Konstitusiyanın anlayışı, siyasi-hüquqi mahiyyəti və növləri

Fransa 1789-cu ildə Fransız İnqilabı ilə və 1971-ci ildə təbii jus-naturalist rasionallıq sayəsində, ilk yazılı Fransız konstitusiyasının yaradılması ilə sona çatan sosial-siyasi və iqtisadi qarşıdurmalara səhnə oldu. Bu konstitusiyanın çərçivəsi liberal Maarifçilik ideallarında fəlsəfi yardımlar axtaran Müasir Konstitusiyaçı nəzəriyyəyə əsaslanır.

Ziyafət Abbas oğlu Əsgərov

QISA BİOQRAFİK MƏLUMAT
1963-cü il oktyabrın 24-də Naxçıvan MR-in Naxçıvan rayonunun (indiki Babək rayonunun) Aşağı Uzunoba kəndində anadan olub.
1971-1981-ci illərdə kənd orta mək¬təbində oxuyub və 1981-ci ildə məktəbi əla qiymətlərlə bitirib.
1982-1984-cü illərdə ordu sıralarinda xidmət edib.
1985-1990-cı illərdə BDU-nun hüquq fakültəsində təh¬sil alıb.
1990-ci ildən BDU-da çalışır.
1995-2000-ci illərdə I çağırış Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı və „Hüquq siyasəti və dövlət quruculuğu məsələləri“ daimi komissiyasının sədr müavini seçilmişdir.
2000-2005-ci II çağırış Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı, sədr müavini və „Təhlükəsizlik və müdafiə məsələləri“ daimi komissiyasının sədri seçilmişdir.
2005-ci ildə III çağırış Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı, sədrin I müavini və Təhlükəsizlik və müdafiə komitəsinin sədri seçilmişdir. Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin NATO Parlrment Assambleyasındakı nümayəndə heyətinin rəhbəridir.
Ailəlidir, iki övladı var.

TƏHSİLİ VƏ ELMİ DƏRƏCƏ VƏ ELMİ ADLARI
1995, dosent
1994, hüquq elmləri namizədi „Konstitusiyanın nəzəri aspektləri“
1985-1990-cı illər, tələbə, Hüquq fakültəsi, BDU

ƏMƏK FƏALİYYƏTİ
2005-ci ildə III çağırış Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı, sədrin I müavini və „Təhlükəsizlik və müdafiə məsələləri“ daimi komissiyasının sədri seçilmişdir.
2000-2005-ci illərdə II çağırış Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı, sədr müavini və „Təhlükəsizlik və müdafiə məsələləri“ daimi komissiyasının sədri seçilmişdir.
1995-2000-ci illərdə I çağırış Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı və „Hüquq siyasəti və dövlət quruculuğu məsələləri“ daimi komissiyasının sədr müavini seçilmişdir.
2006 – h/h, professor, Konstitusiya hüququ kafedrası, Hüquq fakültəsi, BDU
1996- h/h, müdir müavini, Konstitusiya hüququ kafedrası, Hüquq fakültəsi, BDU
1995- 2006, dosent, Konstitusiya hüququ kafedrası, Hüquq fakültəsi, BDU
1993-1995- baş müəllim, Konstitusiya hüququ kafedrası, Hüquq fakültəsi, BDU
1991-1993 – müəllim, Konstitusiya hüququ kafedrası, Hüquq fakültəsi, BDU
1990-1991- baş laborant, Konstitusiya hüququ kafedrası, Hüquq fakültəsi, BDU
1985-1990- tələbə, Hüquq fakültəsi, BDU
1982-1984 – ordu sıralarinda xidmət edib
“Konstitusiya hüququ” (bakalavr pilləsində), “Seçki hüququ”, “Müqayisəli konstitusiya hüququ”, (magistratura pilləsində) fənlərini tədris edir. 60 elmi məqalənin, 2 dərsliyin, 2 dərs vəsaitinin (1 dərs vəsaiti birgə müəllifliklə) və 3 tədris proqramının müəllifidir.
2000-ci ildə AR Təhsil Nazirliyinin “Fəxri fərmanı” ilə təltif edilmlşdir

