İKT-nin mənası (İnformasiya və Kommunikasiya Texnologiyaları)

Təhsil sistemində İKT infrastrukturunun inkişaf etdirilməsi 1) Təhsil müəssisələrinin informasiya-kommunikasiya üzrə maddi-texniki bazasının təkmilləşdirilməsi, kompyuter avadanlığı və digər zəruri rəqəmsal avadanlıqla təminat işinin yaxşılaşdırılması: Təhsil müəssisələrinin İKT avadanlıqları ilə təmin edilməsi məqsədi ilə Respublika üzrə təhsil müəssisələrinə və Təhsil Nazirliyinin tabeçiliyində olan şəhər və rayon təhsil şöbələri üçün 6000 ədəd Monoblok Lenovo stolüstü kompyuter, 3000 ədəd noutbuk, 700 ədəd proyektor və 1377 ədəd interaktiv elektron lövhələr alınmış; Respublika üzrə təhsil müəssisələrində mövcud kompyuterlərin sıradan çıxmış detalları yeniləri ilə (klaviatura, siçan, ana plata, prosessor, sərt disk, qida bloku, batareya və s. ) əvəz olunmağa başlanmışdır.

1-Modul. Kompyuter kommunikatsiya texnologiyalari 1-Mavzu: Tarmoq texnologiyalari fani haqida tushunchalar. – презентация

Презентация на тему: ” 1-Modul. Kompyuter kommunikatsiya texnologiyalari 1-Mavzu: Tarmoq texnologiyalari fani haqida tushunchalar.” — Транскрипт:

1 1-Modul. Kompyuter kommunikatsiya texnologiyalari 1-Mavzu: Tarmoq texnologiyalari fani haqida tushunchalar

2 O`quv yuklamalari hajmining mashg`ulotlar bo`yicha taqsimoti (soatlar) Hammasi Jami auditoriya soati Ma’ruza Amaliy mashg`ulot Laboratoriya mashg`uloti Mustaqil ish – informatika o`qitish metodikasi 4-sеmеstr

3 1. Douglas E. Comer. Computer Networks and Internets (6th Edition). Pearson. USA, pages. 2. James F. Kurose, Keith W. Ross. Computer networking: a top-down approach (6th Edition). Pearson Cloth Bound with Access Card, USA,2013,889-pages 3. M Aripov. B.Begalov va boshqalar. Axborot texnologiyalari. O’quv qo’llanma- Т.: Noshir, 2009 y. 4. Sattorov A. Informatika va axborot texnologiyalari. Darslik. – Т.: Oqituvchi, 2011 y. 5.M.Aripov, M.Muhammadiyev. Informatika, informasion texnologiyalar. Darslik. Т.: TDYuI, 2004 y. 6. Эндрю Таненбаум, Дэвид Уэзеролл. Компьютерные сети. Издательство ПИТЕР 2012 г. 960 стр. 7.Р.Хамдамов ва бошкалар. Таълимда ахборот технологиялари. Услубий кулланма. Тошкент. Узбекистон милий энциклопедиями 2010 й. 8. Виктор Олифер, Наталия Олифер. Компьютерные сети. Принципы, технологии, протоколы. Учебник. Издательство ПИТЕР 2016 г. 992 стр.

4 1. Begbotayev A.E., Yusupov R.M. Tarmoq texnologiyalari. Oquv qollanma. – Toshkent. Tafakkur nashriyoti b 2. Begbotayev A.E. Tarmoq texnologiyalari fanidan laboratoriya mashgulotlari. Uslubiy qollanma. Jizzax: Jizzax davlat pedagogika instituti bosmaxonasi b. 3.Бегбўтаев А.Э.Тармоқ технологиялари электрон ўқув қўлланма // Ўзбекистон Республикаси Интеллектуал мулк агентлиги гувоҳномаси. –Тошкент ДГУ – Tarmoq texnologiyalari elektron kursiwww.tartex.uz 5. Tarmoq texnologiyalari mobil ilovasi 6. JDPI_Tarmoq_texnologiyalari – telegramm kanali

5 1. Axborot – kommunikatsiya texnologiyalari haqida tushuncha. 2. Kompyuter tarmoqlari va uning asosiy tushunchalari 3. Kompyuter tarmoqlari tarixi 4. Kompyuter tarmoqlari klassifikatsiyasi 5. Kompyuter tarmog’i tarkibiy qismlari

6 “Texnologiya” tushunchasi yunoncha “texnos” (techne) va “logos” (logos) so`zlaridan tashkil topgan bo`lib, “Hunar fani”ni o`rganish degan manoni anglatadi. Bu tushuncha texnik taraqqiyot mazmunini ifodalashga xizmat qiluvchi tushuncha sifatida ilk marta 1872 yilda qo`llanilgan.

7 Axborotli – nuqtai nazar moddiy va manavi boyliklarni ishlab chiqarishning tamoyillari va usullarini bayon qilinishini amalga oshiradi. Uskunaviy – nuqtai nazar ishlab chiqarish jarayonida amalga oshiriladigan mehnat qurollari yaratish texnologiyasini amalga oshiradi. Ijtimoiy – nuqtai nazar xodimlar va ularni tashkil qilishni amalga oshiradi.

8 Axborot texnologiya – obyekt, jarayon yoki hodisa (axborot mahsulot) holati haqida yangi sifatdagi malumotlarni olish uchun foydalanadigan malumotlarni (birlamchi) yigish, ishlov berish va o`zatish vositalari, hamda usullari majmuasidir.

