Press "Enter" to skip to content

Tədqiqat metodlarının ən çox yayılmış 8 növü

Bu metod bir iş araşdırmasında təsirli və sübut olunmuş cavablar vermək qabiliyyətinə malikdir.

Ətraf müHİTİN İQTİsadiyyati fəNNİNİn təTQİqat metodlari və funksiyalari

ƏM-dən istifadə dedikdə, təbiətlə cəmiyyət arasında münasibətlər, cəmiyyətin təbiətə təsirinin bütün formaları, onun qorunması tədbirləri ilə əlaqədar təşkilatların konkret fəaliyyəti, təbiətdən istifadə edən sahələrin, təbiətdən istifadəçilərin, təsərrüfat subyektlərinin fəaliyyəti nəzərdə tutulur. Tarixən ƏM-dən istifadənin inkişafı, 1-ci növbədə vacib təbii resursların istifadəsi və mühafizəsi, istehsalı, sonra yaaxşılaşdırılması və təkmilləşdirilməsi yolu ilə aparılmışdır. Genİş mənada ƏM-dən istifadə dedikdə fəaliyyətin elə sahəsi nəzərdə tutulur ki, orada iqtisadiyyat ilə resurs təminatı, resurslara qənaət, insanlar üçün mühitin qorunması və təbiətin müxtəlifliyinin mühafizəsi öz əksini tapsın. Təbiətdən istifadə və ya ƏMİ – ictimai-istehsal fəaliyyət prosesi olub, cəmiyyətin maddi və mənəvi tələbatlarını ödəmək üçün müxtəlif təbiət şərtlərində müxtəlif təbii resurslardan istifadədir.N.F.Reymersə (1992) görə təbiətdən istifadə özündə aşağıdakıları birləşdirir: a) mühafizəsi, bərpaolunma və təbii resurslardan təkrar istifadə, onların çıxarılması və təkrar emalı; b) insanın həyatı üçün təbii şəraitin qorunması və istifadə olunması; c) təbii sistemlərin qorunması, bərpa olunması, ekoloji tarazlığın səmərəli dəyişdirilməsi; ç) insanların sayının idarə olunması Təbiətdən istifadə səmərəsiz və səmərəli ola bilər. Səmərəsiz istifadədə təbii – resurs potensialının saxlanılması təmin olunmur, təbii mühitdə yoxsullaşma yaranır, keyfiyyət dəyişir, ekoloji tarazlığın və ekosistemin pozulması təbii mühitin çirklənməsi və tükənməsi ilə müşayət olunur.Səmərəli istifadə təbii zənginlikdən elmi – əsasdırılmış kompleks şəkildə istifadəni nəzərdə tutur. Bu halda təbii-resurs potensualının maksimum saxlanılmasına səy göstərilir.Y.Oduma (1975) görə təbiətdən istifadənin səmərəliliyi ikimənalı məqsəd daşıyır:

– ətraf mühitin elə vəziyyətini təmin etmək lazımdır ki, o maddi təminatla yanaşı estetik və istirahətə olan ehtiyacı da təmin edə bilsin;