TƏDQIQAT SAHƏSI
Azərbaycan Respublikası seçki sisteminin hüquqi tənzimi, İnsan hüquqlarınin Konstitusiya təminatları, Azərbaycanda yerli özünüidarəetmənin hüquqi tənzimi
BEYNƏLXALQ SEMİNAR, SİMPOZİUM VƏ KONFRANSLARDA İŞTİRAKI
2009, Bakı, Azərbaycan; Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi, Azərbaycan Respublikasında Korrupsiyaya qarşı mübarizə Komissiyası, USAİD və Avropa Şurası tərəfindən təşkil olunmuş “Qanunvericilik prosesinin səmərəliliyinin və şəffaflığının artırılması” mövzusunda konfrans
2008, Bakı, Azərbaycan; BDU Hüquq fakültəsinin 80 illik yubileyinə həsr edilmiş “Qloballaşan cəmiyyətdə hüquq elminin aktual problemləri” mövzusunda elmi konfrans
2007, Bakı, Azərbaycan; Azərbaycan Respublikası Mərkəzi Seçki Komissiyası və ATƏT-in Venetsiya Komissiyası tərəfindən təşkil olunmuş “Azərbaycan Respublikası seçki qanunvericiliyinin təkmilləşdirilməsi” mövzusunda konfrans
2007, Bakı, Azərbaycan; BDU və İnsan hüquqları üzrə Müvəkkil (Ombudsman) aparatı tərəfindən təşkil olunmuş “İnsan hüquqları üzrə Müvəkkilin dövlət orqanları və kütləvi informasiya vasitələri və qeyri hökemət təşkilatları ilə qarşılıqlı əməkdaşlığı” mövzusunda konfrans
2002, Bakı, Azərbaycan; Azərbaycan Respublikası Konstitusiya Məhkəməsi və Avropa Şurası Venesiya Komissiyası tərəfindən təşkil olunmuş “Fərdi şikayətlər vasitəsilə Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən insan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi” mövzusunda seminar
2002, Bakı, Azərbaycan; AR Konstitusiya Məhkəməsi və Avropa Şurası Venesiya Komissiyası tərəfindən təşkil olunmuş “Avropada etno-siyasi münaqişələrin nizama salınmasının hüquqi səciyyəsi” mövzusunda konfrans
2000, Bakı, Azərbaycan; AR Konstitusiya Məhkəməsi və Avropa Şurası tərəfindən təşkil olunmuş «İnsan hüquqları haqqında Avropa Konvensiyası konstitusion hüquqlarin mənbəyi kimi» movzusunda seminar

SEÇILMIŞ ƏSƏRLƏRI
2008, Konstitusiya nəzarətinin növləri
2006, Heydər Əliyev irsi və Azərbaycanda insan hüquqları
2006, Konstitusiya hüququ (dərslik)
2005, Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası və hüququn əsasları (dərslik), (birgə müəllifliklə)
2004, Azərbaycan və NATO əlaqələri genişlənir
2003, Azərbaycanin dövlət və hüququnun əsasları (dərs vəsaiti), (birgə müəllifliklə)
2003, Heydər Əliyev və hüquqi dövlət quruculuğu
2003, Deputatın hüquqi statusu

2009, Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası və onun inkişaf meylləri. BDU-nun 90 illik yubileyinə həsr olunmuş beynəlxalq elmi konfransın materialları.

2009,Özünüidarəetmənin nəzəri-hüquqi əsasları.

