Dostoyevski den okunması gereken 10 kitap

Petersburglu üç general, yumuşacık koltuklara oturmuş, bir yandan sohbet etmektedir. Dostoyevski’nin deyişiyle, ”güzel ülkemizin değerli çocuklarının” kalkınma hareketlerine giriştikleri yıllardır. Rusya’da çarlığın çözülmeye başladığı, pek çok şeyle birlikte askeri bürokrasi ile yoksul memur sınıfı arasındaki ilişkilerin de değişmeye yüz tuttuğu yıllardır.

Cinayət və cəza. F. M. Dostoyevski (PDF yüklə)

Cinayət və cəza (rus. Преступленiе и наказанiе; Преступление и наказание) – Fyodor Mixayloviç Dostoyevskinin romanı. O, birinci dəfə 1866 və 1867 illərində 12 ay ərzində aylıq “Rus Xəbərçi” (rus. Русский вестник) ədəbi jurnalında hissələrlə nəşr olunurdu. Bu Dostoyevskinin Sibir sürgündən sonra yazdığı ikinci romandır. “Cinayət və cəza” onun “yetkin” dövrün birinci romanı sayılır.

Fyodor Mixayloviç Dostoyevskinin XIX əsrin 60-cı illərində (1866) meydana gələn “Cinayət və cəza” romanı rus milli, mədəni, ictimai tarixinin mürəkkəb dövrlərindən birini əks etdirir. Bu elə bir dövr idi ki, Rusiya təhkimçilik hüququndan təzəcə azad olmuş və hələ özünün gələcək inkişaf yollarını dəqiq müəyyənləşdirməmişdi. Rusiya hansı yolla gedəcəkdi? O, Avropa kapitalist inkişaf yolunu seçəcək, yoxsa öz milli ənənələrinə əsaslanaraq yeni, Avropa xalqlarından fərqli bir yolla gedəcəkdi?

Bu sualların dəqiq və birmənalı cavabı yox idi və 60-cı illər rus ədəbiyyatı bu məsələ haqqında dərindən düşünürdü. Dostoyevski Çernışevskidən fərqli olaraq Rusiyanın gələcək nicatını inqilabda və ədalətli sosial quruluşda, yəni sosializmdə deyil, xalqın, millətin rus pravoslav dininə tapınaraq mənəvi kamilləşmə yolunu seçməsində görürdü. O dövr üçün Çernışevskinin fikirləri daha aktual, daha real görünürdü. Rusiya nəhayət ki, müəyyən müddətdən sonar sosializm deyilən məqsədə nail oldu. Lakin geniş tarixi kontekstdə Dostoyevski fikirləri həqiqətə daha yaxın idi, çünki onlar rus milli ruhunun, milli xarakterinin, milli mədəniyyətinin əsaslarını və dərin təmayüllərini daha dürüst ifadə edirdi. Bugünkü nöqteyi-nəzərindən diqqət yetiriləndə Dostoyevskinin fikirlərinin özünü doğrulduğunu görürük. “Cinayət və cəza” romanı Dostoyevskinin beş böyük romanından birincisidir.

Bundan sonra yazıçı özünün məşhur “İdiot”, “Şeytanlar”, “Yeniyetmə” və “Karamazov qardaşları” romanlarını yazmışdır. “Cinayət və cəza” romanı Dostoyevski yaradıcılığında yeni mərhələnin başlanğıcıdır. Məlumdur ki, dahi söz ustası öz yaradıcılığını 40-cı illərdə “kiçik insan” haqqında yazmış olduğu əsərlərlə başlamışdı. “Yoxsul insanlar”, “Oxşar”, “Cənab Proxarçin”, “Bəyaz gecələr” və nəhayət, 60-cı illərin əvvəlində yazmışolduğu “Alçaldılmış və təhqir edilmişlər” məhz bu mövzuya, yəni “kiçik insanlar”ın maddi və mənəvi işgəncələrinin təsvirinə həsr edilmişdi. 60-cı illərdə isə Dostoyevski sosial-psixoloji mövzudan ideal-mənəvi mövzuya keçmiş və insan xarakterini, onun aqibətini və şəxsiyyətini təyin edən ideoloji və mənəvi məqamların bədii təhlilinə üz tutmuşdu.

Odur ki, Dostoyevskinin 60-cı illərdə yazılmış romanlarını tədqiqatçılar yeni roman növü kimi qeyd edir, onu “ideoloji roman”, “polifonik roman” və s. adlandırırlar. Bu yeni roman növünün mahiyyəti ondan ibarətdir ki, burada insane xarakteri, insan şəxsiyyəti sadəcə olaraq realistcəsinə, ictimai, sosial mühitin məhsulu kimi təsvir olunmur. Burada insan daha mürəkkəb, daha ziddiyyətli bir varlıq kimi, ilk növbədə, özü öz müqəddəratını həll etməyə çalışan ruhi varlıq kimi təsvir olunur. Dostoyevski öz realizminin əsas vəzifəsini “insane insanı tapmaq” vəzifəsi kimi təyin edir. Bu, o deməkdir ki, insan göründüyündən, onun özü haqqında və başqalarının onun haqqında düşündüklərindən daha mürəkkəb, daha sirli bir məxluqdur. İnsan ruhunun ənginliklərinə dalmaq, onun özünün də xəbəri olmayan daxili sirlərini açmaq üçün Dostoyevski öz qəhrəmanlarını müstəsna qəza vəziyyətinə salır və bu vəziyyətdə onların xarakterlərinin gizli tərəflərinin açılmasına nail olur.

