5 aylıq uşağa – nə edə bilərik və necə düzgün şəkildə inkişaf etdirin

5 aylıq uşaqlar gündəlik gimnastika məşğələlərinə ehtiyac duyurlar, onların əsas vəzifələri: hərəkətlərin koordinasiyası, əzələ tonusunun normallaşdırılması, immun müdafiə sisteminin aktivləşdirilməsi. Gimnastika səhər saatlarında, yaxşı havalandırılan bir otaqda edilməli, ritmik musiqi istifadə edə bilərsiniz. Məşq müddəti 15-30 dəqiqədir. 5 ay ərzində bir uşaq üçün faydalı olan bəzi təlimlər:

Testlər hamiləliyi necə təyin edir?

Hamilə olduğundan şübhələnən və aybaşı gecikməsi yaşayan bütün qadınlar aptekdən asanca ala biləcəkləri hamiləlik testi ilə hamilə olub-olmadığını öyrənə bilərlər. Bu həm son dərəcə ucuz, həm asan yoldur. Həm də testi yoxlayan qadından başqa kimsə nəticəni bilə bilməz. Çox qadın üçün bu, əhəmiyyətli faktordur. Qadın hamilə olub-olmadığını hər kəsdən əvvəl öyrənmək və bu xüsusi anı yaşamaq istəyir. Bundan başqa test hamilə olmadığını göstərsə, başqalarının bilməsini istəməyə bilər.

Testlər hamiləliyi necə təyin edir?

Hər hansı bir testin hamiləliyi göstərə bilməsi üçün HCG adlı hormonun varlığı əsas şərtdir. HCG hormonu yalnız hamiləlikdə ifraz olunan bir hormondur və bunun yaranması üçün döllənmiş yumurtanın uşaqlıq içinə yerləşməsi lazımdır. Bu ümumiyyətlə yumurtlamadan (ovulyasiyadan) təqribən 6-10 gün içində meydana gələn bir hormondur. Hormonun qanda kafi səviyyəyə çatıb, sidikdə də atılması üçün bir nece gün əlavə zamana ehtiyac vardır. Bu səbəblə yumurtlamadan təxminən 14 gün keçməsi lazımdır, yəni aybaşı gecikməsinin 1-2 günündə test neticəni göstərər. Amma qan testi ilə hətta aybaşı gecikməsini gözləmədən belə hamilə olub-olmadığını yoxlatdırmaq olar.

Hamiləlik testlərindən necə istifadə edilməlidir?

Hər hamiləlik testinin özünə aid xüsusiyyətləri ola bilər. Bu səbəblə aptekdən test aldıqda istifadə təlimatını mütləq oxuyun. Test üçün ən uyğun nümunə orta axın sidikdir. Yəni sidik etməyə başlayıb bir az sidiyi boşa axıtdıqdan sonra sidik nümunəsi almanız daha uyğundur.

Testlər ən tez nə vaxt nəticə göstərə bilər?

“Yoldaşımla əlaqədə oldum, daha sonra dərhal gedib hamiləlik testi aldım, nəticə mənfi çıxdı. Qətiliklə hamilə olmadığımdan əmin ola bilərəm” şəklində olan suallar hal-hazırda ginekoloqlara ən çox verilən suallardan biridir. Bu qədər erkən dövrdə hamiləlik olub-olmadığını ancaq Allah bilər. Daha əvvəl də ifadə etdiyim kimi, hamiləlik testinin hamiləliyin təyin etməsi üçün embrionun uşaqlıq içinə yerləşmiş olması lazımdır. Bu səbəblə test ən tez yumurtlamadan sonrakı 14 gündə müəyyən (aybaşı gecikməsinin 1-2 günündə) oluna bilər. Aybaşı gecikməsinin təqiribən 1-2 gündə edilən test mənfi çıxarsa və 1 həftə ərzində yenə də aybaşı gecikməsi yaşasanız, mütləq testi yenidən edin. Yuxarıda da qeyd edildiyi kimi, qan analizi ilə isə aybaşı gününə 3-4 gün qalmış belə hamiləliyi təyin etmək olar.

Testi etmədən əvvəl sidik nə qədər müddət tutulmalıdır?