KITABLAR
2006, Konstitusiya hüququ (dərslik)
2005, Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası və hüququn əsasları (dərslik), (birgə müəllifliklə)
2003, Azərbaycanin dövlət və hüququnun əsasları (dərs vəsaiti), (birgə müəllifliklə)

Konstitusiyanın anlayışı, siyasi-hüquqi mahiyyəti və növləri

Konstitusiya sözünün mənası, qurmaq, yaratmaq, təsis etmək deməkdir. Konstitusiya bütün ölkədə norma yaradıcılığının əsaslarını, qanunvericilik sistemini formalaşdırır və onun başında durur. Konstitusiya cəmiyyət, dövlət, şəxsiyyət və kollektivlər arasında əsas münasibətləri müəyyən edir və ali hüquqi qüvvəyə malik normalar sistemidir. Konstitusiyaya xas olan xüsusiyyətlər onun aliliyi (xalqın iradəsini ifadə etməsi, xalqın nümayəndələri tərəfindən qəbul edilməsi ilə müəyyən olunur. Cəmiyyət və dövlət həyatında ən mühüm münasibətləri tənzimləyir), legitimliyi(yəni qanuniliyi. Konstitusiya onun qəbulu üçün müəyyən olunan prosedur qaydalara riayət olunaraq qəbul edilirsə legitim sayılır), reallığı(mövcud münasibətlərə uyğun gələn konstitusiya tez – tez dəyişikliyə uğramayan münasibətləri tənzimləyir. Ancaq konstitusiyada dəyişiklik və əlavə edilir), sabitliyi (cari qanunvericilikdən fərqli olaraq mütəmadi dəyişikliyə məruz qalmır. Bu da konstitusiyanın real xarakter kəsb etməsindən və ümumi xarakterli münasibətləri tənzimləməsinə görədir), təsisedici xarakterli olması (normativ hüquqi aktların hansı qüvvəyə malik olmasıdlr), ən yüksək hüquqi qüvvəyə malik olması (o, qanunvericilik sistemini, hüquq sisteminin əsaslarını təşkil edir. Heç bir hüquqi akt ona zidd ola bilməz), konstitusiyanın hüquqi qaydada qəbul olunması (bunun üçün xüsusi komissiya yaradılır), əlavə və dəyişikliklər edilməsinin xüsusi qaydasının olması (dəyişikliklər yalnız referendumla edilə bilər, əlavələr isə konstitusiya qanunu ilə), xüsusi qaydada mühafizə olunması(bunun üçün konstitusiya nəzarəti yaradılıb. Prezident, parlament, məhkəmə və dövlət orqanları tərəfindən həyata keçirilir).

Siyasi hüquqi mahiyyəti: konstirusiya mahiyyət etibarilə siyasi aktdır. Siyasi oyun qaydalarını müəyyən edir. Insan və vətəndaş hüquqlarını müəyyən edir. Hüquqi aktdır. Cəmiyyətin ictimai münasibətlərini özündə ehtiva edən hüquq normalarını özündə əks etdirir. Beləliklə, ərazi təşkili, vətəndaşların hüquqi statusu, dövlət hakimiyyəti, yerli özünüidarəetmənin təşkili əsasları, hüquq və qanunu qarşılıqlı əlaqələndirən məsələləri tənzim edən, xüsusi qaydada qəbul edilən və dəyişdirilən, mühafizə edilən, ən yüksək hüquqi qüvvəyə malik hüquqi aktdır.

Növləri: hüquqi məzmununa görə instrumental (dövlətin strukturunu, onun orqanlarının, insan hüquqlarını və s. müəyyən edir) və sosial konstitusiya (müasir konstitusiya).

Formasına görə yazılı (bu konstitusiya həmin ölkənin rəsmi olaraq əsas qanunu elan edilir. Xüsusi qanunverici aktdan, əksər hallarda qəbul edilmiş bir neçə aktdan ibarətdir) və şifahi (müxtəlif qanunların, məhkəmə presedentinin və adətlərin məcmusudur).

Qəbul edilmə qaydasına görə bəxş edilmiş, nümayəndəli orqan tərəfindən qəbul edilmiş və referendumda bəyənilmiş konstitusiya.

