Görmə qabiliyyətini yaxşılaşdıran ən səmərəli və ucuz vasitə

Uyandıqdan sonra B vitaminləri qəbul etmək ən yaxşı vaxt ola bilər. Onları boş bir mədədə qəbul etmək, mənimsənilməsini inkişaf etdirə bilər. Ancaq həkiminizə müraciət edin.

Görmə qabiliyyətinin yaxşılaşdırılması

Dünyanın gözəlliklərinə tamaşa etmək və ondan zövq almaq böyük xoşbəxtlikdir. Göz nurunu itirənlər və görmə qabiliyyəti zəif olanlar həmin xoşbəxtlikdən məhrumdurlar. Ona görə də özünü dünyanın minbir gözəlliyindən məhrum etməmək üçün ən düzgün yol gözləri qorumaqdır.

AZƏRTAC xəbər verir ki, müasir dövrdə görmə zəifliyindən əziyyət çəkməyənlər çox azdır. İstənilən sivil ölkənin 21 yaşdan yuxarı olan sakinlərinin hər onundan doqquzu həmin problemdən əziyyət çəkir. Aydın məsələdir ki, yaş artdıqca görmə zəifliyi daha da dərinləşir. Yaşı 40-ı ötənlər arasında isə görmə problemi olmayanlara ümumiyyətlə nadir hallarda rast gəlinir. Oftalmoloqlar görmə qabiliyyətini yaxşılaşdırmaq, görmə itiliyini artırmaq və göz əzələlərini möhkəmləndirmək üçün nəzərdə tutulan müalicəvi gimnastika və müxtəlif dərman vasitələri məsləhət görürlər.

Ahıl yaşlarda görmə qabiliyyətində yaranmış zəifliyi azaltmaq üçün gicitkəndən hazırlanmış şorba, qutab və kükü kimi yeməklərlə qidalanmaq lazımdır.

Yetişmə mərhələsində olan yerkökünün yaşıl hissəsi təzə halda yeyiləndə və ya salatlara qatılanda gözün görmə qabiliyyətində yaxşılaşdırmaya səbəb olur. Onun yaşıl hissələrini qurudaraq ədviyyat kimi də istifadə etmək olar. Qaragilə, quşüzümü, soğan, sarımsaq, badam, qara gilas, cəfəri, xiyar, şüyüd, kök, çuğundur və kərəviz kimi meyvə-tərəvəzlər gözün görmə qabiliyyətıni yaxşılaşdırır. Qida rasionunda əsasən tərkibi A, B qrup vitaminləri ilə zəngin olan ərzaqlardan istifadə edilməlidir.

Görmə qabiliyyətinin yaxşılaşdırılması üçün bir sıra xalq təbabəti üsulları da var.

Təzə yığılmış keşniş xırdalanır və gündə 1-2 dəfə10-20 dəqiqə gözlərin üstünə qoyulub saxlanılır.

Toyuq korluğu zamanı gündə iki dəfə yeməkdən sonra bir qədər suda həll edilmiş 1 damcı dəmrovotu şirəsi içmək lazımdır.

Kələm yarpaqları təmiz yuyularaq qaynadılır, soyuyandan sonra yarpaqları gündə 3-4 dəfə yeyilir, qaynadıldığı su içilir.

Kartofun üzərində yaranan cücərtilər toplanaraq qurudulur, alınan xammaldan 1 xörək qaşığının üzərinə 1 stəkan 40 faizli spirt əlavə edilir, 1 sutka saxlanılır, süzülür və gündə üç dəfə yeməkdən sonra 1 çay qaşığı qəbul edilir.

Gülümbahar və göyçiçəyin dəmləmələri islatma şəklində göz qapaqlarının üzərinə qoyulanda göz yorğunluğunu aradan qaldırır.

Yaxındangörmə zamanı qurudulub üyüdülmüş yemişan meyvələri 1:1 nisbətində balla qarışdırılaraq gündə 3 xörək qaşığı qəbul edilir.

Görmə qabiliyyətini yaxşılaşdıran ən səmərəli və ucuz vasitə

Sarımsağın köməyilə görmə qabiliyyətini bərpa etmək mümkündür.

Zaman keçdikcə, sağlam insanın da orqanizmi zəifləyir. Bu gün bütün inkişaf etmiş ölkələrin sakinləri görmə qabiliyyətinin zəifləməsi kimi ciddi problemlə üzləşib.