Testi etdiyiniz gün nə qədər aybaşıdan keçsə, sidik tutmanız üçün lazım olan müddət o qədər azalır. Məsələn, gözlədiyiniz aybaşıdan 1 həftə keçmişsə, sidik tutmadan hər hansı bir zamanda testi yoxlaya bilərsiniz. Əgər aybaşını gözlədiyiniz gündəysəniz, ya da aybaşı 1-2 gün gecikibsə, bu halda 4 saat sidiyə çıxmayıb daha sonra testi etməlisiniz.

Testlər hansı formada olur?

Apteklərdə satılan dəyişik markalardakı sidik testləri bir-birindən fərqlidir. Bu səbəblə istifadə etdiyiniz testin istifadə təlimatını mütləq diqqətlə oxuyun. Ümumiyyətlə, sidik testlərində 3 pəncərə olur. Bunlardan biri sidik nümunəsi üçün, yan-yana olan iki pəncərə isə nəticə göstərmək üçündür. Nəticə pəncərəsindəki xəttin rənginin açıq, ya da tünd olmasının fərqi yoxdur, hər 2 halda müsbət nəticə deməkdir. Bəzi hallarda testin mənfi olmasına baxmayaraq, bir müddət daha gözlənildiyi zaman yüngül bir xətt ortaya çıxa bilər. Bu şübhəli nəticə ifadə edır, ya hamilə olmanıza baxmayaraq HCG miqdarı testin hiss edə biləcəyi səviyyəyə çatmamışdır, ya da hamilə deyilsiniz, ancaq test başqa bir şeyə reaksiya verib. Hər iki vəziyyətdə testin 1-2 gün sonra təkrar edilməsi, ya da qanda hamiləlik testi edilməsi lazımdır.

Test hansı səbəbdən səhv nəticə verər?

Testin səhv olaraq mənfi nəticə verməsinin əsas səbəbi qandakı HCG hormonunun aşağı səviyyədə olması ilə əlaqədardır. Bu hal ancaq testin çox tez yoxlanılması zamanı olur. Testin xarab, ya da son istifadə tarixinin keçmiş olmamasına da diqqət etmək lazımdır. Səhv olaraq test müsbət nəticə göstərməsi çox nadir hallarda görülür. Bəzən test sidikdəki başqa bir hormona (məsələn, LH) reaksiya verməsi və ya folekul çatlatmaq məqsədilə edilən HCG iynəsindən sonra da səhv müsbət nəticələr göstərə bilər. Bu səbəblə əgər HCG iynəsindən istifadə etmisinizsə, test 12-14 gün sonra edilməlidir.

İstifadə edilən dərmanlar, ya da iynələr səhv nəticələrə səbəb ola bilərmi?

İçində HCG ehtiva etməyən dərmanlar səhv nəticəyə səbəb olmaz. Sonsuzluq müalicəsində istifadə edilən HCG iynəsindən başqa heç bir antibiotik, ağrıkəsici, hamiləlik əleyhinə həblər testin səhv nəticə verməsinə səbəb olmaz.

Aybaşı gecikməsi mütləq qiymətləndirilməsi lazım olan əhəmiyyətli bir sağlamlıq problemidir. Testin mənfi çıxdığı halda əgər 10 gün ərzində aybaşınız hələ də başlamadısa, mütləq ginekoloqunuzla görüşməlisiniz. Testin müsbət olması halında belə normal bir hamiləlik olduğu mənasını verməz. Bu səbəblə normal hamiləliyin varlığını təsdiq etmək və uşaqlıqdankənar hamiləlik başda olmaqla hər hansı anormallıq olub-olmadığını yoxlatmaq şərtdir. Hər aybaşı gecikməsi vəziyyətində test müsbət, ya da mənfi olsun, mütləq həkiminizlə görüşməlisiniz. Unutmayın ki, test müsbət nəticə verərkən əlavə araşdırmaya ehtiyac olmasa da, testin mənfi olması mütləq hamilə olmadığınız demək deyildir.

5 aylıq uşağa – nə edə bilərik və necə düzgün şəkildə inkişaf etdirin?

Uşaq 5 aylıq dövrəyə çevrildiyi zaman körpə və onun ətraf mühitində çox dəyişikliklər baş verir. Bu dövr əldə edilmiş bacarıqların konsolidasiyası və təkmilləşdirilməsi, yeni, daha aktiv həyat tərzinə keçid mərhələsi hesab edilə bilər. Qırıntıları inkişaf etdirmək və harmoniya ilə axan davam etmək üçün valideynlər bu uşaq yaşının xüsusiyyətlərini bilməli olurlar.