9 Kommunikatsiya (лат. communicatio сообщение, передача) axborotlarni bir joydan ikkinchi joyga etkazish tushuniladi. Kommunikatsiya yoki telekommunikatsiya – manba (transmitter) va qabul qiluvchi (receiver) ortasida masofadan turib malumot almashinishni bildiradi. Kommunikatsiya texnologiyalari

10 Telekommunikatsiyalar – signallar, belgilar, matnlar, tasvirlar, tovushlar yoki axborotning boshqa turlarini otkazgichli, radio, optik yoki boshqa elektromagnit tizimlaridan foydalangan holda uzatish, qabul qilish, qayta ishlashni tushuniladi. (Telekommunikatsiyalar togrisidagi OzR Qonunidan) Keng ma’noda telekommunikatsiya – bu bir-biri bilan bevosita aloqada bola olmaydigan masofada turuvchi sub’ektlar (odamlar, uskunalar, kompyuterlar) ortasidagi muloqotdir. (tele- uzoqdagi, kommunikatsiya- aloqa, xabar).

12 Ах borot tizimi va texnologiyalari Ахborot tizimi Теlekommunikatsiya tizimi Kompyuter tizimi Korxona tizimi

13 Axborot tizimi va axborot almashish Internet tarmog`i orqali kompyuterlar o`rtasida malumot almashish jarayoni

14 Ma’lumotlarga ishlov bеruvchi axborot tеxnologiyalari Boshqarishning axborot tеxnologiyalari Ofis(idora)ning axborot tеxnologiyasi

15 Ular ma’lum algoritmlar boyicha boshlangich ma’lumotlarga ishlov bеruvchi masalalarni еchishga muljallangan. Masalan, xar bir firmada ozining xodimlari haqidagi axborotga ishlov bеruvchi axborot tеxnologiyasi albatta bolishi kеrak.

16 Ularning maqsadi ish faoliyati qaror qabul qilish bilan bogliq bolgan insonlarning axborotga bolgan talabini qondirishdan iborat. Boshqarishning axborot tizimlari tashkilotning otmishi, hozirgi holati va kеlajagi haqidagi axborotni xam oz ichiga oladi.

17 Avtomatlashtirilgan ofisning zamonaviy axborot tеxnologiyalari bu tashkilot ichidagi va tashki muhit bilan kommunikatsion jarayonlarni kompyutеr tarmoqlari va axborotlar bilan ishlovchi boshqa zamonaviy vositalar asosida tashkil etish va qollab-quvvatlashdan iborat. Buning uchun mahsus dasturiy vositalar ham ishlab chiqilgan. Ulardan biri Microsoft Offise dasturlar pakеtidir. Uning tarkibiga Word matn muxarriri, Excel elеktron jadvali, Power point taqdimot uchun grafikani tayyorlash dasturi, Microsoft Access ma’lumotlar omborini boshqarish tizimlari kiradi.

18 Axborotlashgan jamiyat jamiyatning kopchilik a’zolari axborot, ayniqsa, uning oliy shakli bolmish bilimlarni ishlab chiqarish, saqlash, qayta ishlash va amalga oshirish bilan band bolgan jamiyatdir.

19 Tarmoq texnologiyalari bu – (ingl: network technologies, rus: сетевые технологии) tarmoq rejimida muloqotda bolish imkonini beruvchi texnologiyalar. Tarmoq texnologiyalari – bu kompyuter tarmoqlarini tashkil etish, muvofiqlashtirishda ularning dasuriy- qurilmaviy tarkibini minimal darajasini aniqlovshi standartlar to`plami. Qoida sifatida tarmoq texnologiyalari tarmoq topologiyasini, shuningdek, kanallar darajasining protokolini aniqlaydi va belgilaydi.

20 Kompyuter tarmogi (Computer NetWork, net–tarmoq, va work–ish) – bu kompyuterlar ortasida axborotlar almashinuvi tizimidir.

21 Kompyuter (hisoblash) tarmog’i– aloqa kanallari yordamida ma`lumotlarni tarmoqlangan qayta ishlashning yagona tizimiga ulangan kompyuterlar va terminallar to’plami bo’lib, u ko’p mashinali birlashmaning eng yuqori shaklidir.

22 Kompyuter tarmog’i “tarmoq abonenti”, “stansiya” “fizik uzatish muhiti kabi tarkibiy qismlardan tashkil topgan boladi.

23 Tarmoq abonenti tarmoqda axborotni yuzaga keltiruvchi yoki uni istemol qiluvchi ob`ektdir. Stansiya– axborot uzatish va qabul qilish bilan bogliq vazifalarni bajaruvchi ob`ektdir. Fizik uzatish muhiti– elektr, radio yoki boshqa signallar yordamida amalga oshiriladigan aloqa kanali va ma`lumotlarni uzatish, qabul qilish qurilmalaridir.

24 1957 yil AQSH da harbiy sohada qollash uchun ARPA (Advanced Research Project Agency) tashkiloti tuzildi. (Bu tashkilot 12 yil vaqt bir necha milliard sarf xarajat qilib ozining tarmogini yaratdi)

25 1969 yilda Amerika Qoshma Shtatlarining mudofa vazirligi tamonidan tashkil qilingan ARPANET kompyuter tizimi birinchi kompyuter tarmogiga asos solib berdi, Hozirda u MILNET harbiy tarmoq sifatida ishlatiladi. Леонард Клейнрок – один из авторов технологии коммутации пакетов – рядом с первым интерфейсным процессором сообщений (коммутатором пакетов)

26 ARPAnet 1975 yilda NCP (Network-Control Protocol) – birinchi protokol (RFC 001) RFC ALOHA, 1973 Норм Абрамсон Роберт Меткалф. Ethernet Ananaviy standartlarga misollar: IP, UDP, TCP, HTTP, SMTP, FTP, DNS, URL, NAT…

27 USENET (1979) – yangiliklar va elektron pochtaning xalqaro tarmogi. Universitetlar ortasida Aloqa ornatish maqsadida ish boshlangan bu tarmoq xozirda AQSh ning deyarli barcha universitetlarini KT orqali birlashtiradi. Xatto undan foydalanuvchilar juda kopayib ketgani tufayli grafikning ancha qismini UUNET tarmogiga topshirgan. UUNET tarmogi shu maqsad uchun xam yaratilgan.

