Kimsə mənzildən köçürsə, mən onun hara köçdüyünü necə biləcəm

Hüquqşünas Səməd Vəkilov mirasda əmlak idarəçiliyi məsələsinə toxunub. Onun sözlərinə görə, MM-yə əsasən, ölmüş şəxsin (yəni miras qoyanın) əmlakı vərəsələrə qanun və ya vəsiyyət üzrə, yaxud hər iki əsasla keçə bilər. “Miras qoyanın ölümündən sonra vəsiyyətnaməsi (yazılı) varsa, əmlak vəsiyyət üzrə, vəsiyyət yazılmadıqda isə əmlakın vərəsələrə qanun üzrə keçməsi nəzərdə tutulur. Bəzən vəsiyyət qoyan əmlakının yalnız bir hissəsi barədə vəsiyyətnamədə göstəriş verir. Bu halda vərəsəlik həm vəsiyyət, həm də qanun üzrə həyata keçirilir. Vətəndaşın vərəsəlik hüququnun gerçəkləşməsi mirasın açılması ilə başlayır. Qanuna görə, miras fiziki şəxsin ölümü və ya ölmüş elan edilməsi ilə açılır. MM-nin 1151-ci maddəsinə görə, miras əmlakına- miras qoyanın öldüyü məqamadək malik olduğu əmlak hüquqları toplusu daxildir.

Peyğəmbərə gələn ilk vəhy

Ürvə ibn əz-Zubeyir ona, Peyğəmbərin (s.a.v) zövcəsi Aişənin belə xəbər verdiyini rəvayət edir:
“Peyğəmbərə (s.a.v) ən birinci vəhyin gəlməsinin başlaması, yatdığı zaman sadiq yuxu görməsi olub ki, oyandıqda gördüyü hər bir yuxu sübh açılan kimi açıq-aşkar qarşısına çıxardı. Sonra ona tənhalığa çəkilmək istəyi sevdirildi.Hira mağarasında tənhalığa çəkilərək orada ailəsinə dönmədən bir neçə gecə ibadət edərdi. Bu məqsədlə yanında azuqə ehtiyatı olardı. Sonra Xədicənin yanına qayıdaraq eynilə bir neçə günlük azuqə götürərdi. Nəhayət bir gün Hira mağarasında ikən birdən ona Haqq gəldi. Onun yanına Mələk gəldi və “Oxu” deyərək əmr etdi.
O: “Mən oxuya bilmirəm” deyə, cavab verdi. Sonra belə dedi: “Məni qaldırıb taqətim kəsilənədək sıxdı, sonra buraxıb: “Oxu” deyərək əmr etdi.
Mən yenə: “Oxuya bilmirəm” dedikdə, ikinci dəfə qaldırıb taqətim kəsilənədək sıxdı, sonra yerə buraxıb: “Oxu” deyərək əmr etdi.
Mən yenə də: “Oxuya bilmirəm” dedikdə, məni üçüncü dəfə qaldırıb taqətim kəsilənədək sıxdı, sonra yerə buraxıb dedi: “Yoxdan yaradan Rəbbinin adı ilə oxu. O, insanı laxtalanmış qandan yaratdı. Oxu, sənin Rəbbin ən böyük kərəm sahibidir. O Rəbbin ki, qələmlə insana bilmədiklərini öyrətdi.” (əl-Alaq 1-5).
O, qorxudan boynunun əti titrəyərək Xədicənin yanına gəldi və o, “Məni örtün, məni örtün” deyərək təkrarlayırdı. Onu örtdülər. Qorxu ondan getdikdən sonra, Xədicədən:
“Ey Xədicə, mənə nə olur?” deyə soruşdu. Ona: “Nəfsim üçün qorxdum” deyə, başına gələni xəbər verdi.
Xədicə ona: “Xeyr! Müjdə olsun sənə. And olsun Allaha ki, O səni heç vaxt alçaltmaz. And olsun Allaha ki, sən qohumluq əlaqəsi saxlayır, düz danışır, aciz olanın ağırlığına yüklənir, kasıbı, qazana bilməyəni qazandırır, qonağı yedizdirir və haqq işlərdə kömək edirsən.”
Xədicə onu götürüb Varaqa ibn Nofəl ibn Əsəd ibn Əbd əl-Uzzanın yanına apardı. O, Xədicənin əmisi oğlu, atasının qardaşı idi. Cahillikdə nəsraniliyi qəbul etmiş bir kişi idi, ərəbcə yaza bilirdi. İncili Allah istədiyi yerə qədər ərəbcə yazmışdı. Gözləri tutulmuş yaşlı insan idi. Xədicə ona:
“Ey əmi, qardaşın oğlunu bir dinlə” deyə müraciət etdi.
O: “Qardaşım oğlu, nə görürsən?” deyə soruşdu.
Peyğəmbər ona gördüyü şeyi xəbər verdikdə, Varaqa ona belə dedi:
“Bu, İmran oğlu Musaya enən Namusdur (Cəbrail nəzərdə tutulur). Kaş ki, cavan olaydım, kaş ki, tayfanın səni çıxardıqları (qovduqları) zaman sağ olaydım.”
Peyğəmbər (s.a.v) ondan:
“Məgər onlar məni çıxaracaqlar?” deyə soruşdu.
Varaqa ona: “Bəli, sənin gətirdiyinlə gələn elə bir kəs yoxdur ki, onunla düşmənçilik edən olmasın. Sənin o günlərinə kimi qalsam, sənə var gücümlə kömək edərəm” deyə ona cavab verdi.”

