İstehlakçı nəzəriyyəsi: xüsusiyyətləri, tətbiqləri, nümunələri

Perakende alanı maliyetlerini ve toptancı ücretlerini atlayarak, istehsalçıları daha az ürün satabilmekte və onları tüketicilere daha cazip hale getirebilmektedir.

Mebel İstehsalçıları Assosiasiyası: Pandemiya yerli mebel istehsalını artıra bilər

Mebel İstehsalçıları Assosiasiyası: Pandemiya yerli mebel istehsalını artıra bilər Azərbaycanda mebellərin fabrik yığımı və ixracı ilə məşğul olan Embawood”, “Saloglu”, “Foriella”, “Rattan bağ mebelləri” kimi iri şirkətlər fəaliyyət göstərir. Bu şirkətlər həm yerli əhalini mebel avadanlıqları ilə təmin edir, həm də Gürcüstana, Qazaxıstana, Qırğızıstana, Türkmənistana, İrana, o cümlədən Rusiyaya mebeli ixracı həyata keçirirlər.

20 May , 2020 18:47
https://static.report.az/photo/966890e8-ac2e-4e2e-acf5-1c31f0a0e6f3.jpg

Azərbaycanda mebellərin fabrik yığımı və ixracı ilə məşğul olan Embawood”, “Saloglu”, “Foriella”, “Rattan bağ mebelləri” kimi iri şirkətlər fəaliyyət göstərir. Bu şirkətlər həm yerli əhalini mebel avadanlıqları ilə təmin edir, həm də Gürcüstana, Qazaxıstana, Qırğızıstana, Türkmənistana, İrana, o cümlədən Rusiyaya mebeli ixracı həyata keçirirlər. İlin əvvəllərində Azərbaycanda mebel istehsalı və ixracı ilə bağlı gözləntilər ümidverici olsa da, ölkədə pandemiyanın yayılması müxtəlif biznes sahələri kimi bu istiqamətdə də təsirlənməni qaçılmaz etdi. Azərbaycan Mebel İstehsalçıları Assosiasiyasının sədri Məşhur Məmmədov “Report”a verdiyi açıqlamasında bildirib ki, pandemiya ilə əlaqədar mebel istehsalı və satışında durğunluq yaşanır. Sədrin qeyd etdiyinə görə durğunluğun səbəbləri isə aşağıdakılardır: “Mebel istehsal edən şirkətlər tamamilə bağlanmasalar da, fəaliyyətlərini müvəqqəti dayandırıblar. Buna səbəb ilk öncə onların işçilərinin bayramla əlaqədar rayonlarda olması, sonra isə karantin ilə bağlı satış mağazalarının bağlanılması oldu. Mebel şirkətlərinin satışları yalnız mağazalar vasitəsilə mümkündür. Mağazalar da bağlandığı üçün şirkətlər, demək olar ki, satış edə bilmədilər. Bu gün Azərbaycanda mebel istehsalı və satışının 70-75%-i toy mərasimləri ilə bağlıdır. Bu sahədə durğunluğun yaranmasının səbəblərindən biri də toy mərasimlərinin dayandırılmasıdır. Yəqin bu problemlər yaxın zamanda öz həllini tapacaq. Digər problem isə Azərbaycanda mebel xammalının olmaması və xammalın xaricdən gətirilməsi ilə bağlıdır. Azərbaycana xammal ixrac edən ölkələrdə də pandemiya yaşandığına görə hazırda xammal təchizatı sahəsində problemlər var. Məhsulların çatdırılması ilə bağlı logistika sektorunda çətinliklər yaranıb. Yəqin ki, toylar və şadlıq evlərinin fəaliyyəti bərpa olduqdan sonra mebel sahəsində də işlər qaydasına düşəcək.

