Lizinq nədir? Kredit yoxsa Lizinq

İtaliyada ilk lizinq şirkəti 1963-cü ildə yaradılıb, bu növ şirkətlərin sürətli artımı isə 70-80-ci illərə təsadüf edir. İtaliyanın əsas xüsusiyyəti böyük sayda icarə müəssisələrinin varlığı idi.

Lizinq

Lizinq özündə bank krediti, icarə, investisiya elementlərini cəmləşdirən münasibətlər kompleksidir. Lizinq, lizinq verənlə lizinq alan arasında əksər hallarda uzunmüddətli xarakter daşıyan maliyyə sazişidir. Lizinq müqaviləsinə görə lizinq verən lizinq alana lazım olan əmlakı satıcıdan mülkiyyət hüququ ilə əldə etməli və lizinq alanın müvəqqəti sahibliyinə və istifadəsinə verməlidir. Lizinq – sənaye avadanlıqlarının, maşınların, yeni texnologiyaların, istehsal təyinatlı bina və tikililərin istifadəsinin xüsusi sahibkarlıq fəaliyyəti formasıdır. Hal-hazırda lizinq ixtiyari istehsalın inkişafı üçün kapital qoyuluşlarının edilməsində əsas maliyyə mənbəyidir. Lizinqin bir sıra üstün cəhətləri vardır, onlara aşağıdakıları nümunə göstərə bilərik:

• Lizinq üzrə maliyyələşdirmə bank kreditlərindən daha uzunmüddətlidir. Belə ki, Azərbaycan banklarında 18 aydan artıq olan müddət üçün kredit verilmir, lakin lizinq üzrə kreditlərin verilməsində ən azı üç illik müddət nəzərdə tutulur;
• Maliyyə lizinqi, sürətli amortizasiya hesabına, kredit alana onun öz vergi borcları yükünü yüngülləşdirməyə imkan verir;
• Vergiyə cəlb edilmə məqsədilə lizinq üzrə ödəmələr lizinqə vəsaiti hesabına əldə olunmuş əmlakın dəyərinin ödəniş kimi qəbul edilir və vergiyə cəlb olunan mənfəətin məbləğindən çıxılır. Azərbaycan Respublikasının Vergi Məcəlləsinə müvafiq olaraq, lizinqə alınmış əmlakın dəyərinin ölçülməsi üçün ammortizasiya xərcləri sürətli hesablana bilər.
• Lizinq üzrə öhdəliklər maliyyə-kredit təşkilatlarından yeni kreditlərin alınmasının qarşısını almır və s.

Artıq 80-ci illərin əvvəllərindən lizinq fenomeni sadə uzunmüddətli icarə kimi deyil, özündə icarə münasibətləri, təminatlı kredit maliyyələşdirilməsi elementlərini, borc öhdəlikləri üzrə hesablaşmaları və d. maliyyə mexanizmlərini birləşdirən əlavə perspektivli maliyyələşdirmə sistemi kimi qəbul olunur. Lizinq əməliyyatları bank strukuturları ilə sahibkarları istehsalın maliyyələşdirilməsi üçün əməldaşlıq etməyə sövq edir.

Lizinq biznesi sahibkarlıq fəaliyyətinin xüsusi sferası kimi fəaliyyət göstərir. Əgər lizinqdən geniş surətdə istifadə olunarsa, o istehsalın texniki təchizatının, Azərbaycan iqtisadiyyatının yenidən təşkilinin və bazarın yüksək keyfiyyətli mallarla doldurulmasının güclüimpulsu kimi çıxış edə bilər. Lizinq sövdələşmələrinin effektivliyi özünü investisiya prosesinin aktivləşdirilməsində lizinqalan müəssisənin maliyyə durumunun yaxşılaşmasında, xırda və orta biznesin rəqabət qabiliyyətliliyinin artırılmasında göstərir.

Lizinq ideyası yeni deyil. Tarixçi və iqtisadçılara görə lizinq sövdələşmələri hələ eramızdan əvvəl qədim Şumerdə tətbiq olunub. Tarixçilər bilidirirlər ki, Aristotel e.ə. 350-ci ilidə yazdığı “Sərvət mülkiyyət hüququnda yox, ondan istifadədədir” adlı əsərində bu fikrə toxunub. Venesiyada XI əsrdə lizinq sövdələşmələr bənzər sövdələşmələr olub. Belə ki, venesiyalılar ticarət gəmilərinin sahiblərinə o zamanlar baha sayılan lövbərlərini icarəyə verirdilər. Səyahət başa çatdıqdan sonra isə lövbərlər sahiblərinə geri qaytarılırdı və yenidən icarəyə verilirdi.

İqtisadi leksikona lizinq (ingiliscə “lease” – icarəyə vermək) sözünün daxil olması Bell telefon şirkətinin fəaliyyəti ilə bağlıdır. Şirkət rəhbərliyi 1877-ci ildə öz telefonlarını satmaq əvəzinə, onları icarəyə vermək qərarına gəldi. Lakin əsas fəaliyyəti lizinq əməliyyatları olan ilk cəmiyyət 1952-ci ildə San-Fransisko şəhərində yaranmış “United States Leasing Corporation” olmuşdur. Beləliklə Amerika Birləşmiş Ştatları yeni bir biznes növünün vətəni oldu. 60-cı illərin ortalarında lizinq əməliyyatlarının dövriyyəsi bu ölkədə 1 milyard ABŞ dolları, 80-ci illərin axırına isə 110 milyard ABŞ dollarını keçmişdir. Bu o deməkdir ki, bir əsr rübü ərzində lizinq əməliyyatlarının ümumi dövriyyəsi 100 dəfə artmışdır. Bu artım lizinq sövdələşmələrində hər iki tərəfin qazandığını göstərir. Halhazırda bazar iqtisadiyyatına malik ölkələrdə təsərrüfat subyektləri tərəfindən istehsalın texniki təchizatı zamanı lizinq əməliyyatlarına üstünlük verilir.

Amerika Birləşmiş Ştatlarında lizinq biznes növləri arasında xüsusi yer tutur. Müxtəlif xidmətlər təklif edən lizinq şirkətlərinin sürətli artımı və lizinq sövdələşmələrinin şərtlərinin modifikasiyası müxtəlif iqtisadi sferalardan olan sahibkarlar tərəfindən investisiya vəsaitlərinin alınmasının müxtəlif yollarını müəyyən etdi. Sonradan lizinq şirkətləri maliyyə-lizinq cəmiyyəti adını aldılar. Onlar istehsalçıya onun malını icarəyə vermək yolu ilə satışda kömək edir, sövdələşmələrin maliyyələşdirilməsi və onlarla bağlı risklərin bölünməsini təşkil edirdilər.

Qərbi Avropada ilk maliyyə-lizinq cəmiyyətləri 50-ci illərin sonu, 60-cı illərin əvvəllərində yaranıb. Lakin lizinq əməliyyatlarının inkişafının qarşısını onların statuslarının vergi və vətəndaş qanunvericiliyində qeyri-müəyyən olması alırdı. Yalnız vergi qanunvericiliyində lizinq müqvilələri öz əksini tapdıqdan sonra, lizinq əməliyyatlarının tempi artmışdır. Məsələn: birinci lizinq şirkəti olan “Lokafrans” 1982-ci ildə yaradılıb, 4 il sonra isə onların sayı 30-dan çox idi. 1987-ci ildə Fransada illik müqavilə dövriyyəsi 57 milyard frank olan daşınan əmlakla bağlı əməliyyatlar aparan 56 lizinq şirkəti və daşınmaz əmlakla bağlı əməliyyatlar aparan 94 lizinq şirkəti fəaliyyət göstərirdi. Bu şirkətlər ölkənin iqtisadi cəhətdən geridə qalmış regionlarının inkişafına təkan verdi. Fransa hökuməti yerlərdə sahibkarlığın inkişafı planının bir hissəsi kimi bu şirkətlərin fəaliyyətini genişləndirir. Lizinq şirkətlərinin stimullaşdırılması, vergidən azad edilməsi, itkiləri kompensasiya edən xüsusi fondların yaradılması və s. vasitəsilə həyata keçirilir. Fransanın ən böyük lizinq şirkətləri “Lokfrans”, “Slibay”, “Lokabay”, “Sofimoboy”, “Sliminiko” və başqaları sayılırlar.

İtaliyada ilk lizinq şirkəti 1963-cü ildə yaradılıb, bu növ şirkətlərin sürətli artımı isə 70-80-ci illərə təsadüf edir. İtaliyanın əsas xüsusiyyəti böyük sayda icarə müəssisələrinin varlığı idi.

80-ci illərdə ölkədə mövcud olan lizinq şirkətlərinin böyük hissəsi xırda və orta tipli idilər. Onların arasında “Assimo” milli assosiasiyasının üzvü olan 50 böyük lizinq şirkəti var idi. Bu dövrdə 10 daha böyük lizinq şirkətinin payına bütün əməliyyatların 80%-i düşürdü. Ölkənin “Lokafit”, “Gentrolizinq”, “Savay zinq”, “Lokat” kimi şirkətləri 30 min müəssiəyə xidmət göstərirdi.

Artıq 60-cı illərdən lizinq əməliyyatları Asiya qitəsində də öz inkişafını tapıb. Halhazırda lizinq xidmətlərinin dünya bazarının əsas hissəsi “ABŞ – Qərbi Avropa – Yaponiya” üçbucağında cəmlənib. Qərbi Avropada lizinqverən rolunda bank və onun törəmə cəmiyyətləri tərəfindən idarə olunan ixtisaslaşmış lizinq şirkətləri çıxış edirlər.

Yaponiya üçün lizinq əməliyyatlarının genişləndirilməsi, lizinq və istiqrazların alqı-satqı kombinasiyasını daxil edən təkliflər paketinin təqdim edən təkliflər paketinin təqdim olunması aiddir. Bu xidmətlər kompleks lizinq adını almışdır.

Beynəlxalq lizinq xidmətləri bazarı ən dinamik bazarlardan biri sayılır. Ekspertlərə görə 1988-ci ildə lizinq şərtləri ilə əsas fondların reallaşdırılma məbləği 250 milyard ABŞ dolları olub. Müqayisə üçün bildirək ki, 1979-cu ildə bu rəqəm 5 dəfə az idi.

90-cı illərdə maşın və avadanlıqlara edilmiş kapital qoyuluşlarında lizinqin payı müvafiq ölkələrdə aşağı kimi idi: ABŞ – 25-30%, Böyük Britaniya, Fransa, İsveç, İspaniya – 13-17%, İtaliya, Niderland – 12-14%, Avstriya, Danimarka, Norveç – 8-10%, Yaponiyada – 8-10% . Yaponiyada lizinq sövdələşmələrinin həcmi 1980-1988-ci illər ərzində 6 dəfə artmışdı. Burada lizinq əməliyyatlarının illik artımı 25-30% idi.