28 Bitnet (1981) – bu tarmoq internetda bugungi kun tarmogi deb yuritiladi, bu tarmoqning qulaylik tarafi shundan iboratki, bu tarmoq Nyu-York va Yel universitetlari tamonidan ishlab chiqilgan Yevropa, AQSh qitasi, Meksika va boshqa mamlakatlarni birlashtiruvchi kompyuter tarmogi bolib, u alohida ajratilgan kanallar orqali aloqa boglaydi. Bu tarmoq OSI – ochiq xalqaro boglanish tizimi va TCP/IP qaydnomalariga mos tushmaydi. Uning bir xususiyati shundaki uzatilgan axborotlar uchun xaq tolanmaydi.

29 CSNET- (1981) – bu tizim kompyuter va fan tarmogi deb yuritiladi, tizim ish faoliyatini faqat azolik badallari va xizmat uchun tolovlar hisobidan ishlaydi. U butun dunyo olimlarini birlashtiruvchi tarmoq bolib, internet tarkibiga kiradi va TCP/IP qaydnomasida ishlaydi.

30 EUNET (1982) – Europe Union Network (Yevropa kompyuter tarmogi uyushmasi). Uning markaziy qismi Amsterdamda joylashgan. U asosan UNIX amaliyot tizimida va UUCP va TCP/IP da ishlaydi. EARN (1983) – Yevropa kompyuter tarmogiga birlashtirilgan bolib, juda kop ilmiy tadqiqot muassasalarini birlashtiradi. Uning qaydnomasi RSES bolib, ajratilgan kanallar orqali malumot almashinadi, oz- ozini xojalik 3 hisobotda qoplash asosida ishlaydi.

31 FIDONET (1984) – shaxsiy kompyuterlar bilan MS va PS DOS boshqaruvida ishlaydigan tarmoq. Fayllarni telefon simlari orqali uzatadi va UNIX amaliyot tizimida ishlaydigan kompyuterlar bilan boglanishi mumkin. Fayllarni, bildirishni va yangiliklarni UUCP/USWET tarmoqlari bilan uzatilishi mumkin.

32 1983 yilda – Internet tashkil etildi. Internet- axborotlar bilan mustaqil almashish imkonini yaratdi. Internet (International Network – xalqaro kompyuter TARMOQ) butun dunyoni qamrab olgan global kompyuter tarmogidir yillar ortalarida Internet biznes-ishlovlar bilan ishlash uchun qollanila boshladi.

33 JUNET (1984 yil) – Yaponiyaning UNIX mashinalari tarmogi JANET (1984 yil) – Buyuk Britaniyaning birlashgan akademik tarmogi

34 Kompyuter tarmoqlari quyidagi belgilari boyicha klassifikatsiyalanadi: Geografik (hududiy) joylashuvi boyicha; Geografik (hududiy) joylashuvi boyicha; Ishlab chiqarish bolimlarining miqyosi boyicha; Ishlab chiqarish bolimlarining miqyosi boyicha; Boshqarish usuli boyicha; Boshqarish usuli boyicha; Axborotni uzatish tezligi boyicha; Axborotni uzatish tezligi boyicha; Aloqa (ulanish) topologiyasi tuzulishi boyicha. Aloqa (ulanish) topologiyasi tuzulishi boyicha.

35 Abonent tizimlarining xududiy joylashuviga qarab kompyuter tarmoqlarini uchta asosiy turkumga ajratish mumkin: Lokal tarmoqlar- Lokal tarmoqlar- (LAN– Local Area Network); Mintaqaviy tarmoqlar- Mintaqaviy tarmoqlar- (MAN– Metropolitan Area Network); Global tarmoqlar- Global tarmoqlar- (WAN– Wide Area Network);

36 Simsiz Yer usti kanallari Suniy yoldosh kanallari

37 420 dan 720 Kbit/s gacha 10 m BLUETOOTH 54 Mbit/s WI-FI

38 KOMPYUTER TARMOQLARI XIZMAT KORSATISH DOIRASIGA QARAB QUYIDAGILARGA BOLINADI. LANCANMANWANGAN

39 LAN LOCAL-AREA NETWORK Lokal tarmoq chegaralangan sohadagi kompyuterlarni birlashtirish imkoniyatini beradi.

40 CAN CAMPUS-AREA NETWORK Kampus tarmoq, ozaro yaqin binolarda joylashgan lokal tarmoqlarni birlashtirish uchun moljallangan.

41 MAN Metropolitan-Area Network Shahar, tuman yoki uncha katta bolmagan hududni qarab oluvchi tarmoq.

42 WAN Wide-Area Network Katta mintaqalar, davlatlar, kontinentlarning hududida joylashgan LAN, MAN tarmoqlarni va boshqa turdagi segmentlarni birlashtirish uchun moljallangan tarmoq.

43 GAN Global-Area Network Barcha davlatlar va kontinentlarni birlashtiruvchi hamda yer sharining ixtiyoriy nuqtasidagi axborot resurslariga murojaat qilish imkoniyatini beruvchi umumplanetar tarmoq.

