Yayılmış inkişaf pozğunluqları: növləri, simptomları, səbəbləri

A) fərdi sifariş əsasında məmulat istehsalı

TiKİŞ MƏmulatlari istehsalatinin texnoloji Əsaslari” FƏnnindən testləR (Qr. 31217a)

1. Məişətdə istifadə edilən geyimlər, tikiş sənayesində qəbul edilmiş elmi təsnifa görə hansı sinfə aiddire.

E) məişət, formalı

2. İlmələrin uzunluğu hansı parametrlərlə təyin edilir.

A) Üst sapın «a» uzunluğu və üst interval «b» ilə

B) Üst sapın «a» uzunluğu ilə üst interval «b» -nin cəmi ilə

C) Üst hissədə yerləşən sapın «l» uzunluğu və materialın daxilindən yerləşən «d» uzunluğu ilə

D) Üst hissədə yerləşən sapın «l» uzunluğu ilə materialın daxilindən olan sapın uzunluğu «d» cəmi ilə

E) Üst hissədə ilmələr sayı «Kü» və alt hissədə yerləşən ilmələr sayı «Ka» ilə

3.Düz ilmələrlə yerinə-yetirilən əl ilmə xətlərini göstərin.

A) müvəqqəti birləşdirici, qeyd edici, qatlamaqla üstəngetmə, daxili qatlama, köçürmə

B) Kənarların bərkidilməsi, birləşdirici, qeyd edici

C) Hörülmə, köçürmə, müvəqqəti birləşdirici, bəxriyyə

D)çəp gizli, köçürmə, hörmələmə, çəp müvəqqəti, çəp daxili qatlama

E) haşiyələmə, kənar üstənqoyma, müvəqqəti üstəngetmə, qatlamaqla üstəngetmə, bəxriyyə

4.Hansı maşın tikiş növü sxemə uyğundur?

A) məkikli üstəngetmə

B) məkikli gizli xətti

C) Zəncirvari hörmələyici ikisaplı

D) məkikli gizli ikixətli ziqzaq

E) zəncirvari gizli iki xətli ziqzaq

5.Ümumi təyinatlı tikiş maşınları, xüsusi təyinatlı tikiş aşınlarından nə ilə fərqlənir?

A) Müəyyən adda və təyinatda əməliyyatların yerinə yetirilməsi ilə

B) sap tikişlərinin növləri ilə

C) tikiş maşınlarının mexanizmləri ilə

D) Xətti və qeyri-xətti əməliyyatların yerinə yetirilməsi ilə

E) ilmənin və ilmə xətlərinin forma və strukturu ilə

6.Qaynaq tikişi üçün hansı geyim materiallarından istifadə edilir?

A) termoplastik materiallardan

B) təbii gön materiallarından

C) yapışdırılmış kompleks materiallarından

D) suya davamlı materiallardan

E) təbii ipək materiallarından

7.Kişi pencəyi istehsalı prosesində isti-nəm emalı əməliyyatlarının xüsusi çəkisi ümumi əməliyyatlar vaxtının neçə faizini təşkil edir?

8.tikiş məmulatlarının hissələrinin formalaşdırılmasında isti-nəm emalın mərhələliyinin düzgün variantı hansıdır?

A) materialın formalanmaya hazırlanması, materialların formalanması alınmış formanın fiksasiyası

B) düzəldilmə, isitmə və soyutma

C) hissələrin formaəmələgətirici elementə yerləşdirilməsi, materialın deformasiyası, hissələrin nəmləndirilməsi və isidilməsi

D) materialların nəmləndirilməsi, materialların formalanması materialların soyudulması

E) materiallara istilik verilməsi, materiallara mexaniki qüvvə ilə təsir edilməsi, materialların formalandırılması

9.Precc avadanlıqlarında geyim hissələrinin formasında onlara təsir edən qüvvə sahəsi hansıdır?

A) Statik qüvvə sahəsində formalanma

B) yüksək tezlikli cərəyan sahəsində formalanma

C) çox yüksək tezlikli sahədə yormalanma

D) dinamik qüvvə sahəsində formalanma

E) qüvvə sahəsində formalanma

10.Pres avadanlıqlarında geyim hissələrinin formalanmasında qüvvə sahəsi hansıdır?

A) Statik qüvvə sahəsində formalanma

B) yüksək tezlikli cərəyan sahəsində formalanma

C) çox yüksək tezlikli sahədə yormalanma

D) dinamik qüvvə sahəsində formalanma

E) qüvvə sahəsində formalanma

11.Ütülmə preslərində hidravlik sistemdən hansı məqsəd üçün istifadə edilir?

B) ütüləyici yastığı qızdırmaq üçün

D) materialları hərəkətə gətirmək üçün

E) presin yerini dəyişmək üçün

12. Əgər məmulatın növbəlik buraxılış sayı 450 ədəd, texnoloji prosesləri həyata keçirən fəhlələrin sayı 50 nəfər isə bir fəhləyə düşən məhsuldarlıq nə qədər olar?

13. Geyimlərin hissələrinin və düyünlərinin emal və yığılma üsullarının inifikasiyası nəyi nəzərdə tutur?

A) geyim hissələrinin və düyünlərinin emalının qeyri standart üsullarının işlənməsini

B) geyim hissələrinin emalı və yığılması üsullarının kütləvi istehsal prosesinə tətbiq edilməsini

C) geyim hissələrinin emalının və yığılmasının emal üsullarının seçilməsi

D) geyim hissələrinin və düyünlərinin emal üsullarının rasional variantlarının seçilməsini

E) kompüter qrafikası ilə geyim hissələrinin və düyünlərinin emal və yığılma üsullarının işlənməsini

14. Trikotaj məmulatlarının hissələrinin birləşdirilməsində hansı növ maşın ilməsi istifadə edilir?

A) zəncirvari ilmələrdən

B) məkik ilmələrindən

C) duz ilmələrindən

D) çəp ilmələrindən

E) ilgəkvari ilmələrdən

15. «Xüsusi geyim» termini nəyi ifadə edir?

A) kompüter qrafikası ilə geyim hissələrinin və düyünlərinin emal və yığılma üsullarının işlənməsini

B) iki və ya daha artıq hiccədən ibarət geyimi

C) müxtəlif işləri yerinə yetirmək üçün geyimi

D) gündəlik geyim üçün dəyişəkləri

E) ev və dincəlmək üçün geyimləri

16. Kişi üst köynəklərinin hazırlanma vaxtı 0,41 saat təşkil edir. Bu vaxtın 0,29 saatı maşın əməliyyatlarının payına düşərsə axının mexanikləşdirmə əmsalını hesablayın.

E) 1,0
17. Ciddi ritmli axınları necə adlandırırlar?

A) konveyerli axınlar

B) konveyersiz axınlar

C) sinxron axınlar

D) birfasonlu axınlar

E) çox çeşidli axınlar
18. Dövrü məmulat istehsalı zamanı çoxçeşidli axınlarda fasonların buraxılma ardıcıllığı A-B-C –dir. Günlük buraxılışda bu fasonların faizlə istehsal həcmini təyin edin.

A) hər biri təqribən 33 % həcmində

B) «A» fasonu – 20 %, «B» və «C» fasonları hər biri 40 %

C) hər biri 25% həcmində

D) «A» və «B» fasonlarının hər biri 30 %, «C» fasonu 40 %

E) hər biri 40 % həcmində

19. Dövrü məmulat buraxılışı zamanı çoxçeşidli axınlarda fasonların buraxılma ardıcıllığı A-B-B-C dir. Günlük buraxılışında bu fasonların faizlə istehsal həcmini təyin edin

A) «A» və «C» fasonları hərəsi 25 %, «B» fasonu 50 % həcmində

B) «A» fasonu 20%, «B» fasonu 20 %, «C» fasonu 60 % həcmində

C) hər biri 25 % həcmində

D) «A» fasonu 25 %, «B» fasonu 30 %, «C» fasonu 45 % həcmində

E) hər biri təqribən 33 % həcmində

20. Tikiş məmulatı istehsal edən axın xəttinin orta taktı hansı formula ilə təyin edilir?

21. Əgər tikiş sexində istehsal edilən kişi üst köynəyinin hazırlanma vaxtı T_h=0,5 saat və iş növbəsində fəhlələrin faktiki sayı N_f=30 nəfər isə sexdəki axının orta taktını hesablayın.

22. Məmulatların hazırlanma ardıcıllığı cədvəlində aşağıdakılardan hansı yoxdur.

A) Təşkilatı əməliyyatların adları

B) Bölünməz əməliyyatlrın adları

D) işin dərəcəsi

E) bölünməz əməliyyatların sıra nömrələri

23 . Kişi paltosu istehsal edən axında məmulatın hazırlanma müddəti T_h=2,61 saat, axında fəhlələrin növbədəki faktiki sayı N_f = 60 nəfər, axının orta taktının _or= 161,6 saniyə olduğunu bilərək təşkilatı əməliyyatların uzlaşma əmsalını hesablayın. A) 1,0
B) 1,5

24. Geyim məmulatı üçün ülgü dəsinin sahəsinin təyin edilmə üsuluna aid deyildir:

D) konbinə edilmiş üsul

E) mexaniki üsul

25. Hazırlıq sexində parçaların müvəqqəti saxlanma sahəsinin S_M.S.S.= 60 m 2 olduğunu və ölçmə-nəzarət avadanlıqlarının sahələri cəminin S_av=20 m 2 olduğunu bilərək, ölçmə-nəzarət zonasının sahəsini (avadanlıqların yerləşdirilməsində sahədən səmərəli istifadə etmə əmsalı =0,5) hesablayın.

26. Parçaların sərilməsində fərdi sifarişləri yerinə yetirmək üçün hansı sərilmə üsulu tətbiq edilir.

A) parçanın eni üzrə yarıdan qatlama üsulu

B) üzü aşağı səpilmə üsulu

C) uzununa qatlama üsulu ilə sərilmə üsulu

D) üzü yuxarı sərilmə üsulu

E) üz-üzə sərilmə üsulu

27..Geyimlərin elmi təsnifatına gürə aşağılardan hansı düzgün siniflərdir.

A) məişət, istehsalat

B) formalı, ziyafət

C) məişət, istehlak

D) idman, istehsalat

E) məişət, formalı

28. Asağıdakı tikiş mövü hansı maşın tikişidir?

A) İkisaplı məkik.

B) İkisaplı zəncirş.

C) Ikisapli ziqzaq.

E) Haşiyyə tikişi.

29.Bir baş valdan hərəkət alan, bir necə mexanizmi sinxron işləyən avadanlıq necə adlanır?

30. Aşağıdakı hansı standart anlayış «texniki şərt»i müəyyən edir?

A) Geyimlərin keyfiyyətinə qoyulan əsas tələbatların izzahat yazısı

B) Geyim hissələrinin texniki hazırlanması

C) Hazır məmulatların ölçülərindən buraxıla bilən əyinti cədvəli

D) Tikiş məmulatlarının hazırlanmasında axınların texniki-iqtisadi göstəriciləri.

E) Məmulatların keyfiyyətinə qoyulan istismar tələbatlarının izzahat yazısı

31. Tikiş məmulatının hər hansı bir detalının eninə uzunluğu L=36 sm, bu detalın biçilməsində kənara çıxmanın mütləq qiyməti d= 1,8 sm buraxıla bilinən həddi olduğunu bilərək, eninə istiqamətdə əriş saplarının biçimdə buraxıla bilinən həddinin faizlə qiymətini hesablayın.

