Press "Enter" to skip to content

Скачать книги по арабскому языку. Грамматика (нахву). Морфология (сарф)

Ushbu uslubiy qo`llanma Python dasturlash tilida matematik hisoblash ishlarini dasturlashga bag`ishlangan. Bunda asosiy e’tibor massiv va matritsalar bilan ishlash, ular ustida bajariladigan amallar va funksiyalarni qo`llash, ilmiy grafiklarni yaratish funksiyalari imkoniyatlari bilan tanishish, SciPy paketi funksiyalari imkoniyatlarini o`rganish qaratilgan.

Morfologiya. morfologik xususiyatlar

Ushbu uslubiy qo`llanma Python dasturlash tilida matematik hisoblash ishlarini dasturlashga bag`ishlangan. Bunda asosiy e’tibor massiv va matritsalar bilan ishlash, ular ustida bajariladigan amallar va funksiyalarni qo`llash, ilmiy grafiklarni yaratish funksiyalari imkoniyatlari bilan tanishish, SciPy paketi funksiyalari imkoniyatlarini o`rganish qaratilgan.

Nazariy mexanika

Daraja: Oliy ta`lim Turi: Uslubiy qoʻllanma Til: O`zbek tilida (lot.) Yaratilgan vaqti: 2022-11-14 07:46:55

Mazkur uslubiy ko`rsatma muhandislik yo`nalishlarning sirtqi bo`limida ta’lim olayotgan barcha talabalar uchun mo`ljallangan. Mualliflar sirtqi ta’limda tahsil olayotgan talabalarga nazariy mexanika fanidan topshirishi kerak bo`lgan nazorat ishlarini qanday bajarish kerakligini o`rgatshini maqsad qilib ish yuritilgan.

Nazariy mexanika

Daraja: Oliy ta`lim Turi: Uslubiy qoʻllanma Til: O`zbek tilida (lot.) Yaratilgan vaqti: 2022-11-14 07:46:46

Mazkur uslubiy ko`rsatma muhandislik yo`nalishlarning 60730300-Qurilish (bino va inshootlarni loyihalash, qurilish) yo`nalishi talabalari bo`limida ta’lim olayotgan barcha talabalar uchun mo`ljallangan.

Fundamentals of scientific research and innovation

Daraja: Oliy ta`lim Turi: Oʻquv-uslubiy majmua Til: Ingliz tilida Yaratilgan vaqti: 2022-11-14 07:45:59

In a market economy, there is a radical restructuring of science associated with the creation of competitive products, the transformation of science into the leading force of material production. The need for a scientific approach in the production of goods, economics and politics, the management environment and the education system forces science to develop at a faster pace than any other field of activity.

Oila tibbiyoti

Daraja: Oliy ta`lim Turi: Oʻquv-uslubiy majmua Til: O`zbek tilida (lot.) Yaratilgan vaqti: 2022-11-14 07:42:58

Ushbu fan respublikadagi sog`liqni saqlash tizimida o`tkazilayotgan islohotlar kesimida muhim ahamiyatiga ega. Sog`liqni saqlash birlamchi bo`g`iniga alohida e’tibor berilishi va umumiy amaliyot shifokori (pediatr) tizimini rivojlantirish nuqtai nazaridan bu fanning ahamiyati oshib bormoqda. SHu munosabat bilan ushbu dastur birlamchi bo`g`inda keng tarqalgakasalliklarni oldini olish, kechishi, davolashi va reabilitatsiya o`tkazishni qamrab oladi.

Новый

Жиззах вилоятида туристик дестинацияларни ташкил этишнинг ҳудудий жиҳатлари

Daraja: Oliy o`quv yurtidan keyingi ta`lim Turi: Avtoreferat Nashr etilgan yili: 2022 Til: Rus tilida,O`zbek tilida (kir.),Ingliz tilida Yaratilgan vaqti: 2022-11-14 07:58:58

Тадқиқотнинг мақсади Жиззах вилоятида туризм дестинацияларини ҳудудий ташкил этиш имкониятлари ва салоҳиятини аниқлаш, улардан самарали фойдаланиш бўйича таклиф-тавсиялар ҳамда ривожлантиришнинг ҳудудий жиҳатларини ишлаб чиқишдан иборат.

Таълим муассасаси раҳбарининг бошқарув фаолиятида соғлом ва ижодий муҳитни яратиш механизмларини такомиллаштириш

Daraja: Oliy o`quv yurtidan keyingi ta`lim Turi: Avtoreferat Nashr etilgan yili: 2022 Til: Rus tilida,O`zbek tilida (kir.),Ingliz tilida Yaratilgan vaqti: 2022-11-14 07:58:49

Тадқиқотнинг мақсади таълим муассасаси раҳбарининг бошқарув фаолиятида соғлом ва ижодий муҳитни яратиш механизмларини такомиллаштиришга доир таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.

