Iqrar liyevin mada tarixi

Həqqə münkirdir fəqih, inanma ol şeytana kim,

İmadəddin Nəsiminin “İstəmə” qəzəli və Teymurilərin Əlincəqalanın 14 illik mühasirəsi zamanı qalada baş vermiş hadisələr haqqında

Böyük Azərbaycan şairi İmadəddin Nəsimi dünya fəlsəfi irsinin unudulmaz simalarındandan biridir. Onun fəlsəfi irsi tarixi faktlarla çox zəngin olduğundan qəzəllərindən həm öz həyatını, həm Azərbaycan tarixinin gizli, diqqətdən kənarda qalmış səhifələrini, həm də təsəvvüf elminin ən dərin incəliklərini öyrənmək mümkündür.

Altı yüz əlli ildir, hürufiliyə aid ideyalarla böyük filosofların düşüncələrini paylaşan Nəsimi öz qəzəlləri ilə Azərbaycan və dünya ədəbiyyatına böyük ədəbi fəlsəfi miras bəxş edib. Fərqli üslubu, bədii dildə yüksək ifadə bacarığı, fəlsəfi düşüncə tərzi Yaxın Şərqdə şöhrət qazanmasına, türk xalqları tərəfindən dərin məhəbbətlə sevilməsinə səbəb olub.

Prezident İlham Əliyevin “ Azərbaycan Respublikasında 2019-cu ilin“Nəsimi ili” elan edilməsi haqqında” Sərəncamı şairin həyat və yaradıcılığına dair yeni tədqiqatların aparılması ilə yanaşı, mütəfəkkir şairin əsərlərinin düzgün təhlillərlə öyrənilməsi sahəsində imkanlar yaradır.

Nəsiminin qəzəllərini təhlil edərkən maraqlı tarixi faktlarla qarşılaşırıq.

Belə ki, onun “İstəmə” qəzəlinin məzmunu və qəzəldə olan adların öyrənilməsi zamanı aydın olur ki, bu qəzəl 1386-1401-ci illərdə Teymurilərin Əlincəni mühasirəyə alan zaman qalada baş vermiş hadisələrə həsr edilib. Mənbələrdən məlumdurki, bəhs etdiymiz illərdə əmirlərdən biri Əmir Altun Əlincəqalanın müdafiə olunmasında mühüm rol oynayıb. Onun dövründə Əlincəqala döyüşçüləri 3 dəfə Təbriz şəhərinə hücum edib hər üçündə Təbrizi tuta biliblər. Bu illərdə Nəiminin də Təbrizdə olması Əlincəqala müdafiəçilərinin Nəimini ona qarşı olan qüvvələrdən qorumağa edilən cəhdlərini göstərir. Əmir Altun 1393-cü ildə xəyanət nəticəsində öldürülür. Bu hadisədən sonra 1394-cü ildə Nəiminin də Əlincəqala ətrafında faciəvi şəkildə edam olunması maraq doğuran tarixi faktlardan biridir. Hadisələrin baş verməsində xronoloji ardıcıllıq bu hadisələrin ard-arda baş verməsinin heç də təsadüfi olmadığını göstərir.

Nəsiminin “İstəmə” qəzəlində olan adları təhlil edərkən maraqlı faktlarla qarşılaşırıq. Qəzəldə qeyd olunan “Altunu tanı”, “sikkəsi fəzli-hünər”,”çinxislət” və yaxud, şairin özünə nəzərən yazdığı “səbəbkar” sözləri bu hadisənin baş vermə səbəbləri barəsində poetik mənalarla tarixi bilgilər verir, bu hadisənin səbəbini işıqlandırır:

Sən sana gər yar isən, gəl, ey könül, yar istəmə,

Yara dildar olsana sən yarı dildar istəmə.

Bivəfadır çün bu aləm kimdən istərsən vəfa,

Bivəfa aləmdə sən yarı vəfadar istəmə.

Gül bulunmaz bu dikənli dünyanın bağında çün,

Əbsəm ol, bihudə gülsüz yerdə gülzar istəmə.

Mərifətdir xalis altun sikkəsi fəzli hünər,

Altunu tanı, zağəlindən arı dinar istəmə.

