Press "Enter" to skip to content

Kitabxana təsnifatı

Mövzu başlığı təsnifatı, təlim keçmiş mütəxəssislərin kolleksiyalarındakı əşyalara mövzu təsvirlərini tətbiq etdiyi bir insan və intellektual səydir. Təbii ki, hər kitabxana, razılaşdırılmış bir standart olmadan, əşyalarının mövzusunu fərqli şəkildə təsnif edə bilər. Nin geniş yayılması və qəbulu Konqres Kitabxana Mövzu Başlıqları kitabxana tərəfindən düzgün başlıqlar tətbiq edildiyi təqdirdə, eyni axtarış strategiyasından və LCSH tezaurusundan istifadə edərək dünyanın istənilən kitabxanasındakı əşyaların vahid şəkildə əldə olunmasını və alınmasını asanlaşdırır. Beləliklə, LCSH qərarları kitabxana ictimaiyyətində böyük miqdarda mübahisə və hətta mübahisə yaradır.

Kitabxana biblioqrafiya təsnifatı.

Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi

(Kütləvi kitabxanalar üçün qısaldılmış variantı)

Elmi redaktor və elmi məsləhətçi:

Lətifə Məmmədova, Samir Abbasov

Azərbaycan dilinə tərcümə edənlər:

Günay Həsənova, Səadət Şəfiyeva

Mayıl Əhmədov, Rasim Kazımov

KİTABXANA-BİBLİOQRAFİYA TƏSNİFATI (Kütləvi kitabxanalar üçün qısaldılmış variantı).-Bakı, 2007. -82 s.

Sözügedən vəsaitin tərtib olunmasında və tərcüməsində
Sumqayıt şəhər Mərkəzləşdirilmiş Kitabxana Sistemi və C.Cabbarlı adına Respublika Gənclər Kitabxanasının kollektivləri fəal iştirak etmişlər.

© 2007 Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi

Azərbaycanda kitabxanaların

fəaliyyətinin yaxşılaşdırılması haqqında

AZƏRBAYCAN RESPUBLIKASI PREZİDENTİNİN

Azərbaycan kitabxanaları Azərbaycan xalqının milli sərvətidir. Xalqımızın yarat­dığı qiymətli tarixi-mədəni, ədəbi-bədii və elmi-fəlsəfi irsin toplanıb sax­lan­ma­sında, bəşər mədəniyyətinin qazandığı nailiyyətlərin nəsildən-nəslə çatdırılmasında və cəmiyyətimizin intellektual-mənəvi potensialının artırılmasında kitabxanalarımız əvəzsiz rol oynayır.

Ölkəmiz qədim dövrlərdən başlayaraq, öz yüksək kitab mədəniyyəti ilə seçilmiş və zəngin kitabxanaları ilə tanınmışdır. Azərbaycanın müxtəlif kitabxanalarında sax­lanı­lan və xalqımızın ədəbi-estetik, elmi-mədəni fıkir dünyasını əks etdirən çox sayda əlyazma XIX əsrin əvvəllərindən regionda cərəyan edən hadisələr nəticəsində ölkə xaricinə apanlmış və bu gün də dünya kitabxanalarında Şərq fondları-nın əsasını təş­kil edərək mühafizə olunur.

XIX əsrdə Azərbaycanda maarifçilik hərəkatının güclənməsi, neft sənayesinin gö­rün­məmiş yüksəlişi və ictimai-siyasi həyatda baş verən dəyişikliklər ölkəmizin elm-mədəniyyət mərkəzi kimi tanınan şəhərlərində kitabxanalar şəbəkəsinin yaradıl­ması və genişlən­diril­mə­sinə gətirib çıxarmışdır.

XX əsrdə milli kitabxana mədəniyyəti tarixinin yaddaqalan hadisələri baş vermiş və respublikanın ən böyük kitab xəzinələri yaradılmış, bütün bölgələri əhatə edən geniş kitabxanalar şəbəkəsi qurulmuş və mərkəzləşdirilmiş, kitabxanaların mad­di-texniki bazası möhkəmləndirilmiş və Kitab palatası təşkil edilmişdir.

Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsi nəticəsində erməni silahlı dəstə­ləri işğala məruz qoyduqları ərazilərimizdə vandalizm aktı törətmiş, illərlə fondlarında 4 mil­yondan artıq kitabın mühafizə olunduğu 1000-ə yaxın kitabxananı və kitabxana filial­larını birləşdirən mərkəzləşdirilmiş kitabxana sistemlərini bütün­lüklə dağıtmışlar.

Bu gün geniş kitabxana-informasiya şəbəkəsinə malik Azərbaycanda 12 mindən çox müxtəlif tipli kitabxana mövcuddur. 1996-cı ildə Azərbaycan hökuməti “Azər­bay­can Res­pub­likasında kitabxana işinin vəziyyəti və onu yaxşılaşdırmaq tədbirləri haqqında” qərar qəbul etmişdir. 1999-cu ildə “Kitabxana işi haqqında” Azərbaycan Res­publikasının Qanunu qüvvəyə minmişdir.