5 aylıq uşağın boyu və çəkisi

Körpənin fiziki inkişafı və sağlamlığının əsas göstəricilərindən biri bədən çəkisi və böyüməsidir, buna görə normal (orta) dəyərlər bütün valideynlər üçün maraqlidir. 5 aylıq bir uşağın çəkisi doğumdan dərhal sonra qeyd olunan iki dəfədir. Yəni qızlar üçün 6,1 ilə 7,8 kilo arasında, çəki isə 6,7 ilə 8,4 kiloqram arasındadır. Büyüməyə gəlincə, qızlar üçün 61,7-66,3 sm, oğlanlar üçün isə 63,7-68,1 sm olmalıdır.

Digər fizioloji dəyişikliklər də nəzərə çarpır:

• Bədən daha mütənasib olur və əzələlər daha möhkəm olur;
• göz quruluşlarının olgunlaşması davam edir, bu sayədə uşaq zaten 4-5 m məsafədə obyektləri görür, kiçik əşyalar və sürətli hərəkət edən obyektlər arasında fərqlənir;
• təxminən tirlənmə və ağız boşluğunun təmizlənməsi zərurəti ilə əlaqəli olan tüpürcək zəngin bir salınması var;
• demək olar ki, bütün şərtsiz reflekslər söndürülür.

5 aylıq uşağın qidalanması

Bir çox valideyn 5 ay ərzində nə edə biləcəyini, bu yaşda yeməklərini düzgün təşkil etməyi necə maraqlandırır. Əvvəllər olduğu kimi körpə üçün ana yeməyi ana südü və ya uyğunlaşdırılmış süd formula olaraq qalır, lakin bəzi uşaqlar üçün artıq tamamlayıcı qidaları təqdim etmək lazımdır. Bu ayrı-ayrılıqda qərar verilir və pediatr, ananın deyil, bir sıra amillər nəzərə alınmaqla qurulmalıdır:

• 5 ayda nə qədər körpə çəkinir;
• təbii və ya süni qidalanma haqqında;
• Onun necə fiziki inkişafı düzgündür;
• Anemiya əlamətləri və ya hipovitaminoz, bağırsaq pozğunluğu varmı?

Uşaqın menyusu 5 ayda GW’de

Qidalanan sağlam bir körpə, altı ay yaşına çatana qədər tövsiyə edilmir. Ana süd yalnız körpənin bioloji ehtiyaclarını uyğunlaşdırmaq üçün yalnız öz vitaminləri və mineralları ilə zəngin olan tam bəslənmə üçün baxmalıdır. Həkim 5 ay müddətində çiyin çəkməyi tələb edə bilər, əgər həkim kilo çatışmazlığını tanıdıqda, fiziki inkişafdan qaçırsa və ya mama pis bir laktasiya vəziyyətindədirsə.

Birinci “yetkin” qab kimi, mütəxəssislər monokomponent məhsul təklif edirlər – püresi (düyü, yulaf, qarğıdalı) və ya bitki püresi (kabak, balqabaq, karnabahar, brokoli). 0.5-1 çay qaşığı ilə başlamaq lazımdır, tədricən həcmi 100-150 qata artırır və laktasiya bir yemlə əvəz edir. Bəzi hallarda, yoxsul bədən çəkisi ilə, mütəxəssislər tamamlayıcı qidalanma və qarışıq ilə tamamlayıcı qidalanma təklif edə bilərlər.

5 ay ərzində IV üçün uşağın qidalanması

Aşağıdakı əlamətlər qeyd edildiyi təqdirdə körpənin menyusunun 5 ay ərzində cazibədarlığı ilə əlavə olunmalıdır ki, o, pəhriz genişləndirməyə hazırdır:

• qırıntı başını yaxşı tutur, dəstəysiz oturur;
• Yetkinlər istifadə edən yeməyə maraq var;
• uşaq qaşıqdan yeyə bilər, onu itələmir.