– fasiləsiz olaraq faydalı bitkilər əldə etmək, heyvanların və başqa materialların istehsalını təmin etmək üçün tarazlaşdırılmış dövrlərin yaranmasını təmin etmək lazımdır.Sosial-iqtisadi inkişafda təbii faktorların rolunun artması və ƏM-dən istifadəyə kapital qoyuluşunun yüksəlməsi iqtisadi elmlər sistemində yeni bir istiqamətin — ƏMİ-nin yaranmasina təkan verdi. Bu termin 1970-ci illərdən işlədilməyə başlamışdır.ƏMİ-nin predmetini insanlar ilə ətrah mühit arasındakı qarşılıqlı əlaqədə yaranan prosesler, təbiətin gücü və resurslardan istifadə, onlarin mühafizəsi, bərpası, yeni ekoloji-iqtisadi münasibətlər təşkil edir.ƏMİ-nin məqsədi cəmiyyətin təbii resurslarla təminatının məqbulluğu, onlara geniş istifadə şəraitinin yaradıması, təbii mühitin məhsuldarlığının artırılması, bərpa olunmayan təbii ehtiyatların kompleks istifadəsi, itkinin qarşısının alınması, ətraf mühitə texnogen tullantıların atılmasının yeni texnologiyanın tədbiqi ilə azaldılması və əhali sağlamlığına təsirin minimuma endirilməsindən ibarətdir.ƏMİ fənni müxtəlif miqyaslı və səviyyəli ekoloji-iqtisadi sistem əsasında fəaliyyət göstərir. Ekoloji-iqtisadi sistem dedikdə iqtisadiyyat ilə təbiətin inteqrasiyası, təbiətdə baş verən hadisələrlə ictimai istehsalın birgə fəaliyyəti və qarşılıqlı əlaqəsi başa düşülür. Ekoloji-iqtisadi sistemin mühüm gostəricisi-regionallıq və ayri-ayri ərazilərin inkişafidır.

ƏMİ fənni aşağıdakı metodlardan istifadə edir:

1.Dialektiv metod. Bu metod ekoloji və iqtisadi proseslerin tədqiqatını vahid müstəvidə öyrənməyi təklif edir. Metodun əsas xüsusiyyəti təcrübə ilə nəzəriyyənin vəhdətindən ibarətdir.

2.Tarixi metod. Bu münasibətlərin tarixinin öyrənilməsi ekoloji-iqtisadi sistemin həm müasir vəziyyətinin, həm də gələcək inkişafının elmi əsaslandırılmış proqnozunun müəyyənləşdirilməsi üçün əhəmiyyətlidir.

3.Sistemli yanaşma. Bu ƏM öyrənilməsində sistemli yanaşma təbii resursların mənimsənilməsi və istehlakı, ətraf təbii mühitin mühafizəsi və ya bərpası istiqamətində mürəkkəb prosesləri tədqiq edir.

4.Normativ metod. Burada ekoloji normativlər: TİH, KBH və s. müəyyənləşdirilir.

5.İqtisadi-riyazi modelləşdirmə-i təbiətdən istifadədə xərclərin sərfinin hesablanması, təbii resursların iqtisadi qiymətləndirilməsi, təbii mühitin çirklənməsindən dəyən iqtisadi zərər və digər ekoloji-iqtisadi parametrlərin müəyyən edilməsində istifadə olunur.

6.Kartoqrafik metod. Bu metodla təbii resursların qiymətləndirilməsi, regionlarda təbii hadisələrin proqnozunun verilməsi, təhlükəli hadisələrin qarşısının alınması üçün təbiəti mühafizə tədbirləri və istehlakı qiymətləndirilir.

7.Kosmik tədqiqatlar metodu. . Yerin süni peykləri, kosmik stansiyalar və yerləşdirilmiş avadanlıqlar vasitəsilə aparılmış kosmik çəkilişlərdə yer haqqında daha geniş məlumatlar, qlobal təbii proseslərin izlənməsi həyata keçirilir.

ƏMİ fənni iqtisadi nəzəriyyə və digər iqtisad elmləri, təbiət elmlərindən coğrafiya, biologiya, geologiya, torpaqşünaslıq, meşəçilik, meteorologiya, hidrologiya, landşaftşünaslıq və s. elmlərlə qarşılıqlı əlaqalidir.

