5-6-7-8-9-10-11 sinf biologiya, botanika, odam anatomiyasi fanidan darsliklar

O’zbekistonda bedaning navlari keng tarqalgan, bular Tashkentskaya-1728, Tashkentskaya-1 ,Tashkentskaya-3192, Xiva bedasi va ko’pchilik mahalliy navlar ekilmoqda.

deməkdir. 175 BİOLOGİYA

175
BİOLOGİYA
8
İstifadə olunmuş və müəllimin istifadə edə
biləcəyi ədəbiyyat
Azərbaycan dilində
1. Azərbaycan Respublikasının ümumi təhsil sistemində Qiymətləndirmə
konsepsiyası. “Azərbaycan müəllimi” qəzeti, 6 fevral, 2009.
2. Eybətov T.M, Məmmədxanlı T.Ə. Biologiya. Zoologiya, TQDK –
“Abituriyent”, Bakı, “Şərq­Qərb” 2010, səh. 392.
3. Eybətov T.M., Məmmədxanlı T.Ə. Biologiya. İnsan biologiyası, TQDK –
“Abituriyent”, Bakı, “Şərq­Qərb”, 2010, səh. 312.
4. Ə.Abbasov. Kurikulum islahatının əsas istiqamətləri. “Azərbaycan
məktəbi” jurnalı, №4, 2011.
5. Ə.Ömərova, N.Quliyeva. Məktəb yaşı dövründə “müəllim­şagird”
münasibətlərinin düzgün formalaşmasına dair. Elmi əsərlər jurnalı, cild 85,
№ 7, 2018.
6. G.Əliyeva. Biologiya fənninin tədrisində cinsi­gigiyenik tərbiyənin
əhəmiyyəti. Elmi əsərlər jurnalı, cild 84, № 4, 2017.
7. K.F.Mahmudova “Biologiya fənni üzrə illik planlaşdırmanın aparıl ma sına
dair tövsiyələr”, “Kurikulum” jurnalı, № 2, 2014.
8. Kurikulum islahatının əsas istiqamətləri. “Azərbaycan məktəbi” jurnalı,
№4, 2011.
9. Qida və sizin sağlamlığınız. Məktəblilər üçün tədris proqramı. Açıq Cə­
miyyət İnstitutu, Bakı, 1999.
10. Maqsud Qasımov. “Sağlam həyat tərzi uğrunda”, Bakı, 2005.
11. Təhsil haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunu. Bakı, 2009.
12. Z.Ə.Nadirov, D.B.Şirinova, T.D.Ağayev, R.R.Əhmədova, M.C.Səfərəliyev. “At­
mosferə düşən zərərli maddələrin hesablanma əsasları”, Sumqayıt, 2005.

176
176
13. Z.Əsədova, A.Rəcəbova. Qiymətləndirmənin təlim prosesində rolu. Elmi
əsərlər jurnalı, cild 84, № 4, 2017.
14. Z.Veysova. Fəal təlim metodları. Bakı, 2007.
Rus dilində
15. Е.Ю.Жук, Е.Е.Григорьева. Руководство к практическим занятиям по
дисциплине «Методика преподавания биологии», Минск, 2010.
16. И.Н.Пономарева, В.П.Соломин, Г.Д.Сидельникова. Oбщая методика
обу чения биологии. Москва, Издательский центр «Академия», 2008.
17. Н.С.Карташова, Е.В.Кулицкая. Методика преподавания биологии.
Изда тельство ТГПУ им. Л.Н.Толстого, 2012.

Dostları ilə paylaş:

5-6-7-8-9-10-11 sinf biologiya, botanika, odam anatomiyasi fanidan darsliklar

Вопросы олимпиады по экономике. Чтобы загрузить вопросы об Олимпийских играх, щелкните один раз нужный файл или нажмите кнопку «скачать». 9-iqtisod-yozma скачать 9-iqtisod-test скачать iqtisodiy-bilim-asoslari скачать Iqtisod fanidan olimpiada.

Вопросы олимпиады по ГеографияGeografiya fanidan olimpiada savollari

Вопросы олимпиады по географии. Чтобы загрузить вопросы об Олимпийских играх, щелкните один раз нужный файл или нажмите кнопку «скачать». 9-geografiya-yozma скачать 9-geografiya-test скачать 9-10-11-geografiya скачать 10-geog-test-uzbek-rus-40-talik-скачать 10-geografiya-yozma скачать Geografiya fanidan.

Вопросы олимпиады по биологииBiologiya fanidan olimpiada savollari

Вопросы олимпиады по биологии. Чтобы загрузить вопросы об Олимпийских играх, щелкните один раз нужный файл или нажмите кнопку «скачать». 9-biologiya-test скачать 9-sinf-biologiya-yozma скачать 9-sinf-biologiya-yozma скачать 9-10-11-sinf-olimpiada biologiya скачать 9-biologiya-yozma.