Öz sürətli inkişafına baxmayaraq Avropa lizinq bazarı öz inkişaf templərinə görə ABŞ, Asiya, Sakit okean və Avstraliyadan geri qalır.

Avstraliyada sənaye kapital qoyuluşlarının 33%-i lizinq əsasında baş verir. ABŞ-da EHM, poliqrafik və energetik avadanlıqların böyük hissəsi lizinq əsasında alınır. Qaldırıcı-nəqliyyat vasitələrinin payı 58%, sərnişin təyyarələri və avadanlıqların payı 50%-dir. Çevik dəyişən texnologiyaya və hesablama texnikasında, maşınqayırmada, rabitə vasitələrinin istehsalında, elektrik avadanlıqları sahəsində lizinqdən daha geniş istifadə olunur.

Müasir dövr üçün beynəlxalq lizinq institutlarının yaradılması xarakterikdir. Avropa Lizinq Cəmiyyətləri Birliyi (qərargahı Brüsseldə yerləşir) 17 Avropa ölkəsinin cəmiyyət və birliklərini əhatə edir.

Bir sıra ölkələrdə dövlət orqanları lizinqi kiçik biznesin dəstəklənməsi üçün istifadə edirlər. Məsələn, Yaponiyada kiçik müəssisələrə lizinq xidmətlərini təklif edən orqanlar sistemi yaradılıb. Xüsusilə də, 1966-cı ildə təsis edilmiş lizinq təchizatı sistemində kreditor rolunda milli və prefektura hökumətləri çıxış edirlər.

Azərbaycanda lizinq

Azərbaycanda da lizinq xidmətləri bazarı getdikcə inkişaf edir. Hazırda Azərbaycan lizinq xidmətləri bazarında Qafqaz lizinq, AG lizinq,Vestmark Financial Leasing Investment Company,Azərlizinq, Azərlizinq İLŞ, Günay-Lizinq, Unilizinq, Atalizinq, Muğanlizinq kimi şirkətlər fəaliyyət göstərir.

Layihənin əsas məqsədi lizinq xidmətləri bazarının inkişafı, kiçik və orta sahibkarlığın maliyyələşdirmə vasitəsi kimi lizinqdən geniş istifadə edilməsinin həvəsləndirilməsi, həmçinin Azərbaycanın lizinq sektoruna xarici və daxili investisiyaların cəlb edilməsi üçün əlveişli mühit yaradılması olmuşdur. Lizinqin İnkişafı Layihəsinin əsas vəzifəsi işgüzar mühitin təkmilləşdirilməsi və ölkədə rifahın yaxşılaşdırılmasıdır.

Ümumiyyətlə qeyd etmək lazımdır ki, inflyasiyanın yüksək templərində, qeyri-stabil vergi qanunvericiliyi, lizinq əməliyyatlarını tənzimləyə biləcək normativ aktların yoxluğu zamanı lizinq əməliyyatlarının həyata keçirilməsi riskli olur.

Bir çox kommersiya bankları yüksək mənfəətli malların (EHM, videotexnika, avtonəqliyyat vasitələri) satışı üzrə müqavilələri lizinq müqaviləsi adı altında gizlədirlər. Bəzən də elə olur ki, kommersiya bankları lizinq əməliyyatları üzrə az biliyə malik olduqlarından bir çox digər xidmətləri də lizinq əməliyyatlarına daxil edirlər.

Lizinq – ixtisaslaşmış lizinq şirkətinin, firmasının, bank şöbəsinin lizinqalan üçün əmlak olaraq, həmin əmlakın müəyyən müddətə icarəyə verilməsi ilə əlaqədar olaraq əsas vəsaitlərə investisiya qoyuluşunun maliyyələşdirilməsidir. Müddətindən asılı olaraq 3 növ icarə müqaviləsi mövcuddur:

1. Qısamüddətli icarə (rentinq, ing: renting) – 1 gündən 1 ilə qədər müddətə;
2. Ortamüddətli icarə (hayrinq, ing: hiring) – 1 ildən 3 ilə qədər müddətə;
3. Uzunmüdəətli icarə (lizinq, ing: leasing) – 3 ildən 20 ilə qədər.

Lizinq dedikdə maşın və avadanlıqların uzunmüddətli icarəsi başa düşülür. Bu zaman istehsal məqsədilə avadanlıq və maşınlar icarəçi tərəfindən icarədara verilir. Müqavilənin bütün müddəti ərzində mülkiyyət hüququ icarəçidə qalır.

Bundan başqa, lizinqə üçüncü şəxs üçün əmlak əldə edib, bu əmlakı ona uzunmüddətli icarəyə verən, əsas fondlara edilən qoyuluşları maliyyələşdirmənin xüsusi formasında vasitəçilik edən ixtisaslaşmış şirkət kimi də nəzərdən keçirmək olar. Beləliklə, lizinq şirkəti icarədara kredit verir. Buna görə də, lizinqə bəzən “kredi-bay” (fransızcadan tərcümədə – kredit-icarə) deyirlər. Mülkiyyət hüququnun satıcıdan alıcıya keçdiyi alqı-satqı müqvilələrindən fərqli olaraq lizinq müqvilələrində mülkiyyət hüququna icarəçi sahib olur. İcarədar isə, onun müvəqqəti sahibi olur. Lizinq müqaviləsinin müddəti bitdikdən sonra lizinq alan müqvilə obyektini razılaşdırılmış qiymətlə əldə edə, lizinq müqviləsinin vaxtını uzada və ya avadanlığı və ya maşını sahibinə geri qaytara bilər.

İqtisadi nöqteyi nəzərdən lizinq avadanlıq alınması üçün təqdim olunan kreditlə oxşardır. Kredit vermə zamanı borc alan borcu bağlamaq üçün müəyyən edilmiş tarixlərdə əsas fondlaraödənişlər daxil edir, bununla belə ssidanın tam ödənilməsinə qədər kreditə verilən obyektin mülkiyyət hüququnu bank özündə saxlayır. Lizinq zamanı icarədar müqavilənin müddəti bitdikdən sonra, icarəyə götürülmüş əmlakın qiyməti tam ödənildikdən sonra əmlakın sahibi olur. Amma bu deyilənlər yalnız maliyyə lizinqinə aiddir. Lizinqin digər bir növü olan operativ lizinq avadanlığın klassik icarəsinə daha çox oxşayır.

Hüquqi nöqteyi nəzərdən lizinq müqaviləsi investisiya qiymətlilərinin uzunmüddətli icarəsinin xüsusi növüdür.

Lizinq və icarə anlayışları arasında oxşar cəhətlər çoxdur. Lakin onlar eyni anlayışlar sayıla bilməzlər. Belə ki, icarə əmlakın başqa şəxsin (icarəçinin) müvəqqəti sahibliyinə və istifadəsinə verilməsidir. İcarə zamanı icarəçi əmlakdan istifadə etməklə yanaşı ondan bəhrə götürmək hüququna malikdir. İcarə münasibətləri ikitərəfli xarakter daşıyır. Lizinq – əmlakın başqa şəxsin (lizinq alanın) müvəqqəti sahibliyinə və istifadəsinə verilməsidir. Lizinq üçtərəfli münasibətdir. Lizinqin əsas xüsusiyyətlərindən biri ondan ibarətdir ki, lizinq verən əmlakı lizinqə vermək üçün onu mülkiyyət hüququ əsasında əldə etməli və ya hazırlamalıdır. əgər lizinqə verilən əmlak artıq lizinq verənin mülkiyyətindədirsə, əmələ gələn hüquq münasibəti icarə (kirayə) kimi qiymətləndiriləcəkdir. Lizinqin xüsusiyyətlərindən biri də lizinq alanın alqı-satqı müqaviləsi üzrə tələblərin birbaşa əmlakın satıcısına qarşı irəli sürülməsi hüququna malik olmasıdır.

Lizinq əməliyyatlarının tətbiqi aşağıda göstərilən yollarla iqtisadi inkişafa kömək edir:

• Lizinq istehsalatın müasirləşdirilməsi və kiçik sahibkarlığın inkişafı yolunu təklif edir. Kiçik və orta müəssisələrinkredit qabiliyyəti aşağı olduğuna, onlar likvid girovun təklif edilməsi imkanına malik lmadıqlarına görə həmin müəssisələrin maliyyələşdirilməsində lizinq şirkətləri mühüm rol oynayırlar.
• Lizinq maliyyə bazarında rəqabətin artmasına xidmət edir. Dövriyyə vəsaitlərinin maliyyələşdirilməsindən aşağı riskli olanlizinq bank kreditindən daha ucuz maliyyələşdirmə üsuludur və onunla birbaşa rəqabət təşkil edir. İnkişaf etməkdə olan ölkələrdəlizinq bank kreditləşməsinin alternativi olaraq müəssisələrə həm lizinqdən, həm də bank kreditindən istifadə ediləməsinə və təmin edilmiş borcun məbləğinin aşmamasına imkan yaradır.
• Lizinq ümumiyyətlə iqtisadiyyata kapital qoyuluşlarının həcmini artırır.
• Lizinq avadanlığın satış həcmlərinin artmasına xidmət edir. Lizinq yerli və xarici mal verənlərə yeni alıcı sayının artması mexanizmini təklif edir.

Lizinq əməliyyatlarının dəqiq müəyyənləşdirilməsinin böyük praktiki əhəmiyyəti var, belə ki, qanunvericiliklə müəyyən edilmiş sənədləşdirmə qaydalarına riayət olunmazsa, müqvilənin hər iki iştirakçısı maliyyə itkilərinə məruz qalarlar.

Lizinq müqaviləsinin əsasını aşağıdakılar təşkil edirlər:

• Müqavilənin obyekti;
• Müqavilənin subyektləri (lizinq müqviləsinin tərəfləri);
• Lizinq müqviləsinin müddəti;
• Lizinq ödənişləri;
• Lizinq üzrə təklif olunan xidmətlər.

Lizinq müqaviləsinin obyekti rolunda istehsal zamanı məhv olmayan istənilən növ maddi sərvətlər çıxış edə bilər. İcarəyə götürülmüş obyektin təbiətinə görə daşınmaz və daşınan obyektin lizinqi fərqləndirilir.

Lizinq müqaviləsinin subyektləri rolunda lizinq müqviləsinin obyektinə bilavasitə aidiyyatı olan tərəflər çıxış edirlər. Bununla belə onları birbaşa və dolayı iştirakçılara bölmək olar. Lizinq müqaviləsinin birbaşa iştirakçılarına aiddir:

• lizinq firmaları və ya şirkətləri(lizinq verənlər və icarəçilər);
• istehsal (sənaye və kənd təsərrüfatı), ticarət və nəqliyyat müəssisə və işçiləri (lizinqalan və icarədarlar);
• müqavilə obyektinin tədarükçüsü – istehsal (sənaye) və ticarət şirkətləri.

Lizinq sövdələşmələrinin dolayı iştirakçıları aşağıdakılar sayılırlar:

• Lizinqverəni kreditləşdirən və müqvilənin zamini rolunda çıxış edən kommersiya və investisiya bankları;
• Sığorta şirkətləri;
• Broker və digər vasitəçi şirkətlər.