44 WAN MAN LAN GAN TERRITORIAL SOHASI ASOSIDA TARMOQLAR IYERARXIYASI Magistral tarmoqlar sathlari Shahar mashtabidagi tarmoqlar sathlari Lokal tarmoqlar sathlari

45 Masofa boyicha tartiblanishi JoylashuviSinf 1 m Bir kishi atrofidagi territoriya (HAN) Shaxsiy tarmoq. 10 m Xona (kvartira) (LAN) Lokal tarmoq 100 m Bino (LAN) Lokal tarmoq 1 km Shahar tumani (LAN) Lokal tarmoq 10 km Shahar (MAN) Shahar mashtabidagi tarmoq; 100 km Kontinent (WAN) kengmashtabdagi tarmoq; km va undan ortiq Planeta (GAN) Internet

İKT-nin mənası (İnformasiya və Kommunikasiya Texnologiyaları)

Videonuz: Dinləmə mətni: İnformatika və İnformasiya Kommunikasiya Texnologiyaları – DƏRS 1.

MəZmun

• İKT (İnformasiya və Kommunikasiya Texnologiyaları) nədir:
• İKT xüsusiyyətləri
• İKT növləri
• İş yerində İKT
• Təhsildə İKT
• İKT-nin üstünlükləri
• İKT-nin dezavantajları

İKT (İnformasiya və Kommunikasiya Texnologiyaları) nədir:

İKT hal-hazırda daha səmərəli məlumat və kommunikasiya üçün inkişaf etdirilən bir sıra texnologiyalardırhəm biliklərə, həm də insan münasibətlərinə çıxış yolunu dəyişdirmişlər.

İKT Məlumat və Kommunikasiya Texnologiyalarının kısaltmasıdır.

İKT rabitə texnologiyaları (qəzet, radio və televiziya), İnternetin inkişafı və kompüterlər, planşetlər və kompüterlər kimi yeni texnoloji qurğular vasitəsilə məlumat əldə etmək parametrlərini dəyişdirdi. ağıllı telefon, həmçinin platformalar və proqramlar mövcuddur.

İKT, elm və mühəndisliyin gündəlik problemləri həll edən cihazlar və sistemlər inkişaf etdirmək üçün birlikdə çalışdığı yenilikçi məhsullar kimi tanınır. Sözdə rabitə texnologiyaları və ya TC (radio, mətbuat və TV) elementlərini informasiya texnologiyaları ilə sintez edirlər.

The məlumat bu kontekstdə mətnləri, şəkilləri və səsləri əhatə edən məlumatların yenilikçi bir şəkildə ötürülməsini nəzərdə tutur.

The rabitə göndərənin göndərdiyi mesajın alıcı tərəfindən düzgün şifrəsini açmasına imkan verən vasitələrə aiddir. Məsələn, istifadəçi məlumat platformaları.

Qısaltmaların düzgün yazılması barədə şübhələr var, çünki çoxlu bir ismə istinad edirlər. İnsanlar yazım arasında qalıb TIC, İKT və ya İKT. Cəm rəqəmini göstərmək üçün “las” adlı qadın məqaləsini əlavə etmək kifayətdir. Misal üçün: “İKT təhsil sahəsində inqilab etmişlər. “Buna görə də, doğru olan İKT yazmaqdır, kiçik “s” adətən Anglikizm (TIC’s) kimi qəbul edildiyi üçün “S” hərfi adətən bu terminin başqa bir qısaltması kimi qəbul edilir və bu da qarışıqlıq yaradır.

İKT xüsusiyyətləri

• İnsanın bilik və sosial həyatının bütün sahələrinə nüfuz edirlər: ev, təhsil, əyləncə və iş.
• Bilik əldəetmənin zehni proseslərini dəyişdirirlər;
• Bunlar əhəmiyyətsizdir, çünki məlumatlar virtual şəbəkələrdən qurulur;
• Onlar ani və ya dərhal olurlar, çünki məlumat və ünsiyyət əldə etmək fiziki məsafədən asılı olmayaraq real vaxtda baş verir;
• Tərkibindəki məlumat, istər mətn, istər şəkil, istərsə də səs şəklində rəqəmləşdirilməlidir;
• Çevikdirlər, bu da lazımi dəyişikliklərə görə yenidən qurula biləcəyi deməkdir;
• Bunlar qarşılıqlı əlaqə prinsipi ilə idarə olunur, yəni iki və ya daha çox texnologiyanın birləşməsindən yeni ünsiyyət imkanları yaratmağa imkan verir;
• İnteraktivdirlər ki, bu da istifadəçinin informasiya emalı prosesində iştirakını və mövcud mənbələrin ehtiyaclarına uyğunlaşdırılmasını nəzərdə tutur.

İKT növləri

İKT haqqında danışarkən, bu terminin istifadəsi kontekstindən asılı olaraq fərqli meyarlara müraciət edə bilər. Məhz:

1. Şəbəkə. Həm radio, həm televiziya şəbəkələrinə, həm sabit və mobil telefon şəbəkələrinə, həm də bant genişliyinə aiddir.
2. Terminallar və avadanlıqlar. Məlumat və kommunikasiya şəbəkələrinin işlədiyi hər növ cihazı əhatə edir. Məsələn: kompüterlər, planşetlər, mobil telefonlar, audio və video cihazlar, televizorlar, oyun konsolları və s.
3. Xidmətlər. Yuxarıda göstərilən mənbələr vasitəsilə təklif olunan geniş spektrli xidmətlərə aiddir. Məsələn: e-poçt xidmətləri, bulud saxlama, məsafədən təhsil, elektron bankçılıq, onlayn oyunlar, əyləncə xidmətləri, virtual icmalar və bloglar.

Texnologiyaya da baxın.

İş yerində İKT

İKT bugünkü iş mühitinin vacib hissəsidir. Yerli serverlərdə və ya bulud xidmətlərində kompleks məlumat bazalarının saxlanmasını asanlaşdırırlar.