Təhlili Nəsiminin bu qəzəli Əmir Altunun Əlincəqalaya buraxılmayıb Mərəndə gedərək orada öldürülməsindən sonra yazdığını göstərir. Yuxarıdakı beytlər Nəsiminin arzularının puç olmasını ifadə etməklə yanaşı “Altunu tanı” sözü Əmir Altuna, “sikkəsi fəzli hünər” sözləri skkə zərb olunan Əlincəqalaya və “Fəzl” adı Fəzlullahın bu hadisələrdəki iştirakına nəzərən deyilmiş rəmzi ifadələrdir.

Mənbələrdən Əmir Altunla Sultan Əhməd Cəlairinin oğlu Məlik Tahir arasında ədavət baş verdiyi məlumdur. Bu ziddiyətin ailə-məişət zəminində yaranması göstərilsə də məlum hadisənin Əlincəqala müdafiəçilərinin Əmir Altunun başçılığı ilə Təbrizə hücumlarından sonra başlaması sual yaradır. Qalada Əmir Altunla Məlik Tahir arasında münasibətlər gərginləşir, Əmir Altun 1393-cü ildə ərzaq tədarükü edib qalaya qayıdarkən Məlik Tahirin əmriylə qalaya buraxılmır. Bu zaman təsadüfən Əlincəqalaya gəlmiş 40 minlik Teymuri ordusu ilə döyüşərək mühasirədən çıxan Əmir Altun Mərəndə gedir. Lakin Mərənd hakimi onu xəyanətlə öldürür, başını isə Əmir Teymura göndərir. Əmir Teymur bu hadisədən hiddətlənir, Mərəndi dağıtdırır. Əlincəqalada baş vermiş bu hadisələrlə Nəsiminin “İstəmə” qəzəli arasında məna əlaqəsi hadisəni bu qəzəl əsasında daha aydın təhlil etməyə imkan verir:

Həqqə münkirdir fəqih, inanma ol şeytana kim,

Yoxdur ol çinxislətin zatında iqrar istəmə.

Arı göftar, ey könül, gerçəklərin nitqi dürür,

Hər diləgridə yoxdur arı göftar, istəmə.

Qəzəldəki “arı göftar”(təmiz danışıq-K.G) sözündən Məlik Tahirin Əmir Altuna öz apardığı mübarizədə mane olmayacağı barədə söz verdiyi, amma, “diləgrilik”(yalançılıq-K.G) edərək Əmir Altunun üzünə qala qapılarını bağladığı aydın olur. Bu da Əmir Altunun öldürülməsində mühüm səbəb rolu oynayır. Qəzəldəki “çinxislət” sözü isə Məlk Tahirin monqol soyundan olmasının aydın ifadəsidir.

Cifədir dünya, anın talibləri adı kilab,

Olma kəlb anın kim, oldu adı murdar istəmə,

Şərbəti ağuludur fani cahanın sən anın,

Şırbətindən nuşidarı umma, zinhar istəmə.

Dünyanın sevgisi ağır yük imiş məndən eşit,

Nəfsinə yük etmə anı ey səbəbkar istəmə.

Yuxarıdakı beytlərdə Nəsiminin apardığı mübarizəsinin acı nəticələri qəzəldə aydınlığı ilə təsvir olunub. Burada şair baş vermiş faciə ilə əlaqədar özünü “səbəbkar” adlandırması onun özünün də bu hadisələrdə iştirakını göstərən poetik ifadədir.

Bir əmin mərhəm bulunmaz, ey Nəsimi, bu gün,

Xəlqə faş etmə bu rəmzi, kəşfi əsrar istəmə.

Nəsimi bu hadisədən sonra tək qaldığını, lakin, “xəlqə”, yəni hər kəsə bu sirri açmaq istəmədiyini bildirib.

Mənbələrdə olan məlumatlarla qəzəldəki məlumatları qarşılaşdırarkən Əlincəqala müdafiəçilərinin Nəsiminin vastəçiliyi ilə Nəiminin qorunmasında fəal iştirak etdiyi, Əmir Altunun öldürülməsi ilə hadisələrin məcrasının dəyişməsi aydın olur. Nəiminin 1394-cü ildə Əlincəqala ətrafında faciəvi şəkildə edam olunması Əlicqala müdafiəçiləri ilə hürufilər arasında çox yaxın əlaqələr olduğunu deməyə əsas verir.