Lizinqin bir investisiya mexanizmi kimi inkişafı nəticəsində banklar və sığorta şirlətləri də lizinq münasibətlərinə qatılırlar.

Lizinq şirkətləri icarə növündən asılı olmayaraq (qısamüddətləri, ortamüddətli və uzunmüddətli) icarə münasibətləri həyata keçirən bütün şirkətlər sayılır. Öz fəaliyyət xarakterinə görə onlar dari xtisaslaşdırılmış və universal kimi təsnifləşdilirlər.

Dar ixtisaslaşdırılmış şirkətlər adətən bir növ əmlakla (yüngül avtomobillər, konteynerlər) və ya standart növ eyni qrup əmlaklarla (tikinti avadanlıqları, tekstil maşınları) iş görürlər. Adətən bu şirkətlər maşın parkı və avadanlıq ehtiyatlarına malik olurlar və müştərinin ilk tələbinə uyğun olaraq onları təqdim edirlər. Lizinq şirkətləri adətən özləri texniki xidməti həyata keçirirlər və obyektin normal istismar vəziyyətində saxlanmasına diqqət yetirirlər.

Universal lizinq firmaları icarəyə müxtəlif növ maşın və avadanlıqlar verirlər. Onlar müştəriyə (icarədara) lazımi avadanlığın tədarükçüsünü seçməyi, sifarişin yerləşdirilməsi və müqavilə obyektinin yerləşdirilməsi məsələlərini sərbəst buraxırlar. Texniki xidmət və icarə predmetinin təmiri məsələlərini ya tədarükçü ya da ki, lizinq alanyerinə yetirir. Beləliklə, lizinqverən yalnız müqavilənin maliyyələşdirilməsi funksiyasını yerinə yetirir. Beləliklə lizinq verən yalnız müqvilənin maliyyələşdirilməsi funksiyasını yerinə yetirir. Lizinq firmaları çox nadir hallarda başqa şirkətlərlə qohum əlaqəsində olmayıb sərbəst olurlar. Çox zaman onlar sənaye və ticarət şirkətlərinin, bank və sığorta cəmiyyətlərinin filialları və ya törəmə şirkətləri olurlar. Bununla bərabər əksər hallarda lizinq şirkətləri banklar tərəfindənidarə olunurlar. ABŞ-ın kommersiya bankları XX əsrin 60-cı illərinin əvvəllərindən başlayaraq lizinq əməliyyatlarında bilavasitə iştirak etmməyə başlayıblar. Növbəti illərdə lizinq biznesinin genişlənməsinə səbəb 1971-ci ildə Federal Rezerv Sisteminin qəbul etdiyi qərar oldu. Bu qərar banklara xırda mülkiyyət və avadanlığın, sonradan isə daşınmaz əmlakın icarəyə verilməsi üçün törəmə şirkət təsis etmək hüququ verdi.

Bankların lizinq xidmətləri bazarına daxil olmaları 2 amillə bağlıdır:

1. Lizinq kapital tutumlu biznes növüdür, banklar isə pul resurslarının əsas sahibləri sayılırlar.
2. Lizinq xidmətləri öz iqtisadi təbiətləriə görə bank kreditləşdirilməsi ilə sıx bağlıdır və axırıncının özünəməxsus alternativdir.

Maliyyə bazarlarında olan rəqabət, bankları bu əməliyyatları genişləndirməyə sövq edir ki, bu da banklaılizinq əməliyyatları həyata keçirən şirkətlər arasında birinci yerə çıxarmışdır. Bununla bərabər banklar müstəqil lizinq şirkətlərini, kredit vermə yolu ilə idarə edə bilər. Lizinq cəmiyyətlərinə kredit təqdim etməklə, onlar lizinqalanları əmlak krediti formasında maliyyələşdirirlər.

Lizinq əməliyyatlarını həyata keçirən digər kateqoriya şirkətlər sənaye və tikinti şrkətləridirlər. Onlar icarəyə öz istehsal etdikləri əmtəələri verirlər.

Digər bir qrup şirkətlər də var ki, onlar müqavilələri lizinq əsasında həyata keçirirlər. “Liz”-in dövrü adı altında lizinq müqaviləsinin qüvvədə olduğu müddət başa düşülür. Lizinq uzunmüddətli icarənin xüsusi bir forması olduğundan müqavilə obyektininyüksək qiyməti və uzun istifadə müddəti liz dövrünün müvqqəti çərçivələrini müəyyən edir.

Lizinq müqviləsinin müddətini müəyyənləşdirərkən lizinqalan və lizinqverən aşağıdakıları nəzərə almalıdırlar:

• Avadanlığın texniki iqtisadi göstəriciləri ilə müəyyən olunan istifadə müddəti. Lizinq müqviləsinin müddəti avadanlığın mümkün istismar müddətini (icarədar tərəfindən istismar şərtləri nəzərə alınmaqla) aşmamalaıdır;
• Müqavilənin müddəti qanunvericiliklə məhdudlaşdırıla bilər;
• Avadanlığın amortizasiya periodu dövlət orqanları tərəfindən müəyyən edilir. Maliyyə lizinqi zamanı müqavilənin müddəti ilə amortizasiya dövrü üst-üstə düşür;
• Müqavilənin daha səmərəli və ucuz analoqunun meydana çıxması. Bu faktor əsasən buraxılan məhsulu tez-tez dəyişdirilərək yeniləşdirilən sahələr üçün vacibdir;
• İnflyasiya prosesinin dinamikası. Lizinqverən üçün sürətlə artan inflyasiya zamanı təsbit edilmiş müddətlərdə ödənişlərlə uzun müddətli müqavilə imzalamaq sərfəli deyil. Qiymətlər aşağı düşdüyü zaman isə lizinqverən uzunmüddətli dövrə müqvilə bağlamağa səhd göstərir;
• Borc kapitalı bazarının konyukturası və inkişaf tendensiyaları. Lizinq şirkətləri bank kreditlərindən geniş istifadə etdiklərinə görə, lizinq faizinin əsasını təşkil edən, uzunmüddətli kreditlər üzrə faiz stavkası lizinq müqaviləsinin müddətinə birbaşa təsir göstərir.

Lizinq əməliyyatları sistemində ən çətin məqam lizinqverənə çatacaq lizinq ödənişlərinin ümumi məbləğinin müəyyən olunmasıdır. Qısamüddətli və ortmüddətli lizinq zamanı icarə ödənişlərinin məbləği icarəyə götürülən əmlakın bazar konyukturası ilə müəyyən olunur. Uzunmüddətli lizinq zamanı lizinq ödənişlərinin hesablanması özündə lizinq müqaviləsi obyektinin dəyərini və müqavilənin müddətini ehtiva edən hesablanma metodikası əsasında həyata keçirirlir. Lizinq və kredit arasında mövcud olan oxşarlıqlara baxmayaraq lizinq şərtlərinin hazırlanması və sənədləşdirilməsi daha çətin iş olub, xüsusi hazırlıq tələb edir. İstənilən lizinq ödənişinə daxildir:

• amortizasiya;
• müqavilənin lizinqverən tərəfindən həyata keçirilməsi üçün istifadə olunan resursların ödənişi;
• lizinq marjası – bura lizinqverənin göstərdiyi xidmətlərə görə əldə etdiyi gəlir daxildir (1-3%);
• riskin məbləği – bu məbləğ lizinqverənin aid olduğu müxtəlif risklərin səviyyəsindən asılıdır

Resursların qiyməti, lizinq marjası və risk məbləği birlikdə lizinq faizini təşkil edirlər. Lizinq müqaviləsi aşağıdakı 11 mərhələdən ibarət olan bir mürəkkəb prosesdir:

1. Lizinq müraciəti – potensial lizinq alan onu maraqlandıran obyektin geniş təsvirini verməklə lizinq müraciətinin formasını doldurur;
2. Müraciətə baxılması – müraciətə lizinq şirkəti tərəfindən baxılır;
3. Müraciətin təsdiqlənməsi – müraciət lizinq şirkətinin kredit komitəsi tərəfindən təsdiq edilir;
4. Lizinq müqaviləsinin bağlanması – lizinq alanın müraciəti təsdiq edildikdən sonra lizinq verən və lizinq alan arasında lizinq müqaviləsi bağlanır;
5. Alqı-satqı müqaviləsinin bağlanması – lizinq verən və satıcı arasında alqı-satqı müqaviləsi bağlanır;
6. Lizinq obyektinin əldə edilməsi – lizinq verən lizinq obyektini lizinq alanın müvəqqəti sahibliyinə və istifadəsinə vermək üçün onu mülkiyyət hüququ ilə əldə edir;
7. Sığorta – lizinq müqaviləsi ilə ayrı qayda nəzərdə tutulmadıqda satıcı lizinq obyektini sığortalamalıdır;
8. Lizinq obyektinin lizinq alana verilməsi – lizinq verən və lizinq alan lizinq obyektinin lizinq alana verilməsini təsdiq edən qəbul protokolunu imzalayırlar;
9. Lizinq ödənişləri – lizinq alan lizinq obyektindən istifadəyə görə mütəmadi olaraq lizinq ödənişlərini həyata keçirir;
10. Monitorinq maliyyə nəzarəti – lizinq verən lizinq obyektinin vəziyyətini və lizinq alanın maliyyə vəziyyətini lizinq müqaviləsi ilə müəyyən edilmiş qaydada yoxlayır;
11. Mülkiyyət hüququnun lizinq alana keçməsi – lizinq müqaviləsi ilə nəzərdə tutulmuş hallarda lizinq obyekti lizinq alanın mülkiyyətinə keçə, yaxud lizinq alan lizinq obyektini satın ala bilər.

Müəssisələr adətən istifadə etdikləriəsas vəsaitlərin həm də sahibidirlər və bu vəsaitlər onların balansında da əks olunur. Bu, müəssisələr üçün hər zaman müsbət hal kimi qarşılanmır. Lizinqin yaranması ilə müəssisələr əsas vəsaitlərini satınalma ilə yanaşı kiralama yolu ilə də qazanmaq imkanını əldə etmişdir. Lizinq münasibətlərində əmlakın mülkiyyətinə sahib olmanın ortaya çıxardığı xərclər Lizinq Şirkətinə aid olduğu üçün lizinq yolu ilə avadanlıq əldə edən müəssisələr qazanclı çıxmaqdadır. Bəzən hətta, müəssisələr sahib olduqları avadanlıqları lizinq şirkətlərinə satıb eyni avadanlıqları həmin şirkətdən yenidən maliyyə lizinqi yolu ilə icarəyə götürmək üsullarına belə müraciət etmişdirlər və beləliklə lizinqin qaytarılan lizinq növü ortaya çıxmışdır.