Araşdırmalara görə, 2050-ci ilə qədər dünya əhalisinin yarısı (təxminən 5 milyard) görmə qabiliyyətini itirəcək. Hazırda dünyada 2 milyarddan çox insan yaxını görmür.

50 yaşından sonra insanlarda torlu qişanın mühüm təbəqəsi getdikcə zəifləməyə başlayır. İl ərzində insan görmə qabiliyyətini itirir. Əvvəlcə təsvirlər qeyri-dəqiq görünür, qara ləkələr yaranır. Daha sonra rəng duyumu pisləşir və insan eynəksiz keçinə bilmir. Bu yaxınlara qədər bu xəstəliyin sağalmaz olduğu hesab edilirdi. Amma elmi araşdırmalar insanları sevindirməyə tələsir.

Harvard Tibb Məktəbinin tədqiqatları göstərir ki, orqanizmdə xolesterinin səviyyəsini aşağı salmaqla, yaşla bağlı yaranmış görmə problemlərindən qaçmaq olar. Bu, onunla bağlıdır ki, yağ yığılması tor qişası altında toplanır, dolayısı ilə görmə qabiliyyətinin pisləşməsinə səbəb olur.

Xolesterin səviyyəsini azaldan vasitə istifadə etdikdən sonra 23 xəstənin görmə qabiliyyəti xeyli yaxşılaşıb. Ən maraqlısı odur ki, xolesterin səviyyəsini azaltmaq üçün xəstələrə sarımsaq verilib. Əgər hər gün yarım diş sarımsaq yesək, xolesterinin səviyyəsi təbii yolla xeyli aşağı düşəcək. Beləliklə, görmə qabiliyyəti də bərpa olunacaq.

Yüksək arterial təzyiq də torlu qişanın fəaliyyətinə mənfi təsir göstərir. Görmə qabiliyyətinin yaxşı olması üçün tor qişası daim oksigenlə doymalıdır. Sarımsaq bu məsələdə yenə də öz təsirini göstərir. Belə ki, bu təbii məhsul qan təzyiqini normaya salmağa kömək edir.

Saglamolun.Az

B-Kompleksi: Vitamin Qrupunun 12 Güclü Faydaları

B-kompleksi, bədəndə fərqli rol oynayan səkkiz əsas suda həll olunan vitamin qrupudur. Bunlara gündəlik çeşidli yeməklərdə rast gəlinir. Bu vitamin qrupu üzərində geniş bir araşdırma var.

Tədqiqatlar göstərir ki, bu vitaminlər müxtəlif neyrokimyəvi maddələrin sintezini stimullaşdıraraq beyin sağlamlığını inkişaf etdirə bilər (1). B kompleksi vitaminlərinin işləməsinin arxasında duran elm əslində sadədir.

Bu yazıda bu vitamin qrupunun sağlamlığınıza necə fayda verə biləcəyini izah edən araşdırmaların müxtəlif hissələrini araşdıracağıq.

Vitamin B Kompleksi Nədir?

Bu vitamin qrupu səkkiz vitamindən ibarətdir:

• B1 (Tiamin)
• B2 (Riboflavin)
• B3 (Niasin)
• B5 (Pantotenik turşusu)
• B6 (Piridoksin)
• B7 (Biotin)
• B9 (Folat / Folik turşusu)
• B12 (Kobalamin)

Bu vitaminlər ən çox toxum, ət, yumurta və tərəvəz kimi gündəlik qidalarda olur (2). Bu B vitaminlərinin hər birinin müəyyən bir faydası var. Növbəti hissədə bu qidaların sağlamlığa verdiyi faydaları araşdıracağıq.

B vitaminlərinin sağlamlığa faydaları nələrdir?

B qrupu vitaminləri sinir sağlamlığını artırır və bununla da beyin fəaliyyətini yaxşılaşdırır. Bunlar həm də ürək sağlamlığını və toxunulmazlığı artırır. Tədqiqatlar göstərir ki, folat (B9 vitamini) hamiləlik zamanı doğuş qüsurlarının qarşısını alır.

1. Beyin sağlamlığını inkişaf etdirə bilər

B qrupu vitaminlərinin mərkəzi sinir sistemini təsir etdiyi təsbit edildi. Daha spesifik olaraq, B6, B12 və folat vitaminləri yaşlılarda daha yaxşı idrak sağlamlığı ilə əlaqələndirilmişdir (3).

Demans ilə məşğul olan şəxslərin serum səviyyəsində B vitaminlərinin (xüsusən folat və B12 vitamini) daha aşağı olduğu aşkar edildi (3).