Göründüyü kimi, Nəsiminin qəzəllərindəki rəmzi mənalı məlumatlar Əlincəqalanın tarixinin öyrənilməsində mühüm rol oynayır. Nəsimi irsinin ətraflı öyrənilməsi Əlincəqalanın bəzi açılmayan sirrlərinə, tariximizin qaranlıq səhifələrinə işıq sala bilər.

Kamal Xanəgahı

Mətndə səhv varsa, onu qeyd edib Ctrl+Enter düyməsini basaraq bizə göndərin.

Iqrar liyevin mada tarixi

“Mən bütün Azərbaycan xalqının, hər bir Azərbaycan vətəndaşının Prezidentiyəm. Mənim borcumdur ki, imkan daxilində hər bir vətəndaş inkişafa, yaxşılığa doğru irəliləyişi görsün və onu hiss eləsin”

İlham Əliyev
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti

Xalqları dünyada məşhurlaşdıran təkcə onların zəngin təbii sərvətləri və maddi mədəniyyət inciləri deyil, həm də dünya siyasətində mühüm rol oynayan fenomen şəxsiyyətləridir. Məhz belə fenomen şəxsiyyətlərin müəyyənləşdirdiyi yol hər bir millətin strateji inkişaf konsepsiyasına çevrilməklə onun dünya arenasında özünə layiqli yer tutmasını təmin edir.
Belə nadir şəxsiyyətlərdən biri, müasir müstəqil Azərbaycan dövlətinin banisi ulu öndər Heydər Əliyev güclü dövlət yaratmaqla yanaşı, özündən sonra çoxşaxəli islahatların varisliyini uğurla təmin edə biləcək peşəkar lider də yetişdirib. “Mən ona özüm qədər inanıram və gələcəyinə böyük ümidlər bəsləyirəm” deyən Heydər Əliyevin xalqımıza özünün layiqli davamçısı kimi təqdim etdiyi İlham Əliyevin 13 illik prezidentlik fəaliyyətinin qısa təhlili belə bu fikrin təxmin deyil, qəti qənaət olduğunu sübut edir. Ümummilli Liderin müəyyən etdiyi strategiyanı ötən müddətdə uğurla həyata keçirən və yeni dövrün ruhuna uyğun zənginləşdirən Prezident İlham Əliyevin ölkəyə rəhbərlik fəaliyyətini diqqətlə nəzərdən keçirdikdə onun dövrün çağırışlarına çevik reaksiya verən, yüksək erudisiyaya və idarəetmə bacarığına malik, xalqına və dövlətinə qəlbən bağlı lider olduğu bir daha təsdiqini tapır. Prezident İlham Əliyevin rəhbərlik etdiyi Azərbaycan bu gün dünyanın siyasi sistemində özünəməxsus yeri ilə seçilir. Onunla hesablaşırlar, ona hörmət və ehtiramla yanaşırlar.
Azərbaycan xalqının Prezident İlham Əliyevə məhəbbətinin, inamının əsasında dövlətimizin başçısının liderlik keyfiyyətləri dayanır. Onu xalqa sevdirən ən mühüm xüsusiyyəti əsl dövlət başçısına xas qətiyyət, atdığı hər bir addımda milli maraqları öndə tutmasıdır. Prezident İlham Əliyevin verdiyi hər bir qərar Azərbaycan dövlətinin milli maraqlarına hesablanır. Xalqa xidmət etmək, hər bir azərbaycanlının Prezidenti olmaq onun həyat fəlsəfəsidir.
2003-cü ildə “Zəngin və qüdrətli Azərbaycan uğrunda” çağırışı ilə milyonları öz ətrafında toplayan Prezident İlham Əliyevin uğurlu daxili və xarici siyasəti ilə Azərbaycanda demokratik, hüquqi və dünyəvi dövlət quruculuğu prosesi daha müvəffəqiyyətlə həyata keçirilməyə başlandı. Dövlət başçısının xidmətləri ilə Azərbaycanda demokratik prosesi sürətləndirən siyasi islahatlar dönməz xarakter aldı. Ölkədə korrupsiya və rüşvətxorluğa qarşı mübarizənin gücləndirilməsini prioritet elan edən Prezident bu kimi halların aradan qaldırılması üçün təsirli tədbirlər gördü.

