Mək ağrımı necə idarə edə bilərəm

Lamaze -yə də baxmaq istəyə bilərsiniz. Bu, qadınları doğuşa inamlı olmağa təşviq edir. Təbii, sağlam bir prosesdir. Lamaze, ağrı qavrayışınızı azaltmağa kömək edə biləcək rahatlama və nəfəs məşqləri daxildir və eyni zamanda dəstəkləyici bir məşqçidən yayındırma və ya masaj etməyi öyrədir.

Qəbizlikdən necə qurtulmaq olar? 8 tövsiyə

Kədərləndirici tibbi statistik məlumatlara əsasən, inkişaf etmiş ölkələrin əhalisinin 10%-dən artıq hissəsi xroniki (yəni daimi) qəbizlikdən əziyyət çəkir.

Həm də, qadınlarda qəbizlik kişilərə nisbətən 3 dəfə artıq təsadüf edilir. Bu, qadın cinsi hormonlarının hamiləlik və menopauza dövründə onların orqanizminə olan təsiri, həmçinin hamiləlik zamanı, get-gedə böyuməkdə olan uşaqlığın təzyiq etməsi nəticəsində bağırsağın normal fəaliyyətinin pozulması ilə əlaqədardır.

Bəs, qəbizliyin əsas səbəbləri hansılardır və onunla necə mübarizə aprmaq lazımdır?

1. Saglamolun.az xəbər verir ki, əksər hallarda qəbizlik ayrıca bir xəstəlik olmayaraq, digər bir xəstəliyin əlaməti kimi meydana çıxır. Bu, həm bağırsağın özünün xəstəliyi – düz bağırsağın xorası və çatı, bağırsaqda olan bitişmələr, bağırsaq keçməməzliyi, bağırsağın şişləri, hemorroy (babasil) və s. ola bilər. Bundan başqa digər orqanların xəstəlikləri – pankreatit, xolesistit, qalxanvari vəzinin funksiyasının pozulması (məsələn, hipotireoz), şəkərli diabet, müxtəlif nevroloji pozğunluqlar və s. patoloji hallar da qəbizliyin yaranmasına səbəb ola bilər.

Məhz buna görə də qəbizliyin olduğu hər bir halda həkimin baxışı vacib hesab edilir. Sizin başınız qəbizliklə “mübarizəyə” qarışdıqca, orqanizminizdə olan əsas xəstəlik, diqqətdən kənarda qalaraq, daha güclü və təhlükəli dərəcədə inkişaf etmiş olacaq ki, bu da son nəticədə qiymətli vaxt itkisinə səbəb olaraq xəstəliyin ağırlaşması ilə nəticələnəcək. Əsas xəstəliyi vaxtında aşkar edib onu müalicə etməklə həkim sizi qəbizlikdən də xilas edəcək.

Qəbizliyin təhlükəli, ancaq, xoşbəxtlikdən nadir olan səbəbləri – bağırsaq keçməməzliyi, bağırsaqda olan bitişmələr, bağırsağın şişləri də ola bilər. Buna görə də, əgər sizdə birdən-birə “heç nədən” qəbizlik, qarında ağrı, halsızlıq, nəcisdə qan izləri, qısa müddət ərzində arıqlama və s. bu kimi əlamətlər yaransa, vaxt itirmədən mütləq qastroenteroloqa müraciət edin!

2. Əksər hallarda orqanizmə kifayət qədər maye daxil edilməməsi, yəni orqanizmin susuzlaşması (yüksək hərarət olduqda, havanın quruluğunun və temperaturunun yüksək olması və ya sadəcə olaraq az miqdarda maye qəbul etmək adəti) nəticəsində də qəbizlik baş verir.

Axı su, susuzluq hissiyatı yarandıqda sadəcə olaraq bizim qəbul etdiyimiz maye deyil! Su orqanizmdə olan qanın 80%-ni, beyin toxumasının və əzələlərin 75%-ni və ümumi bədən çəkisinin 55-75%-ni təşkil edir! Hətta bizim sümüklərin tərkibində də su vardır. Su, insan orqanizmini təşkil edən ən əsas maddə olub, onun demək olar ki, hər bir funksiyasına, həmçinin bağırsaqların fəaliyyətinə də təsir edir. Əgər biz, kifayət qədər su qəbul etmiriksə, orqanizm bağırsaq möhtəviyyatından daha çox miqdarda su çəkəcəkdir ki, bu da son nəticədə nəcisin bərkiməsinə, defekasiyanın sayının azalmasına və çətinləşməsinə səbəb olacaqdır. Beləliklə, qəbizliyin qarşısını almaq üçün, gün ərzində kifayət qədər – 2 litrdən az olmayaraq (buraya sulu qidalar da aid edilir) maye qəbul etmək lazımdır! Özünüzdə, səhər yeməyindən əvvəl 1 stəkan su içmək kimi adəti formalaşdırmağa çalışın. Bu, sizin bütün orqanizminizin (həmçinin bağırsaqların) oyanması üçün bir xəbərdarlıq siqnalı (işarəsi) olacaqdır. İçilən su qaynadılmamış (adi təmiz içməli su) olsa, daha yaxşı olar. İçilən bu su, otaq temperaturunda olmalı, tədricən və kiçik qurtumlarla içilməlidir. Əksər hallarda içilən suyun miqdarının artırılması qəbizlikdən qurtulmağa imkan verir.