Başqa bir işdə, B6 vitamininin daha yüksək konsentrasiyalarının fərdin yaddaşına daha yaxşı təsir göstərdiyi təsbit edildi (4).

Folik turşusu və B12 vitamini də depressiya müalicəsinə kömək edə bilər. Depressiya meyli olan subyektlərdə bu iki vitaminin daha aşağı olduğu aşkar edildi. Tez-tez əhval-ruhiyyəsi pozulmuş xəstələrdə aşağı serum folat səviyyələrinə də rast gəlinir (5).

Maraqlıdır ki, folat qəbulunun yüksək olduğu ölkələrdə (Hong Kong və Tayvan) populyasiyaları arasında aşağı depressiya nisbətlərinin daha aşağı olduğu aşkar edildi (5).

B qrupu vitaminlərinin də müəyyən iş yerləri əhalisində narahatlıq və stresi aradan qaldırdığı təsbit edildi (6).

2. Sinir funksiyasını artıra bilər

B12 Vitamininin sinir yenilənməsi ilə əlaqəsi var. Siçovul tədqiqatlarında bu vitaminin periferik sinir zədələnməsi halında sinir yenilənməsini təşviq etdiyi təsbit edildi (7).

Vitamin B12 reaktiv oksigen növlərini də təmizləyir. Beynin neyronları üzərində anti-apoptotik və anti-nekrotik (hüceyrələrin erkən ölümünün qarşısını alır) təsiri var. Aksonların bərpasını artırır (7).

Vitamin B12, sinir hüceyrələrinin inkişaf etdirilməsindən və inkişafından məsuldur (8).

B12 vitamini çatışmazlığı da nöropatiyaya və ya sinir zədələnməsinə səbəb ola bilər. Vitamin bədənin sinirləri ətrafında qoruyucu örtük olan miyelin qabığını da qoruyur (9).

3. Ürək-damar sağlamlığını yaxşılaşdıra bilər

B qrupu vitaminləri bədəndəki müxtəlif enerji ehtiyatlarını doldurmağa kömək edir. Bu vitaminlərdəki çatışmazlıq, ürək çatışmazlığı olan xəstələrdə miyokard disfunksiyasına bağlı olan enerji ehtiyatlarının azalmasına səbəb ola bilər (10).

Folik turşusu və B12 vitamininin ürək xəstəlikləri müalicəsi kimi potensiala sahib olduğu təsbit edildi. Birincisi, homosistein səviyyələrini yüzdə 25 azaldırdı, ikincisinin əlavə edilməsi səviyyələri daha yüzdə 7 azaltdı (11).

Homosistein bədəndə meydana gələn bir amin turşusudur, yüksək səviyyədə ürək xəstəliyi ilə əlaqələndirilmişdir (11).

B1 vitamini çatışmazlığı, sinirlərin iltihabı və sonrakı ürək çatışmazlığı ilə xarakterizə olunan beriberi xəstəliyinə səbəb ola bilər (12).

4. Toxunulmazlığı artıra bilər

B qrupu vitaminləri, immunitet sistemini sağlam saxlayanlar olaraq təyin edilmişdir (13).

Bəzi heyvan tədqiqatları da göstərir ki, B6 vitamini çatışmazlığı immunitet reaksiyalarında arzuolunmaz dəyişikliklərə səbəb ola bilər (14). Bununla birlikdə, insanlarla bağlı daha çox araşdırma bu baxımdan təmin edilir.

Folat toxunulmazlığı da artıra bilər, halbuki bu anda daha çox araşdırmaya ehtiyacımız var. Folat, DNT-nin istehsalı və düzəldilməsi prosesində rol oynayır və immunitet sisteminə təsir göstərə bilər. Folat çatışmazlığının heyvanlarda toxunulmazlığı pozduğu aşkarlansa da, bənzər təsirlər hələ insanlarda müşahidə edilmir (15).

5. Anemiyanın Müalicəsində kömək edə bilər

B qrupu vitaminlərinin müxtəlif anemiya formalarını müalicə etdiyi məlumdur. Folat və B12 vitamini megaloblastik anemiyanı (çox böyük qırmızı qan hüceyrələri və sayında azalma ilə xarakterizə olunur) müalicə edə və qarşısını alarkən, B6 vitamini sideroblastik anemiyanı (sağlam qırmızı qan hüceyrələri əvəzinə halqalı qan hüceyrələrinin istehsalı ilə xarakterizə olunur) müalicə edə bilər (16 ).