Yəhyanın belə dediyi rəvayət olunur: “Əbu Sələmədən belə soruşdum: “Qurandan ən birinci nazil olan hansıdır?
O: “Ey bürünüb sarınan!” deyə cavab verdi.
Mən ondan: “Bəlkə “Oxu” deyə soruşdum?
O belə cavab verdi: “Cabir ibn Abdullahdan (r.a) belə soruşdum:
“Qurandan ən birinci nazil olan hansıdır? O: “Ey bürünüb sarınan” deyə cavab verdi.
Mən ondan: “Bəlkə “Oxu” deyə soruşdum?
O, belə cavab verdi: “Sizə Peyğəmbərin bizə danışdığını söyləyəcəyəm!” və belə dedi:
“Hira mağarasında bir ay qaldım, bir ay tamam olduğu vaxt, vadinin ortasına endim. Çağırıldığımı eşitdiyim zaman, önümə və arxama, sağıma və soluma baxdım, heç kəsi görmədim, sonra yenə çağırıldım, yenə də heç kəsi görmədim. Sonra yenə çağırıldım, başımı qaldırdığım vaxt Onu (yəni, Cəbraili ) havada, ərşin üzərində gördüm. Məni şiddətli titrəmə bürüdü. Xədicənin yanına gəlib “Məni örtün”, dedim. Məni örtüb, üstümə su tökdülər. Allah-Təala bu ayəni nazil etdı: “Ey bürünüb sarınan! Qalx, qorxut! Öz Rəbbini uca tut! Libasını təmizlə! Pisliyi tərk et!” (Əl-Muddəssir / 1-4).

Kimsə mənzildən köçürsə, mən onun hara köçdüyünü necə biləcəm?

Hazırda BMT-nin səfiri olan qaradarəli model Varis Dirienin (dünya şöhrətli “Səhra çiçəyi” adlı kitabın müəllifi) müsahibələrinin birində maraqlı fikiri var. “Mənim Somalimdə qadınları kiçik yaşında sünnət etmək bizə qalan ən dəhşətli adət mirasıdır. Belə mirası lənətə gəlsin. O insan xoşbəxtdir ki, onun var-dövlətdən qabaq gözəl adət ənənəsi olsun və bu mirasla fəxr etsin”.