ƏMİ-nin funksiyaları aşağıdakılardır:

1.istiqamətləndirici- ekoloji məqsədin müəyyənləşdirilməsi və onun reallaşması yollarının seçilməsi

2.koordinasiyaedici- təbii resursla təlabatın balanslaşmış miqdarının təminatı, təbiətdən istifadəçilər və istehsal ilə cəmiyyətin ekoloji maraqların razılaşdırılması

3.stimullaşdırıcı- cəmiyyətin və təsərrüfat subyektlərinin fəaliyyətində təbiəti mühafizənin aktivləşdirilməsi

Bu funksiyaları yerinə yetirmək üçün ƏMİ aşağıdakı vəzifələri irəli sürür:

1.İqtisadiyyatın inkişafında resurs qoruyucu strateji istiqamətin işlənməsi və dövlətin ekoloji siyasəti

2.dövlət tənzimləmə, proqnozlaşdırma sisteminin formalaşması və təbiəti mühafizə tədbirlərinə nəzarət

3.bazar münasibətləri şəraitində ƏM-dən istifadənin təsərrüfat mexanizminin tədqiqi və elmi əsaslandırılması

4.təbiətdən istifadənin idarə edilməsinin təşkilatı məsələlərinin təkmilləşdirilməsi

5.ƏMM-nin iqtisadi mexanizminin işlənilməsi və effektli təbiətdən istifadədə bazar vasitələrinin tədbiqi

6.istehsal obyektlərində təbiəti mühafizə fəaliyyətinin iqtisadi gösəricilərində metodiki yanaşmanın və ətraf mühitə təsiri vəziyyətinin nəzəri əsaslandırılması

7.ətraf mühitə təsir edən zərərli təsirlərin azaldılması, təbii resurslardan istifadənin effektivliyinin yüksəldilməsi, məhsulun kompleks emalı, təkrar istehsalı və s. üçün metodların seçilməsi.

Tədqiqat metodlarının ən çox yayılmış 8 növü

The Tədqiqat metodları Bunlar bir təhsil sahəsinə tətbiq olunan sistematik və nəzəri təhlil yolu ilə nəticələr əldə etmək üçün məlumat toplamaq, sualları formalaşdırmaq və cavablandırmaq üçün alətlərdir.

Tədqiqat sosioloqlar, psixoloqlar, tarixçilər, jurnalistlər, akademiklər, alimlər, yazıçılar və digər tədqiqatçılar üçün çox faydalı olan bir sıra metodları əhatə edir.

Məlumat əldə etmək bir çox hallarda nəticələri qiymətləndirmək üçün fərqli çəkmə metodları və statistik ölçmə tərəziləri vasitəsi ilə sənədli və insan mənbələrindən istifadə edərək geniş axtarışları tələb edir.

Tədqiqat metodları bir problemi tapır və məhdudlaşdırır, daha sonra yoxlanılan və ya dəstəklənən fərziyyələr yaratmaq üçün vacib məlumatları toplamağa imkan verir. Bu şəkildə, iş araşdırması üçün ən uyğun qərarlar qəbul edə bilərsiniz.

İstifadə ediləcək metodologiya bir çox hallarda: müsahibələr, sorğular, demoqrafik analiz, risklər və ya təhdidlər, tarixi və müasir məlumatlar, nəşrlər, kitablar və digər araşdırma yollarını əhatə edə bilər.

Müxtəlif prosedurlardan istifadə edərək istintaq bu günə qədər kəşf edilməmiş və ya sadəcə müəyyənləşdirilməyən və ya etibarlı nəticələr əldə etmək üçün dərindən öyrənilməmiş həqiqəti tapmaq üçün stimullaşdırılır.

Hər bir araşdırmanın məqsədləri məhdudlaşdırılsa da, bu axtarışlara bir sıra hədəflər daxil edilə bilər: yeni biliklər əldə etmək, vəziyyətin, qrupun və ya şəxsin xüsusiyyətlərini bilmək, hadisənin tezliyini təyin etmək və ya digərləri arasında səbəblərə və dəyişkənlərə görə fərziyyəni yoxlamaq. .

Tədqiqat metodlarının növləri

Bir istintaqın motivatorları, hadisənin çıxılması, müşahidəsi və ya təcrübəsi ilə atılan fərziyyələri başa düşərək cavab tapılmasına gətirib çıxaracaq yolu bilmək üçün vacibdir.