3. Bədəndə kalium elementinin çatmazlığı – tez-tez baş verən qəbizliklərin səbəblərindən biridir. Müxtəlif mikroblardan və infeksiyalardan qorxaraq əksər insanlar xeyli müddətdir ki, çiy su içməkdən çəkinərək onu qaynadılmış su ilə əvəz etmişlər. Ancaq onu da bilmək lazımdır ki, qaynadılarkən, suyun tərkibində olan zərərli mikrobların məhv olması ilə yanaşı, onun tərkibində insan orqanizmi üçün çox vacib olan mineral duzlar, həmçinin kalium duzları da parçalanır. Kaliumun çatmazlığı nəticəsində bağırsaqların yığılması (peristaltikası) xeyli dərəcədə zəifləmiş olur ki, bu da çox vaxt qəbizliyin əsas səbəbi olur. Kalium elementi üzümdə, ərik qurusunda, qara gavalıda, əncirdə daha çox olur. Ona gorə də, əgər siz yalnız qaynadılmış su içirsinizsə, sadalan məhsulları daha tez-tez qəbul edin.

4. Düzgün olmayan qidalanma – qəbizliklərin çox tez-tez rast gəlinən səbəblərindən biridir. Qida rasionunda yağlı, qızardılmış, kəskin, duzlu qidalar, ağ çörək, un məmulatları, şirniyyatlar bağırsaqlara xeyli ziyan vuraraq onların fəaliyyətini çətinləşdirir. Buna görə də qəbizlikdən əziyyət çəkənlər (və ümumiyyətlə də, sağlamlığını qorumaq istəyənlər) bu sadalanan məhsulları az-az hallarda qəbul etməlidirlər.

Tünd çay, kofe, şokolad, kəsmik, düyü, nar, heyva, armud da “qarını bərkidirlər”. Bağırsağın ən yaxşı köməkçilərindən biri sellülozadır. Sellülozanın lifləri qida “tullantılarını” orqanizmdən xaric etməyə kömək edirlər. Sellüloza buğda kəpəyində, yulaf yarmasında, meyvə və tərəvəzlərdə, göyərtilərdə, paxlalı bitkilərdə, qoz-fındıqda daha çox olur.

Onu da qeyd etmək vacibdir ki, sellüloza heç də bütün növ qəbizliklərdə kömək etmir. Spastik qəbizliklər zamanı tərkibində sellüloza çox olan qida məhsulları bağırsaq üçün hətta zərərli hesab edilir – qarının xeyli dərəcədə köpməsinə, nəcis kütlələrinin yığılıb qalmasına (bəzi hallarda onları xəstəxanada şəraitində təmizləmək lazım gəlir) səbəb ola bilər. Belə qəbizliyi olanlar meyvə və tərəvəzləri yalnız sürtgəcdən keçirdikdən sonra və ya püre şəklində qəbul edə bilərlər.

Qəbizliyin bütün növlərində heyvani yağlara nisbətən bitki yağlarına üstünlük vermək, ağ çörəyi isə qara çörəklə və ya daha yaxşı olar ki, suxarı ilə əvəz etmək məsləhət görülür. Qarabaşaq, buğda, arpa, yulaf yarmalarından hazırlanmış sıyıqlardan, yağsız turşulaşdırılmış süd məhsullarından tez-tez istifadə etməyə çalışın.

Nə yediyinizin əhəmiyyəti olduğu kimi, onu necə yeməyinizin də əhəmiyyəti vardır. Qida qəbulu gün ərzində 4 dəfədən az olmamalı və mümkün qədər hər zaman eyni vaxtlarda olmalıdır. Qida qəbulu üçün kifayət qədər vaxt da ayırmağa çalışın, tez-tələsik, qaça-qaçla, ayaqüstə yemək yeməyin, fast-fuddan imtina edin.

5. Bağırsaqların fəaliyyətinə çox mənfi təsir edən faktorlardan biri də – kifayət qədər olmayan fiziki aktivlikdir. Sakitlik halında nəinki qol və ayaq və digər əzələlər, həmçinin bağırsaqların hərəkətini təmin edən daxildəki əzələlələr də fəaliyyətsiz qalır. Uzanmış vəziyyətdə olan xəstələrə qulluq edənlərin hər biri, onlarda nəcis ifrazının necə çətinliklə baş verdiyini təsdiq edə bilərlər. Yəni, insan nə qədər tənbəl və az hərəkətlidirsə, onun bağırsağı da o qədər tənbəl olur. Bu vəziyyətdən çıxış yolu isə mümükün qədər çox hərəkət etməkdir. Səhhətiniz imkan verdikcə, bədən tərbiyəsi ilə məşğul olamaq, qaçmaq, üzmək və s. fiziki hərəkətlərlə məşğul olmaq lazımdır. Sağlamlığınız və vaxtınız imkan vermədikdə isə, açıq havada mümkün qədər çox piyada gəzmək məsləhət görülür. Belə bir təsdiq olunmuş məlumat vardır ki, insan orqanizminin normal fəaliyyət göstərməsi üçün, hər gün 11 min addım atmaq lazımdır. Səhərlər yataqda uzanarkən mürəkkəb olmayan, ancaq “bağırsaq üçün” çox xeyirli olan hərəkətləri etmək yaxşı olar. Bu zaman arxası üstə uzanaraq ayaqlarınızla velosiped sürəndə olan kimi hərəkətləri, “qayçı” hərəkətlərini etmək, qarnınızla “nəfəs almaq”, qarnınızı saat əqrəbi istiqamətində masaj etmək olar.

6. Bəzi dərman preparatlarının uzun müddət ərzində qəbul edilməsi də qəbizliyə səbəb ola bilər. Belə preparatlara ağrıkəsici dərmanlar, antidepressantlar, qıcolma əleyhinə olan preparatlar, arterial təzyiqi azaldan preparatlar, dəmir preparatları, diuretiklər (sidikqovucu dərmanlar) aiddir. Buna görə də, əgər siz bu dərmanlardan hər hansı birini qəbul edirsinizsə, özünüzdə qəbizlik hiss etdikdə, bu barədə müalicə həkiminizə məlumat vermək lazımdır.