Qüvvədə olma müddətinə görə daimi (qüvvədə olmasının tarixi göstərilmir) və müvəqqəti (özünün qüvvədə olma müddətini məhdudlaşdırır).

Nəzərdə tutulan məqsəddən asılı olaraq proqram xarakterli (sosializm və kommunizm quruculuğunu elan edən bütün sosialist konstitusiyalar).

Təsbitedici konstitusiya (cəmiyyətin dəyişilməsi haqqda proqram müddəaları olmur) konstitusiyalarına bölünür.

Konstitusiya

Konstitusiyaçılıq – Konstitusiya rejiminə söykənən bir siyasi sistemdir.

Konstitusiya rejimi – Konstitusiyaya aiddir; Böyük Qanunun təyin etdiyi ilə uyğun olan, onun tərəfindən dəstəklənən.

Konstitusiya – Magna Qanunu, bir ölkənin əsas qanunu, suveren dövlətin səlahiyyətlərini təyin edən və təşkil edən prinsip və normaları gətirən siyasi kod. İdarəetmə formasını təyin edən və funksiyalarını tənzimləyən, onların əsas hüquq və vəzifələrini, vətəndaşların fərdi azadlığını təmin edən və hökmdarlarla hökmranlar arasında siyasi əlaqələr quran, dövlət hakimiyyətini təsis edən qanuni cihazların dəsti.

Konstitusiya Konsepsiyası:

Konstitusiya epistemoloji biliklərinin istehsalında ən böyük səylərin göstəricilərindən biri də Konstitusiya ifadəsinin konseptual sərhədindədir. Təkcə təriflərin çoxluğunu nəzərə alaraq deyil, həm də müxtəlif işarələrin ehtiva etdiyi tarixi sıxlığa görə.

Qısa tarix:

“Konstitusiyaçılıq bir toplumun siyasi-sosial təşkilatının strukturlaşdırma ölçüsündə hüquqların təmin edilməsi üçün vazgeçilməz olan məhdud hökumət prinsipini qaldıran nəzəriyyədir (və ya ideologiya) (…) Başqa bir mənada – tarixi-təsviri – biri müasir konstitusionalizmdən danışır xüsusən on səkkizinci əsrin ortalarından etibarən siyasi, sosial və mədəni hərəkatı təyin edin. Siyasi, fəlsəfi və hüquqi səviyyələrdə siyasi sahənin ənənəvi sxemlərini sual altına alır, eyni zamanda, yeni bir nizam və siyasi güc formasının icadını təklif edir ”. (Canotilho, 2000: 51-2).

KONSTİTUSİYA HÜQUQUNUN TARİXİ ƏSASI

Konstitusiya Qanunu, Dövlətin siyasi icmanın tipik bir təşkili forması kimi möhkəm bir şəkildə möhkəmləndirildiyi bir dövrdə – 18-ci əsrin sonu – və Qərbi Avropa və Şimali Amerikada ortaya çıxdı. Bu həqiqət nəticəsində dövlət reallığı əvvəldən Konstitusiya Qanununun işarəsi kimi konfiqurasiya olunur. Bonavides deyir ki, “bir əsrdən çox müddətə təsbit edilmiş Konstitusiya Qanunu ifadəsinin mənşəyi Müasir Dövlətin təşkilatlanmasında bəzi ideoloji prinsiplərin siyasi və doktrinalı təntənəsi ilə bağlıdır.

Dövlət, bu şəkildə Konstitusiya Qanununun formalaşması əsasında konkret bir reallıq kimi qəbul edilməli və bu günə qədər bu şəkildə yerləşdirilmişdir.

Dövlət anlayışı və bununla əlaqəli kateqoriyalar, məsələn Milli Dövlət və ya Dövlət Suverenliyi – Konstitusiya Qanunundan əvvəl olan anlayışlardır.