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin “Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata keçirilməsi haqqında” 2004-cü il 12 yanvar və “2005-2006-cı illərdə Azər­baycan dilində latın qrafikası ilə çapı nəzərdə tutulan əsərlərin siyahısının təsdiq edilməsi haqqında” 2004-cü il 27 dekabr tarixli sərəncamlarına əsasən, son üç il ərzində ümumi sayı doqquz milyona yaxın ədəbiyyat nəşr olunmuş və ölkə kitab­xa­nalarına hədiyyə edilmişdir. Yeni nəşrlər kitabxana fondlarını və onlardan istifadə im­kan­larını xeyli genişləndirməklə yanaşı, həmin kitabiarın yerləşdirilməsi baxımın­dan çətinliklər yaratmışdır.

Müasir Azərbaycan cəmiyyətinin informasiya təminatının həyata keçirilməsində ölkə kitabxanalarının tutduğu mühüm yer mədəniyyətin bu sahəsində informasiya cəmiyyətinin tələblərinə uyğun olaraq, müasir texnologiyaların tətbiqini zəruri edir.

Kitabxanaların fəaliyyətinin yaxşılaşdırılmasının ölkəmizin ictimai-mənəvi həyatının daha da canlanmasına təsiri baxımından böyük əhəmiyyətini və Azər­bay­canın informasiya cəmiyyətinə doğru əhatəli inkişaf perspektivlərini nəzərə alaraq, elmi-mədəni sərvətlərdən hərtərəfli istifadə imkanlarının genişləndirilməsi və eləcə də Azərbaycan kitabxanalarının dünya informasiya məkanına daxil olmasının təmin edilməsi məqsədi ilə qərara alıram:

1. Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi Azərbaycan Res­publikasının Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyi ilə birlikdə:

1.1. Azərbaycan Milli Kitabxanasının modernləşdirilməsi, müasir informasiya texnolo­gi­ya­ları ilə təmin edilməsi və maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsi ilə bağlı təd­bir­lər planı hazırlayıb iki ay müddətində Azərbaycan Respublikasının Prezi­dentinə təqdim etsin;

1.2. yerli icra hakimiyyəti orqanlarının təkliflərini nəzərə alaraq, Azərbaycanın re­gion­­­larında fəaliyyət göstərən kitabxanaların təmirinə, maddi-texniki bazasının möhkəm­lən­dirilməsinə və müasir informasiya daşıyıcılarına ehtiyacının ödənilməsinə dair xüsusi tədbirlər planını hazırlayıb iki ay müddətində Azərbaycan Respublika­sının Prezidentinə təqdim etsin;

1.3. ölkənin iri kitabxanalarının elektron kataloqu və elektron kitabxanasının müasir standartlar səviyyəsinə qaldırılması və onun bazasında “Azərbaycan ədəbiy­ya­tı­nın virtual kitabxanası”nın oxucuların tam istifadəsinə verilməsini təmin etsin.

2. Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi müvafiq qu­rum­larla birlikdə “Azərbaycan Respublikasında kitabxana-informasiya sahəsinin 2008-2013-cü illərdə inkişafı üzrə Dövlət Proqramı”nı hazırlayıb üç ay müddətində Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinə təqdim etsin.

3. Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyi məktəb kitabxanalarının mad­di-texniki bazasının möhkəmləndirilməsinə və müasir informasiya texnologi­ya­ları ilə təchizatına dair tədbirlər planını hazırlayıb iki ay müddətində Azərbaycan Respub­lika­sının Prezidentinə təqdim etsin.

4. Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası “Akademiya şəhərciyi”nin ərazi­sin­də Azər­bay­can Milli Elmlər Akademiyasının Mərkəzi Kitabxanası üçün yeni binanın tikilməsi ilə bağlı tək­lif­lə­rini bir ay müddətində Azərbaycan Respublikasının Prezi­den­tinə təqdim etsin.

5. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti bu sərəncamdan irəli gələn mə­sə­lələri həll etsin.

6. Bu sərəncam imzalandığı gündən qüvvəyə minir.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti

Bakı şəhəri, 20 aprel 2007-ci il

ТЯСНИФАТЫН ЯСАС БЮЛЭЦЛЯРИ

1. Ümumi elmi və fənlərarası biliklər.
2. Təbiət elmləri.
3. Texnika. Texnika elmləri.
4. Kənd və meşə təsərrüfatı. Kənd və meşə təsərrüfatı elmləri.
5. Səhiyyə.Tibb elmləri.
6/8. İctimai və humanitar elmlər.
9. Universal məzmunlu ədəbiyyat.

Kitabxana təsnifatı

A kitabxana təsnifatı kitabxana materiallarını (kitablar, seriallar, audiovizual materiallar, kompüter faylları, xəritələr, əlyazmalar, realiyalar) mövzusuna uyğun olaraq kodlaşdırmaq və təşkil etmək və həmin məlumat qaynağına zəng nömrəsi ayırmaq sistemidir. Biologiyada istifadə olunan təsnifat sistemlərinə bənzər şəkildə, biblioqrafik təsnifat sistemləri, bir-birinə oxşar olan, adətən iyerarxik bir ağac quruluşunda düzülmüşdür (heç bir yönlü sistem olmadıqda).