Ümumiyyətlə, lizinqin ən geniş istifadə edilən aşağıdakı növləri vardır:

Operativ lizinq (operating leases).Lizinqin bu növündə, maliyyə lizinqi ilə müqayisədə müqavilə müddəti daha qısa müddətli, lizinq ödənişləri isə daha yüksək olur. Bu lizinq növündə lizinq şirkəti avadanlığın bütün cari və əsaslı təmir xərclərini özü çəkir və bu xərclər lizinq ödənişlərinə əlavə edilir. Operativ lizinqdə müqavilə sonunda avadanlığın mülkiyyəti lizinq şirkətində qalır. Buna görə də, operativ lizinqdə müqavilə müddəti adətən çox qısa olur və lizinqalan tərəfindən ödənilən lizinq ödənişləri avadanlığın dəyərini tam əhatə etmir. Lizinq şirkətləri operativ lizinqə verdikləri avadanlıqları ya ikinci dəfə lizinqə verməklə və ya satmaqla avadanlığın tam qiymətini əldə edirlər. Müəssisələr tərəfindən operativ lizinq əsasən çox sürətlə inkişaf edən texnika vasitələrinin əldə edilməsində istifadə olunur. Belə ki, bəzi avadanlıqların texniki cəhətdən saz vəziyyətdə olmasına baxmayaraq, bazara yeni modellərin təqdim edilməsi ilə bu avadanlıqların mənəvi köhnəlməsi hadisəsi baş verir və nəticədə bir müəssisə üçün istehsal avadanlıqlarının hamısının yenilənməsi böyük ölçüdə maliyyə vəsaitləri tələb edir.Operativ lizinqdə isə bu avadanlıqlar icarəyə götürülərək rahatlıqla belə vəziyyətlərdən çıxış yolu əldə edilir.

Operativ lizinqdə avadanlıq lizinq şirkəti tərəfindən müştərinin (lizinqalanın) əvvəlcədən razılığı olmadan alınır və bununla bağlı bütün riskləri lizinq şirkətiöz üzərinə götürür.

Maliyyə lizinqi lizinqin ən geniş yayılan formasıdır. Maliyyə lizinqində avadanlığın uzun müddətli icarəyə verilməsi və müqavilə müddəti sonunda bu avadanlığın müqavilədə əvvəlcədən nəzərdə tutulmuş simvolik bir dəyərlə lizinqalana satılması nəzərdə tutulur. Bu lizinq növündə lizinq müqavilələrinin müddəti adətən avadanlıqların amortizasiya müddətləri ilə eyni olur. Maliyyə lizinqində avadanlıqları adətən müştəri (lizinqalan) seçir və lizinq şirkətinə bu avadanlığın alınması üçün sifariş verir. Maliyyə lizinqində avadanlığın cari və əsaslı təmiri lizinqalan tərəfindən öz vəsaiti hesabına həyata keçirilir. Maliyyə lizinqi daha çox bir maliyyələşdirmə növüdür və müştəri tərəfindən seçilən avadanlığın lizinq şirkəti tərəfindən yalnız satın alınmasından ibarətdir. Lizinq şirkəti alınacaq avadanlıq haqqında heç bir məlumata sahib deyil və hətta çox vaxt alınan avadanlıq satıcı tərəfindən birbaşa müştəriyə (lizinqalana) təqdim edildiyi üçün lizinq şirkəti avadanlığı görmür.

Sublizinqdə lizinqə götürülən avadanlıq lizinq şirkətinin (lizinqverənin) razılığı ilə lizinqalan tərəfindən digər müəssisələrə yenidən lizinqə verilə bilər. Bu zaman sublizinq müqaviləsinin müddəti əsas lizinq müqaviləsinin müddətindən çox ola bilməz. Sublizinq müqavilələrinin şərtləri də hər cəhətdən maliyyə lizinqi müqavilələrinin şərtlərinə bənzəyir.

Lizinq şirkətlərində lizinq müqaviləsinin bağlanılması üçün aşağıdakı sənədlərin təqdim olunması lazımdır:

Lizinq alan – Hüquqi şəxs olduqda

 Müəssisənin nizamnaməsinin surəti,  VÖEN,  Azərbaycan Respublikası Vergilər Nazirliyinin Kommersiya hüquqi şəxslərinin dövlət reyestrindən çıxarışı,  Xüsusi fəaliyyət növləri üçün lazım olan lisenziyalar.  Təsdiq olunmuş balans və mənfəət hesabatları,  Bank hesabları haqqında məlumat (hesabdan dövriyyə barədə çıxarış),  Lizinq obyekti haqqında məlumat və onun texniki göstəriciləri,  Hüquqi şəxsin təsisçilərinin şəxsiyyət vəsiqələrinin surətləri,  Müəssisənin fəaliyyəti haqqında ətraflı məlumat,  Müəssisənin direktorunun təyin edilməsi barədə əmr,  Müəssisənin direktorunun şəxsiyyət vəsiqəsinin surəti,  Müəssisənin təsisçilərinin lizinq alınması barədə qərarı,

Lizinq alan – Fərdi sahibkar olduqda

 Şəxsiyyət vəsiqəsinin surəti,  VÖEN,  Gəlirləri təsdiq edən sənədlər,  Zamin duran şəxsin şəxsiyyət vəsiqəsinin surəti,  Zamin duran şəxsin gəlirləri barədə sənədlər.

Avqust 01, 2021
Ən son məqalələr

Alp Ərən

Alpan

Alpan məscidi

Alpan xalçaları

Alpaka

Alpaqut (döyüş sənəti)

Alparas

Alparslan Kuytul

Alparslan Türkeş

Alpatovo (Çeçenistan)