32. Əgər, m=5 ədəd – 1 sm düşən ilmə sayı; L=1 sm ilmə xəttinin uzunluğu; Q= 16 H – sapa düşən maksimal yük;  = 0,8 – düzləndirici əmsal olduğu məlumdursa, üstənqoyma tikişin möhkəmliyini hesablayın.

.
33. Üstəngetmə tikişlərin eninə istiqamətdə möhkəmliyini yoxlamaq üçün zolaqvari parça nümunələrinin ölçülərini göstərin:

34. Maşın iynəsinin iynəgəzdirici mexanizminə bərkidilən hissəsi necə adlandırılır?

E) Ucluq
35. Parçadan tikiş məmulatı detalını maşın tikişi ilə tikərkən iynənin materialı ümumi deşmə sayı 1200 olduğunu və bu saydan 120 ədədində iynənin parçanı zədələdiyini bilərək, iynənin parçanı zədələmə tezliyini faizlə hesablayın.

36. Məkik tərtibatı 1022 M sinif tikiş maşınında neçə hissədən ibarətdir.

E) 4
37. Maşın iynələrinin standartı hansı «DÜIST» lə müəyyən edilir?

A) DÜIST 22249 – 82 E

B) DÜIST 24245 – 65

C) DÜIST 2626 -81

D) DÜİST 22222-75

E) DÜIST 26260 – 82

38. Iynədə uzun qanovun funksiyası

A) materialla sap arasında sürtünməni azaltmaq

B) ilmə əmələ gətirmə

C) iynə sapının qırılmasının qarşısını almaq

D) iynəyə möhkəmlik verilməsi

E) iynənin çıxışının azaldılması

39. Iynənin tiyə hissəsinin diametrini, iynənin nömrəsinə görə «N» hansı formuladan hesablayırlar?

40. Iynənin kolba hissəsi tikiş maşınında hansı hissəyə bərkidilir?

A) iynəgəzdirici mexanizmin sonuna

B) maşının baş valına

C) sürtgüqolunun sonuna

D) sapdartıcı mexanizminə

E) məkik mexanizminə

41. Universal tikiş maşınlarında baş valda hərəkətin ötürülməsi üsulu hansıdır?

A) elektromexaniki ötürmə

B) əl ilə ötürmə

C) ayaq ilə ötürmə

D) pnevmatik ötürmə

E) hidravlik ötürmə

42. Ziqzaq tikişli maşınlarda iynə mexanizmi ziqzaq hərəkətini haradan alır?

A) üçmərkəzli yumrüqdan

B) çarx qolundan

C) kopir diskindən

D) baş valın sonluğundan

E) məkik mexanizmindən

43. Ümumi təyinatlı tikiş maşınları, xüsusi təyinatlı tikiş mşınlarından nə ilə fərqlənir?

A) Müəyyən adda və təyinatda əməliyyatların yerinə yetirilməsi ilə

B) sap tikişlərinin növləri ilə

C) tikiş maşınlarının mexanizmləri ilə

D) Xətti və qeyri-xətti əməliyyatların yerinə yetirilməsi ilə

E) ilmənin və ilmə xətlərinin forma və strukturu ilə

44. Geyimlərin kütləvi istehsalında birləşdirici tikişləri yerinə yetirən maşınların texniki xüsusiyyətlərinə ümumən nələr daxildir?

A) təyinatı və texnoloji parametrləri

B) birləşdirici tikiş maşınlarının təyinatı və tətbiqi

C) texniki məlumatlar və ilmədə sapların toxunmaları

D) texnoloji əməliyyatların yerinə yetirilmə üsulları

E)texnoloji şərtlərə görə müxtəlif ilmə xətlərinin yerinə yetirilməsi

45. Materialların yapışdırılma möhkəmliyinin faktoru kimi «aytoqeziya» nəyi ifadə edir?

A) bircins materialların kontaktında öz-özünə yapışma xüsusiyyətini

B) yapışqanın, yapışdırıcı materiala əlaqəsini

C) yapışqanın hissəcikləri arasında qarşılıqlı ilişkənlik qüvvəsini

D) yapışqanın və yapışdırılan materialın molekulları arasında qarşılıqlı diffuziyanı

E) yapışdırma səthi ilə yapışqan maddəsi arasında qüvvəni

46. Geyim hissələrinin yapışdırılmasında ən vacib keyfiyyət göstəricisini göstərin

A) nəmlik, elastiklik, qısalma

B) möhkəmlik, sərtlik, dartılmada sürüşmə

C) istilik müqaviməti, möhkəmlik, sukeçirmə

D) əyilmə, əzilmə, uzanma

E) əbədilik, sürtünmədən dağılma, elektriklənmə

47. Aşağıdakılardan hansı sənaye sahəsi “yüngül sənaye” sahəsidir:

A) tikiş sənayesi;

B) maşınqayirma sənayesi;

C) kimya sənayesi;

D) eloktrotexnika sənayesi;

E) metallurgiya sənayesi;

48. Aşağıdakılardan hansı xassələr gigienik xassə göstəriciləridir:

1-hiqroskopiklik, 2-möhkəmlik, 3-hava keçirmə, 4- sürtünmədən dağılma,

5-istilik müqaviməti, 6-sərtlik.

49. Gigienik xassə göstəricisi olan hava keşirmə əmsalı aşağıdakı hansı formula ilə hesablanır:

50. Hansı ifadə geyimlərin estetik xassə istiqamətini göstərir.

A) müasir moda istiqamətli olması;

B) möhkəm toxunuşlu olması;

C) iri naxışlı olması;

D) gözəl görnüşlü olması;

E) kişik naxışlı olması;

51. Aşağıdakılardan hansı istiqamət müasir moda istiqaməti deyil.

A) XVII əsr milli moda istiqaməti ;

B) Afrika moda istiqaməti ;

C) Asiya moda istiqaməti ;

D) Cənubi Amerika moda istiqaməti ;

E) Avropa moda istiqaməti ;

52. Geyimlər hansı əlamətinə görə təsnif edilir.

53. Geyimlərin elmi təsnifatına görə məişət geyimləri sinfi neçə yarımsinifə bölünür?

E) 2
54. Kütləvi istehsalda sifarişlərin növü hansıdır?

A) ticarət sifarişi

B) ənənəvi sifariş

C) fərdi sifariş

D) məsləhətli sifariş

E) sərfəli sifariş
55. Geyim istehsalında, əsasən neçə istehsal sahələri olması məqsədəuyğundur?

E) otuz
56. Fərdi istehsalın mahiyyətini aşağıdakılardan hansı cümlə daha dolğun ifadə edir?

A) fərdi sifariş əsasında məmulat istehsalı

B) kütləvi olaraq məmulat istehsalı

C) keyfiyyətli məmulat istehsalı

D) ənənəvi məmulat istehsalı

E) sərfəli məmulat istehsalı
57. Hazırlıq sexində qəbuledici-açıcı bölmədə bir fəhləyə düşən sahə norması (“S_n”) neçə metr kvadratı qəbul edilir?

58. Hazırlıq sexində parçaların müvəqqəti saxlanması üçün nələrdən istifadə edilir?

B) qutulardan, bükümlərdən

C) paddonlardan, podnuslardan

D) kisələrdən, örtüklərdən

E) qablardan, çənlərdən

59. Hazırlıq sexində üst parçaların ölçüləri və keyfiyyəti hansı avadanlıqlarla müəyyən edilir?

A) RS-4B, BPM-2, MPB-160

B) RM-30, TS-300, TS-500

C) RM-250, TPP, U-24, ETV-0.5

D) RT-250, TE-911, TŞP-82

E) TE5-911, TŞP-82, EP-0601

60. Hazırlıq sexində parçaların stellajsız, və ya elevatorsuz saxlanmada, onların stapelləşdirilmə hündürlüyü maksimal nə qədər olmalıdır?

A) bir metr yarım (1.5 m)

B) bir metr (10 m)

C) yarım metr (0.5 m)

61. Hazırlıq sexində açıcı-qəbuledici bölmədə fəhlələrin faktiki sayı aşağıdakı hansı formula ilə hesblanır?

62. Hazırlıq sexində açıcı-qəbuledici bölmədə bir fəhləyə düşən sahə norması S_n=4m 2 , fəhlələrin faktiki sayını N_f=5 nəfər olduğunu bilərək bu bölmə üçün ümumi sahə nə qədər olar?

63. Aşağıdakılardan hansı əməliyyat biçim istehsalatına aid deyildir?

A) ülgulərin hazırlanması

B) sərilmənin yoxlanması

C) sərilmənin səyyar maşınlarla kəsilməsi

D) parçaların sərilməsi

E) hissələrin stasionar maşınla hamarlanması

64. Biçim istehsalatında bir sərilmə stolunun ölçüləri 1.5 x 3 metr, biçim üçün stolların sayının n_st=11 ədəd və sahədən səmərəli istifadə əmsalının η_f=0.5 olduğunu bilərək, biçim istehsalat sahəsini hesblayın.

65. Biçim istehsalatında parçaların sərilməsi əl ilə aparılır. Bu zaman bir səricinin növbəlik istehsal norması 1200 metr, müəssisənin günlük parça sərfiyyatı 20000 metr və iki növbəli iş rejiminin olduğunu bilərək sərici fəhlələrin faktiki sayı neçə nəfərdir?

66. Biçim istehsalatında bir stosionar kəsici maşının sahəsi 4.48m 2 -dır.Hesablamalara görə müəssisəyə növbə ərzində beş(5) ədəd stosionar kəsici maşın tələb edilirsə, biçim sexində stosionar maşınlarda biçim hissələrinin kəsilməsi üçün istehsalat sahəni hesablayın.(sahədən səmərəli istifadə əmsalı η_F=0.7 qəbul edilmişdir)

67. Biçim hissələrinə talon tikilməsi yaxud nömrə yazılmasına hansı zərurət vardır.?

A) Hissələrin müxtəlif rəng çalarlarında və ölçü-uzunluqlarının qarışıq tikilməsinin qarşısının alınması zərurəti

B) Hissələri dəyişik salmamaq zərurəti

C) Hissələrin tam olaraq biçilməsini yoxlamaq zərurəti

D) Hissələrin sayını bilmək zərurəti

E) Hissələrin itməsi ehtimalı zərurəti

68. Biçim üçün növbədə istifadə ediləcək n_t = 22 ədəd, hər birində iki ülgü dəsti yerləşdirilmiş (K_ülgü = 2) kağiz trafaretlər hazırlanmışdır. Əgər məmulatların biçilməsi üçün sərilmə hündürlüyünün n_h = 40 ədəd olduğunu biləriksə, növbədə neçə ədəd məmulat biçiləcəyini hesablayın. Qeyd: Müəsisə iki növbəli iş rejimində işləyir (K_növ = 2).

69. Sınaq sexində modelçi –dizaynerlərin sayı aşağıdakılardan hansı formula ilə hesablanır?

70. Yüngül sənaye məmulatı istehsalında konstruktorun vəzifəsi hansıdır?

A) Məmulat modeli ücün əsasın konstruksiyasını qurmaq

B) Məmulatın ülgülərini hazırlamaq

C) Məmulat hissələrinin şəkillərini çəkmək

D) Məmulatların eskizlərini qurmaq

71.Texnoloji hesabatın bəzi parametrləri aşağıdakılardan hansılardır?

A) İstehsal gücü, fəhlələrin sayı, avadanlıqların sayı, istehsalat sahəsinin hesabatı

B) İstehsalın gücü, avadanlıqların növü, enerji mənbələrinin növü və sayı

C) Avadanlıqların məhsuldarlığı, anbarların ölçüləri, məmulat tutumu.