Kitabxana təsnifatı kitabxana və informasiya elminin bir hissəsini təşkil edir. Rubrikası altında kitabxana (təsviri) kataloqlaşdırma ilə əl -ələ verir kataloqlaşdırma və təsnifat, kimi qruplaşdırılır texniki xidmətlər. Kitabxana materiallarının kataloqlaşdırılması və təsnifatı prosesində iştirak edən kitabxana mütəxəssisi adlanır kataloqçu və ya kataloq kitabxanaçısı. Kitabxana təsnifat sistemləri mövzuya girişi asanlaşdırmaq üçün istifadə olunan iki vasitədən biridir. Digəri Thesaurui və Subject Headings sistemləri kimi əlifba sırası ilə indeksləşdirmə dilləridir.

ABŞ -da akademik kitabxanalar ümumiyyətlə Konqres Kitabxanası təsnifat sistemindən, ictimai və məktəb kitabxanaları isə Dewey Ondalık Təsnifat Sistemindən istifadə edirlər.

Baxış

Bir əsərin təsnifatı iki mərhələdən ibarətdir. Əvvəlcə materialın “həssaslığı” müəyyən edilir. Sonra, sistemin işarəsini istifadə edərək işə təsnifat sisteminə əsaslanan bir zəng nömrəsi veriləcəkdir.

Qeyd etmək vacibdir ki, eyni işə birdən çox termin təyin edilə biləcəyi mövzu başlığı və ya Thesaurui -dən fərqli olaraq, təsnifat sistemlərində hər bir əsər yalnız bir sinifdə yerləşdirilə bilər. Bu, sitat əmrinin icrası səbəbindən təsnifat sistemləri üçün də doğrudur. DDC və Konqres Kitabxanası təsnifatı kimi əksər təsnifat sistemləri, əsərin müəllifi üçün kod əlavə edən hər bir işə “kəsici nömrəsi” əlavə edir.

Kitabxanalardakı təsnifat sistemləri ümumiyyətlə iki rol oynayır. Birincisi, istifadəçiyə kitabxananın müəyyən bir mövzuda hansı əsərləri və ya sənədləri olduğunu öyrənməyə imkan verərək mövzuya girişi asanlaşdırır. İkincisi, məlumat mənbəyinin yerləşəcəyi bilinən bir yeri təmin edirlər (məsələn, rəflərdə olduğu yerdə).

XIX əsrə qədər əksər kitabxanalarda qapalı yığınlar vardı, buna görə də kitabxana təsnifatı yalnız mövzu kataloqunu təşkil etməyə xidmət edirdi. Yirminci əsrdə kitabxanalar öz yığınlarını ictimaiyyətə açdı və mövzuya baxışı asanlaşdırmaq üçün kitabxana kitabxanasının bəzi təsnifatlarına uyğun olaraq kitabxana materiallarını özündə saxlamağa başladı.

Bəzi təsnifat sistemləri, rəfin yerləşdiyi yerdən çox, mövzuya girişə kömək etmək üçün daha uyğundur. Məsələn, artı daxil olmaqla mürəkkəb bir qeyd istifadə edən UDC, rəf düzülüşü üçün istifadə etmək daha çətindir, lakin mövzular arasındakı əlaqələri göstərmək baxımından DDC ilə müqayisədə daha ifadəlidir. İstifadəçinin alınma qaydası haqqında məlumatı olmadığı təqdirdə, bənzər yönlü təsnifat sxemlərini rafların təşkili üçün istifadə etmək daha çətindir.

Kitabxana kolleksiyasının ölçüsündən asılı olaraq, bəzi kitabxanalar təsnifat sistemlərindən yalnız bu məqsədlə istifadə edə bilərlər. Həddindən artıq hallarda, kiçik bir kolleksiyası olan bir ictimai kitabxana, yalnız mənbələrin yerləşməsi üçün bir təsnifat sistemindən istifadə edə bilər, lakin mürəkkəb mövzu təsnifat sistemindən istifadə edə bilməz. Bunun əvəzinə bütün mənbələr bir neçə geniş sinfə (Səyahət, Cinayət, Jurnallar və s.) Daxil edilə bilər. Bu “nişan və park” təsnifat metodu olaraq bilinir.

ABŞ -da akademik kitabxanalar ümumiyyətlə Konqres Kitabxanasının təsnifat sistemindən, ictimai və məktəb kitabxanalarından Dewey Ondalık Təsnifat Sistemindən istifadə edirlər.

Növləri

İstifadədə bir çox standart kitabxana təsnifatı sistemi mövcuddur və illər ərzində bir çoxları təklif edilmişdir. Ümumiyyətlə, təsnifat sistemləri necə istifadə olunmasından asılı olaraq üç növə bölünə bilər.

  • Bütün mövzuları əhatə edən universal sxemlər. Nümunələr arasında Dewey Ondalık Təsnifatı və Konqresin Təsnifat Kitabxanası var
  • Xüsusi təsnifat sxemləri. Nümunələrə Iconclass, İngilis Musiqi təsnifatı daxildir
  • Müəyyən ölkələr üçün xüsusi olaraq hazırlanmış milli sxemlər. Məsələn, SAB.