Ən çox oxunan

Xaçınyalı

Xaçınçay

Xaçınçay su anbarı

Xaç

Xaşuri

lizinq, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, özündə, bank, krediti, icarə, investisiya, elementlərini, cəmləşdirən, münasibətlər, kompleksidir, lizinq, verənlə, lizinq, alan, a. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Lizinq ozunde bank krediti icare investisiya elementlerini cemlesdiren munasibetler kompleksidir Lizinq lizinq verenle lizinq alan arasinda ekser hallarda uzunmuddetli xarakter dasiyan maliyye sazisidir Lizinq muqavilesine gore lizinq veren lizinq alana lazim olan emlaki saticidan mulkiyyet huququ ile elde etmeli ve lizinq alanin muveqqeti sahibliyine ve istifadesine vermelidir Lizinq senaye avadanliqlarinin masinlarin yeni texnologiyalarin istehsal teyinatli bina ve tikililerin istifadesinin xususi sahibkarliq fealiyyeti formasidir Hal hazirda lizinq ixtiyari istehsalin inkisafi ucun kapital qoyuluslarinin edilmesinde esas maliyye menbeyidir Lizinqin bir sira ustun cehetleri vardir onlara asagidakilari numune gostere bilerik Lizinq uzre maliyyelesdirme bank kreditlerinden daha uzunmuddetlidir Bele ki Azerbaycan banklarinda 18 aydan artiq olan muddet ucun kredit verilmir lakin lizinq uzre kreditlerin verilmesinde en azi uc illik muddet nezerde tutulur Maliyye lizinqi suretli amortizasiya hesabina kredit alana onun oz vergi borclari yukunu yungullesdirmeye imkan verir Vergiye celb edilme meqsedile lizinq uzre odemeler lizinqe vesaiti hesabina elde olunmus emlakin deyerinin odenis kimi qebul edilir ve vergiye celb olunan menfeetin mebleginden cixilir Azerbaycan Respublikasinin Vergi Mecellesine muvafiq olaraq lizinqe alinmis emlakin deyerinin olculmesi ucun ammortizasiya xercleri suretli hesablana biler Lizinq uzre ohdelikler maliyye kredit teskilatlarindan yeni kreditlerin alinmasinin qarsisini almir ve s Artiq 80 ci illerin evvellerinden lizinq fenomeni sade uzunmuddetli icare kimi deyil ozunde icare munasibetleri teminatli kredit maliyyelesdirilmesi elementlerini borc ohdelikleri uzre hesablasmalari ve d maliyye mexanizmlerini birlesdiren elave perspektivli maliyyelesdirme sistemi kimi qebul olunur Lizinq emeliyyatlari bank strukuturlari ile sahibkarlari istehsalin maliyyelesdirilmesi ucun emeldasliq etmeye sovq edir Lizinq biznesi sahibkarliq fealiyyetinin xususi sferasi kimi fealiyyet gosterir Eger lizinqden genis suretde istifade olunarsa o istehsalin texniki techizatinin Azerbaycan iqtisadiyyatinin yeniden teskilinin ve bazarin yuksek keyfiyyetli mallarla doldurulmasinin gucluimpulsu kimi cixis ede biler Lizinq sovdelesmelerinin effektivliyi ozunu investisiya prosesinin aktivlesdirilmesinde lizinqalan muessisenin maliyye durumunun yaxsilasmasinda xirda ve orta biznesin reqabet qabiliyyetliliyinin artirilmasinda gosterir Lizinq ideyasi yeni deyil Tarixci ve iqtisadcilara gore lizinq sovdelesmeleri hele eramizdan evvel qedim Sumerde tetbiq olunub Tarixciler bilidirirler ki Aristotel e e 350 ci ilide yazdigi Servet mulkiyyet huququnda yox ondan istifadededir adli eserinde bu fikre toxunub Venesiyada XI esrde lizinq sovdelesmeler benzer sovdelesmeler olub Bele ki venesiyalilar ticaret gemilerinin sahiblerine o zamanlar baha sayilan lovberlerini icareye verirdiler Seyahet basa catdiqdan sonra ise lovberler sahiblerine geri qaytarilirdi ve yeniden icareye verilirdi Iqtisadi leksikona lizinq ingilisce lease icareye vermek sozunun daxil olmasi Bell telefon sirketinin fealiyyeti ile baglidir Sirket rehberliyi 1877 ci ilde oz telefonlarini satmaq evezine onlari icareye vermek qerarina geldi Lakin esas fealiyyeti lizinq emeliyyatlari olan ilk cemiyyet 1952 ci ilde San Fransisko seherinde yaranmis United States Leasing Corporation olmusdur Belelikle Amerika Birlesmis Statlari yeni bir biznes novunun veteni oldu 60 ci illerin ortalarinda lizinq emeliyyatlarinin dovriyyesi bu olkede 1 milyard ABS dollari 80 ci illerin axirina ise 110 milyard ABS dollarini kecmisdir Bu o demekdir ki bir esr rubu erzinde lizinq emeliyyatlarinin umumi dovriyyesi 100 defe artmisdir Bu artim lizinq sovdelesmelerinde her iki terefin qazandigini gosterir Halhazirda bazar iqtisadiyyatina malik olkelerde teserrufat subyektleri terefinden istehsalin texniki techizati zamani lizinq emeliyyatlarina ustunluk verilir Amerika Birlesmis Statlarinda lizinq biznes novleri arasinda xususi yer tutur Muxtelif xidmetler teklif eden lizinq sirketlerinin suretli artimi ve lizinq sovdelesmelerinin sertlerinin modifikasiyasi muxtelif iqtisadi sferalardan olan sahibkarlar terefinden investisiya vesaitlerinin alinmasinin muxtelif yollarini mueyyen etdi Sonradan lizinq sirketleri maliyye lizinq cemiyyeti adini aldilar Onlar istehsalciya onun malini icareye vermek yolu ile satisda komek edir sovdelesmelerin maliyyelesdirilmesi ve onlarla bagli risklerin bolunmesini teskil edirdiler Qerbi Avropada ilk maliyye lizinq cemiyyetleri 50 ci illerin sonu 60 ci illerin evvellerinde yaranib Lakin lizinq emeliyyatlarinin inkisafinin qarsisini onlarin statuslarinin vergi ve vetendas qanunvericiliyinde qeyri mueyyen olmasi alirdi Yalniz vergi qanunvericiliyinde lizinq muqvileleri oz eksini tapdiqdan sonra lizinq emeliyyatlarinin tempi artmisdir Meselen birinci lizinq sirketi olan Lokafrans 1982 ci ilde yaradilib 4 il sonra ise onlarin sayi 30 dan cox idi 1987 ci ilde Fransada illik muqavile dovriyyesi 57 milyard frank olan dasinan emlakla bagli emeliyyatlar aparan 56 lizinq sirketi ve dasinmaz emlakla bagli emeliyyatlar aparan 94 lizinq sirketi fealiyyet gosterirdi Bu sirketler olkenin iqtisadi cehetden geride qalmis regionlarinin inkisafina tekan verdi Fransa hokumeti yerlerde sahibkarligin inkisafi planinin bir hissesi kimi bu sirketlerin fealiyyetini genislendirir Lizinq sirketlerinin stimullasdirilmasi vergiden azad edilmesi itkileri kompensasiya eden xususi fondlarin yaradilmasi ve s vasitesile heyata kecirilir Fransanin en boyuk lizinq sirketleri Lokfrans Slibay Lokabay Sofimoboy Sliminiko ve basqalari sayilirlar Italiyada ilk lizinq sirketi 1963 cu ilde yaradilib bu nov sirketlerin suretli artimi ise 70 80 ci illere tesaduf edir Italiyanin esas xususiyyeti boyuk sayda icare muessiselerinin varligi idi 80 ci illerde olkede movcud olan lizinq sirketlerinin boyuk hissesi xirda ve orta tipli idiler Onlarin arasinda Assimo milli assosiasiyasinin uzvu olan 50 boyuk lizinq sirketi var idi Bu dovrde 10 daha boyuk lizinq sirketinin payina butun emeliyyatlarin 80 i dusurdu Olkenin Lokafit Gentrolizinq Savay zinq Lokat kimi sirketleri 30 min muessieye xidmet gosterirdi Artiq 60 ci illerden lizinq emeliyyatlari Asiya qitesinde de oz inkisafini tapib Halhazirda lizinq xidmetlerinin dunya bazarinin esas hissesi ABS Qerbi Avropa Yaponiya ucbucaginda cemlenib Qerbi Avropada lizinqveren rolunda bank ve onun toreme cemiyyetleri terefinden idare olunan ixtisaslasmis lizinq sirketleri cixis edirler Yaponiya ucun lizinq emeliyyatlarinin genislendirilmesi lizinq ve istiqrazlarin alqi satqi kombinasiyasini daxil eden teklifler paketinin teqdim eden teklifler paketinin teqdim olunmasi aiddir Bu xidmetler kompleks lizinq adini almisdir Beynelxalq lizinq xidmetleri bazari en dinamik bazarlardan biri sayilir Ekspertlere gore 1988 ci ilde lizinq sertleri ile esas fondlarin reallasdirilma meblegi 250 milyard ABS dollari olub Muqayise ucun bildirek ki 1979 cu ilde bu reqem 5 defe az idi 90 ci illerde masin ve avadanliqlara edilmis kapital qoyuluslarinda lizinqin payi muvafiq olkelerde asagi kimi idi ABS 25 30 Boyuk Britaniya Fransa Isvec Ispaniya 13 17 Italiya Niderland 12 14 Avstriya Danimarka Norvec 8 10 Yaponiyada 8 10 Yaponiyada lizinq sovdelesmelerinin hecmi 1980 1988 ci iller erzinde 6 defe artmisdi Burada lizinq emeliyyatlarinin illik artimi 25 30 idi Oz suretli inkisafina baxmayaraq Avropa lizinq bazari oz inkisaf templerine gore ABS Asiya Sakit okean ve Avstraliyadan geri qalir Avstraliyada senaye kapital qoyuluslarinin 33 i lizinq esasinda bas verir ABS da EHM poliqrafik ve energetik avadanliqlarin boyuk hissesi lizinq esasinda alinir Qaldirici neqliyyat vasitelerinin payi 58 sernisin teyyareleri ve avadanliqlarin payi 50 dir Cevik deyisen texnologiyaya ve hesablama texnikasinda masinqayirmada rabite vasitelerinin istehsalinda elektrik avadanliqlari sahesinde lizinqden daha genis istifade olunur Muasir dovr ucun beynelxalq lizinq institutlarinin yaradilmasi xarakterikdir Avropa Lizinq Cemiyyetleri Birliyi qerargahi Brusselde yerlesir 17 Avropa olkesinin cemiyyet ve birliklerini ehate edir Bir sira olkelerde dovlet orqanlari lizinqi kicik biznesin desteklenmesi ucun istifade edirler Meselen Yaponiyada kicik muessiselere lizinq xidmetlerini teklif eden orqanlar sistemi yaradilib Xususile de 1966 ci ilde tesis edilmis lizinq techizati sisteminde kreditor rolunda milli ve prefektura hokumetleri cixis edirler Azerbaycanda lizinq RedakteAzerbaycanda da lizinq xidmetleri bazari getdikce inkisaf edir Hazirda Azerbaycan lizinq xidmetleri bazarinda Qafqaz lizinq AG lizinq Vestmark Financial Leasing Investment Company Azerlizinq Azerlizinq ILS Gunay Lizinq Unilizinq Atalizinq Muganlizinq kimi sirketler fealiyyet gosterir Layihenin esas meqsedi lizinq xidmetleri bazarinin inkisafi kicik ve orta sahibkarligin maliyyelesdirme vasitesi kimi lizinqden genis istifade edilmesinin heveslendirilmesi hemcinin Azerbaycanin lizinq sektoruna xarici ve daxili investisiyalarin celb edilmesi ucun elveisli muhit yaradilmasi olmusdur Lizinqin Inkisafi Layihesinin esas vezifesi isguzar muhitin tekmillesdirilmesi ve olkede rifahin yaxsilasdirilmasidir Umumiyyetle qeyd etmek lazimdir ki inflyasiyanin yuksek templerinde qeyri stabil vergi qanunvericiliyi lizinq emeliyyatlarini tenzimleye bilecek normativ aktlarin yoxlugu zamani lizinq emeliyyatlarinin heyata kecirilmesi riskli olur Bir cox kommersiya banklari yuksek menfeetli mallarin EHM videotexnika avtoneqliyyat vasiteleri satisi uzre muqavileleri lizinq muqavilesi adi altinda gizledirler Bezen de ele olur ki kommersiya banklari lizinq emeliyyatlari uzre az biliye malik olduqlarindan bir cox diger xidmetleri de lizinq emeliyyatlarina daxil edirler Lizinq ixtisaslasmis lizinq sirketinin firmasinin bank sobesinin lizinqalan ucun emlak olaraq hemin emlakin mueyyen muddete icareye verilmesi ile elaqedar olaraq esas vesaitlere investisiya qoyulusunun maliyyelesdirilmesidir Muddetinden asili olaraq 3 nov icare muqavilesi movcuddur Qisamuddetli icare rentinq ing renting 1 gunden 1 ile qeder muddete Ortamuddetli icare hayrinq ing hiring 1 ilden 3 ile qeder muddete Uzunmudeetli icare lizinq ing leasing 3 ilden 20 ile qeder Lizinq dedikde masin ve avadanliqlarin uzunmuddetli icaresi basa dusulur Bu zaman istehsal meqsedile avadanliq ve masinlar icareci terefinden icaredara verilir Muqavilenin butun muddeti erzinde mulkiyyet huququ icarecide qalir Bundan basqa lizinqe ucuncu sexs ucun emlak elde edib bu emlaki ona uzunmuddetli icareye veren esas fondlara edilen qoyuluslari maliyyelesdirmenin xususi formasinda vasitecilik eden ixtisaslasmis sirket kimi de nezerden kecirmek olar Belelikle lizinq sirketi icaredara kredit verir Buna gore de lizinqe bezen kredi bay fransizcadan tercumede kredit icare deyirler Mulkiyyet huququnun saticidan aliciya kecdiyi alqi satqi muqvilelerinden ferqli olaraq lizinq muqvilelerinde mulkiyyet huququna icareci sahib olur Icaredar ise onun muveqqeti sahibi olur Lizinq muqavilesinin muddeti bitdikden sonra lizinq alan muqvile obyektini razilasdirilmis qiymetle elde ede lizinq muqvilesinin vaxtini uzada ve ya avadanligi ve ya masini sahibine geri qaytara biler Iqtisadi noqteyi nezerden lizinq avadanliq alinmasi ucun teqdim olunan kreditle oxsardir Kredit verme zamani borc alan borcu baglamaq ucun mueyyen edilmis tarixlerde esas fondlaraodenisler daxil edir bununla bele ssidanin tam odenilmesine qeder kredite verilen obyektin mulkiyyet huququnu bank ozunde saxlayir Lizinq zamani icaredar muqavilenin muddeti bitdikden sonra icareye goturulmus emlakin qiymeti tam odenildikden sonra emlakin sahibi olur Amma bu deyilenler yalniz maliyye lizinqine aiddir Lizinqin diger bir novu olan operativ lizinq avadanligin klassik icaresine daha cox oxsayir Huquqi noqteyi nezerden lizinq muqavilesi investisiya qiymetlilerinin uzunmuddetli icaresinin xususi novudur Lizinq ve icare anlayislari arasinda oxsar cehetler coxdur Lakin onlar eyni anlayislar sayila bilmezler Bele ki icare emlakin basqa sexsin icarecinin muveqqeti sahibliyine ve istifadesine verilmesidir Icare zamani icareci emlakdan istifade etmekle yanasi ondan behre goturmek huququna malikdir Icare munasibetleri ikiterefli xarakter dasiyir Lizinq emlakin basqa sexsin lizinq alanin muveqqeti sahibliyine ve istifadesine verilmesidir Lizinq ucterefli munasibetdir Lizinqin esas xususiyyetlerinden biri ondan ibaretdir ki lizinq veren emlaki lizinqe vermek ucun onu mulkiyyet huququ esasinda elde etmeli ve ya hazirlamalidir eger lizinqe verilen emlak artiq lizinq verenin mulkiyyetindedirse emele gelen huquq munasibeti icare kiraye kimi qiymetlendirilecekdir Lizinqin xususiyyetlerinden biri de lizinq alanin alqi satqi muqavilesi uzre teleblerin birbasa emlakin saticisina qarsi ireli surulmesi huququna malik olmasidir Lizinq emeliyyatlarinin tetbiqi asagida gosterilen yollarla iqtisadi inkisafa komek edir Lizinq istehsalatin muasirlesdirilmesi ve kicik sahibkarligin inkisafi yolunu teklif edir Kicik ve orta muessiselerinkredit qabiliyyeti asagi olduguna onlar likvid girovun teklif edilmesi imkanina malik lmadiqlarina gore hemin muessiselerin maliyyelesdirilmesinde lizinq sirketleri muhum rol oynayirlar Lizinq maliyye bazarinda