Vitamin B12, öz növbəsində, bədənin hər tərəfinə oksigen daşıyan qırmızı qan hüceyrələrinin meydana gəlməsi üçün vacibdir. B12 vitamini çatışmazlığı zərərli anemiya adlanan ən çox yayılmış anemiyaya səbəb ola bilər (kifayət qədər sağlam qırmızı qan hüceyrələrinin çatışmazlığı ilə xarakterizə olunur) (17).

6. Görmə qabiliyyətini inkişaf etdirə bilər

B kompleks vitaminlərindəki çatışmazlıq qüsurlu görmə ilə əlaqələndirildi. Məktəblilər üzərində aparılan bir araşdırmada, görmə kəskinliyini yaxşılaşdırmaq üçün B kompleksi vitaminlərlə əlavə edildiyi qeyd edildi (18).

B12 vitamini çatışmazlığı da optik nöropatiyaya səbəb ola bilər. Mərkəzi görmə qabiliyyəti azalmış (B12 vitamini çatışmazlığı olan) yaşlı bir kişinin iştirak etdiyi bir araşdırmada, B12 vitamininin əlavə edilməsinin vəziyyəti yaxşılaşdırdığı təsbit edildi (19).

Başqa bir işdə, B6, B12 və folat vitaminlərinin birləşməsinin, yeddi il ərzində yaşa bağlı makula dejenerasiyasının inkişafını azaltdığı təsbit edildi (20).

7. Həzm Sağlamlığına kömək edə bilər

B5 vitamininin (pantotenik turşusu) bir törəməsi olan dexpantenolun qəbizliyi yüngülləşdirə biləcəyini bildirən bəzi araşdırmalar var (21).

B qrupu vitaminlərinin həzm sistemində müxtəlif faydaları olduğu aşkar edilmişdir. B12 vitamini çatışmazlığı siroz və hepatit də daxil olmaqla qaraciyər xəstəliklərinin bir neçə halında müşahidə edilmişdir. Mədə xoralarının (və hətta xərçəng yaralarının) şiddətinin azaldılmasında da rolu ola bilər (22).

Əsəbi bağırsaq sindromu olan xəstələrdə 20 gün ərzində B1 vitamini ilə əlavə etmək yorğunluq da daxil olmaqla simptomların çoxunu azaldır (23).

B6, B9 və B12 vitaminlərinin mədə-bağırsaq xərçənginin qarşısını aldığı aşkar edildi. Heyvan tədqiqatlarında B6 vitamininin oksidləşdirici stresi qarşısını aldığı və bununla da potensial olaraq kolorektal xərçənglə mübarizə apardığı aşkar edilmişdir (24).

Diyet folatı da pankreas xərçənginin qarşısını almağa kömək edə bilər (25).

8. Hormonal Sağlamlığı yaxşılaşdıra bilər

B kompleks vitaminləri östrojenin metabolizmasında və fəaliyyətində iştirak edir (26). Vitamin B6, hipofizin ön hormonlarının tənzimlənməsi ilə əlaqələndirilmişdir (27). Ancaq burada araşdırma məhduddur. Daha çox elmi dəlil zəmanətlidir.

9. Migreni aradan qaldırmağa kömək edə bilər

Vitamin B2 əlavəsinin həm böyüklərdə, həm də uşaqlarda migreni aradan qaldırdığı təsbit edildi. Qidalandırıcı heç bir mənfi təsir göstərmədən migren hücumlarının tezliyini və müddətini azalda bilər (28).

Digər mənbələr migren baş ağrısının müalicəsində təsirli olması üçün B2 vitaminindən də danışırlar (29). Bu vitaminin migreni müalicə etmək üçün necə işləməsinin mexanizmi hələ də aydın deyil və daha çox araşdırmaya ehtiyac var.

10. Sağlam hamiləliyi təşviq edə bilər

Folat (B9 vitamini) hamiləlik zamanı qəbul ediləcək ən vacib B vitamini ola bilər. Qidalandırıcının körpələrdə doğuş qüsurlarını qarşısını aldığı bilinir (30).

Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatına görə, B6 vitamini hamiləlik dövründə də böyük rol oynayır. Preeklampsiyanın (çox yüksək qan təzyiqi ilə müşayiət olunan təhlükəli bir hamiləlik komplikasiyası) və erkən doğumun qarşısını aldığı aşkar edildi (31).

Hamiləlik dövründə ananın B12 vitamini ilə əlavə edilməsinin, sağlamlığını daha da möhkəmləndirməklə yanaşı, körpədə B12 çatışmazlığı riskini azaltdığı təsbit edildi (32).