D) Əmək tutumu , avadanlıq tutumu, məmulat tutumu

E) fəhlələrin hesabi sayı istehsalat binasının forma və ölçüləri, texnoloqların sayı
72. Aşağıdakı avadanlıq markalarından hansı Rusiya istehsalı olub, ülğülərin sahəsini avtomatik müəyyən edən fotoelektron maşındır?

73. Sahəsi S₀ =400sm 2 , çəkisi M₀=7qr olan düzbucaqlı kağız üzərinə üstənqoyma cibin ülgüsü elə yerləşdirilmişdirki, onun daha kiçik sahəli düzbucaqlıya yerləşdirmək mnümkün olmur. Ülgü izi boyu kağız parçası kəsilərək kağız ülgünün çəkisi M_ül=6.2qr təyin edilmiçdir. Üstənqoyma cib ülgüsünün çəki üsulu ilə sahəsini (S_ül) hansıdır?

74. Kağız trafaret üzərinə bir komplekt kişi üst köynəyinin 41 ölçüdə III uzunluqda ülgü dəsti yerləşdirilmişdir.Ülgülərin yerləşdirilmə sahəsi S_y=2.0 m 2 , ülgülərin fotoelektron maşınla müəyyən edilmiş cəm sahəsi S_ül=1.9 m 2 olmuşdur. Ülgülərarası və kənar itkilərin miqdarı neçə faizdir?

E) 0.5 %
75. Sınaq sexində bir məmulat modeli 5 ölçüdə və 3 uzunluqda istehsal edilir və hər bir ölçü-uzunluq üçün 5 komplekt ülgü hazırlanırsa, bir məmulat modeli üçün ülgü dəslərinin ümumi sayını hesablayın.

A) Q = P∙l∙b = 5∙3∙5 = 75 komplekt

B) Q = P∙b = 5∙5 = 25 komplekt

C) Q = P∙l / b = 5∙3 / 5 = 3 komplekt

D) Q = P∙l / b∙k_növbə = 5∙3/5∙2 = 1.5 komplekt

E) Q = P∙b / l = 5∙5/3 = 8.3≈8.5 komplekt

76. Yüngül sənaye müəssisələrində kollektivin (fəhlə və qulluqçuların) 70%-ə qədərini qadınlar təşkil edir. Xəstəliklə əlaqədar illik işəçıxmamanın miqdarı (E-üzürlü səbəbdən işəçıxmama əmsalıdır) R-iş vaxtının illik fondunun neçə faizini təşkil edir?

E) 5%, E = 0.5
77. Sınaq sexində yerləşdirilmiş bütün avadanlıqların, stolların və digər istehsalat üçün zəruri vasitələrin ümumi sahəsi F_vasitə=500m 2 olduğu məlumdur. Sahədən səmərəli istifadə əmsalı η_F=0.4 olduğunu bilərək sınaq sexinin ümumi sahəsini tapın.

A) F_sınaq∙S = 1250m 2

B) F_sınaq∙S = 200m 2

C) F_sınaq∙S = 2000m 2

D) F_sınaq∙S = 2500m 2

E) F_sınaq∙S = 500m 2

78. Gün ərzində müəssisədə kişi üst köynəyi istehsalı üçün istifadə edilən parçaların orta eni E_en=1.2m, müəssisədə günlük məmulat buraxılışı M_gün=1500 ədəd və bir məmulata sərf edilən (orta hesabla orta ölçü və uzunluqda) parça sərfiyyatının fund norması H_n=1.8m 2 olduğu məlumdur. Müəssisənin günlük parçaya təlabatını hesablayın. Qeyd: Müəssisə ikinövbəli iş rejimində işləyir (K_növ=2).

79. Axınların növlərindən hansı ciddi rejimli axındır?

A) konveyerli axınlar

B) aqreqat-qruplu axınlar

C) aqreqat axınlar

D) qarışıq axınlar

E) kombinə edilmiş axınlar

80. Tikiş sexində aşağıdakılardan hansı texnoloji əməliyyatlara aid deyildir?

A) biçim əməliyyatları (B)

B) xüsusi maşın əməliyyatları (X/M)

C) əl əməliyyatları (Ə)

D) Press əməliyyatları (P)

E) maşın əməliyyatları (M)

81. Axının ilkin hesabatında aşağıdakılardan hansılarının təyini zəruridir?

1) axının orta taktının; 2) axınların növünün; 3) axınin dövrü taktının; 4) axında avadanlıqların markaları, 5) axında fəhlələrin faktiki sayının; 6) axının ritminin; 7) axının mexanikləşdirmə əmsalının.

E) 3,4,7
82. Əmək bölgü cədvəli yüngül sənaye məmulatı istehsalında nəyi xarakterizə edir?

A) əməyin təşkilatı əməliyyatlar və ixtisaslar üzrə orta takta müvafiq fəhlələr arasında bölgüsünü

B) əməyin təmərküzləşməsini

C) əməyin mərkəzləşdirilmiş qiymətləndirilməsini

D) əməyin avadanlıqlar arasında bölgüsünü və tutumunun yekun göstəricisinin hesablanmasıni

E) əməyin təşkili prinsiplərinə uyğun qiymətləndirilməsini.

83. Kişi pencəyi istehsal edən axının orta taktı τ_or = 60 saniyə, növbənin davamiyyətinin T_n∙d = 8.2 saat(28800san.) olduğunu bilərək, axında növbəlik məhsul buraxılışının həcmini naturada hesablayın.

84. Axında bir məmulat istehsalı üzrə (kişi üst köynəyi) sərf edilən ümumi vaxt T_h∙v=0.51 saat, axında yalnız maşın və pres əməliyyatlarına sərf edilən vaxt isə T_av=0.38 saat olduğunu bilərək, axının mexanikləşdirmə əmsalını (K_mex) tapın.

85. Yeniyetmə oğlanlar üçün pencək istehsal edən axında bir məmulatın istehsalına sərf edilən ümumi vaxt T_üm=1.7 saat, axında əl işlərinə sərf edilən vaxt isə T_əl=0.38 saat olduğunu bilərək, axının mexanikləşdirmə əmsalını (K_mex) tapın.

86. Qadın paltosu istehsal edən axının növbədəki məmulat buraxılışı M_b=250 ədəd və ildəki iş günlərinin miqdarının n_il=244 gün olduğunu bilərək, axının illik məmulat buraxılışını (M_il=?) hesablayın. Qeyd: Müəssisə iki növbəli iş rejimində işləyir. (K_növ=2).

A) M_il= 122000 ədəd

C) M_il= 100000 ədəd

E) M_il= 244000 ədəd

87. Konveyerli axında kişilər üçün palto istehsalında axının orta taktı τ_or=100 saniyyə olmuşdur. İki əməliyyat arasındakı məsafə, yəni işçilərə yarımfabrikatın çatdırılma məsafəsi 1 metr olduğunu bilərək konveyr lentinin hərəkət sürətini hesablayın.

88. Axınların məmulat istehsalı prosesində seksiyalara bölünməsində məqsəd nədir?

A) əmək məhsuldarlığının yüksəldilməsi, istehsalda keyfiyyətin yaxşılaşdırılması, əməyin briqada formasının tətbiqi,

B) axınlarda əməliyyatlar arasında əməyin səmimiləşməsinə nail olunması,

C) axınların ritminin seksiyalarla dəyişdirilməsi, axınların hissələrə bölünməsi,

D) axınlarda proseslərin (əməliyyatların) biri-birinə qarışmaması,

E) əməyin səmimi , mədsədl və maraql olmasına nail olunması.

89. Hazırlıq seksiyasında hansı işlər aparılır?

A) Məmulatın ayrı-ayrı hissələri hazırlanır. Məsələn: ciblər, qollar, yaxalıq və s.

B) Parçalar tikiş sexində biçimə hazırlanır

C) Hazırlıq işləri, yəni məmulat hissələri bütün tikişçilər arasında paylanılır

D) Məmulat hissələri biri-birinə birləşdirilir

E) Məmulat anbara təhvil verilməsi üçün hazırlanır. Məsələn: istehsalat zibilllərindən təmizlənir.

90. Yığım seksiyasında hansı işlər aparılır?

A) Məmulatın hazır olan ayrı-ayrı hissələri ətək üzərinə yığılır,yəni hissələr birləşdirilərək məmulat hazırlanır

B) Məmulatın hissələri ayrı-ayrılıqda yığılır (hazırlanır) və komplektləşdirilir.

C) Məmulatın hissələri yığılaraq, ayrı-ayrılıqda bağlanır və bütövlükdə komplektləşdirilir.

D) Məmulatın hissələri vahid bir paddona yaxud daşıyıcı arabacıqlara yığılır

E) Məmulat qablaşdırılaraq, anbarlara yığılır.

91. Bəzək-bəxriyyə seksiyasında hansı işlər aparılır?

A) Məmulatın ilgəklərinin açılması, düymələrinin tikilməsi, bəzək tikişlərinin və elementlərinin vurulması, ütülməsi, təmizlənməsi və qablaşdırılması,

B) Məmulatın hissələrini bəzək tikişləri ilə biri-birinə birləşdirilməsi,

C) Məmulatın biçilməsində onun hissələrinə bəzək vurulması,

D) Məmulat manikenlərə geydirilərək bəzədilməsi,

E) Məmulatın kiçik hissələrinin böyük hissələrə birləşdirilməsi, formalanması ilə ona müəyyən fəza formasının verilməsi.

92. Tikiş sexində işçi yerlərinin mühəndis təminatına daxildir;

A) avadanlıqlar, işçi alətləri, texniki şərtlər, texniki təhlükəsizlik alətləri və digər vasitələr.

B) iş vasitələri, yarimfabrikatlar.

C) avadanlıqların siyahısı, markaları, eskizləri.

D) işçilərin geyimləri, digər şəxsi əşyaları.

E) sexdəki bütün avadanlıq və qurgular, texniki şərtlərin bütün əməliyyatlar üçün toplusu, bütün texniki təhlükəsizlik qurğuları və digər ləvazimatlar.

93. Geyim hissələri aşağıdakılardan hansı üsulla birləşdirilir?

A) sap birləşməsi üsulu

B) qarmaq birləşməsi üsulu

C) düymə birləşməsi üsulu

D) molniya birləşmə üsulu

E) mıxla birləşmə üsulu

94. Tipik texnoloji hesabatla layihələndirilmiş fəaliyyətdə olan hazırlıq sexinin sahəsi F_üm=150m 2 -dır. Sexdə bir işçiyə düşən istehsalat sahəsinin S=5m 2 olduğunu bilərək, sexdəki fəhlələrin gündəki sayını tapın. Qeyd: Hazırlıq sexi iki növbəli iş rejimində işləyir. (K_növ=2)

95. Konveyerli axınların dövrü takti t_dövrü=(0.95-1.05) ∙ _or formulası ilə təyin edilir. Maksimal və minimal taktın hədləri ( _max=?, _min=?) hansı formulalarla hesablanır?

96. Aqreqat qruplu axınlarda dövrü takt t_dövrü=(0.90-1.15)∙ _or formulası ilə təyin edilir. Maksimal və minimal taktın hədləri ( _max=?, _min=?) hansı formulalarla hesablanır?
A) _max= 1.15∙ _or ; _min=0.9∙ _or

E) _max= _or ∙ K_növ ; _min= _or ∙2∙ K_növ
97. Axında bir məmulat vahidi üzrə əmək tutumu T=2.0 saat, axının orta taktı _or=72 saniyə və axında fəhlələrin faktiki sayının N_t=100 nəfər olduğunu bilərək axının yüklənmə əmsalını (K_y=?) hesablayın.