7. Defekasiya aktı üçün normal şəraitin olmaması (məsələn, iş yerində – sürücü, satıcı) və ya həddindən artıq “utancaqlıq” (“bunu” qonaq gedəndə, işdə olarkən edə bilmirəm) da, qəbizliyin formalaşmasına səbəb ola bilər. Bu, defekasiya aktına ehtiyac olduğu bir çox hallarda, hər zaman həmin hissin qarşısını almaq vərdişi nəticəsində baş verir. Heç bir halda defekasiya aktına olan hissiyyatın qarşısını almağa cəhd etməyin. Bunun üçün normal şərait olmadıqda isə (iş, tədris), özünüzdə hər gün səhər bağırsağınızı boşaltmaq vərdişi yaratmağa çalışın.

Həkimlər məhz səhərlər olan defekasiya aktını fizioloji olaraq daha normal hesab edirlər. Gecə istirahəti zamanı orqanizm tələsmədən bütün qida tullantılarını “evakuasiya” etməyə hazırlayır. Bu zaman, özünüzü diskomfort vəziyyətə salaraq, bütün gün ərzində qida qalıqlarını bağırsaqlarınızda saxlamağa da ehtiyac olmayacaq.

8. Stres – qəbizliyin daha tez-tez rast gələn səbəblərindən biridir. Stres zamanı orqanizm gərginləşmiş olur ki, bu da normal defekasiya aktının da pozulmasına səbəb olur. Onu da bilmək lazımdır ki, stres nəinki bağırsağı, həmçinin digər orqan və sistemlərə də mənfi təsir edir. Məhz buna görə, sağlamlığı qorumaq, həmçinin nəcis ifrazının normal olmasını təmin etmək üçün, streslə mübarizə aparmağı və özünüzü sakitləşdirməyi öyrənmək lazımdır. Yuxunun kifayət qədər olması, açıq havada gəzintilər, fiziki aktivlik, “şopinq-terapiya” (mağazaları gəzmək), dostlarla və qohumlarla əlaqə saxlamaq və digər üsullarla stress vəziyyətindən çıxmaq olar. Əgər stress uzun çəkərsə, və siz onun “öhdəsindən gələ bilmirsinizsə”, heç nədən çəkinməyərək mütəxəssisə müraciət etmək lazımdır.

Saglamolun.Az

Əmək ağrımı necə idarə edə bilərəm?

Videonuz: What Happens To Your BRAIN If You NEVER Exercise?

MəZmun

Bu Məqalədə

Bu Məqalədə

Bu Məqalədə

• Dərmansız yanaşmalar
• Dərmanlar

Bir körpə gözləsəniz düşünmək üçün çox şey var. Böyüklərdən biri əməyin necə olacağıdır. Əmək ağrısı ilə necə mübarizə aparmaq istərdiniz?

Bəzi ağrılara arxalana bilərsiniz. Amma nə qədər proqnozlaşdırmaq çətin ola bilər. Hər kəs fərqlidir. Və əvvəllər belə yaşamısınızsa da, bu dəfə fərqli ola bilər. Əzələlərinizin daralmasından tutmuş, körpəniz vajinal doğuşda bədəninizə gələn təzyiqə qədər çox şey var.

Seçimləriniz olacaq. Həkiminizlə danışın ki, nə istədiyinizi və seçimlərinizi bilsinlər. Əməyiniz başlayanda seçimlərinizin dəyişə biləcəyini unutmayın – mürəkkəb bir doğum və ya sizin və həkiminizin gözlədiyindən fərqli ola bilər. Bir plana sahib olmaq çox gözəldir, amma ehtiyacınız varsa onu dəyişdirmək də yaxşıdır.

Dərmansız yanaşmalar

Hamiləlik dövründə edə biləcəyiniz ən yaxşı şeylərdən biri də aktiv qalmaqdır (həkiminizin təsdiq etdiyi müddətcə). Əməyiniz uzun müddət davam edərsə, daha güclü və daha çox dözümlülüyünüz olacaq.

Lamaze -yə də baxmaq istəyə bilərsiniz. Bu, qadınları doğuşa inamlı olmağa təşviq edir. Təbii, sağlam bir prosesdir. Lamaze, ağrı qavrayışınızı azaltmağa kömək edə biləcək rahatlama və nəfəs məşqləri daxildir və eyni zamanda dəstəkləyici bir məşqçidən yayındırma və ya masaj etməyi öyrədir.

Doğum məşqçisi olaraq başqa bir şəxsi (çox vaxt körpənin atası) əhatə edən Bradley Metodu da var. Dərmana ehtiyac olmadığı təqdirdə dərmansız əməyi təşviq edir. Bu üsulu öyrədən dərslər qidalanma, məşq, istirahət və nəfəs alma texnikasına yönəlib. Ancaq ümumiyyətlə əmək problemlərini müzakirə etmirlər. Həkiminizlə danışmaq istəyə bilərsiniz, buna görə hazırsınız.

Doğuş gəldikdə, bəzi qadınlar ağrıları yüngülləşdirmək üçün gəzinti, masaj, istirahət etməyə çalışmaq, hamam və ya duş qəbul etmək, mövqeyini dəyişmək və musiqi dinləmək də daxil olmaqla digər üsullardan da istifadə edirlər. İstirahət etməyə çalışacağınız anlar olanda bu üsullar kömək edə bilər.

Davam etdi

Dərmanlar

Doğuş zamanı ağrıları yüngülləşdirən iki növ dərman var:

• Analjeziklər ağrını azaldın, amma yenə də hər şeyi hiss edə bilərsən.
• Anesteziya sənə yuxusuzluq. Ağrı və digər hisslərin qarşısını ala bilərlər.

Bəzi analjeziklər bütün bədəninizə təsir edir. Digərləri, vajina, vulva və perineum kimi kiçik bölgələrdə ağrıları azalda bilər.

Digər analjeziklər və ya anesteziklər bədəninizin daha böyük bölgələrində ağrıları azaldır və ya maneə törədir. Doğuş zamanı bu dərmanlar belinizin altındakı ağrıları azalda və ya uyuşdura bilər. Bunlara epidural blok, spinal blok və birləşdirilmiş spinal-epidural (CSE) blok daxildir.

