Qafiyələr: Xüsusiyyətləri, növləri və nümunələri

Qafiyənin növləri və ya sinifləri haqqında məlumatları genişləndirmək üçün onların vurğu, meyl və arromanzada kimi tanınan qruplarına görə təsnifinə istinad edilir.

Ərəb Dilində Hərflər

Ərəb dilində 28 hərf var. Ərəb dilində yazılar sağdan sola yazılır.Yəni bu hərflər sözün başında,ortasında,sonunda gəlməsinə görə dəyişik şəkildə yazılırlar.Hərflərin 22-si həm özündən öncə həmdə özündən sonrakı hərflərlə birləşir. 6-sı hər isə yalnız özündənəvvəlki hərflərlə birləşir.

Hərəfin Adı

2.Azərbaycancada olmayan hərflər. (Tələfüzlər)

Ərəb dilində Azərbaycancada olmayan bəzi səslər vardır. Bu hərflərin tələfüzlərini diqqətlə öyrənmək lazımdır.

1.Pəltək sə: ث : Gizli və pəltək səs olan bu hərf, səs girişlərini titrətmədən boğazdan gələn havanın ağızdan çıxışı sırasında dilin ön dişlər arasında sıxışdırlmasıyla medyadan gələn pəltək bir səsdir.

2. Hə: ح :Azərbaycan dilində bu səs yoxdur. Boğaz tamamilə açıq olduğunda səs telləri sıxışdırılaraq qırtlaqdan çıxarılır.Bu səsi gözəl şəkildə çıxarmaq üçün tez-tez təkrar etməyimiz lazım gəlir.Bu səsi çıxartdığımız zaman qırtlaq titrəyir və yuxarı doğru hərəkət edərsə demək çıxarırsınız.

3.Xa: خ :Qalın çıxan bir hərfdir. Bu hərfi çıxarmaq üçün səs tellərini titrətmədən gələn hava qırtlağa qədər gəlir və xırıtılı bir səs kimi çıxarılır.

4.Pəltək zə: ذ : Ağ ciyərdən çıxıb səs tellərini titrədərək boğaz və oradan da ağıza gələn havanın ağızdan çıxışı əsnasında dilin üst üç hissəsini dişə sıxışdırılıaraq çıxarılan bir səsdir.

5.Sad: ص : Bu hərf dilin orta hissəsinin üst damağa doğru yapışmasıyla çıxan dolğun bir səsdir.

6.Dad: ض : Açıq və qalın bir səsdir. Səs tellərini titrədədrək içdən gələn hava ağıza gəldiyi zaman dil sağ və sol üst azı dişin üzəriə gətirilərək çıxarılan çox qalın d və z hərfləri arasında bir hərfdir.

7.Ta: ط :Dilin üst tərəfinin damağa doğru yapışdırılması və dilin ucu üst dişlərin arasına sıxışdırılıb hava axını vasitəsi ilə çıxarılan bir səsdir.

8.Za: ظ :Bu hərfin çıxartmaq üçün dilin ön tərəfi üst damağa yaxşıca yapışdırılaraq irəliyə doğru yüngülcə və dilin arxa tərəfinin yüngülcə qabartılması ilə bu səs çıxardılır.Dilin ucunun üst dişlərə yaxşıca yapışması lazım gəlir.

9:ayn: ع : Səs telləri sıxışdırılıaraq qırtlaqdan çıxarılan bir səsdir.İşarət barmağı qırtlaq üzərinə qoyulduğu zaman ayn səsi çıxarılırkən barmaq titrəyib yuxarı doğru hərəkət edərsə çıxan səs doğrudur.Ayn səsinin həmzə səsiylə qarışmamasına diqqət etmək lazım gəlir.

10.Ğayn: غ : Dil kökü damağa doğru yaxınlaşdıraraq dilin ucu da yumuşaq damağa doğru yapışdırılaraq dilin kökündən çıxarılan tox dolöun bir ĞA səsidir.Bu səs çıxartılırkən qırtlaq yüngülcə titrər.

11.Qaf: ق : Dil kökündən çıxarılan çox qalın son dərəcə tox bir QA səsidir.Ağciyərdən səs tellərini titrətmədən gələn havaya dil vasitəsi ilə sıxışdırılır və sərt bir Q çıxar.

