Hesablanmış məbləği necə görə bilərəm

Bir neçə fiziki şəxsə məxsus olan su və hava nəqliyyatı vasitəsinə görə vergi həmin nəqliyyat vasitəsini öz adına qeydiyyatdan keçirmiş şəxsdən tutulur.

Hesablanmış məbləği necə görə bilərəm?

“Vergi uçotu: A-dan Z-yə” kitabından seçmə

Əmək haqqı bölməsində toxunacağımız mühüm məsələlərdən biri də əmək qabiliyyətini müvəqqəti itirmiş işçilərə verilən müavinətin hesablanması və icbari ödənişlərə cəlb olunması qaydasıdır. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 15 sentyabr 1998-ci il tarixli ,189 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilən “Məcburi dövlət sosial sığortası üzrə ödəmələrin və əmək qabiliyyətini müvəqqəti itirmiş işçilərə sığortaedənin vəsaiti hesabına ödənilən müavinətin hesablanması və ödənilməsi haqqında” Əsasnaməyə əsasən, əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsinin ilk 14 təqvim günü üçün müavinət sığortaedənin vəsaiti, qalan günlər üçün isə məcburi dövlət sosial sığorta haqları hesabına ödənilir. Əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsinə, hamiləliyə və doğuma görə müavinət almaq hüququ ən azı 6 ay sosial sığorta stajı olan şəxslərə şamil edilir. Müavinətin məbləği işçinin əmək qabiliyyətini müvəqqəti itirdiyi aydan etibarən əvvəlki son 12 tam təqvim ayındakı qazancın məbləğindən asılı olaraq müəyyənləşdirilir. Bu zaman bir iş gününə düşən orta gündəlik qazanc işçinin əmək qabiliyyətini müvəqqəti itirdiyi aydan etibarən əvvəlki son 12 tam təqvim ayı ərzində əldə etdiyi qazancın həmin dövrdəki iş günlərinin sayına bölünməklə tapılır. Müavinətin ümumi məbləği, gündəlik müavinətin məbləğinin əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsi nəticəsində buraxılmış iş günlərinin sayına vurulması yolu ilə tapılır.

Misal. Tutaq ki, işçi Məmmədov Murad Arif oğlu 22 aprel 2019-cu ildən 08 may 2019-cu il tarixinə kimi (18 günlük) əmək qabiliyyətini müvəqqəti itirib, daha doğrusu, xəstələnib və xəstəlik vərəqəsini təşkilata təqdim edib. Onun aprel 2018 – mart 2019-cu il (son tam 12 aylıq) dövrünün əmək haqqı 7800 manat təşkil edir, iş stajı isə 14 ildir.

İlk növbədə müəyyənləşdirməliyik ki, aprel 2018 – mart 2019-cu il tarixinə kimi olan dövrdə neçə iş günü var. Tutaq ki, bu müddət ərzində 288 iş günü var.

Bunu müəyyənləşdirdikdən sonra artıq aydınlaşdırmalıyıq ki, gündəlik qazanc nə qədərdir. Gündəlik qazancı hesablamaq üçün 12 ayın əmək haqqı (7800 manat) iş günlərinin cəminə (288) bölünməlidir: 7800 manat / 288 = 27,08 manat.

Üçüncü addım isə ilk 14 təqvim günündə neçə iş günün olmasını müəyyənləşdirməkdir. Bu rəqəm ona görə tapılır ki, Əsasnaməyə əsasən əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsi hallarında ilk 14 təqvim gününün müavinətini müəssisə, qalan günləri isə DSMF orqanları ödəyir. İlk 14 təqvim günü 21 aprel 2019-ci ildən 04 may 2019-ci ilə kimi olan dövrə düşür və bu müddətdə 10 iş günü var. Deməli hesablayacağımız 14 iş günündən 10 iş gününün müavinətini müəssisə ödəyəcək. Bu halda müavinətin 270,80 manatını (27,08 manat gündΩlik qazanc x 10 iş günü) müəssisə, 108,32 manatını isə (27,08 manat gündəlik qazanc x 4 iş günü) DSMF orqanları ödəməlidir.

İcbari ödənişlərə gəlincə isə, Vergi Məcəlləsinin 102.1.4-cü maddəsinə əsasən, əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsinə görə ödənilən müavinətlərəə gəlir vergisi üzrə GÜZƏŞT NƏZƏRDƏ TUTULMAYIB. Amma, “Sosial Sığorta haqqında’ AR Qanununa əsasən, müəssisənin ödədiyi müavinət üzrə sosial ayırma hesablanmır. DSMF tərəfindən ödəniləcək məbləğdən gəlir vergisini isə ödəyən şəxs – yəni, dövlət sosial müdafiə orqanı tutaraq dövlət büdcəsinə ödəyəcək.

“Əmək münasibətləri”, “Sosial sığorta öhdəlikləri”, “Xidmət sektorunda vergi uçotu”, “Gəlirdən çıxılan xərclər”,”Nağdsız hesablaşmalar”, “Elektron qaimə-faktura”, “Pərakəndə və topdansatış, istehsal və ictimai iaşə müəssisələrində vergi uçotu”, “Əlavə dəyər vergisi” ,”Sadələşdirilmiş vergi” və s. bölmələrin də olduğu

“Vergi uçotu: A-dan Z-yə” kitabı 12 iyun tarixdən ARTIQ SATIŞDA

768 səhifəlik, 36 bölməlik, 1 000 praktiki misal, 100 səhifə sənəd nümunəsi və elektron baza (CD disk)

Istənilən ünvana çatdırılması ÖDƏNİŞSİZ olaraq həyata keçirilir. Regionlarda yaşayan oxucularımıza dəstək olaraq,poçt xərcini biz ödəyirik.