Epidural blok: Çox vaxt “epidural” adlanır, bu, ABŞ-da doğuş zamanı istifadə edilən ən çox yayılmış ağrı kəsicidir. Vaginal doğum və ya sezaryen (C-bölmə) zamanı əldə edə bilərsiniz. Həkim dərmanı belinizin aşağı hissəsinə enjekte edir. İşləmək təxminən 10 ilə 20 dəqiqə çəkir.

Epidurallar, doğuş zamanı ağrıları aradan qaldırarkən, ayıq qalmağınıza imkan verir. Körpənizin ürək döyüntüsünü yavaşlatan qan təzyiqinizi aşağı sala bilər, baxmayaraq ki, bu ehtimal olmasa da. Ayrıca, işəmə qabiliyyətinizə də təsir edə bilər, buna görə bir kateterə ehtiyacınız ola bilər. Digər yan təsirlərə aşağıdakılar daxildir:

• Hərarət
• Qaşıntı
• Doğuşdan sonrakı günlərdə (nadir hallarda) pis baş ağrısı

Onurğa bloku: Həkimlər, C hissəsindən əvvəl onurğa blokundan istifadə edə bilərlər (vajinal doğumda daha nadir hallarda istifadə olunur). Aşağı kürəyinizə vurduğunuz bir atışdır. Adətən bir neçə dəqiqə ərzində işə başlayır və 1-2 saat davam edir. Yan təsirlər epidural üçün olduğu kimidir.

Birləşdirilmiş onurğa-epidural (CSE): CSE, ağrını tez və bir müddət asanlaşdırmaq üçün epidural və onurğa blokunun faydalarını birləşdirir. Bir CSE -dən bir epidural ilə edə biləcəyiniz eyni ağrı kəsicisini ala bilərsiniz, ancaq daha aşağı dozada dərmanlarla. Bəzən “gəzən epidural” adlanır, çünki onu əldə etdikdən sonra hələ də qısa bir məsafədə gedə bilərsiniz. Bu yolla, hamamdan yardımla istifadə edə bilərsiniz (əgər xəstəxananız və ya doğum mərkəziniz icazə verərsə). Risklər epidural ilə eynidır.

Davam etdi

Trankvilizatorlar : Bu dərmanlar ümumiyyətlə doğuşda istifadə edilmir, lakin bəzən əzələlərinizə və ya intravenöz (IV) bir kateter vasitəsilə enjekte edildikdə narahatlığı aradan qaldırmağa kömək edə bilər. İşləmək təxminən 10 ilə 20 dəqiqə çəkir və 3-4 saat ərzində özünüzü rahat hiss etməyinizə kömək edə bilər. Səni yuxuya sala bilər və əməyin bir hissəsini unutdura bilər və ağrıdan tamamilə xilas olmurlar. Körpənizin doğulanda çox yuxulu və ləng olmasına səbəb ola bilər.

Narkotiklər (opioidlər): Həkiminiz, əməyin ağrısını azaltmaq üçün bunları damar yolu ilə enjekte edə bilər. Adətən bir neçə dəqiqə ərzində işləyirlər və 2 ilə 6 saata qədər davam edirlər. Ağrıları tamamilə aradan qaldırmazlar və yuxuya getməyinizə səbəb ola bilərlər. Nəfəsinizə və ya körpənizin nəfəs almasına da təsir edə bilərlər. Bu dərmanlar epidural istəməyən, ancaq doğuş zamanı ağrı kəsici bir şey istəyən qadınlara verilə bilər.

Pudenal blok: Bu, vajina ilə anus (perineum) arasındakı ağrıları maneə törədə bilən bir iynədir. İşləmək təxminən 10 ilə 20 dəqiqə çəkir və nadir hallarda mənfi təsir göstərir. Ancaq bəzi insanlar üçün işləməyə bilər və allergik reaksiyaya və ya hətta infeksiyaya səbəb ola bilər. Qan təzyiqinizi də aşağı sala bilər. Bu üsul bu gün daha az istifadə olunur.

İpoteka krediti nədir və onu necə almaq olar?

İpoteka nədir, neçə növü var, bütün riskləri necə nəzərə almaq olar, ipoteka ilə alınan əmlak kimə məxsusdur və faizlər necə ödənilməlidir? Məqsədimiz ipotekanı götürməmişdən əvvəl və bu barədə qərar verdikdən sonra nə edəcəyinizi aydınlaşdırmaqdır.

İpoteka – əmlak girovudur. Yəni ipoteka krediti, bankdan faizlə (kredit) götürdüyünüz puldur. Pulu qaytaracağınıza zəmanət olaraq isə daşınmaz əmlakınız: ev, mənzil və ya torpaq çıxış edir.

İpoteka, adətən ev almaq üçün kredit kimi qəbul edilir. Bu halda girova – bankın verdiyi pulla alınan mənzil (ev) götürülür. Bu ipotekanın müxtəlif növlərindən yalnız biri olsa da, ən çox yayılanıdır. Azərbaycanda da ipoteka dedikdə, bir qayda olaraq bu növ ipoteka krediti nəzərdə tutulur.

Beynəlxalq təcrübədə ipotekanın digər növlərindən da aktiv istifadə olunur. Məsələn, şəxs, artıq özünə məxsus olan əmlakı girov qoyaraq yeni ev üçün ipoteka ala bilər. Bundan əlavə, ipoteka təkcə daşınmaz əmlak üçün deyil, təmir, tikinti və təyinatı göstərilməyən digər məqsədlər üçün də alına bilər.

İpoteka krediti bir və ya iki müqavilə ilə rəsmiləşdirilir: kredit müqaviləsi və daşınmaz əmlakın girov kimi bir banka verilməsi barədə ipoteka müqaviləsi.