12.Hə: ه : İncə və gizli bir səs lan hə hərifini çıxartmaq üçün də səs tellərinin oynatmadan içdən gələn havaqırtlağa gələr.Beləcə səs yolu açıq bir vəziyyətdə sinədən gəlib qırtlaqdan çıxan havayla hə səsini əldə edərsiniz.

Paylaş:

Bunu bəyən:

Bəyən Yüklənir.

Oxşar

“ Ərəb Dilində Hərflər ” üçün 2 cavab

Lə İləhə İlləllah !
Allahım,çox şükürlər olsun varlığına,
Allahım sənə şəkk edənlərə nəhlətlər olsun ,
Allahım, məni İslam dinindən,namazdan ayırma,
Allahım,məni xətədan,bəladan,çətinlikdən,cərimədənqəzadan qoru,
Allahım,valideyinlərimə kömək et-günahların bağışla,axirətin yaxşı et,
Allahım,doğmalarıma yardım et,
Allahım,qohumlarımı imana gətir,xoş güzəranların ver,
Allahım,məni özünə sadiq qul hesab et,
Allahım,məni kasıbçılıq, qorxu və qəm-qüssədən uzaq et,
Allahım,məni tarpağa,torpağı isə mənə sevimli et,
Allahım,bizi Öz lənətindən qoru,
Allahım,məni Haqq və Hidayət müştərisi et ki, Mənəviyyat satıcıları mənə tərəf gəlsinlər,
Allahım,məni 1. Cahil; 2. İnadkar; 3. Pulgir insanlardan uzaq et,
Allahım canımı salamat,əqlimi müdrik,düşüncəmi sağlam etməklə ruzimi ver,
Allahım,qıldığım namazları qəbul et,vacib olanları həyata keçirməyə mənə kömək et,
Allahım, Haqq-hesab çəkilən gün məni, ata-anamı və doğmalarımı bağışla,
Allahım, günahlarımı bağışla, təqsirlərimdən keç və canımı yaxşı əməl sahibləri ilə bir yerdə al,
Allahım,bilmədiyim bir şeyi Səndən istəməkdən sənə sığınıram,məni bağışla, rəhm et, ziyana uğrayanlardan etmə,
Allahım,Səni yaad edənlərdən,Sənə şükür edənlərdən,Səndən qorxanlardan,Səni sevənlərdən məni et,
Allahım, Şükr etmək nemətini bizlərə əta et,
Allahım,məni Sərvətli, sağlam, və təqvalı et,
Allahım,ailə üzvülərimi öz himayəndə saxla,
Allahım,bütün verdiyin əzalarımı sağ salamat Sənə təhvil verməyimə kömək et,
Allahım,məni bütün zinalardan uzaq et,
Allahım məni nəfsimə təslim olmağımdan qoru,
Allahım,məni niyyət etdiyim ünvanlara yetir,
Allahım,məni axirətdə Peyğəmbərlər qonşusu et,
Allahım,mənə verdiklərini alma,
Allahım vətənimi qəspikar,fitnəkar,cəsus və düşmənlərdən qoru,
Allahım,bütün şəhidlərin və islam yolunda dünyasını dəyişənlərin axirətini gözəl et,
Allahım,övladlarımı təqvalı,İslam dininə bağlı və sağlam yaşat,
Allahım,geridən gələn nəslimi təqvalı,dünyasını dəyişmiş doğmalarımı cənnətlik et,
Allahım məni nəfsimlə və şeytanla baş-başa qoyma,
Allahım məni cənnətdə peyğəmbərlərin nökəri et,
Allahım,məni Qurani hafis kimi qəbul et,
Allahım,məni bu dünyada səxavətli-comərd,axirətdə isə öz qulun hesab et,
Allahım, Məni Nəim cənnətlərinin varislərindən et! Atamı-Anamı bağışla!
Allahım, İnsanların qəbirlərindən çıxardılıb dirildəcəyi gün (qiyamət günü) məni zəlil (rüsvay) etmə! O gün ki, nə mal-dövlət, nə də övlad bir fayda verər!Ancaq sağlam (təmiz, daxilində şəkk-şübhəyə, küfrə, şirkə və nifaqa yol-yer verməyən kimi Allahın hüzuruna gələn kimsədən (mö’minlərdən) et.
Allahım!
Ey aləmlərin Rəbbi!
Ey sevgini sevgiylə yaradan!
Ey sevən, sevdirən və sevindirən!
Ey rəhmətin sonsuz qaynağı!
Ey mərhəmətlilərin ən mərhəmətlisi!
Ey könüllərin mütləq hakimi!
Ey zatına həmd ilə əziz olduğum!
Ey zatını həmddən aciz olduğum!
Mən layiqincə öyə bilmərəm Səni!
Sən öydüyün kimisən Özünü!
Səni layiqincə ancaq Sən tanıyar,
Səni layiqincə ancaq Sən öyərsən!
Həmdim Sənə məxsusdur, duam Sənədir!
Ümüdüm, qorxum və sevdam Sənədir!
Üzümü Sənə çevirdim, Sənə tutundum!
Əlimi Sənə açdım, könlümü Sənə verdim!
’’Məni qovmaz” deyə qapına gəldim!
Əfvi boldur deyə əfvinə gəldim!
Tutdum günahımdan üzümə pərdə,
Qulluq edəmmədim, lütfünə gəldim!
Allahım!
Qanadı qırıq bir quş kimiyəm.
Uçsam uça, qaçsam qaça bilmirəm.
Yarımçıq qalmış yuxu kimiyəm.
Yardan da, sərdən də keçə bilmirəm.
Mənzilə çata bilməmək qorxusu sardı mənliyimi
Qolum-qanadım qırıq, könlüm min parça!
Ey qəlbləri hər səmtə çevirən, ey könüllər Sahibi!
Yaraları sarıyan, dağılanı toplayan Sənsən!
Varlığım Sənin varlığının şahididir!
Varlığım Sənin Rəhmətinin şahididir!
Allahım!
Ey Vədud olan!
Həm sevən, həm sevilməyi diləyənsən.
Ey varlığı sevgi olan, ey sevginin sonsuz qaynağı!
Biz var etdiyini sevərik, Sən sevərkən var edərsən!
O sonsuz xəzinəndən bizim üçün də bir sevgi var et!
O sonsuz sevgi selinin içinə bizi də qat: Sev bizi!
Sən sevəndə sevdirərsən: Sevdir bizi!
Sevdiyini cənnətinlə sevindirərsən: Sevindir bizi!