98. Aşağıdakı axınların növlərindən hansı sərbəst ritmli axındır?

A) aqreqat-qruplu axınlar,

B) güclü axınlar,

D) görkəmli axınlar,

E) konveyerli axınlar.

99. Kağız trafaret üzərinə bir komplekt qadın donunun 52 ölçüdə III uzunluqda ülgü dəsi yerləşdirilmişdir. Ülgülərin yerləşdirilmə sahəsi S_y=4.0 m 2 , ülgülərin fotoelektron maşınla müəyyən edilmiş cəm sahəsi S_ül=3.75 m 2 olmuşdur. Ülgülərarası və kənar itkilərin miqdarını hesablayın.

100. Axında işçi yerlərinin addım məsafəsi, yəni iki işçi yeri arasındakı məsafə l_a=0.8 metr, axında fəhlələrin layihə sayı N_l=30 nəfər və sahənin istifadə əmsalı f=1.15 olarsa bu axının uzunluğunu hesablayın.

C) L_axın= 43.125 metr

102.Kişilər və qadınlar üçün olan xəz məmulatları neçə uzunluq ölçüsündə tikilir?

103. Toxuculuq saplarının və liflərinin xətti sıxlığı (qalınlıq xarakteristikası) nə ilə ölcülür.

E) Qramla
104. Sadə toxunmalar sinfinə aşağıdakılardan hansılar aiddir.

A) Polotno, sarja, atlas-sətin toxunmaları

B) Jakkard toxunmaları

C) İri naxışlı toxunmalar

D) Kombinə edilmış toxunmalar

E) Xırda naxışlı toxunmalar

105. Xırda naxışlı toxunmalar hansılardır.

A) Krep, diaqonal, naxışlı toxunmalar.

B) Atlas toxunmaları

C) Sətin toxunmaları

D) İri naxışlı toxunma

E) Polotno toxunmaları

106. Pambıq parçalar nə üçün bişirilmə əməliyyatından keçirilir.

A) Təbii və mexaniki qarışıqları, şlixt maddəsinin qalığını təmizləmək üçün.

B)Gigenik xassələrin yaxşılaşdırmaq üçün

C) İstismar müddətini artırmaq üçün

D)Estetik xassəsini yaxşılaşdırmaq üçün

E) Möhkəm olması üçün

107. Pambıq parçanı ağartmaqda məqsəd nədir.

A)Lifin rəngini yox edib parçanı ağ rəngə salmaq.

B) Fiziki xassələrini yaxşılaşdırmaq

C) Parçanın qısalmasının qarşısını almaq

D)İstismar müddətin artırmaq

E) Parçanın möhkəmliyini artırmaq

108. Pambıq parçaları bəzi növlərini nə üçün merserizasiya əməliyyatından keçirirlər.

A) Pambıq parçaların xarici görnüşünü və fiziki mexaniki xassələrini yaxşılaşdırmaq üçün

B) Parçanın istismar müddətin artırmaq üçün

C) Parçanı mexaniki qarışıqlardan təmizləmək üçün

D) Parçada şlixt maddəsini yox etmək üçün

E) Parçanın qısalmasının qarşısını almaq üçün

109. Kətan parçanın bəzək əməliyyatının əsasını nə təşkil edir.

A).Bişirmə və ağartma

110. Yun parçaların yuyulmasında əsas məqsəd nədən ibarətdir.

A) Parçada olan qarışıqları ayırmaq və gələcək əməliyyatları hazırlıq görmək

B) Parçanın qısalmasının qarşısını almaq

C) Parcada şlixt maddəsin yox etmək

D) Parçanın istismar müddətini artırmaq

E) Gigenik xassələri yaxşılaşdırmaq

111. Xalis yun parça nə vaxtı karbonizasiya əməliyyatından keçirilir.

A). Parçanı sellüloza qarışığından mexaniki yolla təmizləmək mümkün olmadıqda.

B) Ağardıldıqdan sonra

C) Döymə prosesindən sonra

D) Yuyulduqdan sonra

E) Bişirildikdən sonra

112. İpək xam parcalar üçün ütülmə nə vaxt tətbiq edilir.

A). Üst səthi tiftikli olan ipkə xam parçalar üçün.

B) Bişirilməsindən sonra

C) Canlandırılmasından sonra

D) Ağırlaşdırılmasından sonra

E) Ağardilmış xam ipək parçalar üçün

113. Təbii ipək parçalar necə təmizlənir.

A). Təbii ipək parçalar 90-95 ° S temperaturda bir üç saat müddətində sabunlu məhlulda bişirməklə təmizlənir.

B) Bişirdikdən sonra təmizlənir

C) Ütülməklə təmizlənir

D) Ağırlaşdırılmaqla təmizlənir

E) Yuyulmaqla təmizlənir

114. Saya boyanmış parçalar hansı parçalar adlanır.

A) Boyama zamanı toxuculuq materiallarının bütün sahəsi boyanarsa.

B) Bişirilməklə boyanmış parçalar

C) Ağırlaşdırılmaqla boyanmış parçalar

D) Ütülməklə boyammış parçalar

E) Yuyulmaqla boyanmış parçalar

115. Parçaların boyanması dedikdə nə başa düşülür.

A)Boyaq maddələrindən istifadə etməklə, onların təbii rənginin dəyişilməsi.

B) Parçaların karbonizasiyası

C) Parçaların bəzəndirilməsi

D) Parçaların ağardılması

E) Parçaların bişirilməsi

116. Pambıq parçaların yekun bəzək əməliyatlarında spirtləmədə məqsəd nədir.

A) Parça yuyulan zaman parçada qalan çirkləri təmizləmək və ona yüngül ağlıq vermkdir..

B) Parçanın bişirilməsini sürət etdirmək

C) Parçaların bəzəndirilməsini yaxşılaşdırmaq

D) Parçaların ütülənməsində yaxşılaşdımaq

E) Parçada olan qoxunu aradan götürmək

117. Pambıq parçaların yekun bəzək əməliyyatlarında spitləmədə hansı məhlul istifadə edilir.

A) Hipoxlaridin zəif məhlulundan.

B) Kalsium xloriddən

C) Natrium xlordan

D) Maqnezium karbonatdan

E) Natrium hidroksiddən

118. Pambıq parçaların yekun bəzək əməliyyatlarında apretləmədə məqsəd nədir.

A) Parçaya müəyyən dərəcədə codluq, möhkəm quruluş, yüksək dərəcədə hamarlıq verilir.

B) Parçaların ütülməsini sürət etdirmək

C) Parçaların ağardılması yaxşılaşdırmaq

D) Parçalarda qalan çirklərin təmizləmək

E) Parçaların yuyulmasını yaxşılaşdırmaq

119. Pambıq parçaların yekun bəzək əməliyyatlarında apretləmə zamanı hansı maddələr tətbiq olunur.

A) Nişasta dektrin, nolivinil, asetat emulsiyası.

B) Maqnezium nitrat məhlulu

C) Natrium karbonat məhlulu

D) Kalsium hipoxlarid məhlulu

E) Kalsium xlor məhlulu

120. Pambıq parçaların yekun bəzək əməliyyatlarında apret maddələri parçanın kütləsinin neçə faizi qədərərini təşkil edə bilər.

A) 3-10 %-ə qədərini.

B) 50-52 %-ə qədərini

C) 30-40 %-ə qədərini

D) 20-25 %-ə qədərini

E) 40-45 %-ə qədərini

121. Toxuculuq mateiallarının istehlak xassələrinə təsir edən ilk amil nədir.

A) Onların istehsalında tətbiq edilən liflər.

B) Parçaların ağardılması

C) Parçaların apretlənməsi

D) Parçaların istehsalında tətbiq edilən saplar

E) Parçanın toxunma növləri

122. Parçanın quruluşunda əsas element nə sayılır.

D) Parçanın xassələri

E) Lif
123. Parçaların qruluşunun təyinində ən çox hansı göstəricilər böyük əhəmiyyət kəsb edir.

A) Qalınlıq, burulma, quraşdırılma.

B) Sapın möhkəmliyi

C) Parçaların eni

D) Parçaların uzunluğu

E) Sapın uzunluğu
124. Parçaların sıxlığı dedikdə nə başa düşülür?

A) Parçanın 100 mm sahəsində yerləşən sapların sayı.

B) Parçanın qırılması

D) Parçanın tərkibi

E) Toxunma şəkli

125. Parçalara xas olan xassələr özünü nə zaman göstərir.

A) İstismar zamanı.

B) Bişirilmə zamanı

C) Ağardılma zamanı

D) Apretlənməsi zamanı

E) Toxunma zamanı

126. Parçaların xassələrı nədən ibarətdir.

A) Elifllərin xassələrindən, parçaların quruluşundan, emal üsulundan.

B) Parçaların sıxlığından

C) Parçaların tərkibindən

D) Parçaların bəzək əşyalarından

E) Toxunma növlərindən

127. Parçaların təyinatı nə ilə müəyyən edilir.

A) Parçaların xassələri ilə.

B) Parçaların sıxlığı ilə

C) Parçaların boyanması ilə

D) Parçaların tərkibi ilə

E) Parçaların quruluşu ilə

128. Parçaların xidmət müddəti nə ilə təyon edilir.

A) Müxtəlif təsirlərə qarşı göstərdiyi müqavimətlə.

B) Parçanın quruluşu ilə

C) Parçaların sıxlığı ilə

D) Parçanın toxunma növü ilə

E) Parçaların boyanması ilə

129. Parçaların xidmət müddəti nədən aslıdır.

A) Lif tərkibindən, parçanın quruluş və xassələrindən, istismar şəraitindən.

B) Parçaların boyanmasından

C) Parçaların bəzək əməliyyatlarından

D) Parçaların ağardılmasından

E) Parça toxunmalrın növlərindən

130. Parçaların keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi zamanı hansı göstərici böyük əhəmiyyət kəsb edir.

A) Dartılmada qırılma yükü və ya möhkəmlik göstərici.

B) Bioloji göstərici

C) Parçaların sıxlıq göstərici

D) İpliyin burulma göstərici

E) Fiziki göstərici

131. Parçaların sürtünməyə qarşı davamlılığı nədən asılıdır.

A) Tətbiq edilən lifin və ipliyin növü, toxunma quruluşu, sıxlığı, səthinin xarakteri

B) Parçanın bəzək əməliyyatı

C) Parçanın ağardılması

D) Parçanın dartılmaya qarşı müqaviməti

E) Parçanın boyanması

132. Parçaların mikro orqanizmlərin təsirindən dağılması hansı allər sırasına daxil edilir.

A). Bioloji amillər.

B) Kimyəvi amillər

C) Mexaniki amillər

D) Ekoloji amillər

E) Fiziki amillər

133. Parçada hansı liflər mikroorqanizmlər tərəfindən dağılmaya məruz qalır.

A) Təbii yun və ipək liflər

B) Asetat lifləri

C) Viskos lifləri

D) Kapron lifləri

E) Sintetik liflər.

134. Parçaların keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi zamanı ən əhəmiyyətli xassələr hasıdır.

A) Gigiyenik xassələri.

B) Parçaların saxtaya davamlığı

C) Parçaların günəşdən qorunması

D) Parçaların rənglənməsi

E) Parçaların istilik kecirilməsi

135. Parçaların gigiyenik xassələri hansı amillərdən aslıdır.

A) Lif tərkibindən, parçaların quruluşundan.