Fəaliyyət baxımından təsnifat sistemləri tez -tez olaraq təsvir olunur

  • sadalanan: mövzu başlıqlarının əlifba sırası ilə siyahısını tərtib edin, hər başlığa əlifba sırası ilə nömrələr təyin edin
  • iyerarxik: mövzuları iyerarxik olaraq ən ümumidən ən spesifikə bölür
  • yönlü və ya analitik-sintetik: subyektləri qarşılıqlı eksklüziv ortogonal cəhətlərə bölür

Tamamilə sadalanan sistemlər və ya çox yönlü sistemlər azdır, əksər sistemlər qarışıqdır, lakin bu və ya digərinə üstünlük verir. Ən geniş yayılmış təsnifat sistemləri, LCC və DDC, xüsusən ən geniş və ən ümumi səviyyədə bəzi iyerarxik və yönlü elementlərlə (daha çox DDC üçün) olsa da, mahiyyətcə sadalanmışdır. İlk həqiqi sistem S.R.Ranganathanın Colon təsnifatı idi.

İngilis dilli dünyada istifadə olunan xüsusi təsnifat sistemləri

  • Bliss biblioqrafik təsnifatı (BC)
  • Dewey Ondalık Təsnifatı (DDC)
  • Konqres Təsnifat Kitabxanası (LC)
  • Dickinson təsnifatı

(Yuxarıdakı sistemlər ingilis dilli dünyada ən çox yayılmışdır.)

  • Harvard -Yenching təsnifatı – Çin dili materialları üçün İngilis təsnifat sistemi.

Digər dillərdə xüsusi təsnifat sistemləri

  • Nippon Ondalık Təsnifatı (NDC)
  • Çin Kitabxana Təsnifatı (CLC)
  • Koreya Ondalık Təsnifatı (KDC)

Sintezə əsaslanan xüsusi təsnifat sistemləri (yönlü sistemlər)

  • Bliss biblioqrafik təsnifatı
  • Kolon təsnifatı
  • Kesici Geniş Təsnifat
  • Universal Ondalık Təsnifat
  • Brinkler təsnifatı

Daha yeni təsnifat sistemləri, LC və ya DDC -də nisbətən çatışmayan sintez prinsipini (bir əsərin fərqli xüsusiyyətlərini təmsil etmək üçün fərqli siyahılardakı kodları birləşdirmək) istifadə etməyə meyllidir.

Təsnifat sistemlərinin müqayisəsi

Qeyd, tarix, sadalamanın istifadəsi, iyerarxiya, yönlər, təsnifat sistemlərindəki fərqlər nəticəsində aşağıdakı yollarla fərqlənə bilər.

  • Notation Type – Notation təmiz ola bilər (məsələn, yalnız rəqəmlərdən ibarətdir) və ya qarışıq (həm əlifbalardan, həm rəqəmlərdən və ya digər simvollardan ibarətdir).
  • Ekspressivlik – Bu notasiyanın anlayışlar və ya quruluş arasındakı əlaqəni ifadə edə bilmə dərəcəsidir.
  • Mnemonikanı dəstəkləsələr də – Məsələn, DDC notasiyasındakı 44 rəqəmi ümumiyyətlə Fransanın bəzi aspektlərinə aiddir. Məsələn, 598.0944 “Fransadakı quşlar” mövzusundadır. 09 ölkə kodunu, 44 isə Fransanı təmsil edir.
  • Qonaqpərvərlik – Sistemin yeni mövzulara uyğunlaşma dərəcəsi
  • Qısalıq – Eyni konsepsiyanı ifadə etmək üçün işarənin uzunluğu
  • Yeniləmələrin sürəti və dəstək dərəcəsi – Ən yaxşı təsnifat sistemləri daim nəzərdən keçirilir və təkmilləşdirilir.
  • Ardıcıllıq
  • Sadəlik

Kitabxana Konqres Təsnifat Sistemi

The Konqres təsnifatı kitabxanası (LCC), Konqres Kitabxanası tərəfindən hazırlanmış kitabxana təsnifatı sistemidir. ABŞ və bir sıra digər ölkələrin əksər tədqiqat və akademik kitabxanaları tərəfindən istifadə olunur – əksər ictimai kitabxanalar və kiçik akademik kitabxanalar Dewey Ondalık Təsnifatından (DDC) istifadə etməyə davam edirlər. Konqres Kitabxanasının Mövzu Başlıqları və ya Konqresin Nəzarət Nömrəsi Kitabxanası ilə qarışdırmaq olmaz.

Təsnifat, ilk olaraq 1897 -ci ildə Charles Ammi Cutterin tövsiyəsi ilə Herbert Putnam tərəfindən Konqresin kitabxanaçılığına başlamazdan əvvəl hazırlanmışdır. Cutter Expansive Classification, DDC -dən təsirləndi və Konqres Kitabxanası tərəfindən istifadə üçün hazırlanmışdır. Yeni sistem, Thomas Jefferson tərəfindən hazırlanmış sabit bir yer sistemini əvəz etdi. 1939 -cu ildə Putnam vəzifəsindən gedərkən K (Qanun) və B (Fəlsəfə və Din) hissələri istisna olmaqla bütün siniflər yaxşı inkişaf etmişdi. Sağlam bir nəzəri əsasın olmaması kimi tənqid edilmişdir; təsnifat qərarlarının bir çoxu epistemoloji zərifliyi nəzərə almaqdansa həmin kitabxananın xüsusi praktiki ehtiyaclarından irəli gəlirdi.