Qafiyələr: Xüsusiyyətləri, növləri və nümunələri

The qafiyələr mətnə ​​ritm və səs əlavə edən bir elementdir. Bu təsir oxunduqda açıqca qiymətləndirilir, çünki yazıdan ibarət olan hər bir ayənin sonunda onları oxumağı və dinləməyi xoşlaşdıran səs birləşmələri qiymətləndirilməyə başlayır.

Aydın bir nümunə:

“Bu ev bonita, (üçün)

o ev mənim hermimə aiddirAna, (b)

insanlar orada yaşayırAna, (b)

böyük və çox kiçik insanlarita”. (üçün)

Bu səs effektini, bu “qafiyəni” əldə etmək üçün yazıçı hər sətrin sonunda son hecaları eyni və ya oxşar olan sözlərin üst-üstə düşdüyünə (vurğulu hecadan dərhal sonra, yəni ən yüksək səs intonasiyalı saitdən) əmin olmağa çalışır.

“A” və “b” hərfləri hər yazı sətirinin və ya ayənin sonunda, misra daxilində aralarında mövcud olan əlaqəni göstərmək üçün qoyulur. Ayələrin qruplaşdırılmasının bir misraya səbəb olduğunu unutmayın.

Sözlər arasındakı bu səs əlaqəsinin çox sadə bir nümunəsi, “kütlə” ilə “ev” qafiyələri ola bilər. Hər iki söz də birinci hecada ən yüksək səs intonasiyasına, sırasıyla “ca” dakı “ev” və “ma” dakı “kütlə” yə bərabərdir və eyni sonluqla bölüşülür: “asa”.

Bu, onların mükəmməl birləşməsinə imkan verir və bu birləşməyə “samit qafiyə” deyilir, çünki sözdə vurğulanan hecadan sonrakı saitlər deyil, həm də samitlər də birləşir. Bu nöqtəni daha sonra daha yaxşı inkişaf etdirəcəyik.

Qafiyə əslində yazılmış sözlərin səsidir, çünki deyildikdə, yayıldıqda və ya inkar edildikdə, yazışmalar tembrdə, fonemlər arasındakı rəqs və rəqsin dəqiqliyi, yəni hər sözü təşkil edən kiçik səslər kimi qəbul edilir. Bu, fərqli ayələr arasında bir əlaqəyə imkan verir.