11. Yara Şəfa verməyə kömək edə bilər

Diabetik siçanlar üzərində aparılan araşdırmalarda B vitaminlərinin yaraların yaxşılaşmasını yaxşılaşdırdığı təsbit edildi (33).

Başqa bir işdə, B vitaminlərinin (C vitamini ilə birlikdə) insan keratinositlərini və fibroblastlarını müsbət təsir etdiyi təsbit edildi. Bu şəkildə vitaminlər yaranın sağalma müddətini inkişaf etdirə bilər (34).

12. Premenstrüel Sindrom Semptomlarını aradan qaldırmağa kömək edə bilər

B1 və B2 vitaminlərinin yüksək miqdarda qəbul edilməsinin, xüsusən vitaminlərin təbii qida mənbələrindən gəldiyi zaman, premenstrüel sindrom riskini azaltdığı təsbit edildi (35).

Başqa bir işdə, B6 vitamini qəbulunun (gündə 100 mq-a qədər), premenstrüel depressiya da daxil olmaqla, premenstrüel sindromu müalicə etdiyi təsbit edildi (36).

B kompleksi vitaminlərin bir çox faydası bunlardır. Müzakirə edildiyi kimi, insan bədən sistemində oynayacaqları bir neçə rolu var. Bu B vitaminlərinin hər biri müəyyən bir məqsədə xidmət edir. B vitamini çatışmazlığı nadir ola bilər, bu vitaminlərin əksəriyyətini hansı qidaların təklif etdiyini anlamaq vacibdir.

B Vitaminlərinin Ən Zəngin Mənbələri Nələrdir?

Burada B kompleksi vitaminlərin çoxunu ehtiva edən ilk 10 qidanı birləşdirdik.

(1 stəkan = 157 q)

Mənbə: Amerika Birləşmiş Ştatları Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi, Qida Tərkibi Verilənlər Bazaları

* Dəyərlər qida mənbəyinin cavab verdiyi müəyyən bir qida maddəsinin gündəlik dəyərinə cavab verir.

Bu qidaların gündəlik pəhrizinizə daxil edilməsi B vitamini ehtiyaclarınıza cavab verməlidir. Bu şəkildə nadir hallarda B kompleksi vitaminləri əskik olarsınız. Ancaq sual, çatışmazlığınızı necə bilmək olar?

B-Kompleks vitamin çatışmazlığının əlamətləri nədir?

B vitamini çatışmazlığının əlamətləri aşağıdakılardır. Bunlardan hər hansı birinin qarşılaşması halında, həkiminizi ziyarət edin:

• Zəiflik
• Həddindən artıq yorğunluq
• Qarışıqlıq
• Ayaqlarda və əllərdə tingling
• Ürək bulanması
• Anemiya
• Dəri döküntüləri
• Qarın boşluğu

Həkiminiz əlavə əlavə də tövsiyə edə bilər. Əlavələr tələb olunur?

B Vitamin əlavələri haqqında bir qeyd

Bu əlavələrin lazım olub-olmaması bir sıra amillərdən asılıdır. Bir çox insan balanslı bir pəhriz planına əməl edərək lazımlı miqdarda B vitaminlərini qarşılaya bilməlidir.

Bununla birlikdə hamilə qadınlar, vejetaryenlər, veganlar, yaşlılar və mədə əməliyyatları keçirənlər əlavələr qəbul etməlidirlər. Digər B kompleks vitaminləri ilə birlikdə B12 vitamini qəbul etmələri lazım ola bilər. Kombinasiya insandan asılıdır.

Ərzində hamiləlikB qrupu vitaminlərinə (xüsusən folat və B12 vitamini) daha yüksək tələb var (37).

Araşdırmalar göstərir ki, təxminən 30% yaşlı yetkinlər absorbsiya üçün lazım olan mədə turşusu istehsal etmədikləri üçün B12 vitaminini düzgün bir şəkildə qəbul edə bilməyəcəkdir (38).

Vejeteryanlar və veganlar pəhrizdə B vitaminləri ilə zəngin olan bütün qidaları ehtiva etmədiyindən əlavə əlavələr etmək lazım ola bilər (39).

Bəzi tibbi vəziyyəti olanların da B vitamini əlavələri qəbul etmələri lazım ola bilər. Bunlara daxildir:

• Çölyak xəstəliyi olanlar (40)
• Bağırsaq iltihabı xəstəliyi olanlar (41)
• Hipotireoz olanlar (42)
• Xərçəng müalicəsi görənlər (43)
• Xroniki alkoqolizm diaqnozu qoyulanlara (44)
• Mədə bypass əməliyyatı keçirənlər (45)

B kompleksi vitaminlərin həddindən artıq dozasının əlamətləri nədir?