Mövzular geniş kateqoriyalara bölünməsinə baxmayaraq, mahiyyət etibarilə sadalanır. Dünyanın təsnifatı deyil, əslində kitabxanada olan kitablara bələdçi verir.

Milli Tibb Kitabxanasının təsnifat sistemi (NLM) istifadə edilməmiş hərflərdən istifadə edir WQSQZ. Bəzi kitabxanalar NLM -ni LCC ilə birlikdə istifadə edir, LCC -nin R (Tibb) -dan yayınır.

Sistem

Məktub Mövzu sahəsi
A Ümumi işlər
B Fəlsəfə, Psixologiya və Din
C Tarixin köməkçi elmləri
D Ümumi və Köhnə Dünya Tarixi
E. Amerika tarixi
F Amerika Birləşmiş Ştatları və İngiltərə, Hollandiya, Fransız və Latın Amerikası tarixi
G Coğrafiya, Antropologiya və İstirahət
H İctimai elmlər
J Siyasi Elm
K Qanun
L Təhsil
M Musiqi
N. Gözəl Sənətlər
P Dil və Ədəbiyyat
Q Elm
R Dərman
S Kənd təsərrüfatı
T Texnologiya
U Hərbi Elm
V Dəniz Elmləri
Z Biblioqrafiya, Kitabxana Elmləri və Ümumi Məlumat Resursları

Konqres Kitabxana Mövzu Başlıqları

The Konqres Kitabxana Mövzu Başlıqları (LCSH) biblioqrafik qeydlərdə istifadə etmək üçün Amerika Birləşmiş Ştatları Konqres Kitabxanası tərəfindən saxlanılan mövzu başlıqlarının (informasiya texnologiyaları mənasında) bir tezaurusundan ibarətdir. LC Mövzu Başlıqları, kitabxanaların sənədləri toplamaq, təşkil etmək və yaymaq funksiyası olan biblioqrafik nəzarətin ayrılmaz hissəsidir. LCSH -lər bir kitabxana kolleksiyasındakı hər bir əşyaya tətbiq olunur və istifadəçinin oxşar mövzu ilə əlaqəli kataloqdakı maddələrə çıxışını asanlaşdırır. İstifadəçilər yalnız ‘başlıq’ və ya ‘müəllif’ və ya ‘nəşriyyat’ kimi digər təsviri sahələrə görə maddələr tapa bilsəydilər, əlaqəli mövzuya aid maddələrin axtarılması üçün çoxlu vaxt sərf etməli və şübhəsiz ki, bir çox maddələrin yerini əldən verməli olacaqlar. səmərəsiz və səmərəsiz axtarış qabiliyyəti.

Bir sənət və elm

Mövzu başlığı təsnifatı, təlim keçmiş mütəxəssislərin kolleksiyalarındakı əşyalara mövzu təsvirlərini tətbiq etdiyi bir insan və intellektual səydir. Təbii ki, hər kitabxana, razılaşdırılmış bir standart olmadan, əşyalarının mövzusunu fərqli şəkildə təsnif edə bilər. Nin geniş yayılması və qəbulu Konqres Kitabxana Mövzu Başlıqları kitabxana tərəfindən düzgün başlıqlar tətbiq edildiyi təqdirdə, eyni axtarış strategiyasından və LCSH tezaurusundan istifadə edərək dünyanın istənilən kitabxanasındakı əşyaların vahid şəkildə əldə olunmasını və alınmasını asanlaşdırır. Beləliklə, LCSH qərarları kitabxana ictimaiyyətində böyük miqdarda mübahisə və hətta mübahisə yaradır.

LCSH-nin geniş və əhatəli olmasına baxmayaraq, LCSH-nin istifadəsinin ideal və ya təsirli olmadığı kitabxanalar var. Bu cür kolleksiyalar və istifadəçi cəmiyyətləri ilə məşğul olmaq üçün başqa mövzu başlıqları tələb oluna bilər. Amerika Birləşmiş Ştatları Milli Tibb Kitabxanası, bir çox sağlamlıq elmi məlumat bazasında və kolleksiyasında istifadə etmək üçün Tibbi Mövzu Başlıqlarını (MeSH) hazırladı. Bir çox universitet kitabxanası həm LCSH, həm də MeSH başlıqlarını maddələrə tətbiq edə bilər. Kanadada Kanada Milli Kitabxanası, LCSH nümayəndələri ilə birlikdə Kanada və Kanada mövzularında sənədlərin mövzu məzmununu əldə etmək və ifadə etmək üçün tamamlayıcı bir Kanada Mövzu Başlıqları (CSH) yaratmaq üçün çalışdı.