Etimoloji baxımdan mənşə Latın sözü ilə əlaqələndirilir ritmvə zaman ifadəsində şöhrət qazandıran, ölçülmüş və tənzimlənmiş bir şəkildə zaman boşluqlarından keçən bir hərəkət olaraq təyin edilir.

Ərəblər və qafiyələr

Tarixən qafiyə orta əsrlərdə rütbə və şöhrət qazanmışdır. Ərəblər hekayə və povestlərdə fantastik hekayələrini danışmaq üçün pedaqoji bir mənbə kimi istifadə etdilər. İnsanlar üçün qafiyələr və verdikləri səslərdən istifadə edərək bir hekayə öyrənmək onsuz olmadan daha asan idi.

Ərəblər sözlərin ritmdən zövq alacaqlarını və tələffüz edildikdə müəyyən kadansları xurafat hesab etdilər.

Romantik hərəkət və qafiyələr

Daha sonra bir neçə yazarın qafiyənin istifadəsində ilk addımlarını atdığı və bir çoxunun şöhrət qazandığı “romantik hərəkat” deyilən bir inkişaf var.

O dövrün ən görkəmlisi, qafiyələri tarixə yazmağa davam edən ədəbi aləmdə Gustavo Adolfo Becquer kimi daha çox tanınan İspan yazıçısı Gustavo Adolfo Domínguez Bastidas idi.

On doqquzuncu əsrin alacakaranlığında və iyirminin yarısı ilə birlikdə sərbəst şer təklif edən və quran, yəni qafiyə və sayğacın olmaması, yazıçılarda yeni bir bumu və görmə yollarını ortaya qoyan bir neçə cərəyan var idi. şeir özü.

xüsusiyyətləri

Onlar samit və ya uyğunlaşma ola bilər

Qafiyələr samit və samit olaraq xarakterizə olunur, hər biri ayələr içərisində fərqli xüsusiyyətlər təqdim edir. Bununla birlikdə, konsepsiyalarına əsaslanaraq, bir və ya daha çox ayənin hecasının sonunda meydana gələn prosodik vurğu ilə müəyyən edilir.

Samitlər, yuxarı hissədə qeyd edildiyi kimi, sözlərin vurğulanan hecadan sonra, aşağıdakı bütün səsləri və hərfləri paylaşdığı səslərdir, məsələn: “bayquş” və “çuza”; assonans yalnız vurğulu hecadan sonra saitləri bölüşərkən, məsələn: “s” və “d” nin fərq verdiyi “casa” və “cada”.

Metriklə şərtləndirilmişdir

Qafiyədən danışarkən, içərisində olan metrikə də toxunuruq, yəni bunların hamısı poetik mətnə ​​zərbə verən detallardır. Sayğac öz növbəsində ayə, misra və şeir öyrənilməsini əhatə edir.

Qafiyə və misralar

Qafiyənin digər bir xüsusiyyəti də onun misralarla düzəldilməsidir, bu əvvəl bir neçə durğu işarəsi qoyulmuş ayələr toplusuna işarə edir: ya nöqtə, vergül və ya nöqtəli vergül; ritmik məna ilə əlaqəli.

Böyük sənət və kiçik sənət ayələri

Qafiyədə diqqət çəkən bir şey, tanınması üçün işarələnmə və ya adlandırma üsuludur. Böyük HƏRFLƏR “A, B, C“” Əsas sənət ayələri “olaraq bilinən ayələrə ad vermək, yəni: doqquz və ya daha çox hecalı olanlar.

Yuxarıda göstərilənlərlə əlaqəli olaraq kiçik sənət ayələri üçün eyni hərflərdən istifadə olunur “a, b, c”, Lakin bu halda, kiçik hərflə, yəni ayələrin səkkiz və ya daha az hecadan ibarət olması deməkdir.

Növlər

Bir neçə növ qafiyə növü olmasına baxmayaraq, ən çox öyrənilən və istifadə olunan səs tembrinə aid olanlardır; bunlar samit və samitdir. Aşağıda qafiyə növləri verilmişdir:

-Sonsuz qafiyələr

Bu qafiyələr mükəmməl olaraq da bilinir. Samit səslərin tələffüzü tam uyğun olduqda meydana gəlir. Bunu konseptləşdirməyin başqa bir yolu hər bir beytin son hecasındakı saitlər və samitlər arasında uyğunlaşma olduğu zaman.