reqabetin artmasina xidmet edir Dovriyye vesaitlerinin maliyyelesdirilmesinden asagi riskli olanlizinq bank kreditinden daha ucuz maliyyelesdirme usuludur ve onunla birbasa reqabet teskil edir Inkisaf etmekde olan olkelerdelizinq bank kreditlesmesinin alternativi olaraq muessiselere hem lizinqden hem de bank kreditinden istifade edilemesine ve temin edilmis borcun mebleginin asmamasina imkan yaradir Lizinq umumiyyetle iqtisadiyyata kapital qoyuluslarinin hecmini artirir Lizinq avadanligin satis hecmlerinin artmasina xidmet edir Lizinq yerli ve xarici mal verenlere yeni alici sayinin artmasi mexanizmini teklif edir Lizinq emeliyyatlarinin deqiq mueyyenlesdirilmesinin boyuk praktiki ehemiyyeti var bele ki qanunvericilikle mueyyen edilmis senedlesdirme qaydalarina riayet olunmazsa muqvilenin her iki istirakcisi maliyye itkilerine meruz qalarlar Lizinq muqavilesinin esasini asagidakilar teskil edirler Muqavilenin obyekti Muqavilenin subyektleri lizinq muqvilesinin terefleri Lizinq muqvilesinin muddeti Lizinq odenisleri Lizinq uzre teklif olunan xidmetler Lizinq muqavilesinin obyekti rolunda istehsal zamani mehv olmayan istenilen nov maddi servetler cixis ede biler Icareye goturulmus obyektin tebietine gore dasinmaz ve dasinan obyektin lizinqi ferqlendirilir Lizinq muqavilesinin subyektleri rolunda lizinq muqvilesinin obyektine bilavasite aidiyyati olan terefler cixis edirler Bununla bele onlari birbasa ve dolayi istirakcilara bolmek olar Lizinq muqavilesinin birbasa istirakcilarina aiddir lizinq firmalari ve ya sirketleri lizinq verenler ve icareciler istehsal senaye ve kend teserrufati ticaret ve neqliyyat muessise ve iscileri lizinqalan ve icaredarlar muqavile obyektinin tedarukcusu istehsal senaye ve ticaret sirketleri Lizinq sovdelesmelerinin dolayi istirakcilari asagidakilar sayilirlar Lizinqvereni kreditlesdiren ve muqvilenin zamini rolunda cixis eden kommersiya ve investisiya banklari Sigorta sirketleri Broker ve diger vasiteci sirketler Lizinqin bir investisiya mexanizmi kimi inkisafi neticesinde banklar ve sigorta sirletleri de lizinq munasibetlerine qatilirlar Lizinq sirketleri icare novunden asili olmayaraq qisamuddetleri ortamuddetli ve uzunmuddetli icare munasibetleri heyata keciren butun sirketler sayilir Oz fealiyyet xarakterine gore onlar dari xtisaslasdirilmis ve universal kimi tesniflesdilirler Dar ixtisaslasdirilmis sirketler adeten bir nov emlakla yungul avtomobiller konteynerler ve ya standart nov eyni qrup emlaklarla tikinti avadanliqlari tekstil masinlari is gorurler Adeten bu sirketler masin parki ve avadanliq ehtiyatlarina malik olurlar ve musterinin ilk telebine uygun olaraq onlari teqdim edirler Lizinq sirketleri adeten ozleri texniki xidmeti heyata kecirirler ve obyektin normal istismar veziyyetinde saxlanmasina diqqet yetirirler Universal lizinq firmalari icareye muxtelif nov masin ve avadanliqlar verirler Onlar musteriye icaredara lazimi avadanligin tedarukcusunu secmeyi sifarisin yerlesdirilmesi ve muqavile obyektinin yerlesdirilmesi meselelerini serbest buraxirlar Texniki xidmet ve icare predmetinin temiri meselelerini ya tedarukcu ya da ki lizinq alanyerine yetirir Belelikle lizinqveren yalniz muqavilenin maliyyelesdirilmesi funksiyasini yerine yetirir Belelikle lizinq veren yalniz muqvilenin maliyyelesdirilmesi funksiyasini yerine yetirir Lizinq firmalari cox nadir hallarda basqa sirketlerle qohum elaqesinde olmayib serbest olurlar Cox zaman onlar senaye ve ticaret sirketlerinin bank ve sigorta cemiyyetlerinin filiallari ve ya toreme sirketleri olurlar Bununla beraber ekser hallarda lizinq sirketleri banklar terefindenidare olunurlar ABS in kommersiya banklari XX esrin 60 ci illerinin evvellerinden baslayaraq lizinq emeliyyatlarinda bilavasite istirak etmmeye baslayiblar Novbeti illerde lizinq biznesinin genislenmesine sebeb 1971 ci ilde Federal Rezerv Sisteminin qebul etdiyi qerar oldu Bu qerar banklara xirda mulkiyyet ve avadanligin sonradan ise dasinmaz emlakin icareye verilmesi ucun toreme sirket tesis etmek huququ verdi Banklarin lizinq xidmetleri bazarina daxil olmalari 2 amille baglidir Lizinq kapital tutumlu biznes novudur banklar ise pul resurslarinin esas sahibleri sayilirlar Lizinq xidmetleri oz iqtisadi tebietlerie gore bank kreditlesdirilmesi ile six baglidir ve axirincinin ozunemexsus alternativdir Maliyye bazarlarinda olan reqabet banklari bu emeliyyatlari genislendirmeye sovq edir ki bu da banklailizinq emeliyyatlari heyata keciren sirketler arasinda birinci yere cixarmisdir Bununla beraber banklar musteqil lizinq sirketlerini kredit verme yolu ile idare ede biler Lizinq cemiyyetlerine kredit teqdim etmekle onlar lizinqalanlari emlak krediti formasinda maliyyelesdirirler Lizinq emeliyyatlarini heyata keciren diger kateqoriya sirketler senaye ve tikinti srketleridirler Onlar icareye oz istehsal etdikleri emteeleri verirler Diger bir qrup sirketler de var ki onlar muqavileleri lizinq esasinda heyata kecirirler Liz in dovru adi altinda lizinq muqavilesinin quvvede oldugu muddet basa dusulur Lizinq uzunmuddetli icarenin xususi bir formasi oldugundan muqavile obyektininyuksek qiymeti ve uzun istifade muddeti liz dovrunun muvqqeti cercivelerini mueyyen edir Lizinq muqvilesinin muddetini mueyyenlesdirerken lizinqalan ve lizinqveren asagidakilari nezere almalidirlar Avadanligin texniki iqtisadi gostericileri ile mueyyen olunan istifade muddeti Lizinq muqvilesinin muddeti avadanligin mumkun istismar muddetini icaredar terefinden istismar sertleri nezere alinmaqla asmamalaidir Muqavilenin muddeti qanunvericilikle mehdudlasdirila biler Avadanligin amortizasiya periodu dovlet orqanlari terefinden mueyyen edilir Maliyye lizinqi zamani muqavilenin muddeti ile amortizasiya dovru ust uste dusur Muqavilenin daha semereli ve ucuz analoqunun meydana cixmasi Bu faktor esasen buraxilan mehsulu tez tez deyisdirilerek yenilesdirilen saheler ucun vacibdir Inflyasiya prosesinin dinamikasi Lizinqveren ucun suretle artan inflyasiya zamani tesbit edilmis muddetlerde odenislerle uzun muddetli muqavile imzalamaq serfeli deyil Qiymetler asagi dusduyu zaman ise lizinqveren uzunmuddetli dovre muqvile baglamaga sehd gosterir Borc kapitali bazarinin konyukturasi ve inkisaf tendensiyalari Lizinq sirketleri bank kreditlerinden genis istifade etdiklerine gore lizinq faizinin esasini teskil eden uzunmuddetli kreditler uzre faiz stavkasi lizinq muqavilesinin muddetine birbasa tesir gosterir Lizinq emeliyyatlari sisteminde en cetin meqam lizinqverene catacaq lizinq odenislerinin umumi mebleginin mueyyen olunmasidir Qisamuddetli ve ortmuddetli lizinq zamani icare odenislerinin meblegi icareye goturulen emlakin bazar konyukturasi ile mueyyen olunur Uzunmuddetli lizinq zamani lizinq odenislerinin hesablanmasi ozunde lizinq muqavilesi obyektinin deyerini ve muqavilenin muddetini ehtiva eden hesablanma metodikasi esasinda heyata kecirirlir Lizinq ve kredit arasinda movcud olan oxsarliqlara baxmayaraq lizinq sertlerinin hazirlanmasi ve senedlesdirilmesi daha cetin is olub xususi hazirliq teleb edir Istenilen lizinq odenisine daxildir amortizasiya muqavilenin lizinqveren terefinden heyata kecirilmesi ucun istifade olunan resurslarin odenisi lizinq marjasi bura lizinqverenin gosterdiyi xidmetlere gore elde etdiyi gelir daxildir 1 3 riskin meblegi bu mebleg lizinqverenin aid oldugu muxtelif risklerin seviyyesinden asilidirResurslarin qiymeti lizinq marjasi ve risk meblegi birlikde lizinq faizini teskil edirler Lizinq muqavilesi asagidaki 11 merheleden ibaret olan bir murekkeb prosesdir Lizinq muracieti potensial lizinq alan onu maraqlandiran obyektin genis tesvirini vermekle lizinq muracietinin formasini doldurur Muraciete baxilmasi muraciete lizinq sirketi terefinden baxilir Muracietin tesdiqlenmesi muraciet lizinq sirketinin kredit komitesi terefinden tesdiq edilir Lizinq muqavilesinin baglanmasi lizinq alanin muracieti tesdiq edildikden sonra lizinq veren ve lizinq alan arasinda lizinq muqavilesi baglanir Alqi satqi muqavilesinin baglanmasi lizinq veren ve satici arasinda alqi satqi muqavilesi baglanir Lizinq obyektinin elde edilmesi lizinq veren lizinq obyektini lizinq alanin muveqqeti sahibliyine ve istifadesine vermek ucun onu mulkiyyet huququ ile elde edir Sigorta lizinq muqavilesi ile ayri qayda nezerde tutulmadiqda satici lizinq obyektini sigortalamalidir Lizinq obyektinin lizinq alana verilmesi lizinq veren ve lizinq alan lizinq obyektinin lizinq alana verilmesini tesdiq eden qebul protokolunu imzalayirlar Lizinq odenisleri lizinq alan lizinq obyektinden istifadeye gore mutemadi olaraq lizinq odenislerini heyata kecirir Monitorinq maliyye nezareti lizinq veren lizinq obyektinin veziyyetini ve lizinq alanin maliyye veziyyetini lizinq muqavilesi ile mueyyen edilmis qaydada yoxlayir Mulkiyyet huququnun lizinq alana kecmesi lizinq muqavilesi ile nezerde tutulmus hallarda lizinq obyekti lizinq alanin mulkiyyetine kece yaxud lizinq alan lizinq obyektini satin ala biler Muessiseler adeten istifade etdikleriesas vesaitlerin hem de sahibidirler ve bu vesaitler onlarin balansinda da eks olunur Bu muessiseler ucun her zaman musbet hal kimi qarsilanmir Lizinqin yaranmasi ile muessiseler esas vesaitlerini satinalma ile yanasi kiralama yolu ile de qazanmaq imkanini elde etmisdir Lizinq munasibetlerinde emlakin mulkiyyetine sahib olmanin ortaya cixardigi xercler Lizinq Sirketine aid oldugu ucun lizinq yolu ile avadanliq elde eden muessiseler qazancli cixmaqdadir Bezen hetta muessiseler sahib olduqlari avadanliqlari lizinq sirketlerine satib eyni avadanliqlari hemin sirketden yeniden maliyye lizinqi yolu ile icareye goturmek usullarina bele muraciet etmisdirler ve belelikle lizinqin qaytarilan lizinq novu ortaya cixmisdir Umumiyyetle lizinqin en genis istifade edilen asagidaki novleri vardir Operativ lizinq operating leases Lizinqin bu novunde maliyye lizinqi ile muqayisede muqavile muddeti daha qisa muddetli lizinq odenisleri ise daha yuksek olur Bu lizinq novunde lizinq sirketi avadanligin butun cari ve esasli temir xerclerini ozu cekir ve bu xercler lizinq odenislerine elave edilir Operativ lizinqde muqavile sonunda avadanligin mulkiyyeti lizinq sirketinde qalir Buna gore de operativ lizinqde muqavile muddeti adeten cox qisa olur ve lizinqalan terefinden odenilen lizinq odenisleri avadanligin deyerini tam ehate etmir Lizinq sirketleri operativ lizinqe verdikleri avadanliqlari ya ikinci defe lizinqe vermekle ve ya satmaqla avadanligin tam qiymetini elde edirler Muessiseler terefinden operativ lizinq esasen cox suretle inkisaf eden texnika vasitelerinin elde edilmesinde istifade olunur Bele ki bezi avadanliqlarin texniki cehetden saz veziyyetde olmasina baxmayaraq bazara yeni modellerin teqdim edilmesi ile bu avadanliqlarin menevi kohnelmesi hadisesi bas verir ve neticede bir muessise ucun istehsal avadanliqlarinin hamisinin yenilenmesi boyuk olcude maliyye vesaitleri teleb edir Operativ lizinqde ise bu avadanliqlar icareye goturulerek rahatliqla bele veziyyetlerden cixis yolu elde edilir Operativ lizinqde avadanliq lizinq sirketi terefinden musterinin lizinqalanin evvelceden raziligi olmadan alinir ve bununla bagli butun riskleri lizinq sirketioz uzerine goturur Maliyye lizinqi lizinqin en genis yayilan formasidir Maliyye lizinqinde avadanligin uzun muddetli icareye verilmesi ve muqavile muddeti sonunda bu avadanligin muqavilede evvelceden nezerde tutulmus simvolik bir deyerle lizinqalana satilmasi nezerde tutulur Bu lizinq novunde lizinq muqavilelerinin muddeti adeten avadanliqlarin amortizasiya muddetleri ile eyni olur Maliyye lizinqinde avadanliqlari adeten musteri lizinqalan secir ve lizinq sirketine bu avadanligin alinmasi ucun sifaris verir Maliyye lizinqinde avadanligin cari ve esasli temiri lizinqalan terefinden oz vesaiti hesabina heyata kecirilir Maliyye lizinqi daha cox bir maliyyelesdirme novudur ve musteri terefinden secilen avadanligin lizinq sirketi terefinden yalniz satin alinmasindan ibaretdir Lizinq sirketi alinacaq avadanliq haqqinda hec bir melumata sahib deyil ve hetta cox vaxt alinan avadanliq satici terefinden birbasa musteriye lizinqalana teqdim edildiyi ucun lizinq sirketi avadanligi gormur Sublizinqde lizinqe goturulen avadanliq lizinq sirketinin lizinqverenin raziligi ile lizinqalan terefinden diger muessiselere yeniden lizinqe verile biler Bu zaman sublizinq muqavilesinin muddeti esas lizinq muqavilesinin muddetinden cox ola bilmez Sublizinq muqavilelerinin sertleri de her cehetden maliyye lizinqi muqavilelerinin sertlerine benzeyir Lizinq sirketlerinde lizinq muqavilesinin baglanilmasi ucun asagidaki senedlerin teqdim olunmasi lazimdir Lizinq alan Huquqi sexs olduqda Muessisenin nizamnamesinin sureti VOEN Azerbaycan Respublikasi Vergiler Nazirliyinin Kommersiya huquqi sexslerinin dovlet reyestrinden cixarisi Xususi fealiyyet novleri ucun lazim olan lisenziyalar Tesdiq olunmus balans ve menfeet hesabatlari Bank hesablari haqqinda melumat hesabdan dovriyye barede cixaris Lizinq obyekti haqqinda melumat ve onun texniki gostericileri Huquqi sexsin tesiscilerinin sexsiyyet vesiqelerinin suretleri Muessisenin fealiyyeti haqqinda etrafli melumat Muessisenin direktorunun teyin edilmesi barede emr Muessisenin direktorunun sexsiyyet vesiqesinin sureti Muessisenin tesiscilerinin lizinq alinmasi barede qerari Lizinq alan Ferdi sahibkar olduqda Sexsiyyet vesiqesinin sureti VOEN Gelirleri tesdiq eden senedler Zamin duran sexsin sexsiyyet vesiqesinin sureti Zamin duran sexsin gelirleri barede senedler Menbe https az wikipedia org w index php title Lizinq amp oldid 5405012, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.