Buna görə Konstitusiya Qanununun mənşəyi və tarixi Dövlətin yaranması və təkamülü ilə əlaqələndirilir. Konstitusiya Qanunu Dövləti / Milləti təməl bir siyasi hüquqi quruma çevirir.

Antik dövrdə üstünlük təşkil edən xüsusiyyət, yeni bir nizamın – dövlət nizamının başladığı Roma İmperiyasınadək Yunan İmparatorluğu və Fars İmperatorluğunda olduğu kimi şəhər dövlətlərini idarə edən vahid hökumət idi.

Orta əsrlərə xas olan xüsusiyyət sərvətlərin cəmlənməsi və Roma Qanununun üstünlüyü ilə seçilən feodal rejim idi.

Müasir dövrdə Kralın sınırsız Gücü ilə xarakterizə olunan mütləq Dövlətin üstünlüyü var.

Müasir Çağdan sonra Dövlətin qanunun aliliyinə tabe olduğu Liberal Dövlətin üstünlük təşkil edir; xüsusi iqtisadiyyatın, xüsusi hüququn üstünlük təşkil etməsi. Dövlətin həyata keçirməyə başladığı çoxsaylı fəaliyyətlər nəzərə alınaraq Müdaxiləçi Dövlətlədir.

İlk Konstitusiya Qanunu kafedrası 18-ci əsrdə Fransız İnqilabı dövründə azadlıq, bərabərlik və qardaşlıq hissini gənclərdə yaymaq məqsədi ilə meydana çıxdı.

Konstitusiya hüququ:

Konstitusiya Qanunu bir dövlətin konstitusiya prinsiplərini və normalarını formal və konkret bağlarında araşdırır. Yenə də bir əhatə dairəsi olaraq, müəyyən bir Konstitusiyanın struktur hissələrini, cəmiyyətə xüsusi olaraq tətbiq olunan, mədəni-qiymətləndirmə səviyyəsində qarşılıqlı əlaqəli olaraq, sistematik şəkildə şərh edir.

Xülasə olaraq, Konstitusiya Qanunu, bir ölkənin Konstitusiyasını sistematik şəkildə şərh etməklə yanaşı, həm də yalnız müasir dövrlərdə deyil, həm də keçmiş dövrlərdə və ya hətta “faktlar, dəyərlər və normalar” ilə üz-üzə qalaraq bir çox xalqın fərqli hüquq institutları arasında da müqayisə aparır. , əvvəlki insan mərhələlərində yaradılan ictimai-hüquqi düşüncələrlə.

13-cü əsrdə, 1215-ci ildə, João-Sem-Terra ləqəbi ilə tanınan İngilis kralı, onun bir hissəsi ilə razılaşmaq məcburiyyətində qaldıqda, Maarifçilik / liberallardan ilham alan Konstitusionalizm orta əsrlərdə cücərən bir şəkildə ortaya çıxmışdı. subyektlər (kənd oliqarxiyaları beləliklə mövcud sistemin parçalanması və dövlət tərəfindən yeni fəaliyyət üsullarının qurulması artan miqyasda bir prosesi başlatır. İngilis monarxiyası bu dövrdən etibarən sosial qrupların fərdi hüquqlarını tanımaq məcburiyyətində qalır. Bununla birlikdə, bu hüquqların tanınmasının bütün İngilis əhalisinə şamil edilmədiyi, yalnız iqtisadi və zəngin insanlarla məhdudlaşdırıldığı, insan və siyasi hüquqlardan xaric olduğu vurğulanır.

Monarxlar və subyektlər arasında imzalanan bu “müqavilələr” hökümət münasibətlərini dəyişdirdi, çünki kralların hərəkətlərini tədricən azaltdılar və təsvir olunan müqavilələrə itaət etməklərini tələb etdilər. Bu qədər müqavilə, haciz və franchise arasında, bu Qanun İnstitutlarından faydalananların sayı genişləndiyindən, Hüquqlar Ərizəsinin (1628) ən əhəmiyyətlisi olan Magna Carta (1215). Lazımsız səslənsələr də, zorla qəbul edilən bu müqavilələr xaricilərə, maddi imkanları olmayan insanlara, daha az düşünən yerli kəndlilərə şamil edilmədi.