Вопросы олимпиады по химииKimyo fanidan olimpiada savollari

Вопросы олимпиады по химии. Чтобы загрузить вопросы об Олимпийских играх, щелкните один раз нужный файл или нажмите кнопку «скачать». 9-kimyo-test скачать 9-kimyo-yozma скачать kimyo-olimpiyada-savollari-9-klas скачать 1-kimyo скачать 11-laborat скачать 11-kimyo-test.

Вопросы олимпиады по правуHuquq fanidan olimpiada savollari

Олимпиада по вопросам права. Чтобы загрузить вопросы об Олимпийских играх, щелкните один раз нужный файл или нажмите кнопку «скачать». 9-10-11-huquq скачать 11-huquq-yozma скачать 11-huquq-test скачать 10-huquq-yozma скачать 10-huquq-test_ скачать 9-huquq-yozma.

BEDA O’SIMLIGINING BIOEKOLOGIK XUSUSIYATLARI Текст научной статьи по специальности «Экологические биотехнологии»

Аннотация научной статьи по экологическим биотехнологиям, автор научной работы — Xudayberganova O’.B, Ollaberganova N.I., Yo’Ldasheva Sh.X.

Annotatsiya: Ushbu maqolada bedaning qanchalik qadimiy o’simlik ekanligi, biologiyasi, sug’orish rejimi, o’g’itlarning qo’llanilishi va me’yori, ekish agrotexnikasi, navlari, urug’ hosili navlarining biologik imkoniyati, qaysi o’simliklar bilan alamashlab ekilishi haqida ma’lumotlar keltirilib o’tilgan.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по экологическим биотехнологиям , автор научной работы — Xudayberganova O’.B, Ollaberganova N.I., Yo’Ldasheva Sh.X.

MAKKAJO‘XORI O‘SIMLIGINI YETISHTIRISH AGROTEXNOLOGIYASI VA VIRUSLI KASALLIKLARINING QISQACHA TASNIFI
MOSH (PHASEOLUS AUREUS) O’SIMLIKLARINING BIOLOGIK XUSUSIYATLARI
YERYONG‘OQ O‘SIMLIGI VA UNDAGI ZARARKUNANDALARGA QARSHI KURASH CHORALARI
Mahalliylashtiralayotgan ayrim noan’anaviy yemxashak oʻsimliklarining biologik va ozuqaviy qimmati
MAHALLIY VA DURAGAY SABZI NAVLARINI YETISHTIRISHNING O’ZIGA XOS XUSUSIYATLARI VA URUG’CHILIGI
i Не можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «BEDA O’SIMLIGINING BIOEKOLOGIK XUSUSIYATLARI»

BEDA O’SIMLIGINING BIOEKOLOGIK XUSUSIYATLARI.

Xudayberganova O’.B.,Ollaberganova N.I., Yo’ldasheva SH.X.

Urganch Davlat universiteti

Annotatsiya: Ushbu maqolada bedaning qanchalik qadimiy o’simlik ekanligi, biologiyasi, sug’orish rejimi, o’g’itlarning qo’llanilishi va me’yori, ekish agrotexnikasi, navlari, urug’ hosili navlarining biologik imkoniyati, qaysi o’simliklar bilan alamashlab ekilishi haqida ma’lumotlar keltirilib o’tilgan.

Kalit so’zlar: Beda, pichan, urug’ hosili, ko’p yillik, namsevar o’simlik, ozuqaga talabchan, shonalash, sizot suvlar.

Beda qadimdan ekilib kelinayotgan ekin bo’lib, yer yuzasining deyarli barcha qismida tarqalgan. O’simlikning ekin maydoni 30 mln.ga teng. Vatani Osiyo mintaqasi sanaladi. O’zbekistonda bedaning ko’p turlari tarqalgan bo’lib, ekin maydoni 200 ming ga tashkil qiladi. Pichan hosili bedaning yoshiga qarab 20-200 ts/gacha bo’ladi. Urug’ hosili navlarning biologik, imkoniyati bo’yicha 5 s, ishlab chiqarishda 1 -3 s/ga urug’ olinmoqda.

Beda-dukkaklilar oilasiga mansub bo’lib, 50 ta turi aniqlangan. Turlarining orasida bir yillik, ko’p yilliklari mavjud. Eng ko’p tarqalgan turi ko’k beda sanaladi. Bu ko’p yillik, ildizi yaxshi rivojlanib tuproqning 10 metr chuqurligiga kirib boradi. Ildizida tugunaklar rivojlanib bir gektar maydonda 2-3 yillik beda 250-400 kg sof modda hisobida azot to’playdi. Beda issiqlikni ko’p talab qilmaydi, urug’i 1-5°C unib chiqadi, muqobil harorat 18-22°C ga teng. Beda 10-15°C sovuqga chidaydi. Qor qalin yog’gan yillari yaxshi qishlaydi.