Logistika problemləri və digər ölkələrdə mağazaların bağlanması nəticəsində Azərbaycandan xaricə mebel çatıdırlması da problemlə qarşılaşıb. Bir neçə aydan sonra bu problemlər həll olacağı gözlənilir. Çox güman ki, iyun ayından sonra ixrac başlayacaq. Hələlik isə Azərbaycandan xaricə mebel ixracı tamamilə dayanıb”. Assosiasiya sədri dövlət dəstəyindən yararlanmaq məsələsinə də toxunub: “Yaranmış çətinliklərlə əlaqədar dövlət tərəfindən mebel istehsalçılarına da əməkhaqlarla bağlı yardımlar edilib. Mebel istehsalçılarının heç biri işçi ixtisarına yol verməyib. Çünki heç bir müəssisə öz mütəxəssisini itirmək istəmir. Ona görə də maksimum dərəcədə hamısı işçilərini qoruyub saxlamağa çalışırlar. Aprel ayında dövlət tərəfindən bizə dəstək göstərilib. Ehtimal olunur ki, may ayında yenə belə bir dəstək olacaq”. M.Məmmədovun proqnozuna görə pandemiya xarici ölkələrdə mebel istehsalına zərbə vurduğu üçün Azərbaycanda yerli istehsala tələbat artacaq: “Düşünürəm ki, bütün bu proseslər, pandemiyanın xarici istehsalçılar üçün də yaratdığı problemlər Azərbaycanda yerli istehsalın artmasına müsbət təsir göstərəcək. Çünki pandemiya ilə bağlı yaranan geriləmə tək bizdə deyil, Türkiyədə, Çində və digər mebel istehsal edən ölkələrdə də yaranıb. Bu geriliyin aradan qalxması müəyyən qədər vaxt aparacaq. Bu müddət isə bizdə yerli mebel istehsalına müsbət təsir göstərəcək, yerli məhsulların satılmasına səbəb olacaq ki, bu da istehsalın artmasına gətirib çıxaracaq. Ölkələrarası yollar açılandan sonra belə qırılan iqtisadi əlaqələrin bərpası zaman tələb edəcək. Bu zaman çərçivəsində yerli istehsalçılar öz bazar paylarını artıracaqlar”.

İstehlakçı nəzəriyyəsi: xüsusiyyətləri, tətbiqləri, nümunələri

The istehlakçı nəzəriyyəsi insanların üstünlüklərini və büdcə məhdudiyyətlərini nəzərə alaraq pul xərcləməyə necə qərar verdiklərini öyrənməyə həsr olunmuş mikroiqtisadiyyatın bir sahəsidir. Yəni bu nəzəriyyə fərdlərin istehlak qərarlarını gəlirləri və məhsul və xidmətlərin qiymətləri kimi müəyyən məhdudiyyətlərə görə necə verdiyini göstərir.

İstehlakçı nəzəriyyəsini təşkil edən modellər, fərdi bir alıcıda perspektivli şəkildə müşahidə olunan tələb nümunələrini təmsil etmək üçün istifadə olunur. Bu nəzəriyyə vasitəsi ilə insanların zövq və gəlirlərinin tələb əyrisinə necə təsir etdiyini daha yaxşı başa düşmək mümkündür. Bu seçimlər ümumi iqtisadiyyatı formalaşdıran ən vacib amillərdən biridir.

İstehlakçılar müxtəlif məhsul və xidmətlər paketləri arasında seçim edə bilərlər. Məntiqi olaraq iqtisadi baxımdan ən böyük fayda verən və ya fayda təmin edənləri seçirlər.

İstehlak və istehsal

İstehlakçı nəzəriyyəsi tələblə əlaqəlidir, istehsalçı nəzəriyyəsi də təkliflə əlaqəlidir.

İstehlak istehsaldan fərqlənir, çünki iki fərqli iqtisadi agent iştirak edir. Birinci halda, istehlak bir şəxs tərəfindən edilir. İkinci halda, istehsalçı istehlak etməyəcəyi bir şey edə bilər. Buna görə fərqli motivasiya və qabiliyyətlər iştirak edir.

Əsas fərq ondan ibarətdir ki, istehsalçı nəzəriyyəsi satıcıların birbaşa ölçülən mənfəətdən qaynaqlandığını düşünür.

xüsusiyyətləri

İstehlakçı nəzəriyyəsi insanların xoşuna gələn şeylərə əsaslanır, ona görə də birbaşa ölçülməyən, ancaq nəticəsi alınmalı olan bir şeydən başlayır.

Yəni, istehlakçı nəzəriyyəsi, insanların bəyəndiklərini etdikləri seçimlərdən çıxarmaq mümkün olduğuna söykənir. İnsanlar verdikləri qərarlardan xoşuna gələnləri çıxarmaq səhvləri istisna etmir.

Lakin başlanğıc nöqtəsi istehlakçıların səhv etmədiyi, əksinə onlara ən çox məmnun qalacaq qərarlar verdikləri bir nəzəriyyənin nəticələrini nəzərə almaqdır.

Tələb olunan əşyalar

Məsələlər və / və ya nümunələr üzərində işləyərkən istehlakçı nəzəriyyəsi ümumiyyətlə aşağıdakı elementləri tələb edir:

– İstehlakçının istehlak edə biləcəyi bütün paket seçimlərinin məcmusu olan tam bir istehlak dəsti C.

– İstehlakçının bu seçimlər qrupundakı hər paketdən aldığı faydanı təsvir edən, sıradan bir köməkçi funksiyası kimi təsvir edilə bilən C paketlərindən üstün bir münasibət.