“Şəffaflıq hər bir ölkənin gələcəyini müəyyən edən məsələdir. Çünki şəffaflıq olmadan biz heç bir islahatı apara bilmərik və nə iqtisadi, nə siyasi cəhətdən ölkə sürətlə inkişaf edə bilməz”, – deyən Prezident İlham Əliyev dövlət strukturlarının fəaliyyətinin təkmilləşdirilməsi və şəffaflığın artırılması, vətəndaşlarla dövlət strukturları arasında bürokratik maneələrin aradan qaldırılması üçün aparılan islahatlar çərçivəsində innovativ addım atdı – Prezident yanında Vətəndaşlara Xidmət və Sosial İnnovasiyalar üzrə Dövlət Agentliyini yaratdı. Dövlət başçısı agentliyin nəzdində dövlət orqanları tərəfindən vətəndaşlara göstərilən xidmətlərin həyata keçirilməsini təmin edən “ASAN xidmət” mərkəzlərinin yaradılmasına göstəriş verdi. Bununla da dövlət orqanlarının fəaliyyətində şəffaflığın artırılması, vətəndaşlara göstərilən xidmətlərin təkmilləşdirilməsi, daha keyfiyyətli, rahat, yeni üslubda və müasir innovasiyaları tətbiq etməklə həyata keçirilən elektron xidmətlərə keçidin sürətləndirilməsi təmin olundu.
Prezident İlham Əliyev şəffaflığın təmin edilməsində peşəkar və müstəqil medianın formalaşmasını başlıca şərt hesab edir. Dövlət başçısı söz azadlığının, insanların obyektiv informasiya əldə etmək hüququnun təmin olunmasına yönəlmiş mühüm addım kimi KİV-lərin inkişafına və müstəqilliyinə dəstək vermək üçün xüsusi dövlət mexanizmi yaratdı. Hər il dövlət hesabına redaksiyalara birdəfəlik maliyyə yardımlarının göstərilməsinə başlandı. Mediaya dəstəyini getdikcə artıran Prezident 2010-cu ildə Mətbuat Şurasından edilən müraciətləri nəzərə alaraq jurnalistlər üçün Bakıda yaşayış binasının tikintisi haqda qərar verdi və bu bina 2013-cü ildə istifadəyə verildi. Jurnalistlər üçün tikilmiş daha bir yaşayış binası isə bu yaxınlarda onların ixtiyarına veriləcək. Dünya praktikasında ilk dəfə məhz Azərbaycanda jurnalistlər üçün ev tikilərək istifadəyə verildi.
Hazırda ölkədə internet azadlığının təmin olunması da mühüm prioritetlərdən biridir. Artıq əhalinin 70 faizinin internetə çıxış imkanı var. Prezident İlham Əliyevin Azərbaycanda söz və mətbuat azadlığının inkişafına dəstəyini yüksək qiymətləndirən media təmsilçiləri dövlət başçısını “Jurnalistlərin dostu” elan etdilər.
Prezident İlham Əliyevin ölkəmizin müstəqillik dayaqlarını möhkəmləndirməklə bağlı fəaliyyəti daha çox xarici siyasətdə özünü göstərdi. Xarici siyasət kursunda tarazlaşdırılmış konsepsiyaya üstünlük verən İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycanın beynəlxalq nüfuzu daha da artdı. Ölkəmizin dostlarının sayı çoxaldı, bizimlə müttəfiqlik etmək istəyən ölkələrin sırasına yeniləri əlavə olundu. Azərbaycan dünyada etibarlı tərəfdaş kimi tanındı və qəbul edildi. Bunu sübut edən ən böyük amillərdən biri Azərbaycanın BMT Təhlükəsizlik Şurasının üzvü seçilməsi oldu. Müstəqillik tariximizin ən böyük nailiyyəti olan bu hadisə Azərbaycanda yürüdülən siyasətə və ən nəhayət, beynəlxalq birliyin Prezident İlham Əliyevin fəaliyyətinə verdiyi önəmin təzahürünə çevrildi. Bu, dünya ictimaiyyətinin Azərbaycana olan inamını, etimadını göstərdi.
Prezident İlham Əliyevin milli-mənəvi dəyərlərimizə, müxtəlif dinlərə və sivilizasiyalara hörmətlə yanaşması, ölkədə güclü tolerantlıq ənənələrinin daha da möhkəmləndirilməsi Azərbaycanı nəinki regionda, bütövlükdə dünyada multikulturalizmin, dinlərarası və mədəniyyətlərarası dialoqun əsas mərkəzlərindən birinə çevirdi. Ölkəmizdə keçirilən beynəlxalq tədbirlər, dünya forumları, sivilizasiyalararası, humanitar, mədəniyyətlərarası dialoq forumları bunu göstərir. Bu gün multikulturalizm Azərbaycanın dövlət siyasəti və həyat tərzidir. Bu, artıq bütün dünyada qəbul edilir. Azərbaycan mədəniyyətlərin dialoqunun inkişafına, mədəni müxtəlifliyin qorunub saxlanmasına və sivilizasiyalar arasındakı qarşılıqlı münasibətlərin tənzimlənməsinə yönələn mühüm layihələrin reallaşdırılması, mötəbər forumların keçirilməsi sahəsində zəngin təcrübəyə malikdir. Tolerantlığın Azərbaycan modeli dünyada ən mükəmməl nümunədir. Odur ki, BMT-nin Sivilizasiyalar Alyansının VII Qlobal Forumunun Bakıda keçirilməsi təsadüfi deyil.