Süni adamlar üçün, taxıl taxıl və ya bitki püresi də ilk yemək kimi tövsiyə olunur. Bu vəziyyətdə, körpə periyodik olaraq kabızlığı narahat etsə, tərəvəz ilə başlamalı daha yaxşıdır və diareya və ya kilo çox az olsa, əvvəlcə püresi tətbiq etmək daha ağıllıdır. Uşaq 5 ayda nə qədər yeyirsə, gündə 5-6 dəfə qidalanır, yeyən ümumi miqdar 900-1000 g-dir. Tamamlayıcı qidaların tətbiqi ilə yanaşı, gündə 50 ml-dən çox su ilə qırışlar təklif edilməlidir.

5 ayda uşaq rejimi

Çox vaxt 5 aylıq körpə əvvəlki kimi eyni rejimi dəstəkləyir. Gündəlik qaydada əhəmiyyətli rol fiziki, zehni və emosional inkişaf üçün vacib olan aktiv istirahət edir. Vaxtın müddəti orta hesabla gücü bərpa etmək üçün təxirə salma müddətləri arasında 2-2,5 saat təşkil edir. Yeməklər – hər 3-3,5 saat. Uyandıktan sonra səhər saatlarında gigiyena proseduraları və gimnastika üzrə vaxt sərf etmək məsləhət görülür. Gün ərzində mümkün qədər çox oyun, əlaqə, gedişlərə həsr olunmalıdır. Bir gecə yuxu əvvəl, hamamda rahat masaj və hamam var faydalı olacaq.

Anlaşılmalıdır ki, bu dövrdə rejimi saatla sıx bağlamağa hələ də ehtiyac yoxdur. Körpənin və ana bioritminə uyğun olmalı, qırıntıların fizioloji ehtiyaclarını ödəmək üçün istirahətin az və ya çox davamlı ritmini, qidalanma fəaliyyətini müşahidə etmək vacibdir. Səhər oyanma və gecə yatmağı hər ailənin fərdi ola bilər.

Beş ayda nə qədər körpə yatır?

Çox vaxt beş aylıq bir uşaq 14-16 saat yatır, təxminən onu gecə düşür. Gün ərzində, körpə 1.5-2 saat üçün üç dəfə yatabilir. Bu dövrün başında emziren uşaqlar, hələ də bir neçə dəfə bir gecəyə uyğundur, göbələyə müraciət edir, ancaq altı aya yaxın, çoxu uşaqlar bütün gecə yatırlar.

Uşaq 5 ay yaxşı yatmır

Uşaq üçün, xüsusilə gecə üçün tam hüquqlu bir yuxu yalnız bədən üçün deyil, həm də beynin işi üçün çox vacibdir. Körpə yatarkən, alınan bütün məlumatlar təhlil edilir, sifariş verilir və sindirilir, böyümə hormonları çıxarılır və enerji resursları yığılır. Beş aylıq bir uşaq tez-tez gecə oyanırsa, onun inkişafına, sinir sisteminin vəziyyətinə təsir göstərə bilər, ona görə səbəbləri öyrənmək və uşağın yuxusunu normallaşdırmaq lazımdır. Bir uşağa 5 aylıq olanda, yuxu pozuntularının ehtimal tetikleyicileri ola bilər:

• Yataq otağında əlverişsiz mikroiqlim (quru hava, təvazökarlıq);
• əlverişsiz paltar, uşaq bezləri , çox isti bir ədyal;
• ilk dişlərin kəsilməsi;
• burun tıkanıklığı ;
• həzm bozukluğu;
• aclıq.

5 ayda uşaq inkişafı

Əsl zövq, körpənin 5 ayda necə inkişaf etdiyini müşahidə etməkdir. Artıq bu dövrdən etibarən ətrafdakı hər şeydə, ailə üzvləri ilə qarşılıqlı əlaqədə tam iştiraklı bir iştirakçı olur. Onun hərəkətləri daha aktiv hala gəldiyi üçün, qırıntıların birini uzun müddət tərk etməsi təhlükəsiz deyildir. Onun üçün ən əlverişli yer, onun bacarıqlarını artırmaq və onu əhatə edən hər şeyi öyrənə biləcəyi yerə yayılmış bir xalça və ya ədyaldir. Körpənin 5 ayda nə edə biləcəyi barədə daha ətraflı məlumatı nəzərdən keçirəcəyik.

5 ayda bir uşaq nə edə bilər?