İstifadə ediləcək hər bir tədqiqat metodu öyrəniləcək vəziyyətin xüsusiyyətlərindən və tələblərdən asılı olacaqdır ki, bundan sonra işdə qarşıya qoyulmuş məqsədlərə ən uyğun proseduru seçə biləsiniz.

Kəmiyyət metodu

Bu metodun məqsədi ətraflı məlumat və nəzəri prinsiplərdən istifadə edərək bir işin genişləndirilmiş məlumatlarını aşkarlamaq və tapmaqdır.

İnsan davranışını və bunun səbəbini anlamaq lazımdır. Bu metodda tədqiqat obyekti mümkün qədər böyük obyektivliyi təmin etmək üçün hər hansı bir fərdi düşüncədən ayrılmış xarici hesab olunur.

Tədqiqatı, iş nümunəsi ilə əlaqəli ümumi qanunlara işarə edərək normativdir.

Məlumat toplanması ümumiyyətlə digərləri arasında obyektiv testlərdən, ölçü alətlərindən, statistik məlumatlardan, testlərdən ibarətdir. İştirakçı, hərəkətli və etnoqrafik tədqiqatlara bölünür.

Keyfiyyətli metod

Pozitivist və neopozitivist prinsipə əsaslanır və məqsədi təklif olunan bir nəzəriyyəni qurmaq və gücləndirmək üçün kəmiyyət dəyərlərini və hadisələrini öyrənməkdir.

Şərh, müşahidə, müsahibə və hekayələr yolu ilə humanist bir perspektivdən subyektiv və fərd üzərində dayanır.

Bu metodda vəziyyətlərlə əlaqəli riyazi modellərdən və nəzəriyyələrdən istifadə olunur. Təbii elmlərdə, biologiyada, fizikada və başqaları arasında mütəmadi olaraq istifadə olunur.

Sizi maraqlandıran keyfiyyət və kəmiyyət tədqiqatları: xüsusiyyətləri və fərqləri.

İnduktiv metod

Bu metod vasitəsilə real vəziyyətin sistematik müşahidəsindən başlayan ümumiləşdirilmiş mövzuları və nəzəriyyələri kəşf etməyə kömək edən ümumi qənaətləri formalaşdıran faktların fərdi öyrənilməsi yolu ilə müəyyən vəziyyətlər təhlil edilə bilər.

Yəni, ümumi qanunları müəyyənləşdirmək üçün öyrənmə elementlərinin təcrübəsi və müşahidəsi əsasında fərziyyələrin formalaşdırılmasına istinad edilir. Qanunauyğunluqları axtarmaq üçün dəyişənlərdə sıralanan məlumatların toplanmasından ibarətdir.

Deduktiv metod

Son nəticələrə dəstək ola biləcək məntiqi mülahizələr və fərziyyələr vasitəsilə konkretə diqqət yetirmək üçün ümumi bir metoddan bəhs olunur.

Bu proses əvvəllər təklif olunmuş təhlillərə, qanunlara və prinsiplərə əsaslanaraq təsdiqlənmiş və müəyyən hallarda tətbiq olunduğu sübuta yetirilmişdir.

Bu metodda bütün tədqiqat səyləri müşahidə olunan və ya yaşananlara deyil, toplanan nəzəriyyələrə əsaslanır; Çözümlərin həyata keçirilməsinə gedən yolu çıxarıb araşdırma vəziyyətini müəyyənləşdirmək və yekunlaşdırmaq üçün bir şərtdən başlayır.

İnduktiv və deduktiv metod: xüsusiyyətləri və fərqləri ilə maraqlana bilərsiniz.

Analitik metod

Tədqiq ediləcək bütün işi təşkil edən bölmələrin bölünməsindən, səbəb, nəticə və təbiət əlaqələrinin qurulmasından məsuldur.