Bu qafiyə növü ən çətin hesab olunur, çünki yazıları ümumiyyətlə daha az boş və ya sərbəstdir və digər ayələrlə uyğunluğu daha məhduddur.

Nümunə: “əhəng daşı” “slaydlar” ilə səssizcə qafiyələnir.

-Qoşqunluq qafiyələri

Bunlar qeyri-kamil olanlardır, yəni: bütün saitlərin razılaşdıqları və ya yüksək səslə düzəldildikləri, lakin samitlərdə də eyni olmur.

Başqa sözlə: bu tip qafiyə, hər bir ayədəki son səsinin vurğusu ilə sait səslərin tək və müstəsna çoxalması olduqda meydana gəlir.

Qafiyənin növləri və ya sinifləri haqqında məlumatları genişləndirmək üçün onların vurğu, meyl və arromanzada kimi tanınan qruplarına görə təsnifinə istinad edilir.

Nümunə: “unicycle” qafiyələrinin “micro” ilə uyğunlaşması, “i-o” saitləri hər iki sözdə üst-üstə düşür, samitlərdə deyil.

-Vurğuya görə

Bu keyfiyyətlər, sözlərin “son vurğunun qanunu” nu müəyyənləşdirir, bu, hər bir misranın son sözünün səs tembrinin xüsusiyyətinə görə dəqiq metrikini təyin edəndən başqa bir şey deyildir, yəni: söz ağırdırsa , kəskin və ya ladin. Bu kondisioner aşağıda izah olunur:

Oksiton

Bu cür qafiyə, ayəni bitirən sözün kəskin təsnifata aid olduğunu təyin edəndir; Beləliklə, bütün ayəyə bir heca əlavə etdi.

Nümunələr: “daha çox”, “orada”, “yerfıstığı”, “qəhvə”. Bütün sözlər hər sözün son hecasında ən güclü intonasiyaya malikdir.

Paroksiton

Bu qafiyə növü, ayələrin tərkibindəki son sözün, sözlərin təsnifatının ciddi və ya düz keyfiyyəti ilə əlaqələndirilir. Məqsədiniz son hecaları uyğunlaşdırmaq və vurğunu əvvəlcədən heca içərisində saxlamağınızdır. Dilimizdə ən çox istifadə olunur.

Nümunələr: “ev”, “xəmir”, “fincan”, “maşın”, “banka”.

Proparoksiton

Bu vəziyyətdə qafiyə, sonunda olduğu halda, ayənin esdrújula sözündə meydana gəlir. Əvvəlkilərdən fərqli olaraq, heca bütövlüyün uzunluğu və ya metrə görə bastırılır.

Qeyd etmək lazımdır ki, oxşar samitləri olan esdrújulas sözlərinin azlığı səbəbindən bu qafiyənin çox az istifadəsi var.

Nümunələr: “esdrújula”, “compajula”, “manyak”, “bótate”.

-Əxlaqınıza görə

Davamlı qafiyə

Ayələr şeirin bütün misraları boyu təkrarlandıqda bu cür qafiyəyə istinad edirik. Cüt misralardakı səsləşmədən əlavə populyar romanslar kimi tanınan şeirlərdə davamlı qafiyəni müşahidə edə bilərik. (Sonuna baxın).

Əkiz qafiyə

Bu qafiyə pareada və ya par olaraq da bilinir və təqib edilən iki ayə arasında baş verəndir. İki ayədən ibarət olan misralara, qoşmalara aiddir.

Bu, samit qafiyə ilə yanaşı, hendekasillable metr səkkiz beytdən ibarət bir misra olan “əsl oktava” kimi yeddinci və səkkizinci ayələrdə tətbiq oluna bilər. (sonunda nümunəyə bax).

Qafiyə sarılma

Müddəaya görə, eyni qafiyə tipli iki ayəni əhatə edən və ya ehtiva edən bu forma da daxil edilmişdir. Sadəliyinə baxmayaraq, dil sahəsindən asılı olaraq şair bu tip qafiyə ilə çox böyük kommunikativ nəticələr əldə edə bilər.