Ağıllı cəmiyyətlərdə insanlar miras deyəndə, sağlam genləri daşımaqla öyünürlər. Əlbəttə məsələnin maddi tərəfi ilə yanaşı mənəvi tərəfi də vacibdir. Axı vərəsə axtarışında, madiyyat bölündükdə ətrafın mənəviyyatı da sınağa çəkilir. Və əbəs yerə deyil ki, qanunlardan qabaq əsrlərdir, bu bölgü adət -ənənəyə uyğun aparılıb. Necə ki, keçən əsrin 30-cu illərinə qədər Azərbaycanda miras bölgüsü elə adət-ənənə (eləcə də, şəriət) çərçivəsində həllini tapıb. Bu gün dəyərlər dəyişdiyindən problemə yanaşma da başqa cürdür. Bəzən ailə içində malın bölünməsi, vərəsənin seçilməsi barədə danışmağı əskiklik bilirlər. Heç vəsiyyət edənə imkan da vermirlər ki, sağlığında mal bölgüsü aparsın. Bu da sonralar çox halda narazılığa gətirib çıxarır. Son zamanlar vərəsəlik, mirasın bölünməsi səbəbindən ailə-məişət didişmələrinin artması bu fikri təsdiqləyir.

Qanunvericilik bizi qane edirmi?

Bir çox ölkələrdə vərəsəlik hüquqları ayrıca qanun şəkilində tənzimlənir. Çox dövlətdə, o cümlədən bizdə də bu Mülkü Məcəllə (MM) tərkibində (10-cu bölmə) və “Notariat haqqında” qanunda (maddə 47,48, 58) əksini tapıb. Mütəxəsislərin fikrincə, mövcud qanunvericilikdə məsələnin həlli ilə bağlı boşluqlar az deyil.

Hüquqşünas Səməd Vəkilov mirasda əmlak idarəçiliyi məsələsinə toxunub. Onun sözlərinə görə, MM-yə əsasən, ölmüş şəxsin (yəni miras qoyanın) əmlakı vərəsələrə qanun və ya vəsiyyət üzrə, yaxud hər iki əsasla keçə bilər. “Miras qoyanın ölümündən sonra vəsiyyətnaməsi (yazılı) varsa, əmlak vəsiyyət üzrə, vəsiyyət yazılmadıqda isə əmlakın vərəsələrə qanun üzrə keçməsi nəzərdə tutulur. Bəzən vəsiyyət qoyan əmlakının yalnız bir hissəsi barədə vəsiyyətnamədə göstəriş verir. Bu halda vərəsəlik həm vəsiyyət, həm də qanun üzrə həyata keçirilir. Vətəndaşın vərəsəlik hüququnun gerçəkləşməsi mirasın açılması ilə başlayır. Qanuna görə, miras fiziki şəxsin ölümü və ya ölmüş elan edilməsi ilə açılır. MM-nin 1151-ci maddəsinə görə, miras əmlakına- miras qoyanın öldüyü məqamadək malik olduğu əmlak hüquqları toplusu daxildir.

Vərəsəlik hüququnun reallaşdırılmasının ikinci mərhələsi miras əmlakının vərəsələr tərəfindən qəbul ediləcəyi müddətə qədər həmin mirasın mühafizəsi və əmlakın idarə edilməsi prosesidir.

Prosedur qaydalar necədir? Müvafiq olaraq MM-nin 1317-ci maddəsi və “Notariat haqqında” qanunun 51-ci maddəsinə görə, miras əmlakının mühafizəsi üçün dövlət notariusu və müvafiq icra hakimiyyəti orqanı vərəsələrin, vəsiyyət üzrə tapşırıq olan şəxs¬lərin və digər təşkilatların təşəbbüsü ilə miras əmlakının mühafizə edilməsi üçün tədbir görməlidirlər. Bu tədbirləri onlar bilavasitə özləri və ya əmlakın yerləşdiyi yerin notariusuna və yaxud müvafiq icra hakimiyyəti orqanına tapşırıq verməklə həyata keçirirlər.

Adıçəkilən qanunun digər maddələri də (52-54-cü maddələr) mirasın mühafizə edilməsi üçün kompleks tədbirlər nəzərdə tutulur. Qanuna əsasən, miras əmlakının mühafizə etməli orqanlar həmin əmlakı siyahıya alır və bu əmlakı saxlamaqdan ötrü vərəsələrə və ya başqa şəxslərə verirlər. Mirasın tərkibində idarə olunması tələb olunan əmlak olduqda, miras əmlak mühafizəçisi təyin edilməlidir. Mühafizəçi, qəyyum və miras əmlakının mühafizə olunması üçün verildiyi digər şəxslər miras əmlakın israfı və gizlədilməsinə görə məsuliyyət haqqında xəbərdar edilməlidirlər. Qanunda miras əmlakını saxlamağa görə və digər zəruri xərclərin həmin miras əmlakından ödənilməsi nəzərdə tutulur. Bəzən vərəsələr arasındakı münasibətlər mübahisəli olduqda vərəsəlik haqqında şəhadətnamənin verilməsi prosesi gecikir. Miras açıldığı vaxtdan əmlak üzərində sərəncam vermək hüququ qanunla yolverilməzdir və əmlak idarəedicinin təyin edilməsi məsələsi aktuallaşır”.