LCSH siyasət problemləri

Tarixən, məsələlər irqi və ya etnik qrupları təsvir etmək üçün istifadə olunan terminlər ətrafında cərəyan etmişdir. Afrikalı-Amerikalıları təsvir etmək üçün istifadə olunan terminlər diqqət çəkdi. 1990 -cı illərə qədər, LCSH idarəçiləri bir mövzu kateqoriyası üçün şərtləri dəyişdirməmək üçün ciddi bir siyasət yürüdürdülər. Bu mövzu başlıqları dəyişdirilərsə ortaya çıxa biləcək təkrar və ya qarışıqlığı sıxışdırmaq və aradan qaldırmaq üçün tətbiq edildi. Buna görə də, LCSH-də Afrika-Amerika mövzularını təsvir etmək üçün bir müddət, bu dövr valyuta və əhalidə qəbulunu itirdikdən uzun müddət sonra ‘Afro-Amerikan’ idi. LCSH, kitabxana istifadəçilərinin ehtiyaclarını və girişlərini daha yaxşı əks etdirmək üçün 1996 -cı ildə terminlərin bir qədər dəyişdirilməsinə icazə verməyə qərar verdi. Buna baxmayaraq, bir çox ümumi termin və ya ‘təbii dil’ terminləri LCSH -də istifadə edilmir və istifadəçilərin əşyaları tapmaq qabiliyyətini məhdudlaşdıra bilər. Kitabxana və İnformasiya Elmləri fakültələrində LCSH -də istifadə olunan terminləri təsir edən mədəni və cinsi qərəzlərlə əlaqədar canlı, maraqlı və artan bir ənənə mövcuddur ki, bu da kitabxana istifadəçilərinin kolleksiyalarda saxlanılan və yayılan məlumatlara çıxışını məhdudlaşdıra və ya məhrum edə bilər. Bu mövzuda görkəmli Amerika Kitabxana Elmləri alimi Sanford Bermandır.

LCSH istifadə edin

Mövzu başlıqları, adətən tədqiqat kitabxanalarının istinad bölmələrində nümayiş olunan böyük qırmızı cildlərdə (hazırda beş) nəşr olunur. Onlayn olaraq Konqres Kitabxanası Təsnifat Veb/ref> Kitabxana Konqres Təsnifat Vebi, Konqres Kitabxanasında da axtarıla bilər. İstifadə tarixi: 4 Aprel 2008./ref> bir abunə xidməti və ya Konqres Təşkilatları Kitabxanasında pulsuzdur [1] Konqres Kitabxanası həftəlik yeniləmələr verir. Kitabxana istifadəçisi doğru mövzu başlığını tapdıqdan sonra kitabxana kataloqunuzda müvafiq material tapmaq üçün əla bir qaynaqdır. Hiperlinkli, veb əsaslı Onlayn İctimai Erişmə Kataloqlarından və ya OPAC-lərdən istifadə getdikcə daha çox istifadəçilərə, maraq doğuran bir şey tapıldıqdan sonra LCSH tərəfindən göstərilən oxşar elementlərin siyahısına köprü bağlamağa imkan verir. Bununla birlikdə, LCSH mütləq təbii dildə ifadə edilmədiyi üçün bir çox istifadəçi açar sözlərə görə OPAC -ları axtarmağı seçə bilər. Üstəlik, OPAC axtarışı və LCSH ilə tanış olmayan istifadəçilər, ‘mövzu’ sahəsinə görə axtarmağı seçsələr və daxil etdikləri şərtlər bir LCSH ilə qətiyyən uyğun gəlmirsə, kitabxanalarında istədikləri mövzuda heç bir şey olmadığını səhv hesab edə bilərlər. Məsələn, “termorequlyasiya” yerinə “bədən istiliyi tənzimlənməsi” istifadə olunur. Beləliklə, LCSH -ni tapmağın və istifadə etməyin ən asan yolu ‘açar söz’ axtarışından başlamaq və sonra digər əlaqəli materialı tapmaq üçün müvafiq maddənin Mövzu Başlıqlarına baxmaqdır.

Nəticə

Məhdudiyyətlərinə baxmayaraq, LCSH Şimali Amerikada və bütün dünyada kitabxana kataloqlarında geniş istifadə olunur. Maddələrin mövzu məzmununu qiymətləndirməyə çalışmayan, əksinə mövzunu bir mövzu iyerarxiyasında geniş şəkildə təsnif edən Konqres Təsnifat Kitabxanası ilə qarışdırılmamalıdır. Bir çox kitabxana, xüsusən də ictimai və məktəb kitabxanaları, kolleksiyalar təşkil etmək üçün Dewey Ondalık Təsnifat sistemindən istifadə edəcək, lakin mövzuya görə materiallara daxil olmaq üçün LCSH -dən istifadə edəcək.

Dewey Ondalık Təsnifat Sistemi

The Dewey Ondalık Təsnifatı (DDC, də deyilir Dewey Ondalık Sistemi), 1876 -cı ildə Melvil Dewey tərəfindən hazırlanmış kitabxana təsnifatının mülkiyyət sistemidir və o vaxtdan bəri ən son 2004 -cü ildə 22 əsas versiya ilə çox dəyişdirilmiş və genişləndirilmişdir.

Bu necə işləyir

DDC bütün bilikləri on əsas sinfə toplamağa çalışır. On əsas sinif daha sonra daha da bölünür. Hər bir əsas sinifdə on bölmə və hər bölmədə on bölmə var. Beləliklə, sistemi 10 əsas sinifdə, 100 bölmədə və 1.000 bölmədə ümumiləşdirmək olar. DDC -nin kateqoriyalar üçün ondalık seçmə üstünlüyü həm sırf ədədi, həm də sonsuz iyerarxik olmasına imkan verir.