Eynilə İKT-lər də onlayn ticarətin inkişafı, elektron bankçılıq, mühasibat işi, məlumat axtarışı, inventar nəzarəti, mətn, audio və video kimi məlumatverici materialların istehsalı və əsas etibarilə dərhal və effektiv ünsiyyət üçün əsasdır.

Bütün bunlar əmək məhsuldarlığına və iş rəqabət qabiliyyətinə müsbət təsir göstərə bilər, eyni zamanda işinizi dəyişdirir.

Bununla birlikdə, İKT yayındırma mənbəyi də ola bilər, çünki getdikcə tez-tez, dağınıq və asılılıq yaradan istifadəsi işçilərin vəzifələrini tərk etmələrinə, unutqanlıq və istər-istəməz gecikmələrin dərəcəsini artırmasına səbəb olur.

Təhsildə İKT

Son illərdə İKT-lər biliklərə giriş yolunu təsir etdikləri üçün yeni təhsil siyasətləri və layihələrinin hazırlanmasında əsas rol oynamışdır. Təhsilə şəxsən və ya məsafədən daxil olmağı asanlaşdırmaq üçün bir fürsət oldular, eyni zamanda bir sıra çətinliklər ortaya qoydular.

Bu mənada, təhsil üçün tədris və öyrənmə modellərini yenidən nəzərdən keçirməyə imkan verən İnternet protokol xidmətləri və platformaları hazırlanmışdır. Bunların arasında platformalar e-öyrənmək. Açıq mənbə platformalarının nümunələri əsasən Moodle, Chamilo, Claroline, ATutor və ya Sakai’dir. Reklamlar arasında qeyd edə bilərik: Blackboard, Educativa, Saba, Almagesto və Neo LMS.

Bu platformalarda interaktiv lövhələr, real vaxt rejimində virtual sinif otaqları, müzakirə otaqları, forumlar, anketlər, diaqramlar, audiovizual mənbələr, rəqəmsal ədəbiyyat, onlayn əməkdaşlıq sənədləri, portfellər, təhsil oyunları və s.

WhatsApp və ya Facebook kimi sosial şəbəkələr, bloglar və bulud xidmətləri kimi vasitələr, interaktiv və əməkdaşlıq prinsipləri üzərində bilik inkişaf etdirmək üçün təhsil vasitələridir.

Ayrıca baxın Uzaqdan təhsil.

İKT-nin üstünlükləri

• Məlumat əldə etməyi asanlaşdırırlar;
• İcma anlayışını genişləndirərək müxtəlif təhsil mərkəzlərinin şəbəkə əlaqəsinə üstünlük verir;
• Yeni düşüncə tərzini təbliğ edir;
• Biliklərin birgə qurulması prinsipinə üstünlük verir;
• İstifadəçilərin rəqəmsal savadlılığına imkan verir;
• Təhsil sahəsində tələbələr və müəllimlər arasındakı nəsil fərqini aradan qaldırmağa kömək edirlər;
• Tələbələrin akademik davranışlarını bilmək üçün məlumat bazalarına və statistik məlumatlara dərhal daxil olmağa imkan verdiyi üçün təhsil və inzibati idarəetmə üçün bir vasitədir.

İKT-nin dezavantajları

Ümumiyyətlə, İKT-nin bir sıra mənfi cəhətləri var. Məhz:

• Məlumat çoxdur, lakin mütəşəkkil deyil, dağınıqdır, bu da böyük ola bilər;
• İKT mövzunu məqsədindən yayındıran yayındırma mənbəyi ola bilər;
• Platformalar kimi cihazlar və alətlər daim dəyişir, bu da davamlı yeniləmə səyini nəzərdə tutur;
• Fərdi məlumatların həssaslıq riskini artırır.

Xüsusi təhsil sahəsində bu çatışmazlıqlar aşağıdakılarla qarışdırılır:

• Yoxsulluq və ya dövlət təhsil siyasətinin olmaması kimi amillər səbəbindən texnologiyaya girişdə hələ də böyük bərabərsizlik mövcuddur.
• İstifadəsinin effektivliyi məktəb tədris proqramına inteqrasiyadan asılıdır;
• İKT-nin istifadəsi üçün kifayət qədər yer və avadanlıq təmin edilməsi tələb olunur;
• Dövlət, məktəb və müəllim tərəfindən lazımi hazırlıq və ya yaxşı qurulmuş bir tədris planı olmadan, İKT öyrənmək əvəzinə dağılma yarada bilər.
• Məruz qalma riski kiber zorakılıq xeyli artır.

Thsild nformasiya Kommunikasiya Texnologiyalarnn ttbiqi lkr Bayramova ubayramovakhazar

Davamı. . . İnformasiya Kommunikasiya Texnologiyaları məlumatların yığılması, sistemləşdirilməsi, düzəldilməsi və ötürülməsi üçün olan texnologiyalara verilən ümumi termindir. İnformasiya Kommunikasiya Texnologiyaları deyəndə təkcə kompyuterləri deyil, daha çox vasitələri nəzərdə tuturuq: firma və kompaniyalarda istifadə olunan texniki avadanlıqlar, kalkulyatorlar, müxtəlif kabellər, elektron lampalar, səsgücləndirici aparatlar, joystiklər, İP telefonlar, audio və video aparatları və bu kimi digər texniki vasitələr

Davamı. . . Təhsildə istifadə olunan texniki vasitələrə baxsaq, onların inkişaf mərhələlərinin aşağıdakı kimi olduğunu görərik: a) Qara lövhə – təbaşir b) Kitab – dəftər, qələm c) Film, rəsm, slayd d) Radio, televiziya, video e) Kompyuterlər f) Avtomatik sistemlər g) Telekommunikasiya

Davamı. . . İnformasiya texnologiyaları Kommunikasiya (İT) elektron avadanlıqların, texnologiyaları (KT) xüsusilə kompyuterlərdə məlumatların göndərilməsi, məlumatların yığılması, alınması və mübadiləsi seçilməsi və göndərilməsinin prosesində istifadə olunur. öyrənilməsi və istifadəsi üçün olan texniki vasitələrdir.