B) Parçaların sıxlığından

C) Parçaların bəzəndirilməsindən

D) Parçaların yuyulmasından

E) Parçanın möhkəmliyindən

136. Yüksək hiqroskopik xassələrə malik parçalar hansılardır?

A) Təbii liflərdən hazırlanmış parçalar.

B) Lavsan liflərdən hazırlanmış parçaar

C) Xlorin liflərdən hazırlanmış parçalar

D) Üç asebat liflərdən hazırlanmış parçalar

E) Kapron liflərdən hazırlanmış parçalar

137. Az hiqroskopliyə malik parçalar hansılardır?

A) Sintetik liflərdən olan parçalar.

B) Xalis ipək parçalar

C) Xalis yun parçalar

D) Xalis kətan parçalar

E) Təbii liflərdən olan parçalar

138. Parçanın buxar keçirməsi nə ilə xarakterizə olunur.

A) 1 saat ərzində 1sm² sahəsi olan parçadan keçən çuxarın midarı ilə.

B) 1sm² sahəsi olan parçadan keçən suyun midarı ilə

C) 1sm² sahəsi olan parçadan keçən suyun midarı ilə

D) 1m² sahəsi olan parçadan keçən suyun midarı ilə

E) 2 saat ərzində parçadan keçən suyun midarı ilə

139. Parçaların elektrik xassəsinə hansı xassələr daxildir.

A) Ekektirikləşmə və dielektrik xassələri.

B) Toz keçirmə xassəsi

C) İstilik keçirmə xassəsi

D) Buxar keçirmə xassəsi

E) Hava keçirmə xassəsi

140. Parçaların estetik xassələrinə nələr aitdir.

A) Parçaların rəng tərtibatı, parlaqlığı, drapirləməsi, forma sabitliyi, elastikliyi.

B) Parçaların su udması

C) Parçaların hava keçirməsi

D) Parçaların ekektirikləşməsi

141. Parçanın fakturasını nə təyin edir.

A) Parçanın lif tərkibi, quruluş xüsusiyyətləri.

B) Parçanın su çəkməsi

C) Parçanın hava keçirməsi

D) Parçanın istilik keçirməsi

E) Parçanın hiqroskopliyi

142. Əzilməy davamlılıq parçanın hansı xassəsinə təsir edən göstərici sayılır.

A) Parçanın xarici görnüşünə və estetik xassəsinə.

B) Parçanın toxunma növünə

C) Parçanın sıxlığına

D) Parçanın hiqroskopliyinə

E) Parçanın rənginə

143. Parçaların texnoloji xassələri dedikdə nə başa düşülür.

A) Parçalardan məmulat hazırlayarkən müxtəlif tikiş və digər əməliyyatlara məruz qala bilmə qabiliyyəti.

B) Parçaların fakturası

C) Parçaların codluğu

D) Parçaların hiqroskopliyi

E) Parçaların rəng tərtibatı, parlaqlığı, şəffavlığı

144. Parçaların çeşidi xarakteristikası asılıdır

A) Xammalın tərkibindən, emal üsulundan, qruluşundan və bəzəmə xüsusiyyətlərindən.

B) Parçaların parlaqlığından

C) Parçaların şəffavlığından

D) Parçaların istilik keçirməsindən

E) Parçaların havakeçirməsindən

145. Çit çeşidindən olan parçalar hansı toxunma növü ilə hazırlanır.

A) Polotno toxunmasi ilə.

B) Sətin toxunmasi ilə

C) Atlas toxunmasi ilə

D) Reps toxunmasi ilə

E) Sarja toxunmasi ilə

146. Səthin parçası hansı toxunma növü ilə hazırlanır.

A) Sətin toxunma növü ilə.

B) Sarja toxunma növü ilə

C) Raqoşqa toxunmasi ilə

D) Reps toxunmasi ilə

E) Polotno toxunma növü ilə

147. Kətan parçalar lif tərkibinə görə necə təsnifləşdirilir.

A) Kətan və yarım kətan.

C) Yarım ağardılmış

E) Basma naxişli

148. İpək parçaların az qısalması, əzilməsi və hidrofob olması üçün hansı xüsusi əməliyyat aparılır.

A) Boyama-bəzək əməliyyatları.

B) Bişirilmə əməliyyatı

C) Codlaşdırma əməliyyatı

D) Yuyulma əməliyyatı

E) Ağardılma əməliyyatı

149. Ipək parçalardan olan süfrə örtükləri ən çox hansı toxuma ilə hazırlanır?

A) Jakart toxunması ilə.

B) sarja toxunması ilə

C) səthin toxunması ilə

D) reps toxunması ilə

E) polto toxunması ilə

150. Toxunmayan materiallar necə əldə edilir?

A) Toxuculuq liflərinin toxunma əməliyyatı tətbiq edilmədən müxtəlif üsullarla birləşdirilməsindən.

B) əris və arğac sapların toxunmasından əmələ gəlir

C) sapların hörülməsindən əmələ gəlir

D) toxum dəzgahında əldə edilir

E) toxunma nəticəsində əldə edilir

151. Toxunmayan materialların təyinatına təsir göstərən amillər?

A) Alınma üsulları, bəzəndirilmə xüsusiyyətləri, formalaşdırılmış xassələr

B) İstilik saxlama

D) Elektrikləşmə və dielektrik

152. Toxunmayan materialların istehsalının ümumi prinsipi hansılardır?

A) əsasın (xolstun) yaradılmasından, onun bitişdrilməsindən və bəzədilməsindən.

B) toxunmamış materialların formalaşdırılması

C) toxunmamış materialların toxunması,

D) toxunmamış materialların emalı

E) toxunmamış materialların alınma üsulları

153. Toxunmamış materiallarda əsasın bitişdirilməsi hansı üsulla yerinə yetirirlir?

A) fiziki – kimyəvi, mexaniki.

154. Parça mallarının keyfiyyəti əsasən harada formalaşır?

A) Istehsal prosesində.

B) boyanma prosesində

C) bəzəndirmə prosesində

D) ağardılma prosesində

E) istehlak prosesində

155. Toxuculuq mallarının keyfiyyətinə nəzarət dedikdə nə başa düşülür?

A) Parçaların keyfiyyət göstəricilərinin normativ – texniki sənədlərə uyğunluğunun yoxlanılması.

B) Parçaların keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi

C) Parçaların istehlakşıya çatdırılması

D) Parçaların satışın təşkili

E) Parçaların istehsal keyfiyyətinin yüksəldilməsi

156. Toxuculuq malları keyfiyyət səviyyəsinin qiymətləndirilməsində hansı üsullardan istifadə olunur

A) Orqonoleptik, laaratoriya, ekspert-sorğu, sosioloji sorğu və təcrübədən keşirmə

B) Toxuculuq mallarının stimullaşdırılması

C) Toxuculuq mallarının keyfiyyətinin qiymətləndirilməsi

D) Arqonoloptik üsulla qiymətləndirmə

E) Toxuculuq mallarının keyfiyyətinə nəzarət

157. Parçaların bükülməsində əsas məqsəd nədir?

A) Parçaya forma verməklə, qablaşdırma və saxlanmasını təşkil etmək.

B) Parçaların istismar müddətini artırmaq

D) Parçaların gigiyenik xassələrini yaxşılaşdırmaq

E) Parçaların keyfiyyətini qoruyub saxlamaq

158. Toxusuluq mallarının qablaşdırması nəyə kömək edir.

A) Keyfiyyətin saxlanmasına.

B) Toxuçuluq malların daşınmasına

C) Toxuçuluq malların markalanmasına

D) Toxuçuluq malların hava keçirməsinə

E) Toxuçuluq malların bükülməsinə

159. Toxuçuluq mallarının markalanması nəyə kömək edir.

A) Toxuçuluq malları haqqında informariv məlumatların təsbitinə.

B) Toxuçuluq mallarının bükülməsinə

C) Toxuçuluq mallarının saxlanılmasına

D) Toxuçuluq mallarının qablaşdırılmasına

E) Toxuçuluq mallarının daşınmasına

160. Tyinatına görə tikili mallar hansı siniflərə bölünür?

A) Məişət, formmalı və xüsusi təyinatlı fəhlə geyimlərinə.

B) Kostyumluq paltarlar

C) Plaşlıq paltarlar

D) Palroluq paltarlar

E) Donluq paltarlar

161.XIX ərin sonunda (1900-cu ildə) Azərbaycanda işə başlamış ilk fabrika necə adlandırılır?

E) Tütün
162. Yüngül sənayenin əsas sahələrinə aid deyil.

E) Xəz
163.Aşağıdakılardan hansı hasilat sənayesinə aid deyil.

A) Yüngül sənaye

B) Qara metal filiz sənayesi

C) Əlvan metal filiz sənayesi

D) Daş kömür sənayesi

E) Dəniz malları sənayesi

164. Aşağıdakılardan hansı emal sənayesinə aid deyil.

A) Meşə istismarı sənayesi

B) Yüngül sənaye

C) Ağac emalı sənayesi

D) Yeyinti sənayesi

E) Maşınqayırma sənayesi

165.Əyrilmə sistemi aşağıdakılardan hansıdır?

A) Apparat sistemi

B) Əyrilmə sistemi

C) Toxunma sistemi

D) Hörülmə sistemi

E) Qurulma sistemi

166.İpliklər nələrdən təşkil edilmişlər?

167.Kard ipliyinin apparat ipliyindən əsas fərqi nədədir?

A) İpliklərin en kəsiklərində, hazırlanma texnologiyasında, lif tərkibində

B) İpliklərin uzunluqlarında, rənglərində, xarici quruluşlarında

C) İpliklərin kompleks sapdakı saylarında

D) İpliklərin kompleks sapdakı lif tərkibindən

E) İpliklərin kompleks sapdakı rənglərindən

168.Parça toxunma sinfi olan sadə (baş) toxunma növü deyil

A) Dolama toxunması

B) Saja toxunması

C) Atlas toxunması

D) Sətin toxunması

E) Polotno toxunması

169.Rapport nəyi xarakterizə edir?

A) Toxunma şəkilindəki sapların sayını

B) Toxunmanın sinfini

C) Toxunmanın növünü

D) Toxunmanmada iştirak edən sapların sayını

E) Toxinmada iştirak edən sapların xətti sıxlıqlarını

170.Parça toxunmalarında ərş spları hansı saplardır?

A) Parçanın uzunluğu boyu onun haşiyəsinə paralel yerləşən

B) Parçanın eni boyu onun haşiyəsinə perpendikulyar yerləşən

C) Parçanın quruluşunu müəyyən edən əsas saplardır

D) Parçanın formasını müəyyən edən əsas saplardır

E) Parçanın uzunluğu boyu yerləşən haşiyyəsini təşkil edən saplardır

171.Parçaların səthində yer alan nöqsanlar xarakterinə görə hansılardır?

A) Yerli və yayılmış

B) Səthi və həcmi

D) Böyük və kiçik

E) Sadə və mürəkkəb

172.Toxucu dəzgahında “Zev” nəyə deyilir?

A) Əriş sapları arasından arğac sapı keçməsi üçün dəzgahın yaratdığı ara boşluğu

B) Əriş saplarını aşağı və yuxarı hərəkət etdirən plastina

C) Əriş saplarının keçdiyi həlqələrdir

D) Arğaç saplarının sarındığı şpul

E) Əriş və arğac saplarının sarındığı babinlər

173.Trikotajın toxunmaları əsasən iki yerə bölünür. Bunlar hansılardır?