Həm də mövzunun məzmununu (çox vaxt iki mövzu elementini əlaqələndirən ədədlər və coğrafi və müvəqqəti elementləri birləşdirərək) və bir şəkil çəkmək üçün quruluşun müxtəlif hissələrindən olan elementləri birləşdirərək, təsnifat sxeminin bəzi aspektlərindən istifadə edir. hər sinif və onun mənasını ehtiva edən bir siyahıda.

Ümumi əsərlər və bədii ədəbiyyat istisna olmaqla, əsərlər əsasən mövzuya görə təsnif edilir, mövzu əlaqələri, yeri, vaxtı və ya material növü üçün uzantıları olan, üç rəqəmdən az olmayan təsnifat nömrələri istehsal edir, lakin başqa şəkildə dördüncü rəqəmdən əvvəl ondalık nöqtəsi ilə qeyri -müəyyən uzunluğa malikdir. mövcud olduğu yerlərdə (məsələn, iqtisadiyyat üçün 330 + coğrafi müalicə üçün 9 + Avropa üçün 4 = 330.94 Avropa iqtisadiyyatı; Amerika Birləşmiş Ştatları üçün 973 + 05 dövri nəşrlər üçün bölmə = 973.05, ümumiyyətlə ABŞ -a aid dövri nəşrlər).

Kitablar rəfdə artan ədədi ardıcıllıqla yerləşdirilir; onluğun solundakı bütün ədədlər sayma sırasındadır, onluğun sağındakı rəqəmlər bir rəqəmlə müqayisə edilir, boşluq sıfırdan əvvəl gəlir. (Nümunə: 050, 220, 330.973, 331 və s.) İki kitab eyni mövzuya və buna görə də eyni təsnifat nömrəsinə malik olduqda, adətən müəllifin son hərfinin ilk hərfini və ya ilk bir neçə hərfini ehtiva edən zəng nömrəsinin ikinci sətri adı (və ya tanınan müəllif yoxdursa başlıq) əlifba sırası ilə yerləşdirilir.

DDC-dəki bütün kitabların qeyri-bədii olması ümumi bir yanlış fikirdir. DDC, ümumiyyətlə bədii ədəbiyyatın öz bölməsinə çevrilənlər də daxil olmaqla bütün kitablar üçün bir nömrəyə malikdir. DDC qaydalarına ciddi riayət olunarsa, Amerika bədii ədəbiyyatı 813 -də təsnif edilir. Əksər kitabxanalar, Dewey -in nəzərdə tutduğundan daha ümumiləşdirilmiş bir şəkildə rəflərin saxlanmasına icazə vermək və ya 800 -cü illərdə çəkiləcək yerdən qaçmaq üçün ayrı bir bədii bölmə yaradır.

Digər təsnifat sistemləri ilə müqayisədə DDC

DDC nömrələri, əsas Dewey ədədlərini seçilmiş durğu işarələri (vergül, iki nöqtə, mötərizələr və s.) İlə birləşdirən daha ifadəli, lakin kompleks Ondalık Təsnifatın əsasını təşkil etdi. Tez-tez nəzərdən keçirilməsinin yanında, DDC-nin əsas rəqibi-Konqres Kitabxanası təsnifat sistemindən qısa müddət sonra inkişaf etdirdiyi əsas üstünlüyü onun sadəliyidir. Saf notation, mnemonics sistemi və iyerarxik ondalık sistemi sistemi sayəsində əksər istifadəçilər üçün istifadə etmək daha asandır.

DDC və UDC, Konqres Kitabxanası təsnifat kitabxanası demək olar ki, tamamilə sadalanmış olduğu halda (köməkçi cədvəllər vasitəsilə) daha çox istifadə edildiyinə görə Konqres Kitabxanası təsnifatına nisbətən daha çevikdir.

Digər tərəfdən, DDC -nin onluq sistemi, ən yüksək səviyyədəki 21 sinifdən ibarət Konqres Kitabxanası təsnifatından fərqli olaraq yeni mövzuların əlavə edilməsinə daha az qonaqpərvərdir. Bunun başqa bir yan təsiri, DDC qeydlərinin digər təsnifat sistemlərindəki ekvivalent siniflə müqayisədə çox daha uzun ola bilməsidir.

DDC -nin digər bir dezavantajı, on doqquzuncu əsrdə əslində bir adam tərəfindən hazırlanması və dəyişən bilik sahələrinə uyğunlaşmağı çətinləşdirən bütün insan biliklərini təsnif etmək üçün yuxarıdan aşağıya doğru bir yanaşma üzərində qurulmasıdır. Bunun əksinə olaraq, Konqres Kitabxanasının Təsnifat sistemi əsasən ədəbi fərmana əsaslanaraq hazırlanmışdır; siniflər (hər sahədə ayrı -ayrı mütəxəssislər tərəfindən) yalnız Konqres Kitabxanasına məxsus əsərlər üçün lazım olduqda əlavə edildi. Nəticədə, Konqres Kitabxanasının Təsnifat sistemi, xüsusən mühəndislik və kompüter elmləri sahələrində yeni bilik sahələrində dəyişikliklər və əlavələr edə bilsə də (Konqres Kitabxanasının daha böyük qonaqpərvərliyi də bir faktordur), DDC bu sahələri əhatə etməsi üçün qeyri -adekvat olduğu üçün tənqid edildi. Nəticədə, ABŞ -ın əksər akademik kitabxanaları DDC -dən istifadə etmir, çünki bu sahələrdəki əsərlərin təsnifatı kifayət qədər spesifik deyil.