Lizinq nədir? Kredit yoxsa Lizinq?

Lizinq iqtisadi leksikona lizinq (ingiliscə “lease” – icarəyə vermək) sözü kimi daxil olmuşdur. Adından da göründüyü kimi burada lizinq münasibəti hər hansı əmlakı icarə əsasında əldə edərək istifadə etməkdir.

Lizinq xidmətinin hazırda daha çox yayılmış növləri 1952-ci illərdən ABŞ-da yaranmağa başladı və bu yeni növ maliyyə xidməti öz üstünlükləri baxımından sürətlə inkişaf etdi.

Qərbi Avropada ilk maliyyə lizinqi xidmətini verən şirkətlər 50-ci illərin sonu, 60-cı illərin əvvəllərində yaranıb. Lakin lizinq əməliyyatlarının statusunun vergi və vətəndaş qanunvericiliyində qeyri-müəyyən olması inkişafın qarşısını alırdı. Yalnız vergi qanunvericiliyində lizinq müqvilələri öz əksini tapdıqdan sonra lizinq əməliyyatlarının inkişaf tempi artdı və 80-ci illərdə onların sayı 40-a yaxın idi.

Artıq 60-cı illərdən etibarən lizinq əməliyyatları Asiya qitəsində də inkişaf etməyə başladı. Hazırda lizinq xidməti üzrə dünya bazarının əsas hissəsi “ABŞ – Qərbi Avropa – Yaponiya” üçbucağında cəmlənib. Qərbi Avropada lizinqverən rolunda bank və onun törəmə şirkətləri tərəfindən idarə olunan ixtisaslaşmış lizinq şirkətləri çıxış edirlər.

Lizinq nədir? Kredit yoxsa Lizinq?

Lizinq nədir?

Lizinqalanın, yəni icarəyə götürənin, icarəyə verənə, yəni əmlakın sahibinə əmlakdan istifadəyə görə ödəmə etdiyi bir razılaşmadır. Lizinq nədir soruşanlar əksər hallarda lizinqi pul krediti ilə səhv salırlar – bu pul krediti deyil, nəqliyyat vasitəsi, avadanlıq və digər əsas vəsaitlərin əldə edilməsi və lizinqalanın istifadəsinə verilməsi üçün lizinqverən tərəfindən həyata keçirilən bir maliyyələşmə mexanizmidir.

Lizinq əməliyyatının tərəfləri lizinqverən, satıcı/təchizatçı və lizinqalandır. Lizinqalanın sifarişi ilə lizinqverənin vəsaiti hesabına əmlak satıcı/təchizatçıdan alınaraq lizinqalanın istifadəsinə verilir. Burada lizinqverən əmlakın qanuni sahibidir, əmlak üzərində sərəncam vermək hüququna malikdir. Lizinqalanın isə müntəzəm ödənişlər müqabilində əmlakdan istifadə etmək və saxlamaq hüququ vardır. Tərəflərin razılaşması və ödənişlərin şərtlərindən asılı olaraq lizinq müqaviləsinin sonunda lizinqalan həmin əmlak üzərində mülkiyyət hüququ qazana bilər.

Lizinq əməliyyatının növləri

• Maliyyə lizinqi – Maliyyə lizinqi ən geniş yayılmış formadır. Maliyyə lizinqində əmlakın uzun müddətli icarəyə verilməsi və müqavilə müddəti sonunda bu əmlakın lizinqalana satılması nəzərdə tutulur (ölkəmizin qanunvericiliyində mülkiyyət hüququ müqavilə sonunda birbaşa olaraq lizinqalana keçir). Maliyyə lizinqində əmlakı adətən müştəri (lizinqalan) seçir və lizinq şirkətinə bu əmlakın alınması üçün sifariş verir. Maliyyə lizinqində əmlak lizinqalanın istifadəsində olduğu üçün adətən əmlakla bağlı fayda və zərər lizinqalana aiddir. Maliyyə lizinqi bir maliyyələşdirmə növüdür və lizinqalan tərəfindən seçilən avadanlığın lizinqverən tərəfindən alınaraq lizinqalanın istifadəsinə verməkdən ibarətdir. Bu növ lizinq xidməti Azərbaycanda geniş tətbiq olunur və ölkə qanunvericiliyinə əsasən bu məhsuldan yalnız vergi ödəyiciləri istifadə edə bilərlər.
• Əməliyyat lizinqi – Əməliyyat lizinqi mülkiyyət hüququ ötürülmədən bir aktivin istifadəsi və istismarı barədə razılaşmadır. Lizinqə verilən predmetlər əmlak, avtomobil, avadanlıq, ağır texnika və s. ola bilər. Əməliyyat lizinqi zamanı götürülən aktivlər əməliyyat xərcləri kimi balans hesabatında qeyd edilə bilər. Lizinqin bu növündə maliyyə lizinqi ilə müqayisədə müqavilə müddəti daha qısa müddətli, lizinq ödənişləri isə maliyyə lizinqinin faiz xərcindən daha çox olur. Adətən dəyəri yüksək olan və lizinqalan tərəfindın qısa müddətə istifadə olunması nəzərdə tutulan əmlaklar əməliyyat lizinqi vasitəsilə əldə edilir.
• Leaseback – Satış və geriyə lizinq. Lizinqalanın maliyyə ehtiyacını qarşılayan ən sərfəli maliyyə xidmətlərindəndir. Belə ki, lizinqalan mülkiyyətində və istifadəsində olan əmlakı lizinq şirkətinə sata və eyni zamanda geriyə lizinqə götürə bilər. Bu zaman lizinqalan həm əmlakı özündə saxlayır, istifadə edir və eyni zamanda digər ehtiyaclarını ödəmək üçün pul vəsaiti əldə edir.