Səməd Vəkilovun fikrincə, miras əmlakının idarə edilməsi əmlakın mühafizəsi probleminin tərkib hissəsi hesab edilməlidir. “MM-nin 1320-ci maddəsində əmlak idarəçisinin təyin edilməsi nəzərdə tutulur. Maddənin tələbinə görə, əgər əmlakı idarə etməyə ehtiyac varsa, habelə vərəsənin kreditorları iddia irəli sürüblərsə, notariat orqanı əmlak idarəçisi təyin edir.

Əmlak idarəçisi kimlər ola bilər? MM-nin 1320-ci maddəsində əmlak idarəçisinin hətta təyin edilmə zərurəti vurğulansa da, təəssüflər olsun ki, məsələyə tam şəkildə aydınlıq gətirilmir. Belə ki, əmlak idarəçisi təyin ediləcək şəxsin kimliyi məsələsi tam açılmamış qalır. Notariat əməliyyatlarının həyata keçirilməsi qaydaları haqqında Təlimatın 84-cü maddəsində əmlakın mühafizə edilməsi və zəruri hallarda əmlak idarəçisi təyin edilməsi nəzərdə tutulsa da, burada da həmin şəxsin kimliyi məsələsinə aydınlıq gətirilməyib. Beləliklə, qanun və normativ aktlara əsasən, əmlak idarəçisi dövlət notariusunun subyektiv mülahizələri əsasında təyin edilə bilər.

Qanun notariusa həmin idarəçinin təyin edilməsinə heç bir məhdudiyyət qoymur. Bu da notariusa əmlak idarəçisini təyin edərkən vərəsələr arasından, yaxud tamam kənar bir şəxsi seçməsinə imkan yaradır. Qanundakı bu boşluqlar miras qoyanın son iradəsinin arzuladığı kimi həyata keçməsində müəyyən problemlərin ortaya çıxmasına səbəb ola bilər.”

Ögey ana əliboş qaldı.

Şikayətçi Azər 1994-cü ildə hərbi xidmətdə olarkən yaralanıb və onurğa sütünu zədələdiyindən bugünədək yataq xəstəsidir. Ağrılısı odur ki, ailəsi bu vaxta qədər ona əlillik dərəcəsi, pensiya sənədi üçün nə müraciət edib, nə də reablitasiya mərkəzində müalicəsinə çalışıb. Başqa sözlə, o illərdir dövlət qayğısından məhrumdur. Anası 2001-də rəhmətə gedib. Azərin bir bacısı və qardaşı var. Atası 2007-ci ildə ikinci ailəsini qurub və qurduğu xanımın birinci nigahından bir qızı var. Azərin atası 2014-cü ilnin noyabrına qədər (ölənə qədər) Azərə özü baxıb. Hazırda Qaraçuxurda yerləşən evlərində Azər, bacısı, ögey anası qızı ilə yaşayırlar. Qardaşı ailə qurduqdan sonra ayrı yaşayır. İndi ögey ana evi satıb, ayrı iki ev almaq istəyir. Atası sağlığında bütün əmlakını (ev) doğma uşaqlarına vəsiyyət edib. Yazılı vəsiyyəti yoxdur deyə, indi ailədə mübahisələr yaranıb.

Ailədə miras əmlakının bölünməsindən əlavə vacib məsələ, Azərə pensiyasının alınmasıdır. Bunun üçün sənədləri qaydaya salınmalıdır. Çünki o da vərəsələrdən sayılır. Vəsiyyətnamə olmadığı təqdirdə miras əmlakı qanuna görə bölünür. Qəfil ölən vəsiyyətsizin əmlakı tək 3 övladı deyil, həm də ikinci həyat yoldaşı üçün bölünməlidir.