Kitabın dəyərini nağd və ya nağdsız ödəməklə (hesaba köcürməklə, E-manat terminalından və hesab.az saytından ödəməklə) əldə edə bilərsiniz. Hər iki hala uyğun bütün zəruri sənədlər (mədaxil qəbzi, elektron qaimə-faktura, müqavilə və hesab-faktura, akt və sair) təqdim edilir.

Vergi incə sənətdir, sənətkar olmağa az qaldı

Sifariş üçün əlaqə vasitələri: 050-368-12-72, 012-564-86-85 vəya [email protected]

VERGİLƏR

Vergi Məcəlləsinin 153-cü maddəsinə əsasən, əlavə dəyər vergisi (ƏDV) – vergi tutulan dövriyyədən hesablanan verginin məbləği ilə Vergi Məcəlləsinin müddəalarına uyğun olaraq verilən elektron vergi hesab-fakturalarına və ya idxalda ƏDV-nin ödənildiyini göstərən sənədlərə müvafiq surətdə əvəzləşdirilməli olan verginin məbləği arasındakı fərqdir. Mövzu ilə bağlı yaranan suallara iqtisadçı ekspert İsmayıl Bağırov aydınlıq gətirir.

Bu maddənin tətbiqinin əsas məqsədi vergi tutulan dövriyyədən əlavə dəyər vergisinin hansı qaydada hesablanıldığını müəyyənləşdirməkdir. Bunun üçün birinci növbədə verginin əvəzləşdirilməsi mexanizmini nəzərə almaq lazımdır. Çünki bu maddəyə əsasən büdcəyə ödəniləcək ƏDV-ni hesablamaq üçün vergi tutulan dövriyyədən hesablanan ƏDV-nin məbləğindən əvəzləşdirilməli olan ƏDV-nin məbləğini çıxmaq lazımdır. ƏDV məhsulun qiymətinə əlavədir.

Əgər mənfəət vergisi müəssisənin sərəncamında qalan mənfəətin, muzdlu işdən tutulan gəlir vergisi işçilərə ödənilən əməkhaqqının həcminin azalmasına səbəb olursa, ƏDV müəssisənin vəsaitlərinin həcmini azaltmır, çünki vergi ödəyicisi tərəfindən ödənilən ƏDV təqdim olunan məhsulun üzərinə əlavə edildiyi üçün həmin məhsulun istehlakçısı tərəfindən əmtəənin qiymətində ödənilir. Yəni ƏDV məhsulu təqdim edən vergi ödəyicisi tərəfindən yox, məhsulu alan son istehlakçı tərəfindən ödənilmiş olur.

Misal 1: ƏDV-nin tutulması prosesində verginin əvəzləşdirilməsi mexanizmini daha aydın başa düşmək üçün aşağıdakı cədvəli misal vasitəsi ilə izah edək. Sadəlik üçün, fərz edək ki, ƏDV-nin dərəcəsi 10 faizdir.

Malın hərəkət mərhələləri

Malın alındığı qiymət

Malın satıldığı qiymət

ƏDV-nin
hesablanmış
məbləği

ƏDV-nin
əvəzləşdirilmiş məbləği

Büdcəyə
ödənilməli
ƏDV

Alıcı (son istehlakçı)

Cədvəldən göründüyü kimi, ilkin istehsalçı 100 manatlıq məhsul istehsal edib. Onun üzərinə 10 manat (100 x 10% = 10) ƏDV əlavə edərək, həmin məhsulu 110 manata emal sənayesinə təqdim edib. Bu zaman heç bir əvəzləşdirmə olmadığından ilkin istehsalçı büdcəyə 10 manat ƏDV ödəməlidir. Lakin bir məsələyə diqqət etmək lazımdır ki, 10 manat ƏDV məbləğini ilkin istehsalçı büdcəyə ödəsə də, həmin məhsulu istehlakçıya 110 manata (100 manat + 10 manat ƏDV) təqdim etdiyindən, faktiki olaraq büdcəyə ödədiyi 10 manat ƏDV məbləğini istehlakçıdan alır. Misalın davamında: cədvəldən göründüyü kimi, emal sənayesi aldığı 110 manatlıq malı (100 manat + 10 manat ƏDV)) topdan satıcıya 220 manata (200 manat + 20 manat ƏDV) təqdim edib. Bu zaman 20 manat ƏDV əmələ gəlir, amma məhsulu alanda ödədiyi 10 manat ƏDV-ni əvəzləşdirdiyi üçün emal sənayesi büdcəyə 10 manat (20 manat – 10 manat) ƏDV ödəməlidir. Misalın davamında: topdan satıcı aldığı 220 manatlıq malı pərakəndə satıcıya 330 manata (300 manat + 30 manat ƏDV)) təqdim edib. Bu zaman 30 manat ƏDV əmələ gəlir, amma məhsulu alanda ödədiyi 20 manat ƏDV-ni əvəzləşdirdiyi üçün topdan satıcı büdcəyə 10 manat (30 manat – 20 manat) ƏDV ödəməlidir. Misalın davamında: pərakəndə satıcı aldığı 330 manatlıq malı 440 manata (400 manat + 40 manat ƏDV)) son istehlakçıya təqdim edib. Bu zaman 40 manat ƏDV əmələ gəlir, amma məhsulu alanda ödədiyi 30 manat ƏDV-ni əvəzləşdirdiyi üçün pərakəndə satıcı büdcəyə 10 manat (40 manat – 30 manat) ƏDV ödəməlidir.