Aparılan təhlillərə əsasən davranışları anlamaq üçün bənzətmələr və yeni nəzəriyyələr yaradıla bilər.

Hər bir elementi ayrı-ayrılıqda daha dərindən öyrənmək üçün ümumi nəzəriyyəni təşkil edən elementləri parçalayaraq konkretin mücərrəd şəkildə başa düşülməsində inkişaf edir və bu yolla tədqiqat fenomeninin mahiyyətini açmaq üçün mahiyyətini bilirik.

Sintetik metod

Bir obyektin və ya hadisənin dağınıq hissələrinin yenidən qurulmasına baxın, onları dərindən araşdırın və hər detalın xülasəsini yaradın.

Bu metodun prosesi mücərrəddən konkretə qədər vahid təşkil edən hər seqmenti bir araya gətirmək və onu başa düşmək üçün inkişaf etdirilir.

Düşüncə və sintez yolu ilə təhlilin görkəmli elementləri metodik və qısa şəkildə dərindən öyrənilir, öyrənilənlərin hər bir hissəsini və xüsusiyyətlərini tam başa düşmək üçün.

Sizi maraqlandıra bilər Analitik-sintetik metod nədir?

Elmi metod

Nəzəri bilikləri subyektivliyə səbəb olmayan etibarlı alətlərdən istifadə edərək etibarlılıq və elmi yoxlama ilə əldə etmək üçün bir sıra texnika və prosedurlar təklif edir.

Bəzi təcrübələr vasitəsilə eyni hadisəni çoxaltmaq bacarığı, fərqli şəxslərin tetiklediği fərqli kontekstdə eyni mexanizmlərdən istifadə edilərək nümayiş etdirilir.

Bu metod bir iş araşdırmasında təsirli və sübut olunmuş cavablar vermək qabiliyyətinə malikdir.

Tədqiqat problemlərinə həll yolları verən və qanunları elan etməyə sövq edən fenomenlərin obyektiv şəkildə izahına imkan verdiyi üçün ən faydalı prosedurlardan biri hesab olunur.

İnkişafı toplanan bilikləri fəth etmək, sifariş vermək və anlamaq üçün düzəliş və inkişaf axtaran saf və tam prinsiplərlə nizamlı bir şəkildə sərt və aydın şəkildə məntiqlidir.

Müqayisəli metod

Münasibətləri tapmaq üçün fərziyyələrin yoxlanılması üçün istifadə olunan və müqayisəli təhlillər aparmaq üçün çoxsaylı halların sənədləşdirilməsinə əsaslanan oxşarlıqlar və sistematik müqayisələrin axtarışı prosesi.

Əsasən fərqləri və münasibətləri tapmaq və beləliklə bir işi və ya problemi müəyyənləşdirmək və gələcəkdə tədbir ala bilmək üçün iki və ya daha çox elementi yan-yana yerləşdirməkdən ibarətdir.

Müqayisədən istifadə yeni bir fərziyyələrə və ya böyümə və inkişaf nəzəriyyələrinə səbəb ola biləcəyi üçün mövzunu başa düşməkdə faydalıdır.

Müşahidə, təsvir, təsnifat, müqayisənin özü və nəticəsinin önə çıxdığı bir neçə mərhələyə malikdir.

İstinadlar

  1. Bisquerra, R. Tədqiqat metodlarının təsnifatı. (1989). Qurtarıldı: dip.una.edu.ve.
  2. Derek Qarnizon. Tədqiqat metodları. Mənbə: nersp.nerdc.ufl.edu.
  3. C.R Kothari. Tədqiqat metodologiyası. (2004). Qurtarıldı: modares.ac.ir.
  4. Araşdırma metodları. Mənbə: teach-ict.com.
  5. Martyn Shuttleworth. Müxtəlif tədqiqat metodları. Mənbə: explorable.com.
  6. Francisco Bijarro Hernández. Elmi Tədqiqatlar üçün Strateji İnkişaf. Eumed.net saytından bərpa edildi.

