Hadı Rəcəbli: Sosial şəbəkələr nəzarətə götürülməlidir

“Ona görə də ayıq-sayıq olmalıyıq. Düşünürəm ki, münaqişəşünaslıq elminin əsaslarına uyğun olaraq biz belə hisslərə, kütlə psixologiyasına uymamalıyıq”.

Konfiliktologiyadan mühazirlr

“Dünyada politologiya elmi ilə yanaşı, konfiliktologiya elmi də var. Siyasətşünaslıq və münaqişəşünaslıq. Bütün dünyada gedən prosesləri münaqişəşünaslıq elmi vasitəsilə idarə edirlər. Suriyada, Misirdə və digər ölkələrdə gedən proseslərə baxsaq, görərik ki, bunların hamısında o elmdən istifadə ediblər. Yəni, bu gün bütün dünyada cəmiyyət problemsiz deyil. Bütün ölkələrdə problemlər, qəzalar, hadisələr olur. Ancaq bu o demək deyil ki, həmin cəmiyyət və dövlət dağılmalıdır”.

Bu sözləri Modern.az-a açıqlamasında Milli Məclisin Əmək və sosial siyasət komitəsinin sədri, siyasi elmlər doktoru, professor Hadi Rəcəbli iyulun 10-da Gəncə şəhər İcra Hakimiyyətinin qarşısında keçirilən icazəsiz aksiyaya münasibət bildirərkən deyib.

Deputat bildirib ki, dünyada münaqişə yaradan bir neçə problem var.

“Bunlar, milli və etnik ayrı-seçkilik, dini və təriqət ayrı-seçkiliyi, ərazi iddiaları və sonuncusu sosial məsələdir. Bu hallarda isə bilavasitə dini ekstremizm özünü göstərir. Biz sosial şəbəkələrdə yayılan məlumatlara diqqətlə baxmalıyıq. Mən bu gün sevinirəm ki, bütün çıxış edənlər bildirirlər ki, “Hadi müəllimin dediyi və insanların qəbul etmədiyi “söyüş söyən, dövlətin əleyhinə təxribat aparan sosial şəbəkələr nəzarətə götürülməlidir” fikri tam doğrudur”. Həqiqətən də belə sosial şəbəkə səhifələri nəzarətə götürülməlidir. Bu gün Azərbaycanda iqtidar-xalq birliyi var. Gəncədə baş verən təxribatlar vətəndaşlarımızı daha da ayıq-sayıq olmağa çağırır. Bildiyimiz kimi, məlum hadisə zamanı 2 yüksək vəzifəli polis zabitimiz şəhid oldu. Niyə bilavasitə cinayətkarlar vəzifəli zabitlərimizi öldürüblər? Niyə oradakı serjanta, hadisəni çözən adamlara təcavüz edilməyib və bu 2 zabit qətl edilib? Bu bir daha onu göstərir ki, Gəncədə baş verən hadisələr təşkil olunub və Azərbaycanın sabitliyini görmək istəməyən qüvvələrin xeyrinədir”.

Hadi Rəcəbli deyib ki, sosial şəbəkələrdə yazı yazan, adamları kütlə psixologiyasına uyğun olaraq qızışdıran qüvvələrin hər birini təhlil edən zaman görərik ki, bunların hamısı dövlətin, xalqın əleyhinə olan insanlardır.

“Ona görə də ayıq-sayıq olmalıyıq. Düşünürəm ki, münaqişəşünaslıq elminin əsaslarına uyğun olaraq biz belə hisslərə, kütlə psixologiyasına uymamalıyıq”.

Deputat həmçinin qeyd edib ki, Gəncə qədər Azərbaycanda yeniləşən, müasirləşən ikinci bir şəhər təsəvvür etmir.

“Bu şəhərdə sözün əsl mənasında Azərbaycanın qədim diyarı bərpa olunub. Şəhərdə bərpa işləri aparılıb, insanlara xüsusi şəraitlər yaradılıb, yeni iş yerləri açılıb, parklar, binalar tikilib. Bu gün Gəncə dünyəvi şəhərə çevrilib. Orada bir neçə beynəlxalq tədbirlər keçirilib. Bu hadisələr bir daha onu göstərir ki, Gəncədə baş verən iğtişaş tamamilə təxribatdır”.