Mənfəət vergisi müəssisənin sərəncamında qalan mənfəətin, muzdlu işdən tutulan
gəlir vergisi işçilərə ödənilən əməkhaqqının həcminin azalmasına səbəb olursa,
ƏDV müəssisənin vəsaitlərinin həcmini azaltmır, çünki vergi ödəyicisi tərəfindən
ödənilən ƏDV təqdim olunan məhsulun üzərinə əlavə edildiyi üçün
həmin məhsulun istehlakçısı tərəfindən əmtəənin qiymətində ödənilir

Misalımızdan göründüyü kimi, sonda 10 manat ƏDV məbləğini pərakəndə satıcı büdcəyə ödəsə də, həmin məhsulu istehlakçıya 440 manata (400 manat + 40 manat ƏDV) təqdim edib və məhsulu alarkən ödədiyi 30 manat ƏDV-ni əvəzləşdirdiyi üçün büdcəyə ödəməli olduğu 10 manat (40 manat – 30 manat) ƏDV məbləğini məhsulun dəyərinə əlavə etdiyindən, həmin məbləği pərakəndə satıcı istehlakçıdan almış olur.
Ümumiyyətlə, bütün mərhələlərdə hər bir satıcı satış anında alıcıdan ƏDV-ni alır və təqdim edəcəyi mala görə ödəyəcəyi ƏDV-dən özünün ödədiyi ƏDV-ni çıxır və qalan məbləği büdcəyə ödəyir. Nəticədə büdcəyə ödənilən ƏDV məbləği də malın dəyərinə əlavə olunaraq təqdim edildiyindən, ƏDV son istehlakçı tərəfindən ödənilmiş olur.

Misal 2: Tutaq ki, ƏDV ödəyicisi olan müəssisə elektron vergi hesab-fakturası əsasında 118.000 manat dəyərində (o cümlədən 100.000 manat malın dəyəri, 18.000 manat ƏDV məbləği) xammal almışdır. Malın dəyəri müəssisə tərəfindən satıcı təşkilatın bank hesabına nağdsız qaydada, ƏDV isə depozit hesabına ödənilmişdir. Alınmış xammaldan istehsal edilmiş mal elektron vergi hesab-fakturası əsasında 177.000 manata (o cümlədən 150.000 manat malın dəyəri, 27.000 manat ƏDV məbləği) təqdim edilmişdır.

Beləliklə, vergi tutulan dövriyyədən hesablanan verginin məbləği 27.000 manat, (150.000 x 18% = 27.000) əvəzləşdirilməli olan verginin məbləği 18.000 manat (100.000 x 18% = 18.000), ƏDV üzrə büdcəyə ödənilməli olan fərq məbləği isə 9.000 manat (27.000 – 18.000 = 9.000) manat təşkil edəcəkdir.

Misaldan göründüyü kimi, ƏDV üzrə büdcəyə ödənilməli olan 9.000 manat xammalın dəyərinə əlavə edildiyindən, həmin məbləğ müəssisə tərəfindən ödənilsə də, faktiki olaraq, istehlakçıdan alınmışdır.

Hazırladı:
Fəxriyyə İKRAMQIZI

Əmlak vergisi, onun hesablanması və büdcəyə ödənilməsi

Ölkəmizin ərazisində yerləşən tikili və ya onun hissələrinə sahib olan rezident və qeyri rezident fiziki şəxslər, həmçinin yerindən və istifadə edilib-edilməməsindən asılı olmayaraq xüsusi mülkiyyətində su və hava nəqliyyatı vasitələri olan rezident fiziki şəxslər əmlak vergisinin ödəyiciləridirlər.

Müəssisələr onların balansında olan əsas vəsaitlərin orta illik dəyərinə görə, ölkəmizdə özünün daimi nümayəndəliyi vasitəsilə sahibkarlıq fəaliyyətini həyata keçirən qeyri-rezident müəssisələr üçün isə yalnız daimi nümayəndəliklə bağlı olan əsas vəsaitlərin orta illik dəyəri üzrə əmlak vergisinin ödəyiciləri hesab olunurlar.

Vergitutma obyektləri

Aşağıdakılar vergitutma obyekti sayılır:

Rezident və qeyri-rezident fiziki şəxslərin xüsusi mülkiyyətində olan və Azərbaycan Respublikasının ərazisində yerləşən tikililər və ya onların hissələri (bundan sonra bina adlandırılacaq), həmçinin yerindən və istifadə edilib-edilməməsindən asılı olmayaraq rezident fiziki şəxslərə məxsus su və hava nəqliyyatı vasitələri;

Misal: Hər hansı bir xarici ölkə vətəndaşı Bakı şəhərində özü üçün yaşayış binası almışdır. Həmin xarici vətəndaş həmin aldığı binaya görə əmlak vergisinin ödəyicisi hesab olunacaqdır.

Misal: Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı Türkiyə Respublikasının Antaliya şəhərində özü üçün dəyəri 80.000 manat olan yaşayış binası almışdır. Həmin Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı aldığı binaya görə əmlak vergisinin ödəyicisi hesab olunacaqdır.

Misal: Azərbaycan Respublikasının vətəndaşı yaxta almışdır. Lakin yaxtanın sahibi həmin yaxtanı Türkiyənin turizm bölgələrində istifadə edir. Yaxtanın harda istifadə etməsindən, eləcə də istifadə etməməsindən asılı olmayaraq bizim ölkəmizdə vergitutma obyekti hesab olunacaqdır.

müəssisələrin balansında olan əsas vəsaitlərin orta illik dəyəri;

Azərbaycan Respublikasında özünün daimi nümayəndəliyi vasitəsilə sahibkarlıq fəaliyyətini həyata keçirən qeyri-rezident müəssisələr üçün — yalnız daimi nümayəndəliklə bağlı olan əsas vəsaitlərin orta illik dəyəri.

Müəssisələrin balansında olan və qeyri-rezident müəssisələrin daimi nümayəndəliklə bağlı olan əsas vəsaitlərin orta illik qalıq dəyəri vergitutma obyektidir.

Orta illik qalıq dəyərinin hesablanması qaydasının üç forması vardır.

1.Müəssisənin əmlakının hesabat ilinin əvvəlinə və sonuna qalıq dəyəri toplanıb 2-yə bölünür.