NƏSİRƏDDİN TUSİ

XIII əsrdə yaşamış böyük Azərbaycan mütəfəkkiri Nəsi­rəddin Tusinin iqtisadi nəzəri biliklər sahəsində qiymətli fikir və ideyaları vardır.

Tusi iqtisadi münasibətləri öyrənən və “İctimaiyyət” adlan­dırdığı elmin mövzusunu iqtisadiyyatı, onu əks etdirən hadisə və prosesləri öyrənməkdə görürdü. O yazırdı ki, icti­maiyyət birgə əməyin həqiqi və ümumi inkişaf qanunları haq­qında nəzəriyyədir. Bu elmin mövzusu (obyekti) ictimai əməklə birləşən və istehsalı ən kamil təşkil edən insanlar münasibəti sistemidir. O, elmi abstraksiya və induktiv təfəkkür metodlarından istifadə edərək öyrəndiyi hadisə və proseslərin mahiyyətini, səbəb və nəticə əlaqələrini öyrənmişdir.

İnsan, onun ictimai-iqtisadi fəaliyyət və davranışı Tusi fəaliyyətinin özəyini təşkil etmişdir. O, göstərmişdir ki, cəmiyyə­tin həyatında əmək aparıcı rol oynayır və insanlar arasında iq­tisadi əlaqələri zəruriləşdirir. İnsanı ictimai varlıq hesab edən Tusi göstərirdi ki, onun başqa canlılardan fərqi və üstünlüyü şüurlu ictimai əmək fəaliyyəti ilə bağlıdır. Ona görə də insan çalışmalı, işgüzarlığı və qabiliyyəti ilə yaşayış vasitələrini əldə etməlidir. Nemətlərin istehsalı və sərvətlərin əldə olunması üçün əmək bölgüsünün xüsusi rola malik olduğunu qeyd edirdi.

Tusinin fikrincə, birgə əmək sistemi vasitəsilə müxtəlif peşələrə yiyələn­mək qarşılıqlı köməyə və hamının xeyrinə olan ictimai bir sistem daxilində baş verir. Mütəfəkkir qeyd edirdi ki, insan mənəviyya­tını əks etdirən ruh, əxlaq, nəfs, ağıl, şüur, idrak və s. o vaxt bəhrəsini verə bilər ki, ictimai əməklə birləşən və istehsalı ən kamil təşkil edən insanlar, evdarlıq elmini, ölkənin idarəetmə qaydalarını öyrənə bilsinlər. O, cəmiyyətin bir sistem halında fəaliyyət göstərdiyini, ayrı-ayrı fərdlərin isə bu sistemin bir ünsürü ol­duğunu və onların qarşılıqlı əlaqə və asılılıqda olduğunu qeyd edirdi.

Tusi pulun yaranması zəruriliyini qeyd edərək ya­zırdı ki, pul olmadan müxtəlif dəyərli əmtəələrin mübadiləsi, alıb-verilməsinin ümumi bir məxrəcə gətirilməsi və bu işdə nizam yaradılması mümkün olmazdı. Pulun ümumi dəyər ölçüsü rolunu yerinə yetirdiyini və onun əlverişli tədavül vasitəsi olduğunu qeyd etmişdir. O, qiyməti istehlakçı mövqeyindən və faydalılıq nöqteyi-nəzərdən öyrənmişdir.

Tusi milli gəlirə cəmiyyətin gəliri və ona cəmiyyətin müxtəlif sosial təbəqələrinin gəlirlərinin ümumi məbləği kimi baxmışdır. Onun fikrincə, məcmu gəlir maddi istehsal sferasında yaranır.