Magna Carta, İngilis Tacına subyektlərin hüquqlarına hörmət göstərməyə borcludur və bu da öz növbəsində, Hüquqların Ərizəsi, daha çox insana müdafiə, hüquqi yardım, məhkəmə prosesində hakimin özbaşına azad edilməsinə və digərləri arasında icazə verildi. məhkəmə icraatı.

Orta əsrlər dövrünün İngilis düşüncəsi Müasir Konstitusiyaçılığa əhəmiyyətli dərəcədə kömək edəcəkdir, baxmayaraq ki, Braziliya Konstitusiya Qanunu dərsliklərində özləri bu sosial-tarixi və siyasi keçmişlərə dair yazıları təqdim etmirlər. Bəlkə də, milli nəzəriyyəçilərin buraxdıqları səhvlər, İngilis Konstitusiyasının adət olduğu və sadə ifadələrlə tam ifadələri azaltmağa çalışan xətalı mübahisəli ekspozisiyaların çətinləşməsidir. Bununla yanaşı, artıq məlumdur ki, bütün fenomenlərin azaldılması mümkün deyil və ya kim bilir, akademik qərəzlər üzündən bu cür eksikliklər bir çox alim üçün braziliyalıdan dərin fərqlər bəxş edən İngilis liberal ənənəçilik mərhələsində baş vermiş ola bilər. konstitusionalist model.

Şimali Amerika ərazisini axtaran İngilis köçünün səbəbləri əsasən dini və siyasi idi. “Amerika ərazisi” ndə onilliklər davam edən və zaman keçdikcə öz əhalisi meydana gəldi, müstəqillik lehinə bir neçə hərəkat ortaya çıxdı.

Fransa 1789-cu ildə Fransız İnqilabı ilə və 1971-ci ildə təbii jus-naturalist rasionallıq sayəsində, ilk yazılı Fransız konstitusiyasının yaradılması ilə sona çatan sosial-siyasi və iqtisadi qarşıdurmalara səhnə oldu. Bu konstitusiyanın çərçivəsi liberal Maarifçilik ideallarında fəlsəfi yardımlar axtaran Müasir Konstitusiyaçı nəzəriyyəyə əsaslanır.

Maarifləndirmə fəlsəfi təməlinin siyasi-iqtisadi liberalizmi hakimiyyətləri monarxiyanın əlində cəmləşdirən, öz növbəsində fərdi hüquqlara məhəl qoymayan köhnə rejimi devirməyi bacarmışdı.

Bu gün ölkə 1988-ci ildə təsis edilmiş Federal Konstitusiya ilə idarə olunur və preambulasında aşağıdakı mətni izləyir:

PREAMBLE

Biz Braziliya xalqının nümayəndələri, sosial və fərdi hüquqların, azadlığın, təhlükəsizliyin, rifahın, inkişafın, bərabərliyin və ədalətin qardaş bir insanın ali dəyərləri olaraq həyata keçirilməsini təmin etmək üçün hazırlanmış bir Demokratik Dövlət qurmaq üçün Milli Təsis Məclisində toplandıq. , ictimai harmoniya üzərində qurulmuş və daxili və beynəlxalq qaydada, mübahisələrin sülh yolu ilə həlli ilə plüralist və qərəzsiz cəmiyyəti, BRAZİLİYA FEDERATİF CUMHURİYYETİNİN AŞAĞI TANININ QORUNMASI İLƏ TANIYIYORUZ

Vade Mecum Legal, Federal Konstitusiya. Leme – RCN Editora 2005.
CD OAB, Virtual Araşdırmalar, s / ed. 2005.
http://www.cif.gov.br/revista/number3/artigo10.htm

Müəllif: Marcos Vasconcelos