Bir uşağın 5 ayda nə edə biləcəyi ən vacib şeyləri sıralayırıq:

• arxa və ya hər iki qolu üçün dəstəklə oturmaq ;
• Bacaklarınızı düzəldin, əgər əllərinizi altına alsanız və ayaqlarınıza sərt bir yerə qoysanız;
• çiyinlərində və başında, arxasında yatarkən və qarnında yatarkən – dirsəklərə və ön kolaya doğru yüksəlmək;
• qarınından arxaya, yanına gedir;
• sürünməyə cəhd edin (mədədə yatır, uşağın cəsədini irəli basıb, barmağı);
• əlləri ilə əl tutmaq və onları tutmaq, bir sapdan digərinə keçmək;
• səssizləri və səslənmələri, səssizləri dəqiq ifadə edən (və “danışma” duyğulu bir rəng boyası var);
• səs mənbəyini müəyyənləşdirir və ona reaksiya verir;
• tez-tez görülən insanları tanımaq.

5 ayda bir körpə inkişaf necə?

Uyğunlaşma dövründə oyun inkişafı ilə yaxın əlaqədə olması lazım olan beş aylıq bir uşağın yeni bir şey öyrənmək və öyrənmək imkanını əldən verməməsi və valideynlərin körpənin istəklərini təşviq etməsi məsuliyyəti. Belə ki, öz qələmlərini və ya ayaqlarını, müxtəlif oyuncaqlar (təhlükəsiz olduğundan əmin olmaq üçün) götürsələr, birinə cəlb edilə bilməz. Bundan əlavə, bir uşağın 5 aylıq dövrdə hərtərəfli inkişafı üçün valideynlər ehtiyac duyurlar:

1. Ətrafdakı obyektləri göstərin, onları çağırın (yalnız yaxınlıqda deyil, həm də uzaq).
2. Onun mədrəsində yatarkən qolun uzunluğuna yaxın olan oyuncaqlar götürməyi təşviq edin.
3. Sürüşməyə təşviq etmək, gəncin palminin ayağını əvəz etməkdən çəkinməkdir.
4. Sözləri “on”, “götür” sözləri ilə tanış etmək, onlara müvafiq hərəkətlərlə yanaşmaq.
5. Yumşaq kitabları oxuyun, mütləq rəngli şəkilləri görmək, toxunma imkanı verin.

5 aylıq körpə ilə dərslər

Gündəlik olaraq uşaqlara 5 aylıq oyunlar vermək məsləhət görülür. Bu dövrdə maraqlı oyunlar faydalıdır və faydalıdır: “Qırx qaranlıq”, “Laduşki”, “Portağal paylaşıb” və s. Əlavə olaraq, oyunda “Hide and Seek” oyununda müxtəlif varyasyonları istifadə edərək oynaya bilərsiniz: gözlərinizi gözlərinizlə bağlayaraq, körpənin gözlərini bağlayaraq, üzünüzü mendilinizin arxasında saxlayır, mebel arxasında gizlənir, örtük altına oyuncaqlar gizlədir və s. Bu vəziyyətdə, uşaqdan soruşmalısınız: “Mən harada?” Və göstərmək, “Ku-ku!”

Uşağın 5 aylıq olduğu halda, hər hansı bir standart oyunda onunla oynamaq lazım deyil. Əsas odur ki, hər hansı bir hərəkəti işğalçı bir işə çevirən, qidalanma, bir bezi dəyişdirən, gigiyenik proseduralara çevrilən daima qırıntılarla əlaqə saxlayın. Rabitə ilə əlaqəli olaraq, toxunma əlaqəsi bu yaşda, xüsusilə də ana ilə mühüm rol oynayır. Buna görə də tez-tez əllərinizə (və ya slingə) köhnəlmə, sadə ev işləri aparmaq, körpə ilə rəqs etmək məsləhətdir.

5 aylıq uşaqlar üçün oyuncaq

Çox valideynlər uşaq inkişafı üçün ən faydalı olan 5 aylıq bir oyuncaq veriləcəyindən narahatdırlar. Bu dövrdə tövsiyə olunur ki, motorlu bacarıqları, səs və görmə qabiliyyətlərini inkişaf etdirən oyuncaqlardır:

• xalçaları inkişaf etdirmək ;
• böyük toplar;
• aynalı oyuncaqlar;
• musiqi oyuncaqlar (çaqqallar, pişkalki, zənglər, ksilofon, piano);
• çəkic mantarları;
• yula;
• tumbler;
• yumşaq səhifələr olan bukletlər.