Daşınmaz əmlak – zərər vurmadan daşınması mümkün olmayan torpaqla möhkəm bağlı obyektdir. Daşınmaz əmlaka həmçinin dövlət qeydiyyatında olan təyyarə və dəniz gəmiləri, daхildə üzən gəmilər və s. obyektlər aiddir.

İpoteka kreditini götürməzdən əvvəl nəyi aydınlaşdırmaq lazımdır?

Adətən, ipoteka üçün onilliklər ərzində ödəniləcək böyük bir məbləğ götürülür və bu kifayət qədər ciddi və uzunmüddətli öhdəlikdir. Buna görə, ipotekanı götürməzdən əvvəl aşağıdakı sualları cavablandırmalısınız:

1. İlkin ödəniş üçün nə qədər pulum var və kreditə nə qədər götürməliyəm?

Bir qayda olaraq, ipoteka krediti alarkən qiymətin bir hissəsini, yəni ilkin ödənişi özünüz ödəməlisiniz. Məsələn, mənzilin qiymətinin 30%-i öz hesabınızdan, qalan 70%-i bank tərəfindən veriləcəkdir.

2. Krediti ödəmək üçün hər ay qazancımın hansı hissəsini banka verməyə hazıram və bunu hansı müddətdə edə bilərəm?

• Gəlirinizi və qarşıdakı xərclərinizi təxmini qiymətləndirin.
• Kredit ödənişləriniz illik gəlirinizin ½-dən çox olarsa, krediti qaytara bilməmək riski var.
• Tələsməyin, ayıq olun və fərqli bankların təkliflərini müqayisə edin, müqavilə şərtlərini diqqətlə öyrənin. Hər məqamı başa düşdüyünüzə əmin olun. Sonrakı peşmançılıq fayda vermir.

Bütün ipoteka krediti müqavilələrində hər bir müştəri üçün individual kredit şərtlərini – xüsusən məbləği, valyutanı, kredit müddətini, faiz dərəcəsini, cərimələrin miqdarını və digər parametrləri göstərən qrafik olmalıdır.

Qrafikin quruluşu bütün banklar və mikromaliyyə təşkilatları üçün eynidır. Cəmi 16 xana var və onların heç biri boş olmamalıdır.

Ümumi şərtlər isə, məsələn, borcalanın və borc verən şəxsin hüquq və vəzifələri müqavilədə açıq mətnlə göstərilir.

Ödənişlərin miqdarı dəyişərsə, bank sizə yenilənmiş qrafik göndərməlidir (çatdırılma metodu müqavilədə göstərilir). Yenisi alınana qədər köhnə qrafikə uyğun olaraq ödəniş aparılmalıdır. Bank ödəmə məbləğini retroaktiv (arxa tarixlə) dəyişdirə bilməz.

Kreditin illik faizlə tam dəyəri və valyuta müqavilənin birinci səhifəsində göstərilir. Burda kreditlə bağlı bütün xərcləriniz əks olunur: əsas borc və kredit üzrə faizlər, eləcə də müqavilə üzrə banka ödəməli olduğunuz digər ödənişlər.

3. Krediti necə ödəyəcəm?

İpoteka krediti ödənişi iki hissədən ibarətdir: əsas kredit məbləği və kredit üzrə faizlər.

Digər xərcləri də unutmaq olmaz: ipotekanın dövlət qeydiyyatı üçün dövlət rüsumunu və girov qoyulmuş əmlakın sığortasını ödəməli olacaqsınız.

Bank öz maraqları üçün sizə göstərdiyi xidmətlərə görə ödəniş ala bilməz. Məsələn, kredit müraciətinə baxılması üçün.

İpoteka krediti diferensial və ya annuitet ödənişlər ilə qaytarılır. Tələsməyin – bu terminlərin izahı veriləcək.

Diferensial ödəniş – hər ay əsas borcun müəyyən bir hissəsini qaytarırsınız və əlavə olaraq borcun qalan hissəsi üçün faiz ödəyirsiniz. Hər keçən ay ödəniş azalır və annuitetlə müqayisədə bütün kredit müddəti üzrə faizlərə daha az xərciniz çıxır. Lakin bu halda müddətin əvvəlində ödəyəcəyiniz məbləğlər, sonundakı ödənişlərdən daha çox olacaqdır.

Annuitet ödənişi – hər ay bərabər miqdarda ödəniş edirsiz. Tədricən əsas borcunuzu bağlayırsınız: onun annuitetdə payı hər ay artır və buna uyğun olaraq növbəti ay üçün faizlər azalır. Annuitetlə büdcəni planlaşdırmaq daha rahatdır.

Ödəniş metodunu bank təklif edir və bunu müqavilədə göstərir – buna görə də müxtəlif bankların şərtlərini diqqətlə araşdırın və sizin üçün ən uyğununu seçin. Bank, həmçinin əsas borcun və faizlərin qaytarılma məbləğləri və ödəmə tarixləri (və ya onların müəyyənləşdirilməsi sxemi) haqqında məlumat olan bir cədvəl verməli və müqavilənin qüvvədə olduğu müddət üzrə ödənişlərin ümumi məbləğini göstərməlidir.

Diferensial və annuitet ödənişlərinin hesablanması nümunələri

Hesablamalar təxmini xarakter daşıyır. Dəqiq hesablama üçün faiz dövrü və təqvim ilindəki günlərin dəqiq sayı bilinməlidir.

Məsələn, illik 12% olmaqla 15 il (180 ay) müddətinə 50.000 manat məbləğində ipoteka krediti götürürsünüz. Birinci il üçün ödəniş cədvəli aşağıdakı kimi olacaq:

Qeyd: Birinci ilinin sonuna qalıq borc 46,666 manat təşkil edəcək.