B qrupu vitaminləri suda həll olunur. Vitaminlər bədəninizdə yığılmır, gündəlik atılır. Beləliklə, B kompleksi vitaminlərini aşırı dərəcədə qəbul edə bilməyəcəksiniz.

Bununla birlikdə, həddindən artıq dozanın əlamətlərini bilmək vacibdir. Bunlara aşağıdakılar daxil ola bilər:

• Bulanık görmə
• Qarın boşluğu
• Ürək bulanması
• İshal
• Artan sidik ifrazı
• Həddindən artıq susuzluq

Nəticə

B kompleksi vitaminlər vacibdir. Bu gün qida mənbələrini pəhrizinizə daxil etməyə başlayın. Hələ də hər hansı bir çatışmazlıq əlaməti yaşarsanız, həkiminizə müraciət edin.

B vitaminləri ilə zəngin olan qidalardan neçəsini müntəzəm olaraq istehlak edirsiniz? Siyahını aşağıdakı qutuda qoyaraq bizə bildirin.

Mütəxəssisin oxucular üçün sualları

B vitamini kompleksi əlavə etmək üçün ən yaxşı vaxt hansıdır?

Uyandıqdan sonra B vitaminləri qəbul etmək ən yaxşı vaxt ola bilər. Onları boş bir mədədə qəbul etmək, mənimsənilməsini inkişaf etdirə bilər. Ancaq həkiminizə müraciət edin.

B vitamini kompleksi sizi kökəldirmi?

Xeyr, B vitamini kompleksi əlavələri qəbul etmək sizə kökəlməyəcəkdir. Ayrıca, bu vitaminlərin kilo verməyinizə kömək edə biləcəyi barədə məlumat yoxdur. Çox güman ki, edə bilməzlər.

B kompleksi vitaminlər enerjini artırır?

B kompleksi vitaminlərin qəbul edilməsinin enerji səviyyənizi artıra biləcəyinə dair bir araşdırma yoxdur. Bunlar mütləq kofein kimi stimullaşdırıcı deyil.