Çarmıx qafiyə

Bu qafiyədə, adından da göründüyü kimi, tək və cüt ayələr arasında bir çarpaz var. Dəyişkənliyinə görə alternativ qafiyə kimi də tanınır. Səlib yürüşü “serventesios”, Böyük sənətin dörd misrasından ibarət bir misranı təsvir edir. (Sonuna baxın).

Örgülü qafiyə

Bir misrada ayələrin fasiləsiz olaraq üst-üstə düşməməsi, daha dəqiq desək cüt misraların tiplərinə, təkin təkə bənzəməsi ilə baş verir. Zəncirlənmiş üçüzlər hörməyin yaxşı bir nümunəsidir.

Müasir şairlər tərəfindən, xüsusən musiqi mövzusunun yayılması üçün geniş istifadə olunan bir qaynaqdır. (Sonuna baxın).

Daxili

Adından da göründüyü kimi qafiyə növləri ilə başa çatdırmaq üçün bu, adət olduğu kimi sonunda deyil, ayənin içərisində özünü göstərir. Ayə içərisində təəccüblü bir səs yaratmaq üçün istifadə olunur, mahnı bəstələyərkən çox yaxşı bir qaynaqdır. (Sondakı nümunəyə baxın).

Nümunələr

Qafiyə

“Günəş işığı altında keçmiş olmursanistesir, (üçün)

və h uzunluğundasən dua edirsən (b)

sən gülmürsənistesir (üçün)

bizim yoxluğumuza günahsən dua edirsən. (b)

Amma bəxtim, mənim pisliyim üçün kifayət deyil, (c)

Məni incidir və bir işdən digərinə aparır; (d)

vətəndən, məni ayırdığı yaxşılıqdan; (c)

və səbrimin min cür sınağı; (d)

və ən çox hiss etdiyim hərfin (c) olmasıdır

təriflərindəki qələmimin hərəkət etdiyi yer, (d)

boş yerə qayğı göstərərək (e)

Məni aparır və əlimdən çıxarır ”. (və)

(Garcilaso de La Vega).

Assonance qafiyası

“İşıq quru su kimi düşdü (a)

Kimdən: César Vallejo (b)

Və onun gözləri haqqında düşündüm, (c)

çoxsaylı ayaqları üzərində. (c)

Kiçiklərə öyrətmək üçün aşağıdakıları tətbiq etmək asandır: (b)

Yuvadakı bir quş Trina (pulsuz)

səhər gözəl mahnı, (d)

gül gül kolunda böyüyür, (pulsuz)

qurbağa hovuzda xırıldayır ”. (d)

Oksiton qafiyə

“Böyüyən bu çayı götür (a)

və hər gün davam edəcək (b)

və yol boyunca gedən şeylər (b)

kamera çıxdı ”. (üçün)

(Luis de Góngora)

Paroksiton qafiyə

“Şair dünən, bu gün kədərli və kasıb (a)

köhnəlmiş filosof (b)

Mis sikkələrim var (a)

dünənki qızıl dəyişdi. ”(b)

Proparoksiton qafiyası

“Əgər sehrli olsanız

Afrikaya getmək (a)

vertolyot udmaq (pulsuz)

və lampaya min ”. (pulsuz)

Aşağıda, uzunluğuna və ya sayğacına görə bir hecanın cəminə görə artıq sayılmadığını xatırladan bu tip qafiyənin başqa bir aydın nümunəsidir:

(…) Üstünlükləri və misilsiz təbəssümləri, (a)

və baxışları, qara paltar geyən ulduzlar. (a)

Davamlı qafiyə

“Acı çulla, həyat rozmarininin (a)

Uzun bir gəzintidən sonra bir yolun rahatlığına rast gəldim. (A)

Günün son parlaqlığı ölməkdə idi. (A)

Bir qovaq ağacının üstündə bir qızıl çimdik hönkürdü. ”(A)

(Ramón Pérez de Ayala)

Əkiz qafiyə

Heç kim bunun necə olduğunu bilmir. ”(A)

Qafiyə sarılma

“Çimərlikdən qumlara qədər dəniz kimi, (a)

Bu yelləncəklərin üstünə gedirəm, (b)

tavaların qaranlıq bir gecəsi ilə (b)

dəyirmi, kasıb, kədərli və qəhvəyi. (üçün)

Dördlüyün nəyi pisdir, (c)

qafiyəni tapa bilməyəcəyimi, (d)

Əmiuşağımdan xahiş edirəm (d)

ayələrin ki, sonetlər edir ”. (c)