Diferensial ödəmədə, kredit üzrə əsas borcun məbləği ümumən bərabər hissələrlə ödənilir (verilən misalda: 50.000 manat / 180 ay = ayda 277 manat). Kredit üzrə faiz qalıq borcdan hesablanır, borcun azalması ilə ödənişin məbləği də hər ay azalır. Yəni, kreditin ilk ayında faiz 50.000 manatdan, növbəti ayda – 49.723 manatdan (50.000 manat – 277 manat) hesablanır və beləcə davam edir.

Annuitet ödəniş (manatla)

Qeyd: Birinci ilin sonuna qalıq borc 48,730 manat təşkil edəcək. Annuitetdə hər ay eyni məbləğ ödənilir (600 manat). Kredit müddətinin əvvəlində əsas borcdan ödənişlər əhəmiyyətli dərəcədə azdır, sonda isə əksinə daha çoxdur.

4. Risklər nədir və onları necə azaltmaq olar?

Bir neçə əsas riskə toxunaq.

Gəlirin itirilməsi / azalması

İşinizi itirdiniz, maaşınızı azaltdılar, xərclər artdı – bu hər kəsin başına gələ bilər. Buna görə ipoteka üçün banka müraciət etməzdən əvvəl, uzunmüddətli maliyyə vəziyyətinizi diqqətlə qiymətləndirməlisiniz.

Yüksələn inflyasiya, ipoteka faiz dərəcələrinin və bu dərəcələrin bağlı olduğu bazar göstəricilərinin dəyişkənliyi də kreditinizi qaytarmaq qabiliyyətinizə təsir edə bilər.

Hər şeyi qabaqcadan görmək mümkün deyil. Ancaq ailənin 3-6 aylıq gəliri miqdarında maliyyə yastığı yarada bilərsiniz. Bu müvəqqəti maddi çətinliklərdən xilas olmağa və ya yeni şərtlərə uyğunlaşmağa kömək edəcəkdir.

Valyuta riski

Maaşınız və ipotekanız fərqli valyutadadır? Məzənnə kəskin şəkildə aşağı düşərsə, daha çox ödəyəcəksiz. Buna görə gəlir götürdüyünüz valyutada kredit götürməyə dəyər. Xarici valyuta ilə verilən kredit üzrə faiz dərəcələri manat kreditindən daha aşağı olsa belə. Bu tövsiyə bütün növ kreditlər üçün keçərlidir.

Girov qoyulmuş əmlakın qiymətinin düşməsi və ya zərər görməsi

Böhran vəziyyətində mənzil qiymətləri aşağı düşə bilər. Əgər birdən kredit üzrə ödəniş edə bilməsəz və girov qoyulmuş əmlakı satmalı olsaz, əldə olunan gəlir krediti bağlamaq üçün kifayət etməyə bilər. Yəni, həm əmlaksız, həm də bank qarşısında borclu qalmaq ehtimalı var.

Ən təhlükəlisi, mənzilin özünə nəsə olmasıdır, məsələn yanğın. Yalnız evinizi itirməyəcəksiniz, – eyni zamanda bank bütün krediti vaxtından əvvəl ödəməyinizi də istəyə bilər. Çünki, bu vəziyyətdə bankın pulunu geri alacağına dair zəmanəti olmayacaqdır.

Bu risklərdən yeganə qorunma yolu – sığortadır. Buna görə də, sığorta bütün hallarda ipoteka kreditləşməsinin vacib şərtidir.

5. Nədən sığortalanmaq olar?

Banklar adətən bir neçə sığorta növündə israr edirlər:

Girovun sığortası

Qanunla, ipoteka müqaviləsində başqa hal nəzərdə tutulmayıbsa, əmlakı tam dəyəri məbləğində öz hesabınıza kreditorun (bankın) xeyrinə sığortalamalısınız. Əgər ilkin ödəniş etmisizsə, əmlak minimum kredit məbləği miqdarında sığortalanır.

Həyat və sağlamlıq sığortası

Bank, başınıza bir iş gəlsə belə, kiminsə krediti ödəyəcəyinə əmin olmaq istəyir. Buna görə də, tez-tez borcalanlara bədbəxt hadisədən sığorta təklif olunur. Sonra, borcalanın ağır xəstəliyi və ya ölümü halında, sığortaçı onun üçün krediti qismən və ya tamamilə ödəyəcək. Bu könüllü sığortadır, amma imtina etsəniz, bank ipoteka faizini artıra bilər və ya ümumiyyətlə kredit verməz.

Maliyyə riski sığortası

Girov qoyulmuş əmlakın satışından əldə olunan vəsait krediti qaytarmaq üçün kifayət etmədikdə, bank zərərin maliyyə riskini sığortalamaq hüququna malikdir. Lakin banklar bu hüquqdan həmişə istifadə etmirlər.

İpotekanı necə almaq olar?

Əvvəlki bölmədəki suallar heç bir çətinlik yaratmadısa, bütün riskləri qiymətləndirdiz və gəlirlə bağlı problem olduqda necə hərəkət edəcəyinizi dəqiq bilirsinizsə, ipoteka kreditinin rəsmiləşdirilməsinə keçə bilərik.

1. Bank seçimi

Müxtəlif bankların təkliflərini müqayisə edin. İpoteka üzrə yalnız faiz dərəcəsini deyil, həm də sığorta ödənişi və müstəqil qiymətləndiricinin xidmətləri kimi digər xərcləri də nəzərə alın. Ödənişlərin sizin üçün nə qədər rahat olacağını, onları hansı yollarla edə biləcəyinizi, bankın filial şəbəkəsinin və bankomatlarının mövcudluğunu, evinizə və ya işinizə yaxın olub-olmamasını öyrənin.

Nə qədər məbləğ götürə biləcəyinizi, lazım olan sənədləri və kreditin verilmə müddətini dəqiqləşdirin. Bəlkə də, əmlakınız ipoteka üçün yetərli olmayacaq və bank, sizdən zamin tələb edəcəkdir.