Ишлаб чиқариш таълими усталарининг касбий компетентлигини ривожлантириш

Daraja: Oliy o`quv yurtidan keyingi ta`lim Turi: Avtoreferat Nashr etilgan yili: 2022 Til: Rus tilida,O`zbek tilida (kir.),Ingliz tilida Yaratilgan vaqti: 2022-11-14 07:58:42

Тадқиқотнинг мақсади профессионал таълим муассасалари ишлаб чиқариш таълими усталарини тайёрлаш ва малакасини ошириш жараёнида уларнинг касбий компетентлигини ривожлантириш методикасини такомиллаштиришдан иборат.

Eliptik qismi yuqori tartibli bo`lgan kasr tartibli xususiy hosilali differensial tenglamalar uchun to`g`ri va teskari masalalar

Daraja: Oliy o`quv yurtidan keyingi ta`lim Turi: Avtoreferat Nashr etilgan yili: 2022 Til: Rus tilida,Ingliz tilida,O`zbek tilida (lot.) Yaratilgan vaqti: 2022-11-14 07:58:34

Tadqiqot maqsadi ixtiyoriy elliptik operatorli xususiy hosilali va kasr tartibli xususiy hosilali tenglamalar uchun to`g`ri va teskari masalalarning yechimi mavjud va yagonaligini ko`rsatishdan iborat.

Саноат корхоналари ривожланишининг инновацион стратегияларини такомиллаштириш

Daraja: Oliy o`quv yurtidan keyingi ta`lim Turi: Avtoreferat Nashr etilgan yili: 2022 Til: Rus tilida,O`zbek tilida (kir.),Ingliz tilida Yaratilgan vaqti: 2022-11-14 07:49:28

Тадқиқoтнинг мақсади саноат корхоналари, хусусан фармацевтика саноати ривожланишининг инновацион стратегияларини такомиллаштириш бўйича илмий таклиф ва амалий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.

Скачать книги по арабскому языку. Грамматика (нахву). Морфология (сарф).

Данное учебное пособие предназначено для лиц, изучающих арабский язык на различных этапах обучения. Оно содержит комментарии к книге по одному из разделов арабской грамматики «аль-Изиййу фи ат-тасрифи» (морфология). Эта работа является достаточной основой для осмысленного изучения морфологии арабского языка. Учебное пособие разделено на уроки и дополнено комментариями, упражнениями и вопросами для проверки и закрепления полученных знаний, что серьезно облегчает изучающим морфологию поэтапно освоить ее. В конце учебника даются таблицы и схемы.

8) Тасриф аль-Ъиззи на русском и ингушском языках (словообразование в арабском языке)

Просмотров: 11 626

Похожие новости

Имам грамматики — Абу Бишр Сибавейхи Аль-Басри

Скачать книгу шейха Саида Рамадана аль-Буты (рахимахуллах) «Путь размечен. Отказ от мазхабов — опаснейшее из нововведений, угрожающих исламскому шариату».