Azərbaycan xalqının digər dinlərin və mədəniyyətlərin nümayəndələrinə göstərdiyi yüksək tolerantlığın nəticəsidir ki, ötən ay Roma Papası Fransisk ölkəmizə səfər etdi. Papa Fransiskin bu tarixi səfəri bir daha ölkəmizdə müxtəlif dini icmalar üçün yaradılan şəraiti bütün tərəfləri ilə nümayiş etdirdi. Bu, təsdiqlədi ki, ölkəmizdə dini-milli zəmində heç vaxt münaqişələr, qarşıdurmalar baş verməyib, Azərbaycandakı dözümlülük, tolerantlıq mühiti, multikultural dəyərlərə sadiqlik unikal qardaşlıq və dostluq mühiti yaradıb. Dini, mədəni və tarixi abidələrin bərpasına, onların yenidən xalqın qan yaddaşına qaytarılmasına son dərəcə həssaslıqla yanaşan, bu sahədə həyata keçirilən layihələrə ciddi dəstək verən Prezident İlham Əliyevin son illərdə bir çox dini abidələrin bərpası ilə bağlı imzaladığı sərəncamlar, verdiyi tapşırıqlar indi ölkəmizdə mövcud olan milli-mənəvi dəyərlər sisteminin ayrılmaz hissəsinə çevrilib.
Prezident İlham Əliyevin mədəniyyət konsepsiyası Heydər Əliyev Fondunun layihələri ilə daha da dolğunlaşıb, ölkəmizin dünyada təbliğinə geniş imkanlar açıb. Bu layihələr sayəsində indi Azərbaycanı dünyada daha yaxşı tanıyırlar, Azərbaycan mədəniyyətinin sorağı hazırda böyük səhnələrdən gəlir, ölkəmizin təbliğinə xidmət edir. Musiqimizin təməl daşı olan muğam artıq dünya musiqisinə çevrilib. “Eurovision” kimi beynəlxalq mahnı müsabiqəsinə ev sahibliyi edən Azərbaycan bununla da müsabiqə tarixinə möhür vurub. Özlüyündə böyük mədəniyyət hadisəsi olan, lakin siyasi və iqtisadi əhəmiyyəti ilə daha çox diqqəti cəlb edən bu hadisə göstərdi ki, Qərblə Şərqin qovuşuğunda yerləşən Azərbaycan bütün dövrlərdə diqqət mərkəzində olub.
Beləliklə, Prezident İlham Əliyevin yürütdüyü uğurlu daxili və xarici siyasət nəticəsində Azərbaycanın müstəqillik dayaqları daha da möhkəmləndi, ölkəmiz dünyada söz və nüfuz sahibinə çevrildi. Bu fəaliyyətin təməlində xalqa bağlılıq, ulu öndər Heydər Əliyevin müəllifi olduğu azərbaycançılıq ideyasının cəmiyyətdə daha da bərqərar olması kimi strateji amil dayandı. Prezident İlham Əliyev çalışır ki, müxtəlif ölkələrdə yaşayan azərbaycanlılar, ilk növbədə, öz milli kimliklərini dərk etsinlər və qorusunlar, Azərbaycanın dilini, mədəniyyətini, mütərəqqi ənənələrini, tarixini yaşatsınlar, inkişaf etdirsinlər. Bu da bütün dünyada yaşayan soydaşlarımızın mədəni-mənəvi birliyinin təminatı baxımından ən mühüm şərtlərdən biridir. İlham Əliyevi xalqın sevimlisinə çevirən amillər sırasında təbii ki, onun tariximizə, şanlı keçmişimizə, müstəqilliyimizin simvolu olan dövlət atributlarına hörmət və ehtiram da xüsusi yer tutur. Məhz onun bu sahədə həyata keçirdiyi fəaliyyət konsepsiyası dünya azərbaycanlılarının vahid ideya ətrafında birləşdirilməsi üçün strateji xətdir.
Uğurlu fəaliyyət modeli bütün dünya tərəfindən qəbul olunan görkəmli dövlət xadimi kimi beynəlxalq miqyasda böyük nüfuz qazanan Prezident İlham Əliyev Azərbaycanın siyasi sisteminə qüsursuz siyasi mədəniyyət, milli mənəviyyatımıza uyğun siyasi əxlaq standartı, milli siyasi etika nümunəsi gətirdi. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə dünyada nümunə göstəriləcək bir inkişaf modeli formalaşdı: Bu, modern Azərbaycan dövləti modelidir. Onun rəhbərliyi ilə görülən işlər ölkəmizin gələcəyinin daha parlaq olacağını tam əminliklə deməyə əsas verir.
Prezident İlham Əliyevin reallaşdırdığı inkişaf konsepsiyası bütün azərbaycanlıların həyatına birdəfəlik daxil oldu. Çünki onun müəyyənləşdirdiyi dövlət siyasətinin mərkəzində ancaq bir qüvvə – Azərbaycan vətəndaşı dayanır. Bu illər ərzində İlham Əliyev gördüyü işlərlə bir daha sübut etdi ki, o, doğrudan da hər bir Azərbaycan vətəndaşının prezidentidir.