Çarmıx qafiyə

“Gəncliyin ilahi xəzinəsi, (a)

və geri dönməyəcəksiniz! (b)

Ağlamaq istəyəndə ağlamıram . (a)

və bəzən mənasız olaraq ağlayıram. ”(b)

Örgülü qafiyə

“Sərt bir tokat, buzlu bir zərbə, (a)

görünməz və qatil balta zərbəsi, (b)

vəhşicəsinə təkan səni yıxdı. (üçün)

Yaramdan böyük bir uzantı yoxdur, (b)

Bədbəxtliyimi və onun dəstlərini ağlayıram (pulsuz)

və fikrinizi həyatımdan daha çox hiss edirəm ”. (üçün)

İstinadlar

1. Segovia, T. (2005). Ayədəki düşüncələr. İspaniya: Wikipedia. Es.wikipedia.org saytından bərpa edildi
2. Rima mənası. (2013). (Yox): Anlamlar. Reversed from: meanings.com
3. İspan Kral Akademiyası. (2018). İspaniya: İspan dilinin lüğəti. Dle.rae.es saytından bərpa edildi
4. Qafiyə tərifi. (2007-2018). (Yox): ABC tərifi. Qurtarıldı: definitionabc.com
5. Frau, J. (2004). İspan şerindəki qafiyə: mövcud tendensiyalar. İspaniya: elektron məkan. E -espacio.uned.es saytından bərpa edildi

Vurğu

Danışıq prosesində nitq axınl parçaları müxtəlif fonetik çalarlıqda tələffüz olunur və buna görə də nitq axını dalğalı axına bənzəyir.Ümumiyyətlə, bir hecanın tərkibində o qədər də güclü və aydın tələffuz olunmayan,hecadüzəltməyən səslərə nisbətən , hecadüzəldən bir səs aydın və güclü tələffüz olunanaraq fərqləndiyi kimi ,çoxhecalı ayrı-ayrı sözlərdə bir heca ,cümlədə isə bir söz digərlərindən uca və ya güclü bir tərzdə tələffüz olunması ilə də fərqlənir.Digər hecalar və ya sözlər isə ucadan və güclü tələffüz olunan heca və yaxud söz ətrafına toplanır. Məsələn
Hecalarda-kəl-mə, söy-lə-mə ,a- ğac-lar və s.
Sözlərdə,Bu kitabı kim yazdı?Mən yazdım.Bu gün məktəbə getdim, kitab oxudum, yazı yazdım .Sözlərdəki hecalardan və cümlələrdəki sözlərdən birinin daha güclü və daha ucadan tələffüz edilməsinə vurğu deyilir .
Nitq axınındakı müxtəlif fonetik boyaların məqamından, istiqamətindən, məqsəd və şəraitindən asılı olaraq vurğunun müxtəlif növləri yaranır ki, bunlardan xüsusın aşağıdakı növləri ədəbi dildə daha geniş dairədə işlənir. Heca vurğusu,məntiqi vutğu, həyacanlı vurğu.

Heca vurğusu.

Tonun artması və ya gücünün çoxalması ilə sözdə heca düzəldən hissənin fonetik boyasındakı dəyişiklik heca vurğusu adlanır.Heca vurğusu ilə tələffüz olunan hecaya isə vurğulu heca deyilir.
Heca vurğusu əsasən sözündə ölcüsüdür,çünki hər bir sözdə ancaq bir əsas heca vurğusu olur.Buna görə də nitq axınında neçə əsas heca vurğusu varsa,o qədər də əsas nitq hissəsi halında işlənilən söz vardır demək olar.
Vurğulu hecanı müxtəlif çalarlıqda tələffüz etmək olur.Elə buna görə də heca vurğusu müxtəlif təzahürlərə malikdir.
Bəzən bir hecanı təşkil edən sait digər hecaları təşkil edən saitlərdən daha güclü və daha gərgin məxrəcdə tələffüz edildiyinə görə həmin sait ilə formalaşan heca da bütövlükdə güclü tələffüz olunur ki,belə vurğu güclü vurğu (dinamik vurğu) adlanır.
Bəzən isə avazın –tonun yuxarı dərəcəyə qaldırılması nəticəsində bir heca digərinə nisbətən yüksək avazla tələffüz olunur ki,belə vurğu avazlı vurğu (tonik vurğu) adlanır.
Azərbaycan dilində ən çox güclü vurğu işlənir.Lakin bəzi hallarda,xüsusən hiss –həyacan ifadəsi üçün avazlı vurğudan da istifadə olunur.