İstinadlar

• B Vitaminləri və Beyin: Mexanizmlər, Doza və Səmərəlilik – İcmal, Qidalar, ABŞ Milli Tibb Kitabxanası, Milli Səhiyyə İnstitutları.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26828517
• B Kompleksinin Vitaminləri, Amerika Birləşmiş Ştatları Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi, Milli Kənd Təsərrüfatı Kitabxanası.
  https://naldc.nal.usda.gov/download/IND43861414/PDF
• B Vitaminləri, İdrak və Yaşlanma: Bir icmal, Gerontoloji jurnalları, Oxford Akademik Jurnalları.
  https://academic.oup.com/psychsocgerontology/article/56/6/P327/610645#10164417
• B-12 vitamini, B-6 vitamini, folat və
  homosistein Normativdə idrak performansına
• Yaşlanma Tədqiqatı, Amerika Birləşmiş Ştatları Kənd Təsərrüfatı Departamenti, Milli Kənd Təsərrüfatı Kitabxanası.
  https://pubag.nal.usda.gov/download/77/PDF
• Depressiyanın müalicəsi: folik turşusu və B12 vitaminini nəzərdən keçirmə vaxtı, Psixofarmakoloji jurnalı, ABŞ Milli Tibb Kitabxanası, Milli Səhiyyə İnstitutları.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15671130
• B vitamini fokuslanmış müdaxilə ilə peşə stresinin azaldılması: randomizə olunmuş klinik sınaq: tədqiqat protokolu, Qidalanma Jurnalı, ABŞ Milli Tibb Kitabxanası, Milli Səhiyyə İnstitutları.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4290459/
• Periferik sinir zədələnməsindən sonra B vitamini kompleksi və B12 vitamini səviyyəsi, Sinir Rejenerasiya Araşdırmaları, ABŞ Milli Tibb Kitabxanası, Milli Səhiyyə İnstitutları.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4904479/
• B Vitaminləri, Harvard Xalq Sağlamlığı Məktəbi.
  https://www.hsph.harvard.edu/nutritionsource/vitamins/vitamin-b/
• Vitamin B-12, Rochester Universiteti Tibb Mərkəzi.
  https://www.urmc.rochester.edu/encyclopedia/content.aspx?contenttypeid=19&contentid=VitaminB-12
• Ürək çatışmazlığının idarə edilməsində B vitaminlərinin rolu, Klinik Tətbiqdə Bəslənmə, ABŞ Milli Tibb Kitabxanası, Milli Səhiyyə İnstitutları.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22516940
• Folik turşusu, B12 vitamini, ürək xəstəlikləri müalicəsi kimi potensial göstərir, Kaliforniya San Francisco Universiteti.
  https://www.ucsf.edu/news/2001/08/4932/folic-acid-vitamin-b12-show-potential-heart-disease-treatments
• Vitamin B1 Tiamin Çatışmazlığı (Beriberi), Milli Biotexnologiya Məlumat Mərkəzi.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537204/
• İmmunitet sistemini təsir edən vitaminlər və minerallar, ABŞ Qazi İşləri Nazirliyi.
  https://www.hiv.va.gov/patient/daily/diet/vitamin-mineral-chart-table1.asp
• İmmunitet sisteminizi necə artırmaq olar, Harvard Tibb Fakültəsi.
  https://www.health.harvard.edu/staying-healthy/how-to-boost-your-immune-system
• Folat statusu və immunitet sistemi. Qida və Bəslənmə Elmində Tərəqqi, ABŞ Milli Tibb Kitabxanası, Milli Səhiyyə İnstitutları.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/1887065
• Anemiyanın qarşısının alınmasında və nəzarətində vitaminlərin rolu, Xalq Sağlamlığı Qidalanması, ABŞ Milli Tibb Kitabxanası, Milli Səhiyyə İnstitutları.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/10948381
• Vitamin B12 çatışmazlığı anemiyası, Johns Hopkins dərmanı.
  https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/vitamin-b12-deficiency-anemia
• Vitamin B kompleksi çatışmazlığı və görmə kəskinliyi, İngilis bəslənmə jurnalı, ABŞ Milli Tibb Kitabxanası, Milli Səhiyyə İnstitutları.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/420756
• B12 vitamini çatışmazlığında optik nöropati, Avropa Daxili Tibb Jurnalı, ABŞ Milli Tibb Kitabxanası, Milli Səhiyyə İnstitutları.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16198909
• Qadınların Randomizə Edilmiş Bir Məhkəməsində Kombinasiya və Yaşla əlaqəli Makula Dejenerasiyasında Folik Turşusu, Vitamin B6 və Vitamin B12, Daxili Tibb Arxivləri, ABŞ Milli Tibb Kitabxanası, Milli Səhiyyə İnstitutları.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2648137/
• Kabızlığın müalicəsində Dexpanthenol (Ro 01-4709), Acta vitaminologica et enzymologica, ABŞ Milli Tibb Kitabxanası, Milli Səhiyyə İnstitutları.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/6751051
• Mədə-bağırsaq xəstəliklərində vitaminlərin rolu, Ümumdünya Gastroenteroloji Jurnalı, ABŞ Milli Tibb Kitabxanası, Milli Səhiyyə İnstitutları.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4419060/#__sec8title
• Bağırsağın iltihablı xəstəliklərində tiamin və yorğunluq: açıq etiketli bir pilot tədqiqat, Alternativ və Tamamlayıcı Tibb Jurnalı, ABŞ Milli Tibb Kitabxanası, Milli Səhiyyə İnstitutları.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23379830/