Bəs qanuni vərəsələr kimlərdir, miras bölgüsü necə aparılmalıdır? Ögey ananın nigahı dövlət qeydiyyatında deyilsə, ona miras əmlakından pay düşürmü?

Hüquqşünas Habil İsgəndərli MM-nin 1133-cü madəsini əsas tutaraq vurğulayıb ki, miras əmlakı vərəsələrə ya qanun, ya da vəsiyyət üzrə keçə bilər. “Oanun üzrə vərəsəlik o zaman qüvvədə olur ki, vəsiyyətnamə olmur və yaxud təmamilə və ya qismən etibarsız sayılır. MM-nin 1179.1-ci maddəsinin tələbinə görə, vəsiyyətnamənin yazılı tərtibi mütləqdir. Qanun şifahi vəsiyyət anlayışını istisna edir. Qeyd olunan məsələdə Azərin atası yazılı vəsiyyətnamə qoymayıb. Bu halda mirasın vəsiyyət üzrə bölüşdürülməsi mümkün deyil.

Ölmüş şəxsin miras əmlakı MM-nin 1159-cu maddəsinin tələbinə görə, vərəsələr arasında qanunla bölünməlidir. Qanun üzrə vərəsəlik- birinci növbədə-ölənin uşaqları, miras qoyanın ölümündən sonra doğulmuş uşaq, arvad (ər), valideynlər (övladlığa götürülənlər) bərabər pay hüquqlu vərəsələr sayılırlar. Birinci növbəli vərəsənin olması sonrakı növbəliliyi istisna edir. Azərin bir bacısı, bir qardaşı var. Atasının ikinci arvadı ilə nigahı yoxdursa, ikinci arvadın qızını rəsmi övladlığa götürməyibsə, ikinci arvad və qızı qanun üzrə vərəsələr sayılmırlar. Ölən şəxsdən qalan miras əmlakı (rəsmi dövlət qeydiyyatına alınmış bütün daşınar, daşınmaz əmlak) Azər, qardaşı və bacısı arasında bərabər (1/3 hissədə) bölünməlidir.
Digər hər hansı şəxsin miras əmlaka iddia etmək hüququ yoxdur. Qanuna görə, vərəsələr miras qoyanın ölümündən 3 ay müddətində müvafiq notariat kontoruna mirası qəbul etmək üçün müraciət etməlidirlər. Eyni zamanda mirası faktiki qəbuletmə qaydası da var, bu o deməkdir ki, vərəsələr-uşaqlar ataları öləndə mirası faktiki qəbul ediblərsə, miras qəbuledilmiş sayılır. Mirası faktiki qəbul etmiş vərəsələr rəsmi sənədləşmə üçün notariat kontoruna müraciət edə bilərlər. Notarius vərəsələrin qanunda nəzərdə tutulmuş (3-6 ay) müddəti üzürlü səbəbdən ötürüldükdə bərpa edilə bilər. Əks təqdirdə, yəni, notarius buraxılmış müddəti bərpa etmədikdə, vərəsələrin mirasın rəsmiləşdirilməsi üçün məhkəməyə müraciət etmək hüququ vardır.

Kimsəsizin baxıcısı miras ala bilərmi?

Mariya adlı qadın 2015-ci ilin mayında ölüb. Bakının Ramana qəsəbəsində Çaparidze küçəsində tarixi tikililərərdən sayılan (1904-cü il) binada iki otaqlı evdə yaşayırdı. 68 yaşlı qadının ölənə qədər heç kəsi-doğmaları olmayıb. Hər halda, qonşularla söhbətdən belə məlum olur.

Xalidə Mariyanın ölməmişdən şifahi vəsiyyətinin olduğunu deyir, qəfil ölüm olmasaydı vəsiyyət rəsmiləşdirələcəkdi. Şifahi vəsiyyətə görə isə, Mariyanın ikiotaqlı evi Xalidəyə qalacaqdı. Xalidə isə əvəzində onun hüzrünü, basdırılmasını təşkil edəcəkdi. İndi Mariyanın evi dövlətin nəzarəti altındadır, sahə müvəkkili evə heç kəsi buraxmır. Xalidə dəfələrlə şahidləri ilə birgə evin ona vəsiyyət olunduğunu bildirsə də, haqsız çıxarılır. O, məlum əmlaka sahib çıxmağa haqq qazana bilərmi?