Misal: Müəssisənin əmlakının hesabat ilinin əvvəlinə qalıq dəyəri 40.000 manat, hesabat ilinin sonuna qalıq dəyəri isə 30.000 manat olmuşdur. Bu halda müəssisənin əmlakının orta illik qalıq dəyərini tapaq.

(40.000+30.000):2=35.000 manat

2. Müəssisə hesabat ili ərzində yaradıldıqda və ya əmlak vergisinin ödəyicisi olduqda, onun əmlakının yaradıldığı və ya əmlak vergisinin ödəyicisi olduğu tarixə olan qalıq dəyəri ilə hesabat ilinin sonuna olan qalıq dəyəri toplanaraq 24-ə bölünür və müəssisə yaradıldığı və ya əmlak vergisinin ödəyicisi olduğu aydan sonra ilin sonuna qədər olan ayların sayına vurulur.

Misal:Müəssisə 2018-ci ilin iyun ayında yaradılmış və yarandığı tarixə onun əmlakının qalıq dəyəri 20.000 manat, həmin ilin sonuna qalıq dəyəri isə 28.000 manat olmuşdur. Müəssisənin əmlakının orta illik qalıq dəyərini tapaq.

((20.000+28.000):24)x6=12.000 manat

3. Müəssisə hesabat ili ərzində ləğv edildikdə, onun əmlakının ilin əvvəlinə olan qalıq dəyəri ilə ləğv edildiyi tarixə olan qalıq dəyəri toplanaraq 24-ə bölünür və ilin əvvəlindən müəssisənin ləğv edildiyi və ya sadələşdirilmiş verginin ödəyicisi olduğu aya qədər olan ayların sayına vurulur.

Misal:Müəssisənin hesabat ilinin əvvəlinə əmlakının qalıq dəyəri 28.000 manat, 2018-ci ilin iyul ayında ləğv olunma tarixə onun əmlakının qalıq dəyəri 20.000 manat olmuşdur. Müəssisənin əmlakının orta illik qalıq dəyərini tapaq.

((28.000+20.000):24)x6=12.000 manat

Vergitutma obyekti olan və müəssisələr tərəfindən hüquqi şəxs yaratmadan birgə fəaliyyət aparmaq üçün birləşdirilən əsas vəsaitlərin dəyəri, bu əsas vəsaitləri birləşdirən birgə fəaliyyət iştirakçıları tərəfindən vergiyə cəlb edilməsi məqsədləri üçün bəyannaməyə daxil olunur. Birgə fəaliyyət nəticəsində yaradılmış (alınmış) əsas vəsaitlərin dəyəri isə birgə fəaliyyətin iştirakçıları tərəfindən müqavilə üzrə mülkiyyətdə müəyyən olunmuş pay haqqına müvafiq olaraq bəyannaməyə daxil edilir.

Misal: A və B şirkətləri məktəb binası tikmək üçün əsas vəsaitlərini birləşdirmişdilər. Bu fəaliyyətdə A şirkətinin payı 60%, B şirkətinin payı isə 40% təşkil etmişdir. Bu halda birgə fəaliyyət nəticəsində yaradılmış əsas vəsaitlərin dəyərinin 60% A şirkətinin, 40% isə B şirkətinin əmlak vergisi bəyannaməsində göstəriləcəkdir.

Fiziki şəxslər əmlak vergisini aşağıdakı qaydada və dərəcələrlə ödəyirlər:

onların xüsusi mülkiyyətində olan binaların sahəsinin (yaşayış sahələrinə münasibətdə — onların 30 kvadratmetrdən artıq olan hissəsinin) hər kvadratmetrinə görə aşağıdakı cədvəldə göstərilən dərəcələr tətbiq olunur QEYD:Bina Bakı şəhərində yerləşdikdə, həmin dərəcələrə müvafiq icra hakimiyyəti orqanının müəyyən etdiyi 0,7-dən aşağı və 1,5-dən yuxarı olmayan əmsallar tətbiq edilməklə hesablama aparılır:

Yaşayış məntəqələri	Fiziki şəxsin xüsusi mülkiyyətində olan yaşayış və qeyri-yaşayış sahələri (manatla)
Bakı	0,4
Gəncə, Sumqayıt şəhərləri və Abşeron rayonu	0,3
Digər şəhərlər (rayon tabeliyində olan şəhərlər istisna olmaqla), rayon mərkəzləri	0,2
Rayon tabeliyində olan şəhərlərdə, qəsəbələrdə və kəndlərdə (Bakı və Sumqayıt şəhərlərinin, habelə Abşeron rayonunun qəsəbə və kəndləri istisna olmaqla)	0,1

Vergi Məcəlləsinin 198.11.-ci maddəsinə əsasən bina Bakı şəhəri üzrə yerləşərsə, onların əmlak vergisi hesablanarkən 12 zona üzrə aşağıdakı əmsallar tətbiq edilərək hesablamanı aparmaq tələb olunur. Aşağıdakı cədvəl Nazirlər Kabinetinin 06 aprel 2015-ci il tarixli 101 nömrəli qərarı ilə təsdiq edilmişdir.

Bakı şəhəri üzrə
Zonalar	Əmsallar
1	1,50
2	1,40
3	1,30
4	1,20
5	1,10
6	1,00
7	0,95
8	0,90
9	0,85
10	0,80
11	0,75
12	0,70

Misal: Fiziki şəxsin Naxçıvan şəhərində mülkiyyətində sahəsi 90 kv.metr olan mənzili vardır. Fiziki şəxsin ödəməli olduğu əmlak vergisini hesablayaq.

(90 kv.m-30 kv.m)×0,20 manat=12,00 manat

Misal: Fiziki şəxsin Sumqayıt şəhərində mülkiyyətində sahəsi 120 kv.metr olan mənzili və sahibkarlıq məqsədi üçün istifadə etdiyi 60 kv.metr sahəsi olan obyekti vardır. Fiziki şəxsin ödəməli olduğu əmlak vergisinin cəmini hesablayaq.