Икрар

Икрар (араб. إقرار) — признание кем-либо права другого человека и какого-либо своего обязательства перед ним.

В науке о хадисах икрар — молчаливое подтверждение пророком Мухаммадом дозволенности какого-либо действия, совершенного в его присутствии, либо высказывания, утверждения, также произнесенного в его присутствии.

Икрар — обязательное действие (ваджиб), в противном случае произойдет нарушение прав другого человека, вследствие чего на отрицающего право другого будет записан грех перед Богом.

Легитимность икрара в Исламе подтверждается аятами Священного Корана, Сунной, а также единогласным мнением ученых-богословов.

Кроме того, следует добавить, что ни один разумный человек не станет признаваться в том, к чему не имеет никакого отношения. По этой причине икрар принимается во внимание и берется в расчет.

Следует добавить, что икрар играет главенствующую роль в процедуре дознания подозреваемого в совершении какого-либо преступления. Поэтому в том случае, если подозреваемый признается в совершении преступления, то он будет признан виновным и получит наказание, соответствующее виду преступления.

Основные условия действительности икрара:

• совершеннолетие признаваемого,
• наличие здравого рассудка,
• добровольность и отсутствие какого-либо принуждения либо давления на признаваемого,
• произнесенное признание не должно вызывать каких-либо сомнений относительно его истинности,
• признание должно быть выражено одним из общепринятых способов: устно, письменно или при помощи жеста[1].

Подписывайтесь на наш канал в Telegram

Ссылки на богословские первоисточники и комментарий:

[1] См.: Министерство по делам вакуфов и вопросам ислама. Икрар // Энциклопедия фикха, 2-е изд. В 45 т. Кувейт, 1983. Т. 6. С. 46–79.

Материал принес пользу? Поделитесь ссылкой с друзьями в социальных сетях.

• Аят дня
• Хадис дня

Пророк Мухаммад (да благословит его Господь и приветствует) сказал: «Если человек совершает грех, на его сердце появляется черное пятнышко. Оставление греха [отстранение себя от него], раскаяние в содеянном и испрашивание прощения у Господа отполировывают сердце [удаляют с него это пятно]. Если же человек повторяет [те же] грехи снова и снова, пятно увеличивается до такой степени, пока не покроет все сердце [обернув его в некую беспросветную оболочку]. Это и есть то окутывание, обертывание (ар-р

Человек, ты, усердно трудясь (прикладывая усилия) [направляешься] к Господу своему [непрерывно движешься к смерти] и встретишься с этим [со всем тем, на что тратил свои силы, средства и время, увидишь воочию результат трудов] (Св. Коран, 84:6). [instagramline]