Dostoyevski’den okunması gereken 10 kitap

Bir Dostoyevski kitabı okumak, bilmediğimiz muazzam bir şehre girmek, bir savaşın gölgesine tanık olmak gibidir. Yaptığı psikolojik analizler ile okurlarını büyüleyen, her bir eserinde farklı karakterleri ile okuyucusunu farklı dünyalara ulaştıran deha Dostoyevski’den okunması gereken 10 kitabı sizler için derledik.

Giriş Tarihi: 11.11.2019 08:24 Güncelleme Tarihi: 11.11.2019 08:26
BU ALBÜMÜ PAYLAŞ
İnsancıklar

İnsancıklar, St. Petersburg’da bir devlet dairesinde çalışan orta yaşlı ve alçak gönüllü kâtip olan Makar Devuşkin ile uzaktan akrabası, yirmili yaşlarının başında genç bir kadın olan Varvara Dobroselova arasındaki mektuplaşmalardan oluşan bir eserdir. Dostoyevski’nin henüz 24 yaşındayken kaleme aldığı; yoksulluk, dostluk ve sanat sevgisi gibi temalarla örülü bu roman, dönemin eleştirmenlerince adeta göklere çıkarılarak yazarın edebiyat çevrelerine bir yıldız gibi girmesini sağladı ve çok parlak bir “toplumsal roman” olarak nitelendirildi. Büyük ustanın, o güçlü üslubuyla anlattığı; sıradan, pek fazla dikkat çekici olmayan, fakir insanların dostluk ve sevgi öyküsü sizleri bekliyor.

Suç ve Ceza

“Hemen şimdi bir şeyler yapmak gerek,” diye söylenir Raskolnikov. “Ne olursa olsun bir şeyler yapmak için karar vermek ya da büsbütün yaşamaktan vazgeçmek. “

Yoksul ve onurlu Raskolnikov’un tavan arasındaki öğrenci odasında yaşadığı ikilem ve sonrasında tasarladığı cinayet, Rusya’da bir fırtınanın kopmasına neden oldu. Suç ve Ceza farklı dillere çevrildiğinde, yazarı olan Dostoyevski’yi dünya edebiyatının zirvesine taşıdı. Yüz elli yıllık bu başyapıt hâlâ en çok sevilen ve en çok okunan romanlar arasındadır. Çünkü zaman, Suç ve Ceza’nın ele aldığı meseleleri eskitemedi.

İyi ile kötü arasındaki savaş hâlâ sürüyor ve bir zamanlar Raskolnikov’un yaptığı gibi, modern dünyada insan olmanın anlamı ve eylemlerimizin ahlaki sonuçları üzerinde düşünmeyi sürdürüyoruz. Sözüm ona yüce bir amaç uğruna her türlü fenalığı, en ufak bir pişmanlık duymadan yapmaya hazır olanları gördükçe sahici bir yüzleşmenin değerini bir kez daha kavrıyoruz.

1861’de yayımlanan ”Ezilenler”, eleştirmenlerin sert tepkileriyle karşılaştı. Fakat geniş bir okuyucu kitlesi tarafından beğeniyle okundu. Daha sonra yazdığı Suç ve Ceza, Ecinniler, Karamazov Kardeşler adlı romanlarıyla Dostoyevski, dünya edebiyatının dâhi yazarları arasında ilk sıralarda yer aldı.

Dostoyevski’nin en başarılı eserlerinden biri olan Ezilenler’de, yazar diğer romanlarında da yaptığı gibi ruh çözümlemelerine sıkça yer verdi. Böylece okurun karakterlerin psikolojisine bürünmesini sağladı.

Ölüler Evinden Anılar

Ölüler Evinden Anılar, Fyodor Dostoyevski’nin 1862 yılında yayımlanan romanıdır. Dostoyevski, bu kitabında mücadelenin ve umudun öyküsünü anlattı. Goryançikov, Akim Akimiç, Petrov, Ali’nin ve tüm mahkûmların insanlığına ışık tuttu ve onları betimledi.

1821 – 1881 yılları arasında yaşayan Büyük Rus Romancısı Dostoyevski’nin yaşamında Sibirya’daki hapislik yıllarının çok önemli bir yeri vardır. 1849 – 1854 yılları arasında Sibirya’nın Omsk bölgesindeki bu hapislik Dostoyevski’ye ve ezilen insanları yakından tanıma, anlama ve inceleme olanağıyla birlikte, zengin bir malzeme kaynağı verdi. Dostoyevski, bu yıllarının anılarını 1861-1862’de Vremya dergisinde ”Ölü Evinden Anılar” adıyla yayımlayınca ününü yenilemekle kalmadı, Turgenyev ve Tolstoy’un övgülerini de aldı. Bir yazarın hapislik yaşamının canlı bir anlatımı olan Ölü Evinden Anılar, toplum dışına itilmiş insanların acılarını anlatan bir Dostoyevski başyapıtıdır.

Tatsız Bir Olay

Petersburglu üç general, yumuşacık koltuklara oturmuş, bir yandan sohbet etmektedir. Dostoyevski’nin deyişiyle, ”güzel ülkemizin değerli çocuklarının” kalkınma hareketlerine giriştikleri yıllardır. Rusya’da çarlığın çözülmeye başladığı, pek çok şeyle birlikte askeri bürokrasi ile yoksul memur sınıfı arasındaki ilişkilerin de değişmeye yüz tuttuğu yıllardır.

İşte bu davette generallerden biri, bu kısa romanın kahramanı olan İvan İlyiç aşağı dereceden memurlara karşı iyi davranışları savunmaya başlar. Ona göre önlerinde açılan yeni dönemin özelliği bu olacaktır: İnsanseverlik. Tatsız Bir Olay, Dostoyevski’nin uzun öykülerinden biridir. Son derece çağdaş bir yazınsal ve düşünsel başyapıt sizleri bekliyor.