(120 kv.m-30 kv.m)×0,30 manat=27,00 manat

60 kv.m ×0,30 manat=18,00 manat

CƏMİ:45,00 (27+18) manat;

Misal: Fiziki şəxsin Bakı şəhərində (Nazirlər Kabinetinin müəyyən etdiyi 2-ci zonada) mülkiyyətində sahəsi 75 kv.metr olan mənzili vardır. Fiziki şəxsin ödəməli olduğu əmlak vergisini hesablayaq.

(75 kv.m-30kv.m) ×0,4 manat ×1,4=25,20 manat

Yerli (bələdiyyə) büdcəsinə ödəniləcək əmlak vergisinin məbləği 25,20 manat olacaqdır.

su və hava nəqliyyatı vasitələrinə görə:

su nəqliyyatı vasitəsinin mühərrikinin 1 kub santimetri üçün 0,02 manat;

Misal: Fiziki şəxsin mülkiyyətində mühərrikinin həcmi 2000 kub sm olan motorlu kater vardır. Fiziki şəxsin motorlu katerə görə ödəməli olduğu əmlak vergisini hesablayaq.

2000 kub sm ×0,02 manat=40,00 manat

hava nəqliyyatı vasitəsinin mühərrikinin 1 kub santimetri üçün 0,02 manat.

mühərriki olmayan su və hava nəqliyyatı vasitələri üçün —onların bazar qiymətinin 1 faizi.

Misal: Fiziki şəxsin mülkiyyətində bazar qiyməti 2.500 manat olan avarlı qayığı vardır. Fiziki şəxsin avarlı qayığa görə ödəməli olduğu əmlak vergisini hesablayaq.

2.500manat ×1%=25,00 manat

Müəssisələr əsas vəsaitlərin bu Məcəllənin 202-ci maddəsinə uyğun olaraq müəyyənləşdirilən dəyərindən 1 faiz dərəcəsi ilə əmlak vergisi ödəyirlər.

Misal:Müəssisənin hesabat ilinin əvvəlinə əmlakının qalıq dəyəri 280.000 manat, hesabat ilinin sonuna isə qalıq dəyəri 320.000 manat olmuşdur. Müəssisənin büdcəyə ödəməli olduğu əmlak vergisini hesablayaq.

280.000+320.000=(600.000:2) × 1%=3.000 manat

Vergi güzəştləri və azadolmalar

Aşağıdakı hüquqi şəxslər əmlak vergisini ödəməkdən azaddırlar:

-Dövlət hakimiyyəti orqanları;

-Yerli özünüidarəetmə orqanları;

– Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı və onun qurumları;

-Maliyyə bazarlarına nəzarət orqanı;

– əlillərin, sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların ictimai təşkilatları.

Misal: Büdcə təşkilatının balansında olan əmlakın(bina, tikili) hesabat ilinin əvvəlinə qalıq dəyəri 100.000 manat, hesabat ilinin sonuna qalıq dəyəri isə 200.000 manat olmuşdur. Təşkilatın əmlak vergisini hesablayaq.

Bu müəssisüə əmlak vergisini ödəməkdən azad edilmişdir.

Misgərlik, qalayçılıq, dulusçuluq və saxsı məmulatlarının, təsərrüfat müxəlləfatının, bağçılıq-bostançılıq alətlərinin, xalq musiqi alətlərinin, oyuncaqların, suvenirlərin, qamışdan və qarğıdan məişət əşyalarının düzəldilməsi, keramika məmulatlarının bədii işlənməsi, bədii tikmə, ağac materiallardan məişət alətlərinin hazırlanması sahəsində hüquqi şəxs yaratmadan sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan fiziki şəxslərin sənətkarlıq emalatxanalarının binaları və ya binaların bu emalatxanalar yerləşən hissələri əmlak vergisinə cəlb edilmir.

Misal: Sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan fiziki şəxs emalatxanada misgərlik fəaliyyəti ilə məşğuldur. Vergi Məcəlləsinin müvafiq maddəsinə əsasən həmin emalatxana vergiyə cəlb olunmur.

Qeyd:Əgər yuxarıda qeyd olunan fəaliyyət hüquqi şəxs üçün nəzərdə tutulmuşdursa, həmin emalatxana əmlak vergisinə cəlb olunacaqdı.

Binaların icarəyə, kirayəyə verildiyi, habelə sahibkarlıq və ya kommersiya fəaliyyəti ilə məşğul olmaq üçün istifadə edildiyi hallar istisna olmaqla bu Məcəllənin 102.2-ci maddəsində göstərilən şəxslərin, habelə pensiyaçıların və müddətli hərbi xidmət hərbi qulluqçularının və onların ailə üzvlərinin müddətli hərbi xidmət dövründə binalara görə ödəməli olduqları əmlak vergisininin məbləği 30 manat qədər azaldılır.

Əmək pensiyaları haqqında Azərbaycan Respublikasının qanununun 4-cü maddəsinə əsasən əmək pensiyaları 3 istiqamətə bölünür. 1. Yaşa görə 2. Əlilliyə görə 3. Ailə başçısının itirilməsinə görə. Yuxarıda qeyd olunan həmin 30 manatlıq güzəşt hər üç istiqamətə də şamil edilir.***

Misal: Culfa rayonunda yaşayan fiziki şəxsin mülkiyyətində 250 kv. metr olan binası vardır. Onun oğlunun müddətli hərbi xidmətə getdiyini nəzərə alaraq əmlak vergisinin məbləğini hesablayaq.