Tusi cəmiyyətdə istehsal, təkrar istehsal, bölgü və isteh­lak məsələlərinə, burada insanlar arasında yaranan münasibətlərə toxunur və qeyd edirdi ki, insan özünü və nəslini ya­şatmağa, təkrar istehsal etməyə möhtacdır, insanın istehsal, birgə əmək fə­aliyyətinin təbii və son məqsədi tələbatın ödənilməsidir. O, bunu müəyyən ictimai formada təşəkkül tapan və fəaliyyət gös­tərən insan qruplarının ünsiyyət və əlaqəsində görürdü. Tusi yığıma təkrar istehsalın şərti kimi baxmış və yığımı artırmaq üçün istehlak xərclərinin azaldılmasını zəruri hesab etmişdir.

O, dövlət xəzinəsinin gəlirləri və xərclərinin müəy­yən edilməsində, uçot və nəzarətin həyata keçirilməsində maliyyəçi­lərin və mühasiblərin xüsusi rolu olduğunu qeyd edirdi. Onun fikrincə, bu qəbildən olan bilik və vəzifə adamları əhalidən alınan vergilərin miqdarına, dərəcə və ödənilməsi qaydalarına düzgün əməl etməli və bunları ədalət qanunları əsasında həyata keçirməlidirlər.

İdarəetməni “siyasət” adlandıran Tusi ona xalqın rifahını artıran mühüm amil kimi baxmış, diqqətini xalqa xidmət edən, onun mənafeyini ifadə edən ölkə siyasətinə yönəltmiş və bu cür siyasəti faydalı saymışdır.

Tusi Azərbaycan və dünya iqtisadi fikir ta­rixində mühüm yer tutan mütəfəkkir alim və dövrünün böyük iqtisadçısıdır.

P.S. Yaradıcılığı ensiklopedik səciyyə daşıyan Nəsirəddin Tusinin tam adı Xacə Nəsirəddin Əbu Cəfər Məhəmməd ibn Məhəmməd ibn Həsən Tusi olmuşdur. Mütəfəkkirin əsl adı Məhəmməd, atasının adı Məhəmməd, babasının adı Həsəndir. Dövrünün ağıllı, bilikli, görkəmli alimi olduğuna görə xalq ona “Nəsirəddin” adını vermişdir. Tusi ləqəbini isə Tus şəhərində anadan olduğuna görə qəbul etmişdir. Ona həmçinin Xacə (Cənab), habelə həmin mənada Mövla da demişlər.

Filosof, astranom, riyaziyyatçı, tarixçi, maliyyəçi, ilahiyyatçı, hüquqşünas və dövlət xadimi olan Tusi tərbiyəçi ailəsində anadan olmuşdur. İlk təhsilini atasından almışdır. O, gənclik illərində biliyini artırmaq məqsədilə Yaxın və Orta Şərqin bir sıra böyük şəhərlərinə səfər etmişdir. Kəlam və fəlsəfə elmlərinə xüsusi maraq göstərmiş, bir çox dilləri öyrənmişdir. Alim mineralogiya, fizika, tibb, iqtisad, coğrafiya, musiqiyə dair əsərlər də yazmışdır.

Tusi “Ələmut” (Qartal yuvası) qalasında 12 il sürgün həyatı keçirmişdir. O, Çingiz xanın nəvəsi Hülaku xanın şəxsi məsləhətçisi olmuşdur. Həmçinin Marağa rəsədxanasının banisi kimi xüsusi rəğbət qazanmışdır. Hülaku xan rəsədxananın tikintisinə 20 min dinar pul sərf etmişdir. Təchiz olunan astronomik cihazlarına görə həmin dövrdə bu rəsədxananın tayı-bərabəri yox idi. Burada 400 min cilddən çox əlyazması olan zəngin kitabxana var idi. Marağa rəsədxanası (Elm və müdriklik evi) o dövrdə Şərqdə ilk çoxsahəli elm ocağı idi.

Alimin qəbri üzərində bu sözlər yazılıb: “Elmin köməkçisi, elm ölkəsinin şahı. Dövrün anası belə oğul hələ doğmamışdır”.

Hazırladı: elmi işçi Gülnarə Fətəliyeva

Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.