Öyrənmə mənbələri Ənənəvi İKT ilə a) Mühazirələr a) Kompyuterlər b) Kitablar b) Multimedia c) İnternet d) Mühazirələr e) Kitablar

İKT bilikləri Ø 1980 -ci illərdən başlayaraq İKT təhsildə davamlı olaraq istifadə olunmaya başlandı. Ø İKT bilikləri əsasən rəqəmsal texnologiya, kommunikasiya vasitələri və ya onlara bağlanmaq, idarə etmək, əlaqəyə girmək və məlumatlar yaradaraq bilik cəmiyyətini formalaşadırmaq funksiyasını yerinə yetirir.

Təhsildə İKT-in vacibliyi Bilik mənbəyi kimi istifadə olunur. Yəni bəzən (müasir dövrdə daha çox) axtardığımız bilikləri, mənbələri, məlumatları taparaq istifadə edirik. Biliklərin ötürülmə vasitəsi kimi – axtarıb tapdığımız və yaxud da öyrətdiyimiz/öyrəndiyimiz bilikləri digərlərinə ötürmək üçündür. Cəmiyyət, məktəb, müəllimlər və şagirdlər arasındakı əməkdaşlığı İKT-dən istifadə etməklə inkişaf etdirməkdir Təhsilin keyfiyyətini artırmaq üçün təhsil proqramı təminatı, elektron istinadlar, təhsil üçün oyunlardan istifadə etməkdir İKT vasitələrini təhsilin bütün səviyyələrinə inteqrasiya etməkdir

Kompyuter texnologiyalarının atributları Multi-sensor çatdırılma: mətnlər, qrafika, animasiya, səs və video Aktiv öyrənmə: öyrənmə marağının artırılması Kooperativ öyrənmə: pozitiv qrup/sosial qarşılıqlı əlaqə Ünsiyyət bacarıqları: bir-bir, birdən-çoxa, çoxdan-çoxa Çoxmədəniyyətli təhsil: şagirdləri həm ölkədəki və həm də dünyadakı yaşıdları ilə birləşdirmək Motivasiya: şagirdləri daha çox aktivliyə cəlb etmək

İKT-in üstünlükləri Rəqəmsal resursların digərləri ilə bölüşdürülməsi (Google Drive kimi) Çoxlu və geniş xidmətlərdən istifadə etmək (elektron kitabxanalar, internet jurnallar, e-kitablar və s. ) Elastiklik (məs. tapşırıqların anında deyil 2 saat sonra, 1 gün sonra verilməsi) İnam (müəllimin şagirdlərə inamı, yəni şagird istifadə etdiyi materialda plagiatın olmaması) Daha sürətli əlaqə Daha ucuz olması

Davamı. . . Təhsilin səviyyəsini yüksəldən hər bir texnologiya müəllimə az öyrətmək, şagirdə isə çox öyrənmək imkanı verir.

Təhsildə İKT-in şagirdlər üçün üstünlükləri İnteraktiv təhsil təcrübəsi qazanmağa kömək edir Şagirdlərə/tələbələrə öyrənmək üçün stimul və motivasiya verir Rahat təhsil almaq imkanı yaradır Mürəkkəb anlayışları və prosesləri anlamağa kömək edir Müxtəlif öyrənmə üsullarından istifadə edir Şagirdlərə/tələbələrə mükəmməl kompyuter bacarıqları qazanmağa kömək edir Qrup işlərinə və əmakdaşlığa kömək edir

Təhsildə İKT-in müəllimlər üçün üstünlükləri İKT – müəllimlər üçün eyni məfhumların/tapşırıqların müxtəlif yolla izah olunması vasitəsidir İKT – hər bir şagirdin/uşağın öyrənmək üslubuna diqqət verməyə kömək edir İKT – dərsi daha yaxşı planlaşdırmaq və idarə etmək üçün çox gözəl vasitədir İKT – tapşırıqlara daha əhatəli yanaşmağa imkan verir İKT – müəllimlərin bürokratik yükünü azaldır

Mümkün maneələr Müəllimlərin pedaqoji biliklərinin azlığı və təlim metodlarını bilməməsi Öyrətmə resurslarını bilməməsi İKT resurslarına çıxış və onların etibarlılığını bilməməsi Müəllimlərin İKT-in potensialı haqqındakı biliklərinin azlığı Müəllimlərin potensial İKT biliklərinin aşağı səviyyədə olması və ya ümumiyyətlə İKT bacarıqlarının olmaması

İKT-dən istifadənin təkrarlanması və modelləşdirilməsi: məs. yaz maq, dizayn etmək, hesablamaq və s. İKT vasitəsilə öyrənmədə şagirdlər öyrənmə prosesinəözləri nəzarət edirlər Düşünmək bacarılqarı və problem həll etmək strategiyaları Konseptlərin, proseslərin və vizualizasiyanın dərindən analizi Birgə tapşırıqlarda sosial əməkdaşlıq, üz -üzə və onlayn əməkdaşlıq Öyrənmə və öyrətmədə İKT Məktəbdən başqa yerlərdə, müxtəlif şəraitlərdə öyrənmə Yaradıcı inkişaf və media bilikləri; məs. videolar, fotoqrafiya, animasiya, musiqi Bilik, anlama və bacarıqların qazanılması (təkcə müəllimdən deyil) İKT-dən istifadə etməklə məlumatların və biliklərin tapılması, toplanması, sintezi, analızı, dəyişdirilməsi və s.