• Vitamin B6 və kolorektal xərçəng: mövcud dəlillər və gələcək istiqamətlər, Ümumdünya Gastroenteroloji Jurnalı, ABŞ Milli Tibb Kitabxanası, Milli Səhiyyə İnstitutları.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23467420/
• Folat qəbulu və pankreas xərçəngi riski: ümumi və dozaya cavab meta-təhlili, Xalq Sağlamlığı, ABŞ Milli Tibb Kitabxanası, Milli Səhiyyə İnstitutları.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23769243/
• Vitamin çatışmazlığı və östrojen aktivliyi, qidalanma araşdırmaları, Oxford Akademik Jurnalları.
  https://academic.oup.com/nutritionreviews/article-abstract/3/10/308/1908359?redirectedFrom=PDF
• B6 vitamini ilə hormonlar, Vitaminlər və Hormonlar, ABŞ Milli Tibb Kitabxanası, Milli Səhiyyə İnstitutları arasındakı qarşılıqlı əlaqə.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/217175
• Yetkinlərdə və Uşaqlarda Migrenin profilaktikası üçün Riboflavin (Vitamin B2) ilə əlavə: İcmal, Vitamin və Qidalanma Araşdırmaları üzrə Beynəlxalq Jurnal, Hogrefe.
  https://econtent.hogrefe.com/doi/abs/10.1024/0300-9831/a000225
• Baş ağrısı, Utah Sağlamlıq Universiteti.
  https://healthcare.utah.edu/neuroscience/pdfs/headache-guide.pdf
• Hamiləlikdə folat, Pediatrik Nörobilimlər Jurnalı, ABŞ Milli Tibb Kitabxanası, Milli Səhiyyə İnstitutları.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3519088/
• Hamiləlik dövründə B6 vitamini əlavə, Dünya Səhiyyə Təşkilatı.
  https://www.who.int/elena/titles/vitaminb6-pregnancy/en/
• Hamiləlik və Erkən Laktasiya dövründə Vitamin B-12 Əlavəsi Ananın, Südün və B-12 Vitamin Statusunun Körpələrin Tədbirlərini Artırır, Bəslənmə Jurnalı, ABŞ Milli Tibb Kitabxanası, Milli Sağlamlıq İnstitutları.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3985831/
• B vitamini əlavəsinin tip 2 diabetik siçanlarda yara yaxşılaşmasına təsiri, Klinik Biyokimya və Bəslənmə Jurnalı, ABŞ Milli Tibb Kitabxanası, Milli Səhiyyə İnstitutları.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4706087/
• Vitamin B Kompleksi və C Vitamininin insan dərisi hüceyrələrinə təsiri, dəri və yara baxımındakı inkişaflar.
  https://journals.lww.com/aswcjournal/Abstract/2018/05000/Effects_of_Vitamin_B_Complex_and_Vitamin_C_on.7.aspx
• Pəhriz B vitamini qəbulu və hadisədən əvvəlki menstruasiya sindromu, American Journal of Clinical Nutrition, ABŞ Milli Tibb Kitabxanası, Milli Səhiyyə İnstitutları.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3076657/
• Premenstrüel sindromun müalicəsində B-6 vitamininin effektivliyi: sistematik icmal, İngilis Tibb Jurnalı, ABŞ Milli Tibb Kitabxanası, Milli Səhiyyə İnstitutları.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC27878/
• Vitamin B-12 və Perinatal Sağlamlıq, Bəslənmədə İnkişaf, ABŞ Milli Tibb Kitabxanası, Milli Səhiyyə İnstitutları.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4561829/
• Vitamin B12 və daha böyüklər, Klinik Bəslənmə və Metabolik Baxımda Mövcud Rəy, ABŞ Milli Tibb Kitabxanası, Milli Səhiyyə İnstitutları.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5130103/
• Vejetaryenlər arasında B12 Vitamini: Status, Qiymətləndirmə və Əlavə, Qidalı maddələr, ABŞ Milli Tibb Kitabxanası, Milli Səhiyyə İnstitutları.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5188422/
• Vitamin və mineral çatışmazlıqları yeni diaqnoz qoyulmuş çölyak xəstəliyində, qida maddələrində, ABŞ Milli Tibb Kitabxanasında, Milli Səhiyyə İnstitutlarında çox yayılmışdır.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3820055/
• Çində iltihablı bağırsaq xəstəliyi olan xəstələrdə serum B12 vitamini və folatın vəziyyəti, Bağırsaq Tədqiqatları, ABŞ Milli Tibb Kitabxanası, Milli Səhiyyə İnstitutları.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5323299/
• Birincil hipotiroidizmdə yayılmış B12 vitamini çatışmazlığı, Pakistan Tibb Dərnəyi Dərgisi, ABŞ Milli Tibb Kitabxanası, Milli Sağlamlıq İnstitutları.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18655403
• İnkişaf etmiş bədxassəli şişkinlikdə funksional B12 vitamini çatışmazlığı: nöropati və nöropatik ağrıların idarəedilməsinə təsirləri, xərçəngdə dəstəkləyici qulluq, ABŞ Milli Tibb Kitabxanası, Milli Səhiyyə İnstitutları.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/27003903
• Alkoqolizmdə vitamin çatışmazlığı mexanizmləri, Alkoqolizm, Klinik və Eksperimental Tədqiqatlar, ABŞ Milli Tibb Kitabxanası, Milli Səhiyyə İnstitutları.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/3544907
• Mədə bypass əməliyyatı sonrası qidalanma çatışmazlığı, Journal of the American Osteopathic Association, ABŞ Milli Tibb Kitabxanası, Milli Səhiyyə İnstitutları.
  https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19948694