(250 kv.m-30 kv.m)×0,20 manat=44,00 manat-30 manat=14 manat

Misal: Naxçıvan şəhərində yaşayan pensiyaçının mülkiyyətində 300 kv. metr olan binası vardır. Pensiyaçı həmin binadan icarə məqsədilə istifadə edərək tələbələrə kirayə vermişdir. Pensiyaçının əmlak vergisinin məbləğini hesablayaq.

(300 kv.m-30 kv.m)×0,20 manat=54,00 manat

Vergitutma məqsədləri üçün müəssisənin əmlakının dəyəri aşağıdakı əmlakların dəyərində azaldılır:

ekologiya, yanğından mühafizə və ya mülki müdafiə üçün istifadə edilən obyektlərin;

Misal:Müəssisənin hesabat ilinin əvvəlinə əmlakının qalıq dəyəri 400.000 manat olmuşdur. (O cümlədən binalar 200.000 manat, qurğular 100.00 manat, ekologiya avadanlığı 10.000 manat, yanğından mühafizə avadanlığı 40.000 manat və mülki müdafiə qurğusu 50.000 manat), hesabat ilinin sonuna qalıq dəyəri isə 600.000 manat (O cümlədən binalar 300.000 manat, qurğular 150.00 manat, ekologiya avadanlığı 40.000 manat, yanğından mühafizə avadanlığı 60.000 manat və mülki müdafiə qurğusu 50.000 manat) olmuşdur. Müəssisənin dövlət büdcəsinə ödəməli olduğu əmlak vergisini hesablayaq:

Əvvəlsə müəssisənin hesabat ilinin əvvəlinə və sonuna əmlak vergisinə cəlb olunacaq qalıq dəyərini hesablayaq.

Orta illik qalıq dəyərini tapaq: (300.000+450.000):2=375.000

Müəssisənin ödəməli olduğu əmlak vergisi 3.750,00 (375.000×1%=3750) manat olacaqdır.

məhsul ötürən kəmərlərin, dəmir və avtomobil yollarının, rabitə və enerji ötürücü xətlərinin, meliorasiya və suvarma sistemi obyektlərinin, peyklərin və digər kosmik obyektlərin;

mexaniki nəqliyyat vasitələrinin;

Misal: Müəssisənin hesabat ilinin əvvəlinə əmlakının qalıq dəyəri 270.000 manat,( o cümlədən neft ötürən kəmərlər 120.000 manat, mexaniki nəqliyyat vasitələri 150.000 manat), hesabat ilinin sonuna əmlakının qalıq dəyəri isə 250.000 manat (o cümlədən neft ötürən kəmərlər 120.000 manat, mexaniki nəqliyyat vasitələri 150.000 manat) olmuşdur. Müəssisənin ödəməli olduğu əmlak vergisi hesablayaq.

Vergi Məcəlləsinin 199.4.2-ci maddəsinə əsasən müəssisə əmlak vergisinə cəlb olunmayacaqdır.

təhsil, səhiyyə, mədəniyyət və idman müəssisələrinin yalnız bu sahələrin təyinatı üzrə istifadə etdiyi obyektlərinin;

Misal: Təhsil müəssisəsinin balansında təyinatı üzrə istifadə olunan əmlakın hesabat ilinin əvvəlinə qalıq dəyəri 200.000 manat, hesabat ilinin sonuna qalıq dəyəri isə 300.000 manat olmuşdur. Əmlak vergisini hesablayaq

Şəhərlərdə sərnişin daşımaları üçün istifadə olunan trolleybuslar və tramvaylar əmlak vergisindən azaddır.

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qərarına əsasən yaradılan sənaye, yaxud texnologiyalar parklarının rezidenti olan hüquqi şəxslər və hüquqi şəxs yaratmadan sahibkarlıq fəaliyyətini həyata keçirən fiziki şəxslər qanunvericiliyə uyğun olaraq, sənaye, yaxud texnologiyalar parklarında qeydiyyata alındıqları hesabat ilindən başlayaraq, 7 il müddətinə sənaye, yaxud texnologiyalar parklarında əmlaklarına görə əmlak vergisini ödəməkdən azaddırlar.

Müvafiq icra hakimiyyəti orqanının qərarına əsasən yaradılan sənaye, yaxud texnologiyalar parklarının idarəedici təşkilatı və ya operatoru sənaye, yaxud texnologiyalar parklarının ərazisində yerləşən əmlaklarına görə əmlak vergisini ödəməkdən azaddır.

Kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı ilə məşğul olan (o cümlədən, sənaye üsulu ilə) hüquqi və fiziki şəxslər həmin fəaliyyət prosesində istifadə olunan əmlaka görə 2014-cü il yanvarın 1-dən 10 il müddətinə əmlak vergisini ödəməkdən azaddırlar.

Müəssisələrin balansında olan, sərnişin və yük daşımalarında istifadə edilən su nəqliyyatı vasitələrinə görə ödənilməli olan əmlak vergisinin məbləği 25 faiz azaldılır.

Misal: Şirkətin balansında yük daşımalarında istifadə etdiyi mühərrikinin həcmi 300.000 kub sm olan və orta illik qalıq dəyəri 1000.000 manat olan yük gəmisi vardır. Şirkətin ödəməli olduğu əmlak vergisini hesablayaq.

1000.000×1%=10.000 manat

10.000 ×25%=2500 manat; 10.000-2500=7500 manat. Büdcəyə ödəniləcək əmlak vergisinin məbləği 7500 manat olacaq.

İnvestisiya təşviqi sənədini almış hüquqi şəxs və fərdi sahibkar həmin sənədi aldığı tarixdən müvafiq əmlakına görə 7 il müddətinə əmlak vergisini ödəməkdən azaddır.

Fiziki şəxslərdən əmlak vergisinin hesablanması və ödənilməsi qaydası

Binalar üzrə əmlak vergisi əmlak sahəsinin hər kvadratmetrinə əsasən hesablanır.