Kitabxana Konqres Təsnifat sistemi problemsiz deyil; hər sahə kataloqlaşdırma tələblərinə uyğun olaraq bir mütəxəssis tərəfindən hazırlandığından tutarlılıq azdır. Sistemin təbiətinə görə də ABŞ mərkəzlidir (DDC-dən daha çox) və DDC və UDC ilə müqayisədə daha az dilə tərcümə edilmişdir.

Mülkiyyət və idarəetmə

Dublin, Onlayn Kompüter Kitabxana Mərkəzi, Ohayo, 1988 -ci ildə Forest Press -i satın alanda ticarət markasını və Dewey Ondalık Sistemi ilə əlaqəli hər hansı bir müəllif hüququnu əldə etdi. OCLC təsnifat sistemini saxlayır və sistemin yeni nəşrlərini nəşr edir. Hər yeni nəşr olunan kitaba DDC nömrəsi verilməsi işi, Konqres Kitabxanasının bir bölməsi tərəfindən yerinə yetirilir, tövsiyə edilən tapşırıqlar məsləhət heyəti tərəfindən nəzərdən keçirildikdən sonra OCLC tərəfindən qəbul edilir və ya rədd edilir; bu günə qədər hamısı qəbul edildi.

2003 -cü ilin sentyabrında OCLC, Kitabxana Otelini ticarət nişanı pozuntusu ilə əlaqədar məhkəməyə verdi. Məsələ, OCLC -nin Kitabxana Otelinə bu sistemin otelində və marketinqində istifadə etməsinə icazə verməsi idi. Bunun müqabilində, otel Mərkəzin ticarət markasına sahib olduğunu qəbul edəcək və uşaqlar arasında oxumağı və savadlılığı təşviq edən qeyri -kommersiya təşkilatına ianə verəcək.

Dərslər

Sistem on əsas sinifdən və ya kateqoriyalardan ibarətdir, hər biri on orta sinfə və ya alt kateqoriyaya bölünür, hər birinin öz on bölməsi var. Daha ətraflı siyahı üçün Dewey Ondalık siniflərinin siyahısına baxın.

  • 000 – Kompüter elmləri, məlumat və ümumi işlər
  • 100 – Fəlsəfə və psixologiya
  • 200 – Din
  • 300 – Sosial elmlər
  • 400 – Dil
  • 500 – Elm
  • 600 – Texnologiya
  • 700 – İncəsənət və istirahət
  • 800 – Ədəbiyyat
  • 900 – Tarix və coğrafiya

Biblioqrafik göstəricilər

Prezident Kitabxanasının biblioqrafik informasiya fəaliyyətinin mühüm istiqamətlərindən biri olan biblioqrafik göstəricilər müxtəlif mövzuları əhatə etməklə istifadəçilərin (oxucuların) informasiya tələbatının ödənilməsi məqsədilə yaradılır.

Azərbaycan qanunvericiliyi: biblioqrafik baza

Bu biblioqrafik verilənlər bazasında 1991-ci ildən indiyədək rəsmi mənbələrdə dərc edilmiş qanunvecilik sənədləri – Azərbaycan Respublikasının Qanunları, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin imzaladığı fərman və sərəncamlar, Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin qəbul etdiyi qərarlar öz əksini tapmışdır. Sənədlər növünə, qəbul edilmə tarixinə, dövlət qeydiyyat nömrəsinə və açar sözlərə görə axtarıla bilər.

Yeni kitablar

Bu göstəricidə kitabxana fonduna daxil olan yeni kitabların annotasiyalı biblioqrafik təsvirləri Kitabxana-Biblioqrafiya Təsnifatı (KBT) üzrə Azərbaycan, rus və digər dillər üzrə verilmişdir.

Avtoreferatlar

Bu göstəricidə kitabxana fonduna daxil olan avtoreferatların biblioqrafik təsvirləri illər, ixtisas kodları və Kitabxana-Biblioqrafiya Təsnifatı (KBT) üzrə Azərbaycan, rus və ingilis dillərində düzülmüşdür.

Abunə

Lokal şəbəkədə oxucuların istifadəsinə “Rusiya Federasiyasının Qanunvericilik Bazası” təqdim olunur.

Lokal şəbəkədə oxucuların istifadəsinə bütün elm sahələri üzrə 5 000 e-kitabdan ibarət elektron kitabxana – Elektron Kitabxana Sistemi İPR Books təqdim olunur.

Bannerlər

Əlaqə

Ünvan: AZ1005, Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri,
Nizami küçəsi 58

Tel.: (+99412) 596-26-13

İş vaxtı:
Bazar ertəsi – Cümə: 9:00-18:00
Fasilə: 13:00-14:00
İstirahət günləri: Şənbə, Bazar.

Copyright © 2013 — 2023 Prezident Kitabxanası. Bütün hüquqlar qorunur.
Məlumatlardan istifadə zamanı istinad vacibdir.

Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.