Hadı Rəcəbli: Sosial şəbəkələr nəzarətə götürülməlidir

5 İLƏDƏK DƏYİŞMƏZ 14%-dən ZAMİNSİZ, KOMİSSİYASIZ 40.000 MANATADƏK KREDİT
“Dünyada politologiya elmi ilə yanaşı, konfiliktologiya elmi də var. Siyasətşünaslıq və münaqişəşünaslıq. Bütün dünyada gedən prosesləri münaqişəşünaslıq elmi vasitəsilə idarə edirlər. Suriyada, Misirdə və digər ölkələrdə gedən proseslərə baxsaq, görərik ki, bunların hamısında o elmdən istifadə ediblər. Yəni, bu gün bütün dünyada cəmiyyət problemsiz deyil. Bütün ölkələrdə problemlər, qəzalar, hadisələr olur. Ancaq bu o demək deyil ki, həmin cəmiyyət və dövlət dağılmalıdır”.

BAKU.WS modern.az-a istinadən xəbər verir ki, bu sözləri Milli Məclisin Əmək və sosial siyasət komitəsinin sədri, siyasi elmlər doktoru, professor Hadi Rəcəbli iyulun 10-da Gəncə şəhər İcra Hakimiyyətinin qarşısında keçirilən icazəsiz aksiyaya münasibət bildirərkən deyib.

Deputat bildirib ki, dünyada münaqişə yaradan bir neçə problem var.

“Bunlar, milli və etnik ayrı-seçkilik, dini və təriqət ayrı-seçkiliyi, ərazi iddiaları və sonuncusu sosial məsələdir. Bu hallarda isə bilavasitə dini ekstremizm özünü göstərir. Biz sosial şəbəkələrdə yayılan məlumatlara diqqətlə baxmalıyıq. Mən bu gün sevinirəm ki, bütün çıxış edənlər bildirirlər ki, “Hadi müəllimin dediyi və insanların qəbul etmədiyi “söyüş söyən, dövlətin əleyhinə təxribat aparan sosial şəbəkələr nəzarətə götürülməlidir” fikri tam doğrudur”. Həqiqətən də belə sosial şəbəkə səhifələri nəzarətə götürülməlidir. Bu gün Azərbaycanda iqtidar-xalq birliyi var. Gəncədə baş verən təxribatlar vətəndaşlarımızı daha da ayıq-sayıq olmağa çağırır. Bildiyimiz kimi, məlum hadisə zamanı 2 yüksək vəzifəli polis zabitimiz şəhid oldu. Niyə bilavasitə cinayətkarlar vəzifəli zabitlərimizi öldürüblər? Niyə oradakı serjanta, hadisəni çözən adamlara təcavüz edilməyib və bu 2 zabit qətl edilib? Bu bir daha onu göstərir ki, Gəncədə baş verən hadisələr təşkil olunub və Azərbaycanın sabitliyini görmək istəməyən qüvvələrin xeyrinədir”.

Hadi Rəcəbli deyib ki, sosial şəbəkələrdə yazı yazan, adamları kütlə psixologiyasına uyğun olaraq qızışdıran qüvvələrin hər birini təhlil edən zaman görərik ki, bunların hamısı dövlətin, xalqın əleyhinə olan insanlardır.

“Ona görə də ayıq-sayıq olmalıyıq. Düşünürəm ki, münaqişəşünaslıq elminin əsaslarına uyğun olaraq biz belə hisslərə, kütlə psixologiyasına uymamalıyıq”.

Deputat həmçinin qeyd edib ki, Gəncə qədər Azərbaycanda yeniləşən, müasirləşən ikinci bir şəhər təsəvvür etmir.

“Bu şəhərdə sözün əsl mənasında Azərbaycanın qədim diyarı bərpa olunub. Şəhərdə bərpa işləri aparılıb, insanlara xüsusi şəraitlər yaradılıb, yeni iş yerləri açılıb, parklar, binalar tikilib. Bu gün Gəncə dünyəvi şəhərə çevrilib. Orada bir neçə beynəlxalq tədbirlər keçirilib. Bu hadisələr bir daha onu göstərir ki, Gəncədə baş verən iğtişaş tamamilə təxribatdır”.

Konfliktlarning Turlari Va Misollari

Zamonaviy jamiyat hayoti ijtimoiy ziddiyatlarsiz tugamaydi. Ular hamma joyda, hamma joyda uchraydi. Maxsus tadqiqotlar shuni ko’rsatdiki, ijtimoiy-psixologik hodisa aniq baho berish uchun ancha murakkab va keng tushuncha. Konfliktlarning turlari va misollari Hamma joyda ichki janjallardan tortib xalqaro raqobatgacha kelishmovchiliklar mavjud. Ularning ba’zilari butun sayyoramiz xavfsizligiga jiddiy tahdid sifatida baholanmoqda.

Konflikt tushunchasi

• ma’naviy;
• material;
• ijtimoiy.