Fiziki şəxslərin xüsusi mülkiyyətində olan binalara görə əmlak vergisi onların yerləşdiyi ərazinin bələdiyyəsi tərəfindən hesablanır.

Misal: Sədərək rayonunun Heydərabad qəsəbəsində yaşayan Fərid Məmmədova məxsus evin sahəsi 140 kv.metrdir. Onun ödəməli olduğu əmlak vergisi hesablayaq.

(140 kv.m- 30 kv.m)×0,1=11 manat. (hesablamanı həmin ərazinin bələdiyyə orqanları aparacaq, ödəniş də yerli (bələdiyyə) büdcəsinə ödəniləcəkdir.)

Bir neçə sahibi olan bina üzrə əmlak vergisi həmin binanın hər sahibi üçün onun binanın sahəsindəki payına uyğun olaraq, bu Məcəllənin 200.1-ci maddəsində müəyyən edilmiş qaydaya uyğun olaraq hesablanır.

Misal: Sahəsi 400 kv.metr olan və Naxçıvan şəhərində yerləşən yaşayış binası iki fiziki şəxsə məxsusdur. Bu binada bunlardan birinin payı 70%, digərininki isə 30% təşkil edir. Əmlak vergisini hesablayaq.

(400kv.m-30kv.m)×0,2=74 manat; birinci: 74×70%=54,80 manat; ikinci:74×30%=22,20 manat

Su və hava nəqliyyatı vasitələrinə görə vergi onların qeydiyyatını həyata keçirən təşkilatlar tərəfindən verilən məlumatlar əsasında hər il yanvarın 1-i vəziyyətinə hesablanılır. Belə qeydiyyatın olmadığı hallarda, həmin əmlakın sahibi mülkiyyətində olan su və hava nəqliyyatı vasitələri barədə lazımi məlumatları (buraxılış ili, alış qiyməti və texniki xarakteristikası) əks etdirən sənədləri hər il yanvar ayının 1-dək müvafiq orqana təqdim edir.

Bir neçə fiziki şəxsə məxsus olan su və hava nəqliyyatı vasitəsinə görə vergi həmin nəqliyyat vasitəsini öz adına qeydiyyatdan keçirmiş şəxsdən tutulur.

Misal: Bir neçə fiziki şəxsə məxsus yük daşıyan gəmi Həsənov Elxanın adına qeydiyyatdan keçmişdir. Bu yük gəmisinə görə hesablanmış əmlak vergisi Həsənov Elxandan tutulacaqdır və yerli büdcəyə ödəniləcəkdir..

Bələdiyyələr verginin ödənilməsi barədə tədiyə bildirişini vergi ödəyicilərinə avqustun 1-dən gec olmayaraq verməlidirlər.

Cari il üçün verginin məbləği bərabər hissələrlə — həmin il avqustun 15-dək və noyabrın 15-dək ödənilir. Əmlak vergisi əmlakın əvvəlki sahibi tərəfindən ödənilmədiyi hallarda, vergi bu maddə ilə müəyyən edilmiş ödəmə vaxtında həmin əmlakın sahibi tərəfindən ödənilir.

QEYD:Fiziki şəxslərdən əmlak vergisi yerli (bələdiyyə) büdcəyə ödənilir.

Misal: Babək rayon bələdiyyəsi tərəfindən fiziki şəxsə əmlakının dəyəri əsasında 38 manat vergi hesablanmışdır. Hesablanmış vergi haqqında bildirişi bələdiyyə orqanı tərəfindən iyul ayının 20-də vətəndaşa təqdim edilmişdir. Fiziki şəxs ən azı 19 manat vergi məbləğini 15 avqust tarixinədək, qalan məbləği isə 15 noyabr tarixinədək yerli büdcəyə (Babək rayon bələdiyyəsinin büdcəsinə) ödənilməsini təmin etməlidir. Müəssisənin əmlak vergisinin hesablanması və ödənilməsi

Vergitutma məqsədləri üçün müəssisənin əmlakının orta illik qalıq dəyəri bu Məcəllənin 202-ci maddəsinə uyğun olaraq müəyyən edilir.

Müəssisənin əmlakı qalıq dəyərindən artıq qiymətə sığortalandığı halda əmlak vergisi bu Məcəllənin 14.3.4-cü maddəsinə əsasən müəyyən edilmiş dəyərə əmlak vergisinin dərəcəsi tətbiq edilməklə hesablanır. Sığortalanan əmlakın dəyəri bazar qiyməti nəzərə alınmaqla müəyyən edildiyi halda Məcəllənin 202-ci maddəsinin müddəaları tətbiq edilmir.

Misal:Müəssisənin balansında olan əmlakının qalıq dəyəri 200.000 manat olmuşdur. Lakin əmlakın sığortalanması bu dəyərdən artıq qiymətə sığortalanmışdır. (fərz edək ki, 250.000 manata). Həmin əmlakın bazar qiyməti isə 220.000 manat olmuşdur. Deməli, müəssisənin əmlak vergisi hesablanarkən bazar qiyməti. Yəni 220.000 manat əsas götürüləcəkdir.

Müəssisənin əmlak vergisi üçün vergi dövri təqvim ili sayılır.

Əmlak vergisi ödəyiciləri cari vergi ödəmələri kimi hər rübün ikinci ayının 15-dən gec olmayaraq əvvəlki ildəki əmlak vergisinin məbləğinin 20 faizi həcmində vergi ödəyir.

Əvvəlki hesabat ilində əmlak vergisi ödəyicisi olmayan və növbəti ildə bu verginin ödəyicisi olan, habelə yeni yaradılmış və əmlak vergisi ödəyicisi olan hüquqi şəxslər əmlakın əldə edildiyi rübdən sonra hər rübün ikinci ayının 15-dən gec olmayaraq, həmin əmlaka görə hesablanmalı olan illik əmlak vergisi məbləğinin 20 faizi miqdarında cari vergi ödəmələrini həyata keçirirlər.