Vəkil Paşa Səfərovun sözlərinə görə, MM-nin 1166-cı maddəsinə əsasən, fiziki şəxs öz əmlakını və ya onun bir hissəsini həm vərəsələr sırasından, həm də kənar adamlar sırasından bir və ya bir neçə şəxsə qoya bilər. “Bunun üçün miras qoyanın miras kütləsinə daxil olan əmlakı barəsində vəsiyyətnamə qoyması mütləqdir. MM-nin 1179.1-ci maddəsinə əsasən, vəsiyyətnamə yazılı formada tərtib edilməlidir. Notariat forması və yaxud MM-nin 1186-cı maddəsində əksini tapan ev vəsiyyətnaməsi (imzalanmış əlyazma) şəkilində etibarlıdır. Hazırki mübahisədə Mariya öz gələcək mirasının hüquqi taleyi üçün Xalidə ilə qarşılıqlı şifahi razılaşma əldə edib ki, belə bir halın həlli vərəsəlik hüquq münasibətlərində nəzərdə tutulmayıb.
Bundan başqa MM-nin 233.2-ci maddəsinə əsasən, əqdin etibarlı olması üçün onun notariat qaydasında təsdiqlənməsi və ya əgər vəsiyyətnamə və ya miras bölgüsü haqqında müqavilə varsa, müvafiq forma zəruridir.”

Hüquqşünas Paşa Səfərovun yekun rəyinə görə, Mariyanın vərəsələri yoxdursa, onun əmlakı Mülki Məcəllənin 1165.1-ci maddəsinin tələbinə uyğun olaraq dövlətə keçir. “Qeyd etmək zəruridir ki, Xalidə Mariyaya xəstəliyi zamanı ona qulluq və onun müalicəsi, dəfn və ya digər xərc ödəmişsə bunu MM-nin 1157-ci maddəsinin tələbinə əsasən, Mariyanın vərəsəsi olan – dövlətdən tələb edə bilər”.

Vəziyyətlə bağlı həmkarıyla razılaşan hüquqşünas Vüqar Səfərliyə görə isə, MM-nin 1133-cü maddəsi miras əmlakının qanun və ya vəsiyyətnamə yolu, yaxud hər iki əsasla keçməsini ehtiva edir. “Elə buna nəzərən də, Xalidə həm yazılı vəsiyyət olmadığından, həm də qanuni vərəsə statusu ala bilmədiyindən haqsız sayılır. Dünyasını dəyişən sağlığında yazılı vəsiyyət tərtib etmiş olsaydı, bu problemi həll edərdi.”

Hüquqşünasın sözlərinə görə, qonşuların da şahidliyi heç bir əhəmiyyət kəsb etmir. “Vəsiyyətnamənin mətni hamılıqla qəbul olunmalıdır, bu texniki vasitənin köməyi ilə ifadə edilə bilər, lakin imzanı vəsiyyət edən qoymalııdr. Bu halda vəsiyyətnamə iki şahidin yanında tərtib edilməli, imzalanmalıdır. Şahidlər də öz növbəsində vəsiyyət edənin imzasından sonra vəsiyyətnamədə öz ad ,soyadıarını, yaşayış yerlərini göstərməklə təsdiqləməliidrlər.”

Göründüyü kimi, mirasqoyma və mirasayiyələnmə heç də verilən sözlərlə həll ediləsi iş deyil. Atalar demiş, şərti şumda kəsin ki, xırmanda yabalaşmayın.

Yazı Almaniya Beynəlxalq Əməkdaşılıq Cəmiyyətinin “Vərəsəlik hüququ: qanunvericilik və təcrübə” mövzusunda elan etdiyi müsabiqəyə təqdim edilir.

Raminə Eyvazqızı

Bəlğəmdə qan görünərsə – Nədən şübhələnməli, hara getməli?

Qanlı öskürək – bəlğəmdə görünən qan izləridir. Bəlğəmdə qanın bir dəfə görünməsi 90% hallarda kəskin, güclü öskürək nəticəsində kiçik damarların zədələnməsi və orqanizmdə vitamin çatışmamazlığı səbəbindən yarandığına görə təhlükəli sayılmır. Lakin simptom təkrarlanarsa həyəcan siqnalı çalınmalı və kompleks müayinə üçün tibbi müəssisəyə müraciət olunmalıdır.