Qarama-qarshilikning sababi ma’lum bir toifadan norozilik bilan belgilanadi. Oilaviy kelishmovchiliklar va qurolli to’qnashuvlar muammoga misoldir.

Hodisalar doirasi juda keng. Bunda vujudga kelish darajasi hisobga olinmaydi. Kelishmovchiliklarning turlari va turlarini aniq taqsimlash mavjud emas.

Tasnifda uchta variant keng tarqalgan:

• turlari bo’yicha;
• turlari bo’yicha;
• shakllar bo’yicha.

To’qnashuv turlari

Birinchi jihat katta kenglik bilan ajralib turadi. Turlarning har biri bir nechta shaklda oqadigan bir nechta kichik turlarni o’z ichiga oladi. Asosiy turlari:

• shaxslararo;
• shaxslararo;
• guruhlararo;
• guruh va shaxsiyat o’rtasidagi ziddiyatlar.

Har bir kichik guruhda asosiy e’tibor muammo ishtirokchilariga qaratilgan. Birinchi variantga qo’shimcha ravishda barcha toifalar ijtimoiy deb tasniflanadi.

Ijtimoiy to’qnashuvning paydo bo’lishining asosiy sabablariga cheklangan zaxiralar, qiymat-semantik talqinlardagi farqlar, xulq-atvor kiradi.

Ichki

Shaxs ichidagi ziddiyat deganda, o’z-o’zini anglashda boshdan kechirgan baholarning, munosabatlarning, qiziqishlarning mos kelmasligi tushuniladi. Bir vaqtning o’zida qondirib bo’lmaydigan ma’lum sabablar to’qnashadi.

Bunday kelishmovchilikning misoli, ishdan bo’shatish imkoni bo’lmaganda (ishsizlikdan qo’rqish) ishni yoqtirmaslik. Yorqin misol – bolaning sevilmagan darsga bormaslik ishtiyoqi bilan jazolanishidan qo’rqishidir.

Konfliktlarning turlari va misollari

Ushbu toifaga motivatsion, o’z-o’zini etarli darajada qadrlamaslik, rol, bajarilmagan istak, axloqiy va moslashuvchan variantlar kiradi. To’qnashuv “Men xohlayman”, “Men qila olaman” va “Men kerak” o’rtasida boshlanadi.

Bu uchta asosiy shaxsiy pozitsiyani belgilaydi:

• bola (muhtoj);
• kattalar (men qila olaman);
• ota-ona (zarur).

Shaxslararo nizolar shaxslar o’rtasidagi kelishmovchiliklar tufayli boshlanadi. Bunday muammolar odatda “bu erda va hozirda” paydo bo’ladi. Ishtirokchilar hissiyotga ega.

Shaxslararo

Shaxslararo tip vertikal, gorizontal va diagonal guruhlarga bo’linadi. Birinchisi, subordinatsiya bo’lmaganda, teng pozitsiyalardagi ishtirokchilarning munosabatlarini nazarda tutadi. Shunday qilib, hamkasblar, turmush o’rtoqlar, atrofdagilar o’rtasida kelishmovchiliklar bo’lishi mumkin.

Vertikal to’qnashuvlar bo’ysunuvchi va rahbar o’rtasida, ehtimol tomonlarning pozitsiyalari bo’ysunishni bildiradi.

Diagonal kelishmovchiliklar bilvosita bo’ysunishda raqiblar o’rtasida kelishmovchilikni keltirib chiqaradi. Katta va kichik o’rtasida tushunmovchiliklar bo’lishi mumkin. Ishtirokchilar bir xil darajadagi pozitsiyani egallaydilar, ammo bo’ysunuvchi munosabatlarda emaslar.

Konfliktlarning turlari va misollari

Shaxslararo to’qnashuvlarga tashkilotlarda kelib chiqadigan oilaviy, uy xo’jaliklari kiradi. Ikkinchisi ishchi o’zaro ta’sir davomida kuzatiladi.

Guruhlararo

Guruhlararo kelishmovchiliklarga turli xil ijtimoiy guruhlar vakillari o’rtasidagi kelishmovchiliklar kiradi. Tashkilotdagi ziddiyatlar alohida ko’rib chiqiladi, masalan, menejer va xodimlar, o’qituvchilar va talabalar o’rtasida.

Shuningdek, uy-ro’zg’or buyumlari bir necha guruh vakillari ishtirokida, masalan, kommunal kvartirada ajralib turadi. Guruhlararo farqlarga madaniyatlararo va diniy farqlar kiradi. Ularning har biri ishtirokchilar soni va davomiyligi bilan farq qiladi.