Körpələr üçün gimnastika 5 ay

5 aylıq uşaqlar gündəlik gimnastika məşğələlərinə ehtiyac duyurlar, onların əsas vəzifələri: hərəkətlərin koordinasiyası, əzələ tonusunun normallaşdırılması, immun müdafiə sisteminin aktivləşdirilməsi. Gimnastika səhər saatlarında, yaxşı havalandırılan bir otaqda edilməli, ritmik musiqi istifadə edə bilərsiniz. Məşq müddəti 15-30 dəqiqədir. 5 ay ərzində bir uşaq üçün faydalı olan bəzi təlimlər:

1. Əlinizə avuç içərisinə qoyaraq, tutacaqları yuxarı və aşağı tərəflərə, dairəvi hərəkətlərə, xaçlara, fleksion-uzadmağa, ritmik boks hərəkətlərinə aparın.
2. Arxa vəziyyətdə, körpənin ayaqlarını dizlər, ayaqları masanın üzərinə əymək. Alternativ olaraq ayaqları səthdən çıxmamaq üçün ayaqları əyilməyin və əyilməyin.
3. “Velosiped” işi – ayaqları əyərək qarınya toxunmalıdır.
4. Qayıdan qarından çıxır (körpənin stimullaşdırılması ilə oyuncaqları istifadə edə bilərsiniz).
5. “Yuta” işi – paltarın üstündəki cavanı qoymaq üçün qarınını aşağı çəkin və başını qaldırın.
6. Uşağını dikey olaraq tutaraq, sərt bir səthin çiyinlərinə toxunaraq, rəqs edərkən ayaqları ilə toxunun.

Təyin

Cümlədə isimlə ifadə olunan hər hansı üzvü izah (təyin) edən ikinci dərəcəli üzvə təyin deyilir.
Təyin necə? nə cür? hansı? neçə? nə qədər? neçənci? suallarından birinə cavab verir. Məsələn: Anar intizamlı oğlandır. Sınifdə iyirmi şagird var. Çalısqan şagırdlər misalları hamıdan tez həll etdilər və s.
Təyin daha çox sifət, feli sifət və işarə əvəzlikəri ilə ifadə olunur. Məsələn: Kəndimiz uca dağlar qoynunda yerləşir (sifət). Mağazadan beş dəftər aldım (sayla). Bu kitab çox maraqlıdır (əvəzlik). Yatmıs körpə səsə oyandı (feli sifətlə) və s.
İsim və zərflər də sifətin xüsusiyyətlərini daşıdıqda (sifətləşdikdə) təyin vəzifəsində işlənə bilir. Məsələn: Cərrah Əli qonşumuzdur. Özümə dəri çanta aldım. Daş buna davamlı olur. Aşağı otaqlar nəmdir və s.
Təyin quruluşca sadə və mürəkkəb olur.
Nitq hissələri ilə ifadə olunan təyinlər quruluşca sadə olur (bax.: yuxarıdakı nümunələrə).
İsmi birləşmələr və feli sifət tərkibləri ilə ifadə olunan təyinlər isə quruluşca mürəkkəb olur. Məsələn: Məktəb direktoru Əli müəllim qabaq sırada oturmuşdur. Səhərdən meşəyə gedən usaqlar axşama yaxın qayıtdılar.
Cümlədə isimlə (və ya isimləşmiş sözlərlə) ifadə olunan bütün üzvlərin təyini ola bilər. Məsələn: Yaşıl zəmilər göz oxşayır. Qız gullü donunu geymişdi. Biz birinci mikrorayonda yaşayınq. Məmməd Araz istedadlı şairdir. Bu cümlələrdəki yaşıl, güllü, birinci və istedadlı təyinləri sıra ilə mübtədaya, tamamlığa, zərfliyə və ismi xəbərə aiddir.
Təyin həmişə yanaşma əlaqəsi ilə başqa cümlə üzvlərinə tabe olur.

Müəllif: Möhsün Nağısoylu Zellabdin oğlu, filologiya elmləri doktoru, professor, AMEA M.Füzuli adına Əlyazmalar İnstitutunda şöbə müdiri, əməkdar elm xadimi.
Mənbə: Ali təhsilə hazırlıq kurslarının dinləyiciləri üçün dərs vəsaiti

• Teqlər:
• təyin
• , ikinci dərəcəli üzvlər
• , cümlə üzvləri