxunan
882
883
88 (dəqiqləşdirmə)
88 (ədəd)
894
cəmi, təvarix, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, məqalənin, bəzi, məlumatlarının, mənbəsi, göstərilməmişdir, daha, ətraflı, məlumat, üçün, məqalənin, müzakirə, səhifəsinə, b. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqalenin bezi melumatlarinin menbesi gosterilmemisdir Daha etrafli melumat ucun meqalenin muzakire sehifesine baxa ve meqaleye uygun formada menbeler elave edib Vikipediyani zenginlesdire bilersiniz yanvar 2022 Bu meqale qaralama halindadir Meqaleni tekmillesdirerek ve ya ozellesdirilmis qaralama sablonlarindan birini qoyaraq Vikipediyaya tohfe vere bilersiniz Cemi et Tevarix Tarix toplusu Fezlullah Resideddinin meshur tarixi eseri Resideddin Fezlullah ibn Ebil Xeyre Eli Hemedani evveller hekim sonralar ise Qazan xanin ve Olcaytu xanin divan bascisi veziri olmusdur Cemi et Tavarix Tarixler toplusu eserinin Tarixi oguz ve turkan ve hekayeti cahangiri adlanan bolmesi onun ikinci kitabindadir serti olaraq Resideddin Oguznamesi kimi taninir Farscaya cevrilme sayilan bu Oguznamede yuzden artiq turk menseli soz ve yer adlari islenmisdir Resideddin Oguznamesi nde ele parcalar var ki oldugu kimi Dede Qorqud kitabindan goturulmusdur 1 Azerbaycan SSR EA 1957 ci ilde kitabin baslica hissesinin elmi tenqidi metnini hazirlayib cap etdirmisdir Resideddin Fezlullah Cami et Tavarix III cild Elmi tenqidi metn akademik E E Elizadenindir Fezlullah Resideddin Cemi et Tavarix Tarixi oguz ve turkan ve hekayeti cahangiri Efsanevi Oguz xanin zamanini yada salan asagidaki parcalar sonuncu kitabdan getirilir Mundericat 1 Oguz Xanin Sirvan ve Samaxini El Etmesi 2 Oguz xanin Arran ve Mugan terefine hereketi 3 Istinadlar 4 Hemcinin bax 5 Xarici kecidlerOguz Xanin Sirvan ve Samaxini El Etmesi RedakteOguz Derbend vilayetindeki islerini tamamladiqdan sonra Sirvan ve Samaxiya elci gonderib bu xeberi verdi Buraya geldiyimizi her halda esitmis olacaqsiniz Vardigimiz her olke bizden ne emr edilmisse yerine yetirdi Kecdiyimiz yerlerde almadigimiz bir olke boyun eymeyen ve itaet yolunu tutmayan bir hokmdar qoymadiq qalsin Eger indi siz oz isteyinizle bize el olursunuzsa cavab gondererek qulluq gostermeyiniz gerekdir Yox eger dikbasliq ve usyanda inad edeceksinizse savasa hazir olun Biz de bu elcilerin hemen ardinca gelirik Bu xeber onlara yetisince Oguzun elcisine her cur hormet gosterdiler Itaet ve qulluq yolunu tutub hediyye olaraq doqquz qir at gonderdiler Ozleri Seher disarisina Oguzu qarsilamaga cixdilar Oguzu gorub qulluq sertlerini gereyince gosterdiler Oguz samaxiya gelib 14 gun orada qaldi O gunden Saberan ehalisi xezine vergisini getirib odedi Ancaq Samaxi ehalisi vergilerin odenmesini gecikdirdi Anlasma yolundan ayrilib yeniden dusmecilik yolunu tutdular ve qarsidurma hevesine dusduler Oguz her kesin bir nece odun getirib Samaxi qapisina ve divarina yigmasini emr etdi Butun esgerler gedib her biri bir qucaq odun yigdilar ve od vurdular Qapi ve burcler qorxunc alovlar icinde yandi Savasaraq seheri aldilar ve yagma etdiler Bu yagmada Samaxililarin qadin ve usaqlarinin esir alib apardilar Onlar tutduqlari isden pesiman olaraq basbilen boyuklerini yeniden Oguzun huzuruna gonderib bagislanmalarini dilediler Vergilerini odeyib hec bir sekilde dusmencilik ve dikbasliq gostermemek sertile qadin ve usaqlarin geri qaytarilmasina qerar verildi Ancaq oguz onlarin caresizlik ve imkansizliq icinde oldugunu gorunce aciyib qadin ve usaqlari geri qaytardi Vergi aldi Sihnesini hakim canisin teyin etdi ve oradan Arran ve Mugan terefine yola cixdi Oguz xanin Arran ve Mugan terefine hereketi RedakteOguz Sirvan tereflerinde qalxib Arran ve Mugana geldiyi zaman yaz movsumi idi Hava son derece ciskin idi ve bu ciskinin uzunden orada qalmaq mumkun olmadigindan raziliga gelib yaylaq olan daglara getdiler Qis gelince yeniden bu vilayetleri alar yagma ederik dediler Yaz aylarinda bu vilayetlerin yayla ve dag yerlerini Sebelan daglarina Aladag ve Agdibori daglarina qeder tam ele kecirirdiler revayetlere gore Aladag adini onlar qoymuslar ve Sebelan deye de onlar adlandirmislar Turk dilinde ortaya cixib dik duran bir seye sebelan deyirler Yaylaqda qaldiqlari zaman bu olkeleri ele kecirib tutdular Azerbaycan vilyetini de aldilar Ozlerinin xas atlarini otlaqlari cox gozel ve genis olan Ucan sehrasinin qoyununda besledi Orada oldugu sirada bir gun Oguz her kesin toplanib bir etek torpaq getirerek burada bir tepe yapmalarini emr etdi Qabaqca ozu bir etek torpaq getirib tokdu Lutfen ozu bir etek torpaq tokduyu ucun esgerleri getirib etek etek torpaq tokduler Boyuk bir tepe oldu Bu tepenin adina Azerbaycan dediler Azer turkce yuksek demekdir baynan da varlilarin ulularin yeri menasindadir Bu olke bu sekilde meshur oldu Bu gun de Azerbaycan deyilmesini sebebi budur O yaz movsumunde Oguz Aladagda yaylaqda qaldi Oradan Bagdad Gurcustan Diyarbekir ve Reqqa tereflerine elciler yollayaraq geleceyem deye xeber gonderdi Gelisinden xeberdar olacaqlari ve buna nece cavab vereceklerini bilmek istedi Eger bas eyib el olur ve vergilerini her il muntezem olaraq oz xezinemize getirirlerse cox yaxsi oraya esger getmez eger Oguzun fikrine uygun cavab vermezlerse onlari itaete alib hereket kecib uzerlerine yuruyecekdi Elcileri bu yerlere gonderdikden sonra qisda Arran ve Mugan terefine geldi Kur ve Araz caylari arasini yurd ve qerargah olaraq secib qisi orada kecirdi O diyarin butun xalqini ozune el eyledi Istinadlar RedakteAzerbaycan Tarixi Uzre Qaynaqlar Baki 1989 Vikianbarda Cemi et Tevarix ile elaqeli mediafayllar var Hemcinin bax RedakteXarici kecidler RedakteCami ut Tevarih in UNESCO da kayda alinmasi uzerine Azerbaycan Tarixi Uzre Qaynaqlar Baki 1989 Menbe https az wikipedia org w index php title Cemi et Tevarix amp oldid 4718389, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.