2. Əmlak seçimi

Adətən ən çox vaxtı bu mərhələ alır. Proses uzansa, banklar kredit üzrə faizləri, minimum ilkin ödənişi, maksimal kredit məbləğini, ödəniş qaydalarını və s. şərtləri dəyişdirə bilər.

İpoteka kreditinin faizi bir çox şərtlərdən, ilk növbədə inflyasiyadan və Mərkəzi Bankın əsas faiz dərəcəsindən asılıdır.

Əvvəllər banklar ilkin ödənişsiz ipoteka kreditləri verə bilirdilərsə, indi bunu etmirlər. Özünüz nə qədər çox ilkin ödəniş etsəniz, bank bir o qədər az risk altındadır. Əgər, daşınmaz əmlakın dəyərinin ən azı 10-15%-ni yığmağı bacarmısınızsa, çox güman ki, kredit üzrə ödənişləri də intizamla davam edə bilərsiniz. Gələcəkdə bankların ilkin ödənişin aşağı həddini artırmağa davam etməsi istisna olunmur.

Yeni yaşayış kompleksində ipoteka ilə mənzil alınması

Bəzi banklar inşa olunan binalarda mənzillərin alınması üçün ipoteka krediti verirlər. Bu zaman əksər hallarda tikintisi başa çatmış və mülkiyyət hüququ rəsmiləşdirilmiş digər yaşayış sahəsinin girov qoyulması tələb olunur. Bəzən isə almaq istədiyiniz və tikintisi başa çatmamış mənzilə mülkiyyət hüququ əldə edənədək, girov qismində ”Mənzil sertifikatı” qəbul edilir və girov müqaviləsi bağlanılır. Mənzilə mülkiyyət hüququ alındıqdan sonra girov dəyişdirilərək ipoteka qismində mənzilin özü rəsmiləşdirilir və yeni ipoteka müqaviləsi bağlanılır.

3. Sənədlərin hazırlanması

Standart tələb olunan sənədlərin siyahısı:

• ər/arvadın şəxsiyyət vəsiqəsi
• nikah haqqında şəhadətnamə və ya ər/arvadın ölüm haqqında şəhadətnaməsi (əgər varsa)
• yaşayış yerindən arayış
• ipoteka krediti üçün müraciət edənin ərizəsi
• əmək kitabçasının və ya əmək müqaviləsinin surəti, habelə gəlir barədə arayış
• satın aldığınız əmlakın qiymətləndirilmə hesabatı, çıxarış, kadastr və texniki pasportları
• satıcının şəxsiyyət vəsiqəsi və daşınmaz əmlaka hüququnu təsdiq edən sənədlər

Bank digər sənədlər də tələb edə bilər. Tam siyahını sizə əvvəlcədən təqdim etməlidir.

4. Rəsmiləşmə

Sənədlər toplandıqdan sonra yoxlama üçün banka aparılır. Əksər hallarda sənədlərin surətlərini elektron poçtla göndərmək və ofisə baş çəkməyə vaxt itirməmək olar. Bankın mütəxəssisləri bütün məlumatları yoxladıqdan sonra əməliyyatın keçiriləcəyi tarix razılaşdırılır. Sadəcə banka gələrək müqaviləni imzalamaq lazım olacaq.

Kredit almazdan əvvəl sığorta rəsmiləşdirilməlidir – ən azı mənzil girovu üçün. Özünüzü bədbəxt hadisədən də əlavə olaraq sığortalamaq qərarına gəlsəniz, kredit üzrə faiz daha aşağı olacaq (və ya olması gözlənilir – bankdan asılıdır).

Bundan sonra satıcı ilə alqı-satqı müqaviləsi və bankla müqavilə bağlanılır. Bəzən banklar eyni vaxtda iki müqavilə bağlamağı təklif edirlər: kreditin verilməsi və daşınmaz əmlakın girov qoyulması barədə.

5. Satıcı ilə hesablaşma

Axırda alqı-satqı müqaviləsi üzrə satıcı ilə hesablaşma qalır. İpoteka zamanı bu da bank vasitəsi ilə həyata keçirilir – bank hesabı, akkreditiv və ya eskrou hesabdan istifadə etməklə. Hesablaşma üsulundan asılı olmayaraq, bank əməliyyatın etibarlı şəkildə aparılmasını təmin edir. Satıcı yalnız sizin üçün mülkiyyət hüququnu rəsmiləşdirdikdən sonra pulunu alacaq.

İpotekanı götürdükdən sonra nə etmək olar?

1. Mənzillə nə edə bilərəm?

Müqavilədə başqa hal nəzərdə tutulmayıbsa, bankın razılığı olmadan ipotekada olan mənzili satmaq, bağışlamaq və ya dəyişdirmək olmaz. Eyni zamanda, müqavilədə başqa hal nəzərdə tutulmayıbsa, belə mənzili bankın razılığı olmadan kirayə verə bilərsiniz.

Mülkiyyətinizi vəsiyyət edə bilərsiniz, ancaq ipoteka yüklü mənzilin yeni sahibi onunla əlaqəli bütün girov öhdəliklərini də götürmüş olur.

2. Krediti vaxtından əvvəl qaytarmaq mümkündürmü?

Banka ən azı 30 gün əvvəl məlumat verməklə krediti vaxtından əvvəl tam və ya qismən ödəyə bilərsiniz. Müqavilədə daha qısa müddət göstərilə bilər.

Vaxtından əvvəl ödənildiyi təqdirdə faizlər yalnız kreditin istifadə müddətinə görə hesablanır.