A) Eninə və uzununa toxunmalar

B) Jakkard və dolama

C) Sadə və mürrəkkəb toxunmalar

D) İlmələnmə və cərgələnmə toxunmaları

E) Sərilmə və yığılma toxunmaları

174.Keçə hansı liflərdən alınır?

175.Sap ilə tikilməklə toxunmayan polotnolarının lif tərkibi hansıdır?

176.İsidildikdə qismən əriməklə yapışdırılan toxunmayan polotnoların alınma üsulunda hansı liflərdən istifadə edilir?

177.Yapışqan üsulu ilə hazırlanan toxunmayan polotnolarda hansı yapışqanlardan istifadə edilir?

178.Heyvan dərisindən gön istehsalı azmanı dərinin hansı qatı saxlanılır?

E) Dərialtı piy qatı

179.Aşağıdakılardan hansı dərinin konservləşdirilməsi üsulu deyil?

A) Yağlama ilə emal

B) Maye və quru duzla emal

C) γ şüalanma ilə emal

D) Soyuducularda soyutmaqla emal

E) Müəyyən şəraitdə qurudulma üsulu ilə emal

180.Gönün aşılanma üsulu deyil.

A) Xörək duzu ilə aşılanma

B) Sintanlarla aşılanma

C) Tanidlərlə aşılanma

D) Balıq yağları ilə aşılanma

E) Metal duzları ilə aşılanma

181.Gönün istehsalı proseslərində hazırlıq mərhələsində əsas hansı əsas əməliyyatlar yerinə yetirilir.

A) Dəri epidermis və mezdra qatlarından azad edilir

B) Dəri zibildən təmizlənir

C) Dəri üzərində aşılanma aparılır

D) Dərinin tük örtüyü qırxılır

E) Dəri əsasən yuyucu maddə ilə yuyulur

182. Ayaqqabı üstünün xarici detalları hansı funksiyanı yerinə yetirir?

A) ayağı xarici təsirlərdən qoruyur

B) ayaqqabının görünüşünü yaxşılaşdırır

C) ayaqqabının gigiyenik xassəsini yaxşılaşdırır

D) forma saxlama qabiliyyətini təmin edir

E) ayaqqabının istismar müddətini uzadır

183. Ayaqqabı üstünün daxili detalları hansı funksiyanı yerinə yetirir?

A) forma saxlama qabiliyyətini təmin edir

B) ayaqqabının istismar müddətini uzadır

C) ayaqqabının gigeyenik xassəsinni yaxşılaşdırır

D) ayağı xarici təsirlərdən qoruyur

E) ayaqqqabının görünüşünü yaxşılaşdırır

184. Ayaqqabı üstünün aralıq detalları hansı funksiyanı yerinə yetirir?

A) ayağı xaric təsirlərdən qoruyur

B) ayaqqabının istismar müddətinni uzadır

D) forma saxlama qabiliyyətini təin edir

C) ayaqqabının gigeyenik xassəsini yaxşılaşdırır

E) ayaqqabının görünüşünü yaxşılaşdırır

185. Ayaqqabı altının döşəmə detalı hansı funksiyanı yerinə yetirir?

A) ayağı xarici təsirlərdən qoruyur

B) ayaqqqabının istismar müddətini uzadır

C) forma saxlama qabilyyətini təmin edir

D) ayağın altına düşən təzyiqin (-)paylanmasının təmin edir

E) ayaqqabının görünüşünü təmin edir

186. Ayaqqabı altınının supenator detalı hansı funksiyanı yerinə yetirir?

A) ayağın altına düşən təzyiqin paylanmasınnı təmin edir

B) ayaqqabının gigeyenik xassəsini yaxşılaşdırır

C) forma saxlama qabiliyyətini təmin edir

D) ayaqqabının istismar müddətinin artırır

E) ayağın alt izinin formasının saxlanmasına şərait yaradır

187. Ayaqqabı üstünün burunaltı detalı hansı funksiyanı yerinə yetirir?

A) ayaqqabının ön hissəsinin forma saxlama qaqbiliyyətini təmin edir

B) ayaqqabının istismar müddətini artırır

C) ayağın altına düşən təzyiqin paylanmasını təmin edir

D) ayaqqabının gigiyenik xassəsini yaxşılaşdırır

E) ayağın görünüşünü təmin edir

1. ictimai istehsalın intensivləşdirilməsini və onun da əsasında səmərəliliyinin yüksəldilməsini təmin etməkdən
2. ictimai istehsalı yeni texnika və texnologiya ilə təmin etməkdən
3. sənaye müəssisələrində fondtutumu səviyyəsinin yüksəldilməsindən
4. sənaye müəssisələrində fondtutumu və materialtutumu səviyyəsinin azaldılmasına nail olmaq, işçilərin əmək haqlarının artırılmasını stimullaşdılrmaqdan
5. sənaye müəssisələrinin istehsal əsas fondlarının aktiv hissəsindən intensiv istifadəyə şərait yaratmaqdan ibarətdir

189. Yüngül sənaye özündə hansı yarımsahələri birləşdirir?

1. tikiş, toxuculuq, xalçaçılıq, ayaqqabı və s.
2. tikiş, maşınqayırma
3. dəri, neft-kimya
4. toxuculuq, tikiş və tikinti
5. xalçaçılıq, maşınqayırma və tikiş və s.

190. Yüngül sənaye müüəssisələrində idarəetmə prosesinin mərhələləri hansı ardıcıllıqla müəyyən edilmişdir

Yayılmış inkişaf pozğunluqları: növləri, simptomları, səbəbləri

The geniş yayılmış inkişaf pozğunluqları (TGD) gecikmə və / və ya normal inkişaf qaydalarından kənarlaşma ilə nəticələnən və sosial və ünsiyyət sahələrini daha əhəmiyyətli şəkildə təsir edən bir sıra dəyişikliklərdir.

Bu pozğunluqlar dəsti, məhdudlaşdırıcı və ya təkrarlanan davranış nümunələrinin mövcudluğuna əlavə olaraq həm sosial, həm də şifahi olmayan dildə dəyişikliklər, sosial qarşılıqlı münasibətlərdə dəyişikliklər yaradacaqdır (García-Ron, 2012).

Yayılmış inkişaf pozğunluqları (PDD) daxilində olan Zehni Bozuklukların Diaqnostik və Statistik El Kitabındakı (DSM-IV) Amerika Psixiatriya Birliyi (APA), müxtəlif növ klinik şəxsləri əhatə edir: otistik bozukluk , Rett Bozukluğu, Parçalanma Bozukluğu, Asperger və Yayılmış İnkişaf Bozukluğu.

Ümumiləşdirilmiş inkişaf pozğunluqlarına dair ədəbiyyatda bunlara otistik bozukluğun ümumi adı ilə eyham tapmaq çox yaygındır. Bununla birlikdə, bu pozğunluqların hər biri özünün diaqnostik meyarları olan açıq şəkildə müəyyən edilmiş bir varlıqdır.

Buna baxmayaraq, 2013-cü ildə (DSM-V) nəşr olunan diaqnostik təlimatın hazırkı nəşri, geniş yayılmış inkişaf pozğunluqları üçün diaqnostik meyarlarda dəyişiklik təklif etdi.

Beləliklə, DSM-IV otistik bozukluğun, Asperger xəstəliyinin və ya təyin olunmayan inkişaf pozğunluğunun DSM-IV-ə uyğun olaraq dəqiq müəyyənləşdirilmiş diaqnozu olan bütün xəstələrə Otizm Spektrum Bozukluğu diaqnozu qoyulacağını müəyyənləşdirdi (DSM-V, 2013).

Fərdi PDD diaqnozlarını tək bir Otizm Spektrum Bozukluğu (ASD) kateqoriyasına birləşdirmək üçün əsaslandırılmış suallar verildi. Fərqli tədqiqatçılar bu patologiyanın böyük heterojenliyinə görə autizmi vahid bir vəziyyət kimi deyil, cəmdə “autizm” adlandırırlar (Federación Autismo Andalucia, 2016).

Tərif

DSM-IV-yə görə yayılmış inkişaf pozğunluğu xüsusi bir diaqnoz deyil, fərqli spesifik diaqnozların təyin olunduğu ümumi bir termindir: otistik bozukluk, Rett bozukluğu, uşaqlığın parçalanma pozğunluğu, Asperger bozukluğu və xəstəlik təyin edilməmiş inkişafın geniş yayılmış inkişafı (Otizm cəmiyyəti, 2016).

Ümumiyyətlə bunlar erkən uşaqlıqda, xüsusən üç yaşından əvvəl meydana gələn narahatlıqlardır. Valideynlərin və baxıcıların müşahidə edə biləcəyi bəzi simptomlar aşağıdakılar ola bilər:

• Dilin istifadəsi və başa düşülməsində çətinliklər.
• İnsanlar, əşyalar və / və ya hadisələrlə ünsiyyətdə çətinlik çəkdi.
• Atipik oyunlar.
• Rutinlər və / və ya ailə mühitindəki dəyişikliklərə müqavimət.
• Təkrarlanan bədən və hərəkət qanunauyğunluqları (Milli Nevroloji Xəstəliklər İnstitutu, İnsult, 2015).

Yayılmış inkişaf pozğunluqlarının növləri

DMS-IV-də göstərilən təsnifatdan beş növ yayılmış inkişaf pozğunluğu müəyyən edilir:

Otistik xəstəlik

Sosial qarşılıqlı əlaqə, şifahi və qeyri-şifahi ünsiyyət, maraqların məhdudlaşdırılması və stereotip və təkrarlanan davranışlarla əlaqəli bacarıqlarda dəyişiklik ilə xarakterizə olunur; stimullara və / və ya inkişaf pozğunluqlarına qeyri-adi reaksiya.

Asperger xəstəliyi və ya Asperger sindromu

Zehni və davranış sərtliyi ilə birlikdə yaşlarına və inkişaf səviyyələrinə uyğunlaşdırılmış sosial münasibətlər qura bilməməyin olması ilə xarakterizə olunur.

Rett bozukluğu və ya Rett sindromu

Yalnız qızlarda olur və 4 yaşından əvvəl motor davranışlarının nəzərə çarpan bir geriləməsi ilə xarakterizə olunur. Ümumiyyətlə ağır bir intellektual əlillik ilə əlaqələndirilir.

Uşaqlıqda parçalanma pozğunluğu və ya Heller sindromu

Normal inkişafdan sonra əldə edilən bacarıqların itkisi ilə xarakterizə olunur. Ümumiyyətlə iki ilə 10 il arasında baş verir. Fərqli sahələrdə inkişaf etdirilən demək olar ki, bütün bacarıqlar itməyə meyllidir və ümumiyyətlə ağır intellektual əlillik və nöbet tipli epizodlarla əlaqələndirilir.

Yayılmış inkişaf pozğunluğu, təyin olunmamışdır

Bu diaqnostika kateqoriyası əvvəlki təriflərin hər biri ilə tam uyğun olmadığı və ya simptomların natamam və ya uyğun olmayan bir şəkildə təqdim olunduğu bütün halları qruplaşdırmağa çalışır.

Yayılma

Ümumiyyətlə, fərqli epidemioloji tədqiqatlardan alınan məlumatlar dəyişkən və heterojendir, əsasən diaqnoz qoymaq üçün istifadə olunan müxtəlif alətlər və tədqiq olunan nümunələrdəki fərqlər səbəbindən (AEPNYA, 2008).

Buna baxmayaraq ümumiləşdirilmiş inkişaf pozğunluqları (PDD) erkən uşaqlıqda ən çox görülən inkişaf pozğunluqlarıdır (García-Primo, 2014).