Dərsdə İKT-dən istifadə vasitələri Kompyuterlər PPT (Power. Point. Presentations) – t’qdimatlar Multimedia – məlumatların yazılması, oxunması, səsləndirilməsi və s. Hiper media vasitələri – məlumat bazalarının axtarılması və lazımi məlumatların toplanması İnteraktiv videolar – şəkillər və müxtəlif qısa videolar və s. Video konfranslar Bloqlar

Kompyuterdən düzgün istifadə

AR Prezidentinin təhsildə İKT ilə bağlı sərəncamları “Azərbaycan Respublikasının inkişafı naminə informasiyakommunikasiya texnologiyaları üzrə milli strategiya” (2003 -2010 -cu illər), 17 fevral 2003 (H. Əliyev) “Azərbaycan Respublikasında ümumtəhsil məktəblərinin informasiya və kommunikasiya texnologiyaları ilə təminatı Proqramı (2005 -2007 -ci illər)”, 21 avqust 2004 -cü il; “ 2008 -2012 -ci illərdə Azərbaycan Respublikasında təhsil sisteminin informasiyalaşdırılması üzrə Dövlət Proqramı”, 10 iyun 2008 “Azərbaycan Respublikasında rabitə və informasiya texnologiyalarının inkişafı üzrə 2010 -2012 -ci illər üçün Dövlət Proqramı” (Elektron Azərbaycan)”, 11 avqust 2010

Təhsil sisteminin informasiyalaşdırılması sahəsinin başlıca fəaliyyət istiqamətləri Təhsil haqqında”, “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyasının və “Azərbaycan Respublikasında təhsilin inkişafı üzrə Dövlət Strategiyası”nın müvafiq müddəalarına uyğun olaraq aşağıdakı işlər görülür: 1) Təhsil sistemində İKT infrastrukturunun inkişaf etdirilməsi 2) Elektron təhsil texnologiyalarının tətbiqinin genişləndirilməsi 3) Təhsil sistemində idarəetmənin informasiyalaşdırılması 4) Kadr potensialının gücləndirilməsi Adıçəkilən fəaliyyət istiqamətləri üzrə öhdəliklərin yerinə yetirilməsi məqsədilə ayrı-ayrı təşkilatlar, şirkətlər, qeyri-hökumət və beynəlxalq qurumlarla əməkdaşlıq edilir.

Təhsil sistemində İKT infrastrukturunun inkişaf etdirilməsi 1) Təhsil müəssisələrinin informasiya-kommunikasiya üzrə maddi-texniki bazasının təkmilləşdirilməsi, kompyuter avadanlığı və digər zəruri rəqəmsal avadanlıqla təminat işinin yaxşılaşdırılması: Təhsil müəssisələrinin İKT avadanlıqları ilə təmin edilməsi məqsədi ilə Respublika üzrə təhsil müəssisələrinə və Təhsil Nazirliyinin tabeçiliyində olan şəhər və rayon təhsil şöbələri üçün 6000 ədəd Monoblok Lenovo stolüstü kompyuter, 3000 ədəd noutbuk, 700 ədəd proyektor və 1377 ədəd interaktiv elektron lövhələr alınmış; Respublika üzrə təhsil müəssisələrində mövcud kompyuterlərin sıradan çıxmış detalları yeniləri ilə (klaviatura, siçan, ana plata, prosessor, sərt disk, qida bloku, batareya və s. ) əvəz olunmağa başlanmışdır.

Davamı. . . 3) İntranet xidmətlərinin işlənilməsi və İnternet şəbəkəsinə çıxışın təmin olunması: Azərbaycan Təhsil Şəbəkəsinə (İntranet və İnternet) əlavə olaraq 200 təhsil müəssisəsinin qoşulmasına başlanmış; Bakı və digər şəhər və rayonlarda yerləşən 1765 təhsil müəssisəsi Fiber-Optik, ADSL və Simsiz rabitə kanalları ilə Təhsil Sisteminin korporativ İntranet və İnternet şəbəkələrinə çıxışla təmin edilmiş; Xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqların distant təhsilini təşkil etmək üçün ayrılmış 50 ədəd komyuterin ADSL rabitə kanalları ilə Azərbaycan Təhsil Şəbəkəsinə qoşulmasına başlanmışdır.

Elektron təhsil texnologiyalarının tətbiqinin genişləndirilməsi Müxtəlif fənlərə aid (biologiya, riyaziyyat, fizika və kimya) 26 ədəd dərsin hazırlanmasına başlanılmış; Milli tədris fənləri üzrə 30 ədəd elektron tədris resursu hazırlanmış və www. e-resurs. edu. az portalında yerləşdirilmiş; Şagirdlər üçün elektron formatda interaktiv müsabiqələrin təşkili məqsədilə şagird-müsabiqə sistemi təkmilləşdirilmiş və genişləndirilmiş; Təhsil sahəsində elmi tədqiqatlar üzrə qeydiyyat sisteminin yaradılması istiqamətində işlər görülmüş; 106 ədəd multimedia məzmunlu video dərslərin hazırlanmasına başlanmış; 300 ədəd təhsil üzrə simulyasiyaların hazırlanmasına başlanmış; Ümumtəhsil məktəblərinin şagirdləri üçün 28000 -dək elektron test olan bazanın hazırlanmasına başlanılmışdır.