Ödəniş cədvəlinə əməl etsəz də, aşağıdakı hallarda bank krediti vaxtından əvvəl ödəmənizi tələb edə bilər:

• müqavilə bağlanan zaman digər şəxslərin ipoteka yüklü əmlaka mülkiyyət hüquqlarının olduğunu (və ya bu hüququn gözlənildiyini) bilə-bilə xəbər etmədikdə;
• əmlakdan istifadə qaydalarını pozduqda: qanunsuz təmir halları və ya real ziyan riski yaratdıqda;
• girovu sığortalamadıqda;
• banka əmlakı yoxlamağa imkan vermədikdə;
• bankın razılığı olmadan mənzili satdıqda və ya bağışladıqda;
• cinayət törətdikdə və dövlət əmlakı müsadirə etdikdə;
• mənzil başqa borc verənə (məsələn, fərqli bir kredit üzrə başqa bir banka) girov qoyulduqda və həmin borc verən bu əmlakı satmaqla zərərlərini geri qaytarmağa qərar verdikdə.

Sadalanan hallarda krediti qaytarmaqdan imtina etsəz, bank mənzilin məcburi satılması yolu ilə zərərləri kompensasiya etmək hüququna malikdir.

3. Mənzilinizi itirə bilərsiz?

İpotekanı ödəyə bilməsəz, bank mənzilin satılması yolu ilə zərərlərini ödəmək üçün məhkəməyə müraciət edə bilər. Müvafiq mənzilin satışından əvvəl kredit borcunu ödəməyi bacarsaz, satış prosesi dayandırıla bilər.

Nəzərə alın ki, məhkəmənin qərarı əsasında girov qoyulmuş mənzil satıldıqdan sonra həmin əmlakdan istifadə hüququnuzu itirirsiniz. Yəni siz də daxil olmaqla orada yaşayan hər kəs yaşayış sahəsini boşaltmalıdır. Əgər bunu etməsəz, mənzilin yeni sahibi məhkəmə yolu ilə mənzilin boşaldılmasını tələb edə bilər.

İpotekanı hər-hansı mənzili almaq, onu əsaslı təmir etmək, habelə əvvəllər alınan oxşar kreditlərin qaytarılması üçün almış olsaz, kredit müqaviləsi çərçivəsində ödəniş şərtlərini yalnız sistematik olaraq (il ərzində 3 dəfədən çox) pozduğunuz halda mənzili əlinizdən ala bilərlər.

Qalan kredit borcunun məbləği həddindən artıq əhəmiyyətsiz və girov qoyulmuş əmlakın dəyəri ilə açıq-aşkar qeyri-mütənasibdirsə, məhkəmə girov qoyulmuş əmlakın satılaraq borcun ödənilməsi ilə bağlı bankın tələbini rədd edə bilər. Ancaq bu ipotekanı qaytarmamaq anlamına gəlmir – siz yenə də borclusuz.

Beləliklə, məhkəmənin qərarı ilə girov satılır və borcunuz satışdan əldə olunan vəsait hesabına ödənilir. Bu məbləğ kifayət etməsə, məsuliyyətinizin sığortası (və ya bankın maliyyə riskinin sığortası) müqaviləsi olmadığı təqdirdə borcun qalan hissəsi məhkəmə qərarı ilə digər əmlakınızın hesabına ödənilir.

4. İpotekanı ödəyə bilmədiyim halda nə etməliyəm?

Beynəlxalq təcrübədə əgər şəxsin maddi durumu pisləşərsə (məsələn, işin itirilməsi) ipoteka tətili almaq hüququ müəyyən edilib. Altı aya qədər ipoteka ödənişlərini azaltmaq və ya hətta dayandırmaq olar. Bu qanunla qorunan hüquqdur və bank bundan imtina edə bilməz.

Ancaq bu hüquq kredit müddəti ərzində yalnız bir dəfə və müəyyən şərtlər daxilində istifadə oluna bilər. Azərbaycanda belə bir hüquq təsbit olunmayıb.

Bununla belə, yenə də bankla danışıqlar aparmağa cəhd edə bilərsiz. Borcunuzun restrukturizasiyası, o cümlədən ödəmənin təxirə salınması, kredit müddətini artırmaqla aylıq ödənişlərin azaldılması, ödəniş valyutasının dəyişdirilməsi ilə bağlı müraciət edin. Bank razılaşmaq məcburiyyətində deyil, ancaq intizamlı və problemsiz müştərisizsə, müqavilənin şərtlərini dəyişdirə bilər.

Bundan əlavə, krediti yenidən maliyyələşdirə bilərsiniz. Yəni əvvəlki borcu ödəmək üçün eyni və ya digər bankdan daha məqbul şərtlərlə (daha aşağı faizlə və ya daha uzun müddətə) yeni bir kredit götürə bilərsiz.

İpoteka ilə bağlı bütün mübahisəli məsələlər məhkəmədə həll olunur.

5. İpoteka haqqında daha nə bilmək lazımdır?

İpoteka kağızı. Bankın ipoteka hüququ qiymətli kağız – ipoteka kağızı ilə təsdiqlənir. İpoteka kağızı borcun tam məbləğini ödəməzdən əvvəl istənilən vaxt tərtib edilə bilər.

Bank bu sənədi sizin razılığınız olmadan başqa bir hüquqi şəxsə sata və ya verə bilər. Narahat olmağa dəyməz (bəlkə də dəyər): sizin üçün yalnız ödəniş rekvizitləri dəyişəcək – kreditin və faizin miqdarı qanuna əsasən eyni qalacaq. Amma, ödənişlərdə problem yaranarsa, yeni kreditorun güzəştə gedən biri olduğuna əlbəttə ki, heç kim zəmanət verə bilməz.

Azərbaycanda güzəştli ipoteka kreditləri verilirmi?

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı ilə təsdiqlənmiş “Azərbaycan Respublikasında güzəştli ipoteka kreditlərinin verilməsi Qaydaları”na əsasən gənc ailələrə və hərbi qulluqçulara yaşayış sahəsinin alınması üçün illik 4%-lə 30 il müddətinə güzəştli ipoteka kreditlərinin verilməsi nəzərdə tutulmuşdur. Güzəştli ipoteka kreditlərinin verilməsi dövlət vəsaiti hesabına Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı nəzdində Azərbaycan İpoteka Fondu vasitəsilə həyata keçirilir.