Son vaxtlara qədər fərqli araşdırmalar 1000 sakin başına düşən 6-7 hadisənin yayılma səviyyəsini qiymətləndirdi (García-Primo, 2014). Əlavə olaraq, fərqli diaqnostik kateqoriyalar arasında autizm ən çox görülən vəziyyətdir və özünü% 1 səviyyəsində göstərir (García-Primo, 2014).

Digər tərəfdən, bu tip patologiyanın qızlarda olduğundan daha çox oğlanlarda görülməsi, təxminən 3: 1 nisbətində olmasıdır (García-Ron, 2012).

Bu tip dəyişikliklər ümumiyyətlə fərd üç yaşına çatmadan görünür. Normalda inkişafda ləngimələr və ya anormallıqlar artıq həyatın ilk ilində görünməyə başlayır ki, bu da onların baxıcıları üçün həyəcan siqnalı ola bilər (AEPNYA, 2008).

Bir çox valideyn 18 ayda “bir şeyin doğru olmadığını” bildirir və ümumiyyətlə 24 aya çatdıqda həkimə müraciət edir (AEPNYA, 2008).

Xəstələrin yalnız 10% -i erkən diaqnoz qoyur, qalanları təxminən iki və ya üç ilə qədər təyin olunmur (AEPNYA, 2008).

Simptomları və klinik xüsusiyyətləri

Ümumiyyətlə, ümumiləşdirilmiş inkişaf pozğunluqları (PDD), qanad bozukluğu triadasına əsaslanan bir sıra dəyişikliklərlə əlaqəli olaraq təyin edilir:

• Dəyişikliklər rabitə.
• Dəyişiklikləri sosial qarşılıqlı əlaqə.
• Dəyişiklikləri rahatlıq və təxəyyül (Otizm spektri bozukluğu və ilkin tibbi yardım xəstələrinin idarə olunması üçün CPG, 2009).

Hər bir fərdin spesifik klinik gedişatından asılı olaraq, bu dəyişikliklər az və ya çox dərəcədə şiddət, yaş və ya görünüş forması ilə görünəcəkdir.

İspan Uşaq və Yeniyetmələr Psixiatriyası Dərnəyinə (2008) görə təsirlənmiş bölgələr aşağıdakılar ola bilər:

Sosial qarşılıqlı dəyişikliklər

Sosial sahədə şiddətli çətinliklər ortaya çıxır, insanlar arasında təmasın olmaması, insana qapanma və təcrid meyli və insanlara qarşı laqeydlik ilə xarakterizə olunur (AEPNYA, 2008).

Ünsiyyət pozğunluqları

Fərqli yayılmış inkişaf pozğunluqlarında və xüsusən də autizmdə bir sıra dil pozğunluqları meydana çıxır: a) şifahi və qeyri-şifahi dili anlamaqda çətinlik və ya imkansızlıq; b) başa düşülə bilən şifahi və qeyri-şifahi dil yaratmaq çətinliyi və ya imkansızlığı; c) spesifik anomaliyalar (ekolaliya, məcazi dil, neologizmlər) (AEPNYA, 2008).

Çeviklik və təxəyyül dəyişiklikləri

Maraq dairəsində fərqli məhdudiyyətlər ortaya çıxacaq. Fərdi az fəaliyyət və obyekt ilə məhdud maraqları təqdim etməyə səbəb olan təkrarlanan, sərt və məhdudlaşdırıcı davranışları müşahidə etmək çox yaygındır.

Əl stereotiplərini, cisimlərin hizalanmasını və ya məcburi ritualist fenomenləri müşahidə etmək də yaygındır. Atipik reaksiyalar sensor stimullara, işıq və ya səs-küyə qarşı narahatlıq kimi görünə bilər (AEPNYA, 2008).

Digər müvafiq simptomlar

Motor uyğunsuzluğu, hiperaktivlik, özünə zərər verən davranışlar, azalmış ağrı həddi, sallanmaq, çırpınmaq, gülmək və bağlamadan və ya duyğulu labilitikadan ağlamaq (AEPNYA, 2008).

Səbəblər

Yayılmış inkişaf pozğunluqlarının təbiəti barədə dəqiq bir fikir birliyi yoxdur. Eksperimental tədqiqatlar fərqli heterojenliyi göstərir, çünki fərqli üzvi əsaslara sahib ola bilən müxtəlif klinik xəstəlikləri əhatə edən diaqnostik bir kateqoriyadır (AEPNYA, 2008).

Ümumiyyətlə, bu pozğunluqlar ümumi olması lazım olmayan beyin, funksional və / və ya struktur anormallıqları ilə əsaslandırılır.

Bu pozğunluqlarla əlaqəli etioloji amillər arasında genetik faktorlara diqqət çəkilmişdir; neyrokimyəvi dəyişikliklər; immunitet funksiyalarının pozulması; və ətraf mühit faktorları.

Genetik amillər

Genetik etiologiya tam qurulmamışdır. Həm monogenik həm də multigenik anomaliyaların ola biləcəyi düşünülür (García-Ron, 2012).

Autizm vəziyyətində, bütün genom taramalarının nəticələri, insanın tam otizm fenotipini ifadə etmək üçün sinergetik olaraq qarşılıqlı təsir göstərən ən azı 15-20 geni miras alması lazım olduğu fərziyyəsini dəstəkləyir.

Autizmli insanların bacı-qardaşlarında təkrarlanma nisbəti 2,2% -dir və bu, bütün ASD-lər daxil edildikdə 8% -ə çata bilər ki, bu da ümumi populyasiyanın riskindən təxminən 50-75 dəfə çox deməkdir (İdarəetmə üçün CPG) autizm spektri bozukluğu və ilkin tibbi yardım xəstələrinin, 2009).

Neyrokimyəvi amillər

İnkişafın müxtəlif mərhələlərində mərkəzi sinir sisteminin formalaşmasına təsir göstərə biləcək fərqli nörokimyəvi əlaqələr (serotonin, oksitosin, dopamin, norepinefrin və asetilkolin) müəyyən edilmişdir (otizm spektri pozğunluğu və ilkin tibbi yardım xəstələrinin idarə olunması üçün CPG, 2009) .

İmmunitet faktorları

Hamiləlik dövründə ana plazmasında fetal beyin zülallarına qarşı IgG tipli antikorların varlığı və müəyyən bir genetik lability ilə birlikdə qlobal bir nöro inkişaf inkişafına səbəb ola biləcəyi (CPG
autizm spektri bozukluğu olan xəstələr və əsas tibbi yardım, 2009).

Ətraf Mühit faktorları

Bu tip amillər arasında bu pozğunluqların xarakterik fenotipinə xüsusi səbəb ola biləcək bir sıra şərtlər müəyyən edilmişdir.

Bu amillər arasında mamalıq ağırlaşmaları, aşılar, tiryəklər, ekzogen beyin, civəyə məruz qalma, zəhərli xəstəliklər və digərləri vurğulandı. Ancaq bunların həqiqi hadisəsi hələ elmi araşdırmalarda ətraflı şəkildə göstərilməyib.

Diaqnoz

Diaqnozun təyin olunma yaşı 3 ilə 4 yaş arasındadır. Bununla birlikdə, valideynlər təxminən 18 aydan bəri anormal əlamətləri və ya simptomları müşahidə etdiklərini və iki yaşında olduqları zaman xüsusi məsləhət almağa başladıqlarını bildirirlər (García-Ron, 2012).

Ənənəvi olaraq, autizmin aşkarlanması xəbərdaredici işarələrin müəyyənləşdirilməsi ilə xarakterizə olunurdu, buna baxmayaraq səhiyyə xidmətləri buna minimal dərəcədə müraciət etdilər, buna görə də bu dəyişikliklərin təqdimatından əvvəl səfərbər olan valideynlər idi.

Amerika Pediatriya Akademiyası (AAP) həm peşəkar, həm də dövlət idarəçiliyi səviyyəsində erkən aşkarlama mexanizmlərinin tətbiq olunmasını tövsiyə edir.

Ailə həkimlərinə mümkün xəbərdarlıq əlamətlərini aşkar etmək üçün iki yaşından əvvəl ən azı iki dəfə rutin ziyarətlərdə yayılmış inkişaf pozğunluğu üçün fərqli müayinələr aparmaq tövsiyə olunur (García-Primo, 2014).

Davranış pozğunluqları erkən aşkar edildikdə, qəti diaqnoz qoymaq, simptomların və əlamətlərin hər bir insanda göstərə biləcəyi heterojenlik səbəbindən çox vaxt çətindir.

Müalicə

Hal-hazırda geniş yayılmış inkişaf pozğunluqları üçün tək bir müalicə yoxdur. Bəzi dərmanlar tez-tez spesifik davranış problemlərini müalicə etmək üçün istifadə olunur (Milli Nöroloji Xəstəliklər İnstitutu, İnsult, 2015).

Digər tərəfdən, terapevtik və nöropsikoloji müdaxilələr diaqnoz qoyulmuş şəxslərin təqdim etdikləri xüsusi ehtiyaclara uyğun olaraq həyata keçirilir (Milli Nevroloji İnsanlar İnsult İnstitutu, 2015).

Ünsiyyət və sosial dəyişikliklər məktəb və sosial öyrənmə əldə edilməsində əhəmiyyətli bir gecikməyə səbəb olacaqdır. Beləliklə, təhsil səviyyəsindəki erkən müdaxilə funksional performansın yaxşılaşdırılmasında əsas rol oynadı.

İstinadlar

1. Autismo Andalucia (2016). Autizm Spektri Bozukluğu olan Uşaqların Valideynləri Analuza Federasiyasından əldə edildi: autismoandalucia.org.
2. AEPNYA. (2008). Yayılmış inkişaf pozğunluqları.
3. Otizm Cəmiyyəti(2016). Autism-society.org/ saytından əldə edilmişdir.
4. García-Primo, P., Santos Borbujo, J., Martin Cilleros, M., Martínez Velarte, M., Lleras Muñoz, S., Posada de la Paz, M., & Canal Bedia, R. (2014).
   Salamanca və Zamora sağlamlıq bölgələrində ümumiləşdirilmiş inkişaf pozğunluqlarının erkən aşkarlanması proqramı. Pediatr, 80(5), 285-292.
5. García-Ron, G., Carratalá, F., Andreo-Lillo, P., Maestre-Ricote, J., & Moya, M. (2012). Yayılmış inkişaf pozğunluqlarının erkən klinik göstəriciləri. Pediatr, 77(3), 171-175.
6. Səhiyyə və Sosial Siyasət Nazirliyi. (2009). İbtidai Baxımda Otizm Spektrum Bozukluğu olan Xəstələrin İdarə Edilməsi üçün Klinik Təlimat.
7. NIh (2015). Yayılmış İnkişaf Disroders. Əldə edildi Milli Nöroloji Bozukluklar və İnsert İnstitutu.

Əlilliyin növləri

Əlillik, fərdi və ya normativ qrupla müqayisədə əziyyət çəkənlərin yaşadıqları cəmiyyətdə fəaliyyət göstərməsini çətinləşdirən bir vəziyyət, vəziyyət və ya funksiya olaraq təyin olunur. Bu termin, fiziki, duyğu, idrak və zehni pozğunluqlar da daxil olmaqla çox fərqli problemlərə işarə etmək üçün istifadə edilə bilər.