Kadr potensialının gücləndirilməsi 1) Təhsil sisteminin 900 nəfər inzibati idaretmə heyəti üçün İKT üzrə savadlılığın artırılmasına yönəldilmiş treninqlərin keçirilməsinə başlanmışdır. Təlimlər aşağıdakı mövzular üzrə keçirilir: İlkin İKT savadlılığına yiyələnmə; məktəblərdə mövcud olan əsas və İKT avadanlıqdan istifadə etməyi öyrənmə; Microsoft ofis proqram təminatını istifadə edərək, təqdimatlar, dərs bölgüsü planları və inzibati sənədlər hazırlama; İnternet resurslarının tədrisdə tətbiqini təcrübi olaraq anlama; Şəbəkə avadanlığı ilə tanış olma; İKT-nin təhsilə tətbiqi siyasətini anlama və məktəbdə tətbiq etməyi öyrənmə.

Davamı. . . 2) “ 1 şagird : 1 kompyuter” təhsil modelinin orta ümumtəhsil məktəblərində reallaşdırılması üzrə 650 nəfər müəllim üçün treninqlərin keçirilməsinə başlanmışdır. Təlimlər aşağıdakı mövzular üzrə keçirilir: Netbuklar və planşetlərdən düzgün istifadə qaydaları ilə tanış olma, şagirdlərə bu bacarıqları aşılama; Şagirdlərə individual yanaşmaqla elektron-öyrənmə proqramından istifadə etmə; Müasir texnologiyalardan istifadə bacarıqlarını nümayiş etdirmə; Veb 2. 0 alətlərində hazırlanacaq resursların təhlili və sintezini aparma; Şagirdlərə elektron-öyrənmə sistemi üzrə 21 -ci əsr bacarıq və vərdişlərinə yiyələnməyin yollarını öyrətmə.

Davamı. . . 3) Təhsildə İKT, müasir təlim strategiyaları və layihə metodikasının istifadəsi üzrə 700 nəfər müəllim üçün treninqlərin keçirilməsinə başlanmışdır. Təlimlər aşağıdakı mövzular üzrə keçirilir: Yalnız informatika dərsində deyil, başqa fənlərin tədrisində də kompyuter texnologiyalarından effektiv istifadə etmə; Praktik təcrübə toplayaraq, layihə planlaşdırmağı, multimedia təqdimatları, nəşrlər, vebsəhifələr yaratmağı öyrənmə və eləcə də şagirdlərdə yüksək düşüncə formalaşdırmağın metodikası ilə tanış olma.

Davamı. . . 4) Müəllim və inzibati idarəetmə heyətinin İKT-nin tədrisə tətbiqini dəstəkləmək məqsədi ilə 450 nəfər müəllimə mentorluq üzrə treninqlərin keçirilməsinə başlanmışdır. Təlimlər aşağıdakı mövzular üzrə keçirilir: Mentorluq dəstəyi göstəriləcək müəllimləri və inzibati heyəti müəyyən etmə; Pedaqoji heyətin peşəkarlığın inkişafına və təkmilləşdirilməsinə dəstək göstərmək istiqamətində məqsədlər müəyyən etmə; Əyani və distant dəstək göstərməklə pedaqoji heyətin təkmilləşmə prosesini təşkil və müsahibə etmə.

Davamı. . . 5) İbtidai siniflərdə dərs deyəcək müəllim heyəti üçün tədris prosesində interaktiv texnologiyalardan və elektron məzmundan istifadə üzrə 1200 nəfər müəllim üçün treninqlərin keçirilməsinə başlanmışdır. Təlimlər aşağıdakı mövzular üzrə keçirilir: İlkin İKT savadlılığına yiyələnmə; Məktəblərdə mövcud olan əsas və İKT avadanlıqlarından istifadə etmə bacarıqlarına yiyələnmə; Microsoft ofis proqram təminatını istifadə edərək, təqdimatlar, hesabatlar və digər sənədləri hazırlama bacarığına yiyələnmə; İnternet resurslarının tədrisdə tətbiqini təcrübi olaraq öyrənmə.

Davamı. . . 6) Milli Təhsil Məlumat Bazasının istifadəsi üzrə 375 nəfər müəllim üçün treninqlərin keçirilməsinə başlanmışdır. Təlimlər aşağıdakı mövzular üzrə keçirilir: Ümumi interfeysin izah olunması; Məktəbin özünün məlumat toplama mərkəzi kimi çıxış edərək müxtəlif növ məlumatların bazada toplanması və heyəti onlardan istifadə yolları haqqında məlumatlandırma; Heyətə aid bir sıra məlumatların sistemə daxil edilməsi və emal olunması. Bu məlumatlara ünvan, vəzifə, əmək haqqının dərəcəsi, şəxsiyyət vəsiqəsi, şəkil, təhsil, mükafat və bildiyi xarici dillər haqqında məlumatlar aiddir; Şagirdlərin ünvanları, şəkili, təhsil sənədi, məktəbə qəbulu, şəxsiyyəti təsdiq edən sənədi, inzibati tənbehi və mükafatları kimi məlumatların mərkəzdə toplanması; Təhsil müəssisələrinin ünvanı, atributları, şəkili, müəllim heyəti, köməkçi, idarəedici və eyni zamanda qeyripedaqoji heyəti, tədris sinifləri haqqında bütün məlumatların təfərrüatı ilə sistemə daxil olunması və onların geniş istifadəsi; Məktəb xəritəsinin tərtibatı, binaların, kabinet və laboratoriyaların, emalatxanalar barədə məlumatların, fənlərin statistikasının, tədris sinfi növlərinin və tədris strukturu üzrə ayrı-ayrı göstəricilərin sistemə əlavə olunması.

Davamı. . . 7) Xüsusi qayğıya ehtiyacı olan uşaqların distant təhsilinin icrasını təmin etmək məqsədi ilə İKT avadanlıqlarından və texniki vasitələrdən istifadəyə dair 50 nəfər müəllim, 160 nəfər şagird və 160 nəfər valideyn heyətinə təlimlərin keçirilməsi istiqamətində işlərin icrasına başlanmışdır.