Əmlak vergisi üzrə cari vergi ödəmələri vergi ili üçün vergi ödəyicisindən tutulan verginin məbləğinə aid edilir.

Misal:Müəssisə 2016-cı il üçün 800 manat əmlak vergisi hesablamışdır. Həmin müəssisə 2017-ci ilin I rübü üçün 200(800×20%) manat cari ödəməni aparmalı və fevral ayının 15-dək dövlət büdcəsinə ödəməlidir.

Dövlət büdcəsinə hesabat dövri üçün ödənilməli olan verginin məbləği hesabat dövri ərzində əvvəllər hesablanmış ödəmələr nəzərə alınmaqla müəyyən edilir.

Misal:

Cari vergi ödəmələri bu Məcəllənin 201.3-cü maddəsi ilə müəyyən edilmiş müddətdə ödənilmədikdə, ödəmə müddətindən sonrakı hər bir ötmüş gün üçün vergi ödəyicisindən ödənilməmiş cari vergi ödəmələrinə görə bu Məcəllənin 59-cu maddəsində nəzərdə tutulmuş qaydada faiz tutulur.

Misal: Müəssisə cari ilin II rübü üçün ödəməli olduğu 1000 manat cari vergi ödəməsini (15 mayadək) iyunun 15 ödəmişdir. Müəssisə gecikdirilmiş 1000 manat məbləğə 30 günün hər biri üçün 0,1% hesabı ilə faiz hesablanacaqdır.

Yəni: 1000 ×0,1%=1,0 manat

30 × 1=30,00 manat

Əmlak vergisi üzrə cari vergi ödəmələri hesabat ili başa çatdıqdan sonra yenidən haqq-hesab edilir və bu zaman hesablanmış cari vergi məbləği hesabat üzrə vergi məbləğindən çox olduğu halda, artıq hesablanmış cari vergi və ona uyğun faiz məbləğləri azaldılır.

Misal:

Müəssisə əmlak vergisinin illik bəyannaməsini hesabat ilindən sonrakı ilin mart ayının 31-dən gec olmayaraq vergi orqanına verir.

Vergi ödəyicisi olan hüquqi şəxs onun ləğv edilməsi haqqında qərarının qəbul edilməsi tarixindən, qeyri-rezidentin daimi nümayəndəliyi üçün bu tarix göstərilmədikdə isə qərarın Azərbaycan Respublikasının xarici dövlətlərdəki nümayəndəlikləri (Azərbaycan Respublikasının mənafeyini təmsil edən digər ölkənin konsulluq idarələrində) leqallaşdırıldığı tarixindən sonra 30 gün müddətində vergi orqanına əmlak vergisinin bəyannaməsini verməlidir və bu halda hesabat dövrü vergi ilinin əvvəlindən vergi ödəyicisinin sahibkarlıq fəaliyyətini dayandırdığı günə qədər olan dövrü əhatə edir.

İllik bəyannamələr üzrə vergilər həmin bəyannamələrin verilməsi üçün müəyyən edilmiş müddətlərədək ödənilir. Hesablanmış verginin məbləği bu Məcəllənin 119-cu maddəsi ilə məhdudlaşdırılmayan gəlirdən çıxılmalara aid edilir.

Maliyyə sanksiyaları və faizlər Müəssisə rəhbərləri müəssisənin balansında olan əsas vəsaitlər üçün əmlak vergisinin düzgün hesablanması və hesablanmış əmlak vergisinin vaxtında büdcəyə ödənilməsinə görə məsuliyyət daşıyırlar.

Əmlak vergisinin hesabatını əsas olmadan müəyyən edilən müddətdə təqdim etməyən vergi ödəyicisinə vergi orqanının rəhbərinin (onun müavininin) qərarına əsasən 40 manat miqdarında maliyyə sanksiyası tətbiq edilir.

Vergi ödəyicisi vergilər, faizlər və maliyyə sanksiyaları üzrə borclarını 5 gün müddətində ödəmədikdə vergi orqanı müəyyən edilmiş formada aktivləri barədə məlumatın 10 gün ərzində vergi orqanına təqdim edilməsini vergi ödəyicisindən tələb edə bilər. Məlumatı əsas olmadan müəyyən edilən müddətdə təqdim etməyən vergi ödəyicisinə vergi orqanının rəhbərinin (onun müavinin) qərarına əsasən 100 manat məbləğində maliyyə sanksiyası tətbiq edilir.

Əmlak vergisinin hesabatda göstərilən məbləği hesabatda göstərilməli olan məbləğinə nisbətən azaldılmışdırsa, habelə büdcəyə çatası əmlak vergisi məbləği hesabat təqdim etmə- məklə yayındırılmışdırsa, vergi ödəyicisinə azaldılmış və ya yayındırılmış əmlak vergisi məbləğinin (kameral vergi yoxlaması nəticəsində hesablanmış əlavə vergi məbləği istisna olmaqla) 50 faizi miqdarındamaliyyə sanksiyası tətbiq edilir. ● Əmlak vergisi üzrə vergi və cari vergi ödənişi müəyyən edilmiş müddətdə ödənilmədikdə, ödəmə müddətindən sonrakı hər bir ötmüş gün üçün, ancaq bir il müddətindən çox olmamaq şərti ilə, vergi ödəyicilərindən və ya vergi agentindən ödənilməmiş vergi və ya cari vergi ödənişi məbləğinin 0,1 faizi miqdarında faiz tutulur

Ədəbiyyat siyahısı:

1.Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsi-2020

2.Azərbaycan Respublikası Vergilər Nazirliyinin İnternet saytı:(WWW.taxes.gov.az)

3.Vergi Məcəlləsinin xüsusi hissəsinin PRAKTİK İZAHI (dərs vəsaiti)-2020

4.-Onlayn-Vergilər qəzetinin nömrələri.