Bu yazıda bunun nə olduğunu görəcəyik əlillik növləri mövcud olanlar və onların əziyyət çəkən insanların həyatı üçün ən uyğun nəticələri. Konseptual səviyyədə əlillik, əziyyət çəkən insanların bütün sahələrini təsir edən bir təcrübə hesab olunur. Bunun səbəbi, yalnız bir fiziki və ya zehni elementdən təsirlənsə belə, yaranan problemlər çox sayda fərqli sahədə çətinliklər yaradır.

Beləliklə, terapiya sahəsində əlillərin əsasən üç ünsürü təsir etdiyi düşünülür: bədən quruluşu və funksiyası, gündəlik fəaliyyətlər və fərqli sosial və müvəqqəti kontekstlərdə iştirak. Digər tərəfdən, fiziki və sosial mühitin əlilliyin insanların həyatına təsirində çox mühüm rol oynadığı fikri də müdafiə olunur.

Bununla yanaşı, eyni növ əlilliyin fərqli insanlara fərqli şəkildə təsir edə biləcəyi də məlumdur. Buna görə də mövcud olan problemlərin növlərini fərqli kateqoriyalara bölməklə yanaşı hər bir konkret işi öyrənmək lazımdır.

Əlilliyin növləri və onların xüsusiyyətləri

Serebral və ya nevroloji

Beyin, onurğa beyni və sinirlər

Beyin funksiyası ilə əlaqədar problemlərlə əlaqədar bir çox növ əlillik var. Onların bəziləri doğuş şərtləri ilə əlaqədardır, digərləri isə çox müxtəlif ola biləcək amillərə görə beynin qazanılmış zədələnməsi ilə əlaqədardır: infeksiyalar, neyrodegenerativ xəstəliklər və ya insultdan narkotik, alkoqol istehlakına və ya kəllə-beyin travmasının olmasına qədər. .

Bu tip problemlərlə əlaqəli əlilliklər ümumiyyətlə üzvi beyin sindromları kimi tanınır, çünki onlar psixiatrik mənşəli deyil, fiziki xəstəliklərdən qaynaqlanır. Bununla birlikdə, bəzi mütəxəssislər güclü bir bioloji komponentə malik olduğu üçün bu kateqoriyaya şizofreniya daxildir.

Beyin qüsurları tez-tez onlardan əziyyət çəkən insanlar üçün həyatın bütün sahələrinə təsir göstərir. Ancaq fərdin normal bir həyat sürməsini əngəlləmək dərəcəsi, beyin zədələnməsinə səbəb olan vəziyyətdən, səbəbdən və təsirlərdən asılı olaraq çox dəyişir.

Eşitmə

Eşitmə əlilləri qismən və ya tamamilə kar olan insanlar tərəfindən əziyyət çəkənlərdir. Sağırlığın şiddətindən asılı olaraq, bu problemin nəticələri az -çox ciddi olacaq və bu problemdən əziyyət çəkən fərdin həyatına təsir edəcək.

Məsələn, qismən kar olan bir insan, ətrafındakı səsləri daha yaxşı qəbul etmək üçün eşitmə cihazlarından istifadə edə bilər, baxmayaraq ki, ümumiyyətlə dünya ilə münasibətləri bu əlilliyi olmayan bir insanınki qədər təsirli olmayacaq. Əksinə, tamamilə kar olanlar gündəlik həyatlarında ünsiyyət qurmaq və fəaliyyət göstərmək üçün başqa üsullardan istifadə etməli olacaqlar.

Sağırlıq, doğulduğu andan etibarən görünə bilər və ya sonradan fərqli səbəblərdən insanın həyatında görünə bilər. Məsələn, meningit kimi xəstəliklər eşitmə sinirinə və ya kokleaya zərər verə bilər, beləliklə normal eşitmənin qarşısını alır.

Görmə qabiliyyəti

Ən çox rast gəlinən əlillik növlərindən biri görmə itkisi ilə əlaqədardır. Əvvəlki vəziyyətdə olduğu kimi, görmə ilə bağlı problemlər qismən və ya tam korluğa səbəb ola bilər və doğum anından mövcud ola bilər və ya əksinə, daha sonra inkişaf edə bilər.

Çox vaxt, görmə qüsuru haqqında düşünəndə ağlımıza yalnız tam korluq gəlir. Bununla belə, buynuz qişanın zədələnməsi, katarakt və ya ağır miyopiya kimi digər şərtlər də var ki, bunlar da onlardan əziyyət çəkən insanlar üçün çox ciddi problemlər yarada bilər.

Fiziki və hərəkətlilik

Bu kateqoriyaya daxil olan bütün əlillərin ümumi xüsusiyyəti, təsirlənmiş şəxsin fiziki fəaliyyətinin bəzi cəhətlərinin pozulmasıdır. Ancaq nəticələr həmişə eyni olmamalıdır və hərəkətliliyiniz, çeviklik və ya dözümlülüyünüzlə əlaqəli ola bilər.

Fiziki və hərəkətlilik qüsurları, dünyanın müxtəlif ölkələrində milyonlarla insanı müxtəlif yollarla təsir edən ən böyük qruplardan biridir. Məsələn, bəziləri müvəqqətidir, digərləri isə ömür boyu. Eynilə, onlar doğuşdan yaranmış və ya sonradan formalaşmış ola bilərlər.

Fiziki və ya hərəkət qabiliyyəti zəif olan insanların üzləşdiyi ən çox rast gəlinən problemlər arasında bir və ya bir neçə əzanın (həm aşağı, həm də yuxarı) istifadəsinin çətinliyi və ya olmaması, əl bacarıqlarının olmaması və ya müxtəlif bədən hissələrinin hərəkətlərini koordinasiya edə bilməməsi daxildir.

Onurğa beynindən

Onurğa beyni qüsurları bu orqanda müəyyən növ zədələnmələrlə əlaqədardır. Ümumiyyətlə bədənin müxtəlif yerlərində hərəkətlilik itkisi kimi bir ömür boyu davam edən çox ağır nəticələrə səbəb olur; və ya çox ekstremal hallarda, hemipleji və ya tetraplegiya kimi şərtlər.

Normalda onurğa beyni qüsurları, yol trafikində olduğu kimi bir növ ağır qəza səbəbiylə meydana gəlir. Ancaq bəzi hallarda onlar anadangəlmə qüsurdan da yarana bilər.

Digər tərəfdən, bu tip əlilliklər ikiyə bölünə bilər: onurğa beyni vasitəsi ilə ünsiyyətə tamamilə təsir edənlər və bunu qismən edənlər.

İkinci sinifdə insanlar təsirlənmiş ərazilərdə müəyyən dərəcədə hərəkətlilik və həssaslıq saxlaya bilirlər, birinci sinifdə isə hər iki element tamamilə itirilir.

Bilişsel və ya intellektual

Bilişsel qüsurlar qrupu, mövcud olan ən geniş qruplardan biridir. Onlardan birindən təsirlənənlər, əsasən ünsiyyət, özünə qulluq, sosial bacarıqlar, təhlükəsizlik və özünü istiqamətləndirmə problemlərindən ötəri gündəlik həyatlarında düzgün mübarizə aparmağa gəldikdə əhəmiyyətli məhdudiyyətlərə sahib olurlar.

Zehni qüsurların bir çox növü var, bəziləri çox ciddi və ümumi, digərləri isə daha konkretdir. Məsələn, bu kateqoriyada autizm və Asperger sindromu, sərhəd zəka, hiperaktivlik və ya Daun sindromu kimi şərtləri tapa bilərik.

Psixoloji

Psixi qüsurlar cəmiyyətdə ən az bilinən və görünənlərdəndir. Gündəlik həyatlarının müxtəlif sahələrində, məsələn, sosial, iş və ya hətta özünə qulluqla bağlı vəzifələrdə əziyyət çəkən insanların normal fəaliyyətini maneə törədən psixi pozğunluqların olması ilə əlaqədardır.

Bir çox ölkədə psixoloji qüsurlar digər növlərlə eyni səviyyədə hesab edilmir. Bununla belə, onun nəticələri həqiqətən ağır ola bilər və təsirlənənlərin gündəlik həyatlarında düzgün işləməsinə mane ola bilər.

Ən çox görülən psixoloji xəstəliklər arasında böyük depressiya, narahatlıqla əlaqəli pozğunluqlar (travma sonrası stress pozğunluğu, ümumiləşdirilmiş narahatlıq və ya obsesif-kompulsiv pozğunluq kimi), bipolyar pozğunluq və ya şəxsiyyət pozğunluqları tapa bilərik. Bu son qrupda sərhəd xətti, histrionik və ya şizoid kimi bəzi şeyləri tapırıq.

Görünməz

“Gözəgörünməz əlillik” termini ondan əziyyət çəkənlərin gündəlik həyatlarında normal inkişaf etmələrinə mane olan və kənardan asanlıqla nəzərə çarpmayan hər cür sahədə problem yaradan hər cür çətinliklərə aiddir.

Birinin əlil arabasında oturduğunu, kor olduğunu və ya bir növ fiziki qüsuru olduğunu təyin etmək çox asandır.Bununla belə, eyni dərəcədə ciddi çətinliklərə səbəb olan, lakin ilk baxışdan aşkar etmək heç də asan olmayan digər şərtlər də var.

Məsələn, autizm spektrində olan insanlar konstruktiv sosial münasibətləri davam etdirməyi çətinləşdirən və özlərinə qulluq etmək, iş tapmaq və ya sabit dəstək dairəsini saxlamaqda hər cür problemlərə səbəb olan əlillikdən əziyyət çəkirlər. Ancaq sosial səviyyədə bu problem çox görünməzdir və buna görə də bundan əziyyət çəkənlərə heç bir kömək yoxdur.

Bu şəkildə, görünməz əlilliyi olan insanlar nəinki öz vəziyyətlərinə xas olan çətinliklərlə üzləşməli, həm də anlaşılmazlıq, ayrı -seçkilik və qərəzlə mübarizə aparmalıdırlar.

Öyrənmə

Sonuncu əlillik növü düzgün öyrənməyə mane olan bütün çətinlikləri əhatə edən əlillik növüdür. Onlar, ümumiyyətlə, digər növlər qədər şiddətli deyillər, baxmayaraq ki, bəzi hallarda onlardan əziyyət çəkən insanlar üçün çox ciddi problem yarada bilərlər.

Bu qrupda biz disleksiya, hiperaktivlik pozuqluğu, diqqət çatışmazlığı pozğunluğu və ya diskalkuliya kimi əlillərə rast gələ bilərik.

Visseral əlillik

İnsanın normal həyat sürməsinə mane olan insan orqanının orqanında, sistemində və ya aparatında çatışmazlıqdır.

İstinadlar

1. “Beyin xəstəlikləri” bölməsində: Əlilliyin sirləri. Alınma tarixi: 28 noyabr 2019-cu il Disability Secrets: disabilitysecrets.com saytından.
2. Əlillər Dünyasında “Əlilliklər: Əlilliyin tərifi, növləri və modelləri”. Alınma tarixi: 28 noyabr 2019-cu il Disabled World: disabled-world.com saytından.
3. “Müxtəlif növ əlilliklər”: Avstraliya Milli Universitetində. Alınma tarixi: 28 noyabr 2019-cu il Avstraliya Milli Universitetindən: services.anu.edu.au.
4. “6 ümumi əlillik növü” kateqoriyasında: Dəyişən addımlar. Alınma tarixi: 28 noyabr 2019-cu il Changing Paces: changingpaces.com saytından.
5. “Əlillik növləri”: Vikaspedia. İstifadə tarixi: 28 Noyabr 2019, Vikaspedia: vikaspedia.in.