– Hər paketə qiymət təyin edən bir funksiya olan bir qiymət sistemi.

– İstehlakçının əvvəlcə sahib olduğu bir C paketi olan ilkin ianə. İstehlakçı ilkin paketinin hamısını və ya bir hissəsini verilmiş qiymətlərə sata bilər, başqa bir paket də verilmiş qiymətlərlə ala bilər.

Qiymətə və büdcənizə əsaslanaraq qazancınızı artırmaq üçün hansı paketi alacağınıza qərar verməlisiniz.

Əvəzetmə və gəlir təsiri

Bir məhsulun alındığı sürəti izah etmək üçün istifadə olunan aparıcı dəyişənlər bu malın vahid qiyməti, əlaqəli məhsulların qiymətləri və istehlakçının sərvətidir.

Tələb qanunu istehlakçının bu yüksək qiymətin təsiri üçün pul təzminatı aldığı zaman belə məhsulun qiyməti artdıqca istehlak nisbətinin aşağı düşdüyünü bildirir.

Buna əvəzetmə təsiri deyilir. Bir məhsulun qiyməti artdıqca, istehlakçılar daha çox nisbətdə digər alternativ malları seçərək onu əvəz edəcəklər.

Qiymət artımı üçün hər zamankı kimi bir kompensasiya yoxdursa, qiymət artımı səbəbindən alıcılıq qabiliyyətindəki azalma, əksər məhsullar üçün tələb olunan miqdarın daha da azalmasına səbəb olacaqdır. Buna gəlir effekti deyilir.

Bundan əlavə, fərdin sərvəti artdıqca, əksər məhsula tələb artacaq və bütün mümkün qiymətlər üçün tələb əyrisi artacaq.

Proqramlar

Laqeydlik əyrisi

İstehlakçıya eyni məmnuniyyəti və faydalılığı verən iki məhsulun birləşməsini göstərən və onu onlara laqeyd edən bir qrafikdir.

Laqeydlik əyriləri, müasir mikroiqtisadiyyatda istehlakçıların üstünlüklərini və büdcə məhdudiyyətlərini nümayiş etdirmək üçün istifadə olunan evristik cihazlardır.

İqtisadçılar son zamanlarda rifah iqtisadiyyatının öyrənilməsində laqeydlik əyriləri prinsiplərini tətbiq etdilər.

Standart bir laqeydlik əyrisinin təhlili sadə bir qrafik üzərində işləyir. Hər ox bir növ iqtisadi yaxşılığı əks etdirir. Döngə boyunca istehlakçı məhsulların hər hansı bir kombinasiyasına üstünlük vermir, çünki hər iki mal da istehlakçıya eyni dərəcədə faydalıdır.

Məsələn, bir uşaq iki komik kitabı ilə bir oyuncaq maşını və ya dörd oyuncaq maşını ilə bir komik kitabı sahibi olmaq arasında laqeyd ola bilər.

İş vaxtı kompensasiyası

İstehlakçı nəzəriyyəsi istehlakçının istirahət və iş arasında seçimini analiz etmək üçün istifadə edilə bilər. İstirahət bir mal (tez-tez üfüqi oxa yerləşdirilir), istehlak digər mal hesab olunur.

İstehlakçı məhdud bir vaxta sahib olduğu üçün istehlak üçün gəlir gətirməyən istirahət və istehlak üçün gəlir gətirən iş arasında seçim etməlidir.

İstehlakçı seçimi nəzəriyyəsinin köhnə modeli yalnız kiçik dəyişikliklərlə tətbiq olunur.

Bir fərdin ayırması lazım olan ümumi vaxt, onun “vaxt ianəsi” olaraq bilinir və T olaraq qeyd edilir Bir fərdin işə (L) və asudə vaxta (O) ayırdığı vaxt T ilə məhdudlaşır. , belə bir şəkildə: O + L = T.

Bir insanın istehlakı C, seçdiyi iş vaxtının miqdarı, əmək haqqı olan və işarə etdiyi iş saatı üçün ödənilən məbləğə vurulur. Buna görə bir insanın istehlak etdiyi miqdar: C = s * (T-O).

İstehlakçı asudə vaxt seçmədikdə, O = 0 olur. Buna görə (T-O) = T və C = s * T.

İşlə boş vaxt arasında bu kompensasiya modelindən istifadə etməklə əvəzləmə effekti və sosial müavinətlərin, əmək vergilərinin və ya vergi borclarının səbəb olduğu müxtəlif dəyişikliklərdən əldə olunan gəlir təsiri analiz edilə bilər.