Beda-namsevar o’simlik, maysalanish davrida 100-120 % suv sarflaydi, transpiratsiya koeffitsienti-600-800 bo’lib, suvni shonalash davrida ko’p talab qiladi. Beda yorug’sevar uzun kun o’simligi, boshqa ekinlar bilan qo’shib ekilganda kam shohlanadi, barg soni kamayadi.

Ozuqaga talabchan, 50 s pichan olish uchun 110 kg kaliy, 36 kg fosfor, 120 kg azot, 145 kg kaltsiy sarflanadi. Beda har xil tuproqlarda ekiladi, tuproqning sho’rini kamaytiradi, begona o’tlardan tozalaydi.

O’zbekistonda bedaning navlari keng tarqalgan, bular Tashkentskaya-1728, Tashkentskaya-1 ,Tashkentskaya-3192, Xiva bedasi va ko’pchilik mahalliy navlar ekilmoqda.

Beda g’o’za, kanop, tamaki, kuzgi bug’doy, sholi, makkajo’xori, moyli va sabzavot ekinlaridan bo’shagan yerlarga ekiladi. O’tmishdosh ekinlarning hosili yig’ilgandan so’ng talab qilinsa diskalanadi va 7-10 kundan keyin 22-25 sm ga haydaladi.

Beda oziqaga talabchan o’simlik bo’lib, bir gektarga 10-15 t. go’ng, 90-120 kg fosfor va 50-75 kg sof modda hisobida kaliy solinadi. Bu o’g’itlarning hammasini yer xaydashdan oldin solish mumkin. Tuproq tarkibida azot yetarli bo’lsa azotli o’g’it ishlatilmaydi. Bedaning boshlang’ich rivojlanish davrlariga tuproqdagi azot yetarli bo’lmasa azotli o’g’it ishlatiladi, faqat oz me’yorda 20-30 kg/ga. Azotli o’g’it ko’p qo’llanilsa tuproqda biologik azot to’planmaydi.

Beda biologiyasi bo’yicha bahori o’simlik, ammo uni bahorda, yozda va kuzda ekish mumkin. Sharoitga qarab shu muddatlarda ekiladi. Beda yoppasiga qatorlab yoki tor qatorlab ekiladi. Bunda qatorlarning orasi 13-15 yoki 6,5-7,5 sm bo’ladi, beda sof holda yoki boshqa yem-xashak ekinlar bilan ekiladi.

Bedani urug’i 12-18 kg, boshqa o’tlarning urug’i-oksuxta -6-8, ko’p urimli raygras-6, sudan o’ti-12kg, shabdar -4-6kg ekiladi. Bundan tashqari beda bilan suli, arpa, xashaki bug’doy ekiladi-bu ekinlarning urug’ ekish me’yori-40-60 kg bo’ladi. Beda urug’ ini ekish chuqurligi 1-3 sm.

Ekish bilan bir vaqtda sug’orish uchun egat olinadi. Bedaning xar biri tuproq, turi, sizot suvlarning chuqurligi olinadigan mahsulot turiga qarab 1-3 marotaba sug’oriladi, birinchi suv shonalash davrini boshlanishda, ikkinchi suv shonalash davrini oxirida yoki gullash davrini boshlanishda va uchinchi suv o’rilgandan so’ng qayta tez o’sib chiqish uchun beriladi. Urug’ uchun qoldirilgan o’rim bir marotaba kam sug’oriladi.

Ko’kat va pichan tayyorlash uchun beda shonalash davrini oxirida va gullash davrini boshlanishida o’riladi. Urug’ olish uchun dukkaklarni 70% yetilganda o’riladi va xirmonda quritilib yanchiladi. Saqlanadigan urug’ning namligi 13% dan oshmasligi lozim.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati.

1. O.Mirzaev, T.Xudoyberganov “Yem-xashak yetishtirish”-Andijon 2003 y.

TAFAKKUR M AN ZI LI

2. X.Atabaeva va boshq. “O’simlikshunoslik”, T.Mexnat.2004 y.

3. A.Omonov, X.Bo’riev, L.G’afurova, A.Nurbekov “Bir boshoq don”.T.2004 y.

4. Z.Umarov, A.Atabaeva va boshq. “Non rizqi ro’zimiz”, T.Navruz 1994 y, 26 bet.

5. X.Atabaeva va boshq. “Yem-xashak yetishtirish”, T.Mehnat 1997 y.