Milli.Az medicina.az-a istinadən torakal cərrah Arif Ağayevin bəlğəmdə qanın hansı ağciyər xəstəliklərinin əlaməti olması barədə açıqlamasını təqdim edir.

– Nəfəs borusu və bronxların biopsiya, bronxoskopiya və s.dən sonra travmatik zədələnməsi. Bu halda qanlı öskürək simptom yox, nəticə hesab edilir;
– Kəskin bronxit – qanlı bəlğəmlə yanaşı bədənin temperaturu da yüksəlir;

– Xroniki bronxit – bəlğəmdə qanla yanaşı irin də görünür;
– Pnevmoniya – temperaturun qalxması, döş qəfəsində və kürəkdə ağrılar, boğulma, sanki “paslı” bəlğəmdə görünən qan izləri;

– Ağciyərlərin absesi – uzunmüddətli qızdırma, irinli və qan ləkələri olan bol bəlğəmlə müşayiət edilən öskürək, gecə tərləmələri, ağızdan gələn xarakterik pis qoxu, iştahsızlıq, sinədə ağrılar;

– Vərəm – bədən temperaturunun uzun müddət 37-37,5 olması, iştahsızlıq və çəkinin düşməsi, sağalmayan, irinli, qanlı bəlğəmlə müşayiət edilən öskürək;
– Ağciyər arteriyasının emboliyası – çox vaxt damar xəstəliyi olan və ya hər hansı əməliyyatdan sonra baş verən ağciyər arteriyasının tıxanmasıdır. Bu halda boğulma, kəskin sinə ağrılar, bir neçə saatdan sonra isə qanlı öskürək baş verir.

– Bronxoektaziya – ağciyərlərin anadangəlmə və ya qazanılmış xəstəliyidir. Əlamətləri uzunmüddət davam edən, irinli, qanlı bəğəmlə müşayiət edilən öskürək, təngnəfəslik, zəiflik, arabir temperaturun yüksəlməsi;

– Respirator mukovissidoz – vəzilərin fəaliyyətinin pozulması ilə müşayiət olunan ağciyərlərin irsi xəstəliyidir. Əlamətləri: tez-tez baş verən uzunmüddətli soyuqdəymə, irinli, qanlı bəlğəmli öskürək:

– Ağciyər xərçəngi – onkoloji patologiya. Uzunmüddətli, bəlğəmində qanlı, sapabənzər ləkələri olan öskürək, sinədə ağrı, təngnəfəslik, tərləmənin artması, tədricən çəkinin düşməsi;

– Fiziki yüklənmələr zamanı təngnəfəsliliklə müşayiət edilən qanlı öskürək ürək xəstəliyinin də əlaməti ola bilər;

– Mədə, qida borusu və onikibarmaq bağırsağın bəzi xəstəlikləri zamanı da qanlı qusma yarana bilər. Bu halda qan laxtaları tünd qırmızı rəngdə, qanaxma isə bol olur.

Bəlğəmdə qan olmasının səbəbini dəqiq müəyyənləşdirmək və düzgün müalicə təyin etmək üçün aşağıdakı diaqnostika metodlarından istifadə olunur:

– Bəlğəmin laborator analizi;
– Tərin laborator analizi;
– Qanın ümumi analizi;
– Koaquloqramma;
– Döş qəfəsinin rentgeni;
– Bronxoskopiya;
– Ətraflı kompüter tomoqrafiyası;
– Elektrokardioqrafiya və exokardioqrafiya;
– Fibroezofaqoqastroduodenoskopiya (FEQDS)

Qanlı öskürəyin müalicəsi onun yaranma səbəbindən asılıdır: kəskin və ya xroniki bronxitdə və pnevmaniya zamanı antibiotiklərlə müalicə kursu, vərəmdə vərəm əleyhinə preparatlar, abses və bronxoektatik xəstəlik zamanı cərrahi müdaxilə, xərçəng olan halda isə əməliyyat və başqa müalicələr təyin edilir.

Milli.Az