Nəzəriyyənin məhdudiyyətləri

Bir istehlakçının pullarını necə xərcləyəcəyini proqnozlaşdıran praktik bir formulun hazırlanmasında bir çox problem var. Məsələn, insanlar həmişə rasional davranmırlar və bəzən mövcud variantlara biganədirlər.

Qərarın iqtisadi bir funksiyada tutula bilməyəcəyi duyğusal bir komponenti var. Həm də istehlakçı məhsullarla tanış olmadığı üçün bəzi qərarlar qəbul etmək xüsusilə çətindir.

Buna görə istehlakçı nəzəriyyəsində prosesi asanlaşdırmaq üçün müxtəlif fərziyyələr irəli sürülür. Məsələn, iqtisadiyyat, fərqli məhsul və xidmətlər paketləri üçün istehlakçı seçimlərini başa düşdüyünü düşünə bilər və hər birinin nə qədər almaq istədiyinə qərar verə bilər.

Həm də istehlakçı üçün hər birindən istədikləri məbləği seçmək üçün kifayət qədər məhsul və xidmət paketinin olduğunu düşünür.

Tutarsızlıq

İstehlakçı nəzəriyyəsinə çox güvənməyin ən böyük çatışmazlıqlarından biri istehlakçıların məhsul və xidmətlərin hər alışı üçün eyni addımları eyni şəkildə tətbiq etməsidir.

Bu, marketoloqların ehtiyaclarını stimullaşdırmağa və ya markaları üçün alış ehtimalını artıran mesajlar çatdırmağa çalışmalarını çətinləşdirir.

Buna görə də, əksər şirkətlər müəyyən bazar seqmentləri və markalarına necə yanaşdıqları barədə daha çox araşdırma aparmalıdırlar.

Məhdud alıcı faizi

İstehlakçı nəzəriyyəsini istifadə edən marketoloqlar üçün digər bir əsas məhdudiyyət istehlakçıların bəzən alış qərarında daha az iştirak etməsidir.

Məsələn, çamaşır yuyucu vasitəsi alan birisi alış-verişə avtomobil alan birinə, yuyucusu və quruducusuna nisbətən daha az cəlb olunur.

Buna görə satıcıların istehlakçılara təsir imkanları məhduddur. Daha az məşğul olan istehlakçılar bir alış-verişə dair məlumatları axtarmaq və ya izləmək üçün daha az vaxt sərf edirlər.

Nümunələr

Əlində 200 dollar olan Carlos adlı bir istehlakçını düşünək. Buna görə bu məbləğ büdcə məhdudiyyətinizdir.Pulunuzu pizza və video oyunlar arasında necə ayıracağınızı seçməlisiniz, bunlar məhsul paketi.

Tutaq ki, video oyunların dəyəri 50 dollar, pizzaların qiyməti isə 10 dollardır. Carlos, qiyməti 200 dollardan çox olmayan hər hansı bir video oyun və pizzanı satın ala bilər. Üç video oyun və beş pizza, ya da dörd video oyun və ya 20 pizza ala bilərsiniz. 200 dolları da saxlaya bilərsiniz.

Lakin, Carlosun pulunu necə xərcləməsinin ən çox ehtimal olunduğunu necə hər kəs proqnozlaşdıra bilər? Bu suala cavab vermək üçün istehlakçı nəzəriyyəsi kömək edə bilər.

Əvəzetmə və gəlir təsiri

Məsələn, istehlakçıların gəlirlərinin 15 dollar olduğunu düşünək. Digər tərəfdən, almaların dəyəri 1 dollar, portağalların qiyməti 3 dollardır.

Bu qiymətlərlə istehlakçı altı alma və üç portağal ala bilər. Portağalın qiyməti 1 dollara düşdüyü anda istehlakçı səkkiz alma və yeddi portağal alır.

Beləliklə, portağalların tələb əyrisində istehlakçı dəyəri 3 dollar olduqda üç portağal, dəyəri isə 1 dollar olduqda yeddi portağal alır.

İstinadlar

1. James Chen (2019). İstehlakçı nəzəriyyəsi. İnvestopedia. Buradan götürülmüşdür: investopedia.com.
2. Wikipedia, pulsuz ensiklopediya (2019). İstehlakçı seçimi. En.wikipedia.org saytından götürülmüşdür.
3. Git Hub (2019). Fəsil 12 İstehlakçı nəzəriyyəsi. Alınan: saylordotorg.github.io.
4. Böyük Britaniya Məqalələri (2019). İstehlakçı davranışı nəzəriyyələri. Alınan: ukessays.com.
5. Caroline Banton (2019). Laqeydlik əyrisi. İnvestopedia. Buradan götürülmüşdür: investopedia.com.
6. Neil Kokemuller (2017). İstehlakçı alış davranışının məhdudiyyətləri. Zəngin. Buradan götürülmüşdür: bizfluent.com.