Ümumiyyətlə, vurğulu hecanın yerinı və xüsusiyyətinə görə dünya dillərinin əksəriyyətində heca vurğularının iki əsas növdə olduğu müəyyənləşdirilmişdir: sərbəst vurğu, sabit vurğu.

Sərbəst vurğu

Sərbəst vurğu dildə olan çox hecalı sözlərin tərkibində müxtəlif mövqedıki bu və ya digər heca üzərinə düşən vurğuya deyilir.
Bu baxımdan rus dili nümunəvi bir dil sayılır .
“Rus dilində vurğu müxtəlif məkanlı ,yaxud sərbəstdir,yəni vurğunun yeri sabitləşdirilməmiş,sözün müəyyən bir hecasına (baş və ya son hecasına),yaxud sözün müəyyən hissəsinə(əsasa və ya şəkilçiyə)təhkim olunmamışdır: o sözün hər hansı bir hecasına vı ya müxtəlif morfoloji hissəsi üzərinə düşə bilər.Bunu aşağıdakı misallarda müşahidə etmək olar:
Stolik,devoçka ,vıvel,morojenoe berza, spala ,delami ,belovatıy ,moloko. ”
Rus dilində vurğunun müxtılif məkanlı olmas mühüm fono- semantik və morfoloji vasitədir.Buna görə də vurğu sözlərin sövti qabığına görə ,mənaca formaca fərqləndirməyə xidmət edir: zamok-zamok, muka-muka ,,plaçu-plaçu, moy-moy və s.
Bir nçə söz ,xüsusənalınma sözlə ,müstəsna oimaq şərti ilə ,demək olar ki Azərbaycan dilində belə sərbəst vurğu yoxdur.

Sabit vurğu

Dildəki sözlərin tərkibində müəyyən mövqedə olan hecalara daimi təhkim edilmiş vurğuya sabit vurğu deyilir .Belə vurğu dünya dillərininçoxunda vardır .Bəzisində vurğu sözlərin bir hecasında olur(fin,eston ,latış dillərində),bəzisində vurğu sözlərin sonuncu hecasından əvvəlki yanaşı hecada olur(gürcü, polyak dilində),bəzisində isə vurğu sözlərin son hecasında olur (fransıp dilində,türk dilləriailəsinə mənsub dillərdə.)
Türk dilləri ailəsindən olan Azərbaycan dilində də heca vurğusu sabitdir ,çünkü heca vurğusunun əsaə mövqeyi, yəni təhkim olunduğu məqam sözün sonuncu hecasdır .Bunu aşağıdakı misallarda müşahidə etmək olar: ata, oğul ,yaşayış, tələbə,kolxozçuiar,tələbələrin və s
Müasir Azərbaycan ədəbi dilindəki vurğu qəbul etməyən şəkilçilər,əsasən ,aşağıdakılardır:
1)İnkar şəkilçiləri -m,-mə,-ma, məsələn ,sil-mə ,oxutdur-ma, çalış-mır və s.
2) Sual şəkilçiləri -mı,-mu,-mi,-mü: məsələn: alacaq-mı,işləyəcək-mi, gördün-mü və s.
3) Birgəlik bildirən –la,-lə şəkilçiləri: məsələn:qardaşım-la,atam-la,gül-lə və s.
4) Zaman şəkilçilərindən sonra bitişdirilən şərt şəkli şəkilçisi -sa ,-sə; məsələn: almış-sa,qalar-sa, biləcək-sə, görür-sə və s.
5)Seçilmə bildirən zərfləri əmələ gətirən -ca-cə şəkilçisi: məsələn: məzmun-ca, ağıi-ca ,mən-cə, siz-cə fikrim-cə və s.
6)Tərkibində inkar şəkilçisi olan feli bağlama şəkilçiləri:
a)-madan,-mədən:mə sələn; oxu-madan,(danışmazlar),bil-mədən(söyləmə), və s.
b)-mamış,-məmiş; məsələn: salamlaş-mamış(keçmə).Məni gör-məmiş(getməz) və s.
7)Feli bağlama düzəldən -kən şəkilçisi ; məsələn;olar-kən, ge-dər-kən ,bilmiş-kən bə s