Kredit yoxsa Lizinq? Hansı daha üstündür?

Ehtiyacdan asılı olaraq təbii ki, hər bir məhsulun öz üstünlükləri var. Lakin daha rəqabətli fəaliyyət, mənfəətliliyin artırılması, xərclərin azaldılması, vergi üstünlüyü, kredit riskinin qiymətləndirilməsi, maliyyənin daha asan əldə olunması və s. baxımından lizinqin bəzi üstünlüklərini aşağıda qeyd edə bilərik:

• Ən müasir texnologiyanın tətbiqinə imkan verən, sizin məhsul və xidmətlərinizin keyfiyyətini artıran əmlakı çox rahat şəkildə əldə edirsiniz.
• Lizinq pul vəsaiti yox, əmlakı təqdim edir. Bu zaman ayrılan vəsaitin təyinatı üzrə tam düzgün istifadə edilməsinə əminlik yaranır.
• Lizinq vasitəsilə əmlak əldə edilərkən girov tələbi olmadığından kreditlə müqayisədə bu maliyyə aləti daha asan əldə edilə bilir.
• Lizinq vasitəsilə əldə olunan əmlak ƏDV-dən azaddır.
• Əldə edilən əmlakdan yaranan amortizasiya xərcləri vergi üstünlüyü yaradır.
• Lizinqalan müqaviləyə istənilən zaman xitam verə bilər. Bu zaman o, lizinq obyektinin əldə edilməsi üçün lizinqverən tərəfindən ayrılmış vəsaiti tam şəkildə lizinqverənə ödəməyə borclu deyil.
• Təqdim olunan əmlaklar əsasən idxal olunan əmlak olduğundan ABŞ dollarının bahalaşması zamanı maliyyə itkisi baş vermir. Belə ki, lizinqalan aşağı faizlə vəsait əldə etmək üçün ABŞ dolları seçə bilər. ABŞ dolları bahalaşdığı zaman isə əmlakın dəyərinin qalxmasından yaranan mənfəət lizinqalanın ABŞ dolları üzrə pul öhdəliyindən yaranan zərərdən çoxdur. Nəticədə lizinqalan mənfəət əldə edir və heç bir maliyyə itkisi ilə üzləşmir.
• Lizinqalan əmlakın seçilməsi, əldə edilməsi, ölkəyə gətirilməsi, gömrük rəsmiləşməsi, quraşdırılması, təlimi və s. üzrə peşəkar lizinq mütəxəssislərinin məsləhətlərindən faydalanır və əməliyyat risklərindən azad olur.

Lizinq prossesi:

1. Lizinqalan əldə etmək istədiyi əmlak barədə məlumat verməklə lizinqverənə müraciət edir;
2. Lizinqverən daxil olmuş müraciət üzrə lizinq obyektinin funksionallığı, keyfiyyəti, real bazar dəyəri və lizinqalanın maliyyə vəziyyətini təhlil edərək qərar verir;
3. Lizinq, alqı-satqı müqavilələri bağlanır və lizinqverən əmlakın əldə edilməsini təmin edir;
4. Lizinq obyekti tam işlək və saz vəziyyətdə lizinqalana təhvil verilir;
5. Mümkün riskləri qarşılamaq məqsədilə lizinq obyekti lizinqverən tərəfindən sığortalanır;
6. Qarşılıqlı razılaşma əsasında lizinq ödənişləri qrafiki tərtib olunur və lizinq ödənişləri lizinqalan tərəfindən lizinqverənə ödənilir;
7. Lizinq dövründə lizinq obyekti ilə bağlı yaranan hər hansı problemlə (sığorta hadisəsi, təmir, yoxlanış, sistemin yenilənməsi və s.) bağlı lizinqverən lizinqalana dəstək və məsləhət verir;
8. Lizinq münasibəti başa çatdıqdan sonra əmlak lizinqalanın mülkiyyətinə keçir.

Lizinq vasitəsilə əldə edə biləcəyiniz lakin bunlarla məhdudlaşmayan əmlaklar:

• İstehsalat və emal avadanlıqları;
• Yük və minik avtomobilləri, avtobuslar, xüsusi texnikalar;
• Soyuducu və saxlanc anbarları, anbar avadanlıqları;
• Tibb və kosmetoloji avadanlıqlar;
• Daşınmaz əmlak (qeyri-yaşayış sahələri);
• Tikinti texnikaları;
• İT avadanlıqları;
• Kənd təsərrüfatı texnikaları.

Lizinq

Lizinq icarənin formalarından biri olmaqla maşın-ların, ava­danlıqların, nəqliyyat vasitələrinin və digər maddi dəyərlilərin başqa­la­rı­nın istifadəsinə verilməsi deməkdir. Lizinq əməliyyatları zamanı mül­kiyyətə sahibolma hüququ ilə ondan istifadəetmə hüququ bir-birindən ayrılır.
Lizinq sövdələşmələrində üç tərəf iştirak edir. Ava-danlığı: 1) Istehsal edən firmalar (müəssisələr); 2) Icarəyə verən lizinq şirkətləri; 3) Icarəyə götürən firmalar (müəssi-sələr).
Lizinq əməliyyatları ilə investisiya qoyuluşunu həya-ta keçir­mək üçün müəyyən məbləğdə vəsaitə malik olan hüquqi və fiziki şəxslər məşğul olurlar. Lakin lizinq əməliy-yatları bir qayda olaraq ixtisas­laş­dı­rılmış şirkətlər tərəfin-dən həyata keçirilir.

Lizinq sahibkarlıq fəaliyyətinin formalarından biri kimi inkişaf etmiş ölkələrdə son dövrlərdə geniş yayılmışdır.
Bazar iqtisadiyyatı şəraitində lizinqin köməyilə texnikanı isteh­sal edənlərlə ondan istifadə edənlər arasında sıx əlaqə yaranır. Istifadə olunan bütün avadanlıqların çatışmaz cəhətləri və nöqsanları haqqında məlumatlar isteh-salçı müəssisələrə çatdırılır. Istehsal müəssisələri də öz növ-bələrində bunları nəzərə alaraq avadanlıqlarda olan nöq-sanları ara­dan qaldırır və beləliklə də öz məhsullarının rəqa-bət qabiliyyətini yük­səldirlər.
Lizinq xidməti əmtəələrin alqı-satqısını məhdudlaş-dırsa da, bu prosesdə iştirak edən bütün tərəflər – isteh-salçılar, lizinq şirkətləri və istehlakçılar – üçün sərfəlidir.Bu, onunla əlaqədardır ki, investisiya əm­təələrinin istehsalçıları öz məhsullarını lizinq şirkətlərinə verdiklə­ri­nə görə reklam, bazarın təhlili, alıcının tapılması ilə əlaqədar xərclərdən azad olurlar.

Lizinq şirkətləri isə həmin maşın və avadanlıqları başqalarına icarəyə verməklə mənfəət əldə edirlər. Deməli, lizinq şirkətlərinin əldə etdikləri mənfəətin başlıca mənbəyi icarədən gələn gəlirdir. Lakin bu­nunla yanaşı, lizinq şirkətləri istehsalçılardan, onun məhsulunu iri həcmdə aldığı üçün qiymət güzəştləri, icarə müddəti qurtardıqdan sonra avadanlığın satılmasından əldə edilən gəlirlər hesabına da öz mənfəətini artıra bilir.

Hazırda lizinq xidmətinin geniş yayılmış formaları aşağıda­kılardır: 1) Əməli lizinq; 2) Procekt – Liz; 3) Vendor – Liz; 4) Liz bek; 5) Beynəlxalq lizinq.
Əməli lizinqə avadanlıqlara xidmət göstərilməsi, avtomobil­lə­rin, yaxtaların icarəyə verilməsi, anbar və ev işlərinin görülməsi ilə əla­qədar olaraq qısa müddətli xidmətlər aiddir. Lizinqin bu forması ABŞ və Yaponiyada daha geniş yayılmışdır.
Procekt – Liz həm avadanlıqların uzun müddət icarəyə veril­məsi, həm də icarəçinin istifadə olunan bütün maddi dəyərlilərə kom­pleks xidmət göstərməsi deməkdir.
Lizinqin Vendor – Liz formasında, lizinq şirkətlərinin xaricdə yerləşən satış filialları öz firmalarından aldıqları avadanlıqları ya xarici istehlakçılara icarəyə verir, yaxud da pulu müəyyən müddətdən sonra, yəni möhlətlə ödənilməklə, satır.
Liz – Bek şirkətləri isə hər hansı bir ölkədə yerləşən istehsalçı firmadan nəqd pulla maşın, avadanlıq, dəzgah dəstlərini satın alır, son­radan pulunu möhlətlə ödəmək şərtilə qaytarıb, onun özünə satır.
Beynəlxalq lizinq dedikdə lizinq şirkətinin hər hansı bir ölkə­də­ki firmadan hər hansı bir əmlakı – avadanlıqları, maşınları və i. a. – pul­la satın alıb, digər xarici firmaya uzun müddətə icarəyə verməsi nə­zərdə tutulur.
Lizinq xidməti ilə yanaşı, rentinq xidməti də vardır. Bu, maşın­la­rın, avadanlıqların və digər texnikanın qısa müddətə – adətən bir il müddətinə icarəyə verilməsi deməkdir. Lakin icarədara həmin maşın və avadanlıqları sonradan satın almaq hüququ verilmir. Maşın və ava­dan­lıqların sahibi bir qayda olaraq rentinq cəmiyyətləri olurlar. Həmin cəmiyyətlər müqavilənin qüvvədə olduğu müddətdə maşın və avadan­lıq­lara sahiblik, mülkiyyət hüququnu saxlayır, onların təmirinə xərc çəkir. Lizinqə nisbətən rentinq üzrə icarə haqqı daha çoxdur.