İstehsalçılar birbaşa istehlakçılara satırlar

Onilliklər ərzində toptancı istehsalçıları və istehlakçıları arasında vasitəçi kimi xidmət göstərərək bütün sənayeyi yaratdı. İstehsalçılardan müəyyən bir qiymətə toplu olaraq maddələr alacaqlar, daha sonra istehlakçılara daha yüksək nisbətdə satırlar, əksər hallarda onların məhsullarını ikiqat və ya üçqat artırırlar. İstehsalçılar bu biznes modelini illərcə davam etdirdilər, çünki müştərilərin qarşısında öz məhsullarını əldə etmək üçün yeganə yol idi. Topdan satıcılar istehsalçıları özləri ödəyə bilməyəcək işçi qüvvəsi, infrastruktur və pərakəndə sahə təmin etdi.

Bununla birlikdə, internet və internet saytlarından yararlanan kiçik biznesin artması ilə bu biznes modeli sürətlə inkişaf edir. İstehsalçılar getdikcə toptancılar atlayaraq, birbaşa istehlakçılara məhsul satırlar.

Ənənəvi toptancı və perakendeciler, məsələn, böyük qutu mağazalar, mərkəzlər və kərpic və havan dükanları, açıqca narahatdırlar. Bu onlara misli görünməmiş rəqabət verir, əksər hallarda pul itirmədən uyğun olmayan qiymətlərlə.

Niyə istehsalçılar birbaşa satmağa başladılar?

Köhnə modeldə istehsalçılar toptancıların mənfəət marjına nisbətən yalnız kiçik mənfəət əldə etdilər. Çünki birbaşa satış onların yeganə seçimi idi, istehsalçılar sistemə meydan vermək üçün çox gücə malik deyildi. Ancaq internetin mallarını istəyən insanlar ilə birbaşa əlaqə qurma bacarığı ilə, istehsalçılar özləri üçün toptancıların mənfəətini ala bilirlər.

Əvvəllər şirkətlər qanuni bir şirkət kimi baxılmaq üçün maraqlı toptancılara ehtiyac duydular.

Müştərilərin qarşısına çıxmaq və satış etmək üçün müəyyən bir pərakəndəin qiymətləndirilməsinə ehtiyac var idi. Lakin Amazon və Etsy kimi saytlar ilə müştərilər artıq mövcud olanları yalnız satın ala bilirlər; onların ehtiyacları və maraqlarını ödəmək üçün çox xüsusi maddələr axtarmağa hazırdırlar. Hər ölçüsü olan şirkətlər milyonlarla milyonlarla tamamilə onlayn satış edir, tez-tez özəl evlərdən və qarajlardan göndərirlər.

Perakende alanı maliyetlerini ve toptancı ücretlerini atlayarak, istehsalçıları daha az ürün satabilmekte və onları tüketicilere daha cazip hale getirebilmektedir.

Bu, biz alış-veriş etdiyimiz və işimizi necə dəyişən bir inkişaf edən sənayesidir. Eyni gündə göndərmə və gecə xidməti ilə, xüsusi bir maddə və ya geyim əldə edə bilərsiniz, bir divan rahatlığından edilə bilər, ənənəvi toptancı və perakendeciler üçün müştərilərini cəlb etmək daha çətinləşdirir.

Topdan Topdan Məhsullar nədir?

Toptancılar üçün, sənayesi dəyişir, amma bu, işdən çıxdığınız demək deyil. Bu yalnız yeni bir mühitə uyğunlaşmaq lazımdır.

Topdansatışlar hələ böyük bir iş olacaq; bu gündən fərqli ola bilər. Bir çox istehsalçı, internet satışlarını və ya birbaşa satışını idarə etmək üçün heyətə və ya arzuya sahib deyil. Müştərilərə birbaşa satmaq üçün yer və ya təcrübə yoxdur. Bu toptancı üçün pul qazanmaq üçün mükəmməl bir imkandır.

Online perakendecilere satmağa və ya satışlarını idarə etməyə keçid edərək, toptancı istehsalçıların əvəzinə biznesin sonunu idarə edə və böyük mənfəət əldə edə bilər. Bu Amazon və ya eBay hesabı qurmaq və ya əsas saytlar ilə xüsusi razılaşmalar üzərində işləyən kimi ətraflı ola bilər, amma iş məqsədlərinə çatmaq üçün ölçeklendirilebilir.