Ko’rishlar bir-biriga to’g’ri kelishi mumkin. Xalqaro nizolar ham maxsus tartibda ko’rib chiqiladi.

Shaxsiy va guruh o’rtasidagi to’qnashuv

Shaxs va guruh o’rtasidagi kelishmovchilik, shaxs boshqalardan o’rnak olishdan bosh tortganda mumkin. Mojaroni keltirib chiqaradigan qabul qilinishi mumkin bo’lmagan xatti-harakat sodir etilishi mumkin.

Konfliktlarning turlari va misollari

Lena Bessoltseva sinf bilan kelishmovchilikka uchragan “Qo’rqinchli” filmining syujeti va faylasuf Giordano Brunoning fojiali taqdiri yorqin misoldir.

O’zaro kelishmovchilik shakllari muammoning paydo bo’lishi va rivojlanishini qo’zg’atadigan harakatlarning ma’lum bir o’ziga xosligini anglatadi. Asosiy shakllarga nizo, da’vo, boykot, adovat, tahdid, hujum kiradi.

Yechimlar

Qarama-qarshilik yoki nizolarning misollari ilmiy jamoalarda uchraydi. Bu muammolarni konstruktiv echish mumkinligini isbotlaydi.

To’qnashuvlarning barcha toifalariga yondashuvlarning uchta varianti ko’rib chiqiladi: motivatsion, kognitiv va vaziyat.

Motivatsion

Birinchidan, dushmanlik ichki muammolarni aks ettiradi. Uning asosiy vazifasi guruh ichida miting o’tkazishdir. Ommaviy terrorizm va irqiy diskriminatsiya misollari boshqalar bilan to’qnashuvda bir guruhda barqarorlik imkoniyatlarini eng aniq namoyish etadi.

Konfliktlarning turlari va misollari

Agressivlikning namoyon bo’lishining asosiy sabablari orasida hamjamiyat tomonidan egallab olingan pozitsiyani buzilgan deb baholash har doim ham adolatli emas.

Vaziyatli

Vaziyatli yondashuvning yo’nalishi kelishmovchiliklarning o’ziga xos xususiyatlariga asoslanadi.

Natija jamoaviy sa’y-harakatlar bilan aniqlanganda, hamkorlik uchun sharoit paydo bo’lishi bilan guruhlar o’rtasidagi dushmanlik kamayadi.

Kognitiv

Kognitiv yondashuvda ishtirokchilarning bir-biriga nisbatan bilim yoki aqliy munosabatlari asos qilib olinadi. Shunday qilib, dushmanlik, albatta, qiziqish farqini keltirib chiqarmaydi.

Umumiy maqsadlar raqiblar o’rtasidagi kelishmovchilikni tinch yo’l bilan hal qilishga yordam beradi. Hammasi muammolarni engishga yordam beradigan ijtimoiy munosabatlarning shakllanishiga bog’liq.

Konfliktlarning turlari va misollari

Guruhlararo ziddiyatlar, albatta, motivatsiya yondoshuvi ta’kidlaganidek, ijtimoiy adolatsizlikdan kelib chiqmaydi. Shaxslar adolatsizlikka duch kelganda, kelishmovchiliklarni qanday engishni tanlashda erkindir.

Konstruktiv yondashuv

Xalqaro to’qnashuv yoki hamkasblar o’rtasida kichik janjal mavjud bo’lishidan qat’i nazar, eng yaxshi variant bu muammoni tinch yo’l bilan hal qilishdir.

Qarama-qarshi tomonlar qiyin vaziyatda qanday qilib murosaga erishishni o’rganish, destruktiv xatti-harakatlarni jilovlash va raqiblar bilan hamkorlik qilish istiqbollarini ko’rish juda muhimdir.

Bularning barchasi muammoni ijobiy hal qilishning kaliti bo’lishi mumkin. Tizimning madaniy va iqtisodiy tuzilishining barcha muhimligi uchun kelishmovchiliklarning barcha manbalari individual shaxslarda yashiringan.

Shaxs tabiatan konfliktologik xususiyatga ega. Ushbu kontseptsiya ijtimoiy kelishmovchilikni oldini olish va hal qilish istagini o’z ichiga oladi.

Konfliktlarning turlari va misollari

Ammo zamonaviy to’qnashuvlar, eng muhimi, konstruktivlik etishmasligini namoyish etadi. Shu sababli, konfliktologik shaxs tushunchasi nafaqat muammoni maqbul echish sharti sifatida, balki har bir zamonaviy shaxsning ijtimoiylashuvidagi eng muhim omil rolida ham ko’rib chiqiladi.