الرد على من اتبع غير المذاهب الأربعة

Науки об арабском языке

2 комментария

Куфий 05.10.2017 в 4:58 дп

Особенности пород трехбуквенного глагола
خَصَائِصُ الأَفْعَالِ الثُّلاَثِيَّةِ المَزِيدَةِ
Каждая из перечисленных пород трехбуквенного глагола имеет свои особенности в силу морфологической структуры:
I فَعَلَ. Вторая коренная буква трёхбуквенного первообразного глагола может иметь все три огласовки: فَعَلَ, فَعِلَ, فَعُل
Глагол формулы فَعَلَ может быть как переходным (например:
ضَرَبَ (и) бить),
так и непереходным
(например: جَلَسَ(и) сидеть).
Глагол формулы فَعِلَ в большинстве случаев бывает непереходным (например: فَرِحَ (а) радоваться), реже – переходным (например:
حَسِبَ (и) считать).
Глагол формулы فَعُلَ бывает только непереходным и указывает на постоянно присущее качество. Например:
كَبُرَ (у) быть большим
صَغُرَ (у) быть маленьким
كَرُمَ (у) быть благородным
II فَعَّلَ. Глагол этой породы
а) указывает на тот же смысл, что и первообразная форма, но его действие многократно или более интенсивно. Например:
قَطَعَ (а) рубить, резать قَطَّعَ рубить на куски
كَسَرَ (и) разбивать كَسَّرَ разбивать вдребезги
б) придает непереходному глаголу переходность. Например:
حَزِنَ (а) печалиться حَزَّنَ опечалить
هَدَأَ (а) успокаиваться هَدَّأَ успокаивать
دَرَسَ (а) учиться دَرَّسَ учить
в) имеет значение «считать кем-либо». Например:
كَفَرَ (у) быть неверным كَفَّرَ считать неверным
كَذَبَ (и) лгать كَذَّبَ считать лжецом
г) имеет значение «превращать в кого-либо»
تَرَّكَ превращать в турка, отуречивать
عَرَّبَ превращать в араба, арабизировать
رَوَّسَ превращать в русского, русифицировать
III فَاعَلَ. Глагол этой породы бывает всегда переходным и имеет такое прямое дополнение, которое выполняет аналогичное действие по отношению к действующему лицу. Например:
قَاتَلَ زَيْدٌ عَلِيّاً Зейд воюет с Али (Али, в свою очередь, также воюет с Зейдом)
IV أَفْعَلَ. Глагол этой породы превращает непереходный глагол в переходный. Например:
خَرَجَ (у) выходить أَخْرَجَ выводить
Если первообразный глагол является переходным, то при образовании из него IV породы он обретает двойную переходность.
Например:
عَلِمَ (а) знать أَعْلَمَ давать знать, сообщать кому-либо что-либо
V تَفَعَّلَ. Глагол этой породы
а) является возвратным по отношению к однокоренному глаголу II породы. Например:
عَلَّمَ учить Š تَعَلَّمَ учиться
б) иногда бывает переходным. Например:
تَقَبَّلَ принимать
в) указывает на выполнение чего-либо с усердием, старанием. Например:
تَعَبَّدَ усердно поклоняться, блюсти благочестие
VIتَفَاعَلَ . Глагол этой породы
а) выражает какое-либо совместное действие. В этом случае его действующим лицом не может быть имя единственного числа. Например:
تَضَارَبَ زَيْدٌ وَأَحْمَدُ Подрались Зейд и Ахмад
б) имеет значение «притворяться кем-либо». Например:
مَاتَ умирать تَمَاوَتَ притворяться мёртвым
مَرِضَ (а) болеть تَمَارَضَ притворяться больным
в) указывает на действие, которое совершается постепенно. Например:
تَرَاكَمَ собираться, постепенно копиться
г) в редких случаях бывает переходным. Например:
تَنَاوَلَ затрагивать (тему, проблему); принимать (пищу)
VIIاِنْفَعَلَ .
Глагол этой породы бывает всегда непереходным и возвратным. Например:
اِنْكَسَرَ разбиваться
اِنْدَمَجَ ассимилироваться
VIIIاِفْتَعَلَ .
Глагол этой породы может быть и переходным, и непереходным. Например:
اِحْتَرَمَуважать (переходный)
اِبْتَعَدَ удаляться (непереходный)
IX اِفْعَلَّ.
Глагол этой породы бывает всегда непереходным и указывает на цвет или дефект. Например:
اِحْمَرَّ краснеть
اِعْوَجَّ быть кривым
X اِسْتَفْعَلَ.
Глагол этой породы
а) указывает на требование. Например:
اِسْتَفْسَرَ требовать разъяснения
اِسْتَعْلَمَ требовать информации, справляться
б) имеет значение «считать кем-либо, чем-либо, каким-либо». Например:
اِسْتَبْعَدَ считать далеким, невозможным
اِسْتَحْسَنَ считать хорошим
в) может быть возвратным. Например:
اِسْتَيْقَظَ проснуться
اِسْتَسْلَمَ сдаваться
Остальные пять пород трёхбуквенного глагола (так называемые «мертвые породы») используются крайне редко, поэтому ограничимся анализом первых десяти пород.
Упомянутые породы могут образовываться как из правильных, так и из неправильных первообразных глаголов. Например:
اِقْتَضَى требовать (VIII порода).
Образуется от недостаточного глагола قَضَى (и) судить تَقَوَّلَ наговаривать (на кого-либо عَلَى) (V порода). Образуется от пустого глагола قَالَ (у) сказать
تَوَضَّأَ совершать омовение (V порода). Образуется от подобноправильного глагола وَضُؤَ быть чистым
Иногда бывает трудно найти смысловую связь между первообразным глаголом и его производным. Это связано с тем, что глаголы на протяжении всей истории языка претерпевают изменения, приобретая новые значения или утрачивая старые, так что производность породы – понятие чисто морфологическое. Что касается смысла производного глагола, то он может быть почти обособленным. Например:
ضَرَبَ (и) бить أَضْرَبَ оставлять (что عَنْ )
كَلِبَ (а) быть бешенным, болеть бешенством كَلَّبَ дрессировать
Упражнения для закрепления
1) Переведите с помощью словаря следующие глаголы и выучите их. Определите их породу и особенность:
قَبُحَ __________________________________________________
سَقَطَ __________________________________________________
سَمِعَ __________________________________________________
ذَبَّحَ __________________________________________________
نَصَّرَ __________________________________________________
فَسَّقَ __________________________________________________
نَكَّرَ __________________________________________________
كَاتَبَ __________________________________________________
عَانَقَ __________________________________________________
أَنْطَقَ __________________________________________________
أَسْقَطَ __________________________________________________
تَكَلَّفَ __________________________________________________
تَحَسَّنَ __________________________________________________
تَطَلَّبَ __________________________________________________
تَشَاتَمَ __________________________________________________
تَظَاهَرَ __________________________________________________
اِنْتَقَلَ __________________________________________________
اِنْدَرَسَ __________________________________________________
اِرْتَعَدَ __________________________________________________
اِلْتَقَمَ __________________________________________________
اِبْيَضَّ __________________________________________________
اِسْتَعْبَدَ __________________________________________________
اِسْتَخْرَجَ __________________________________________________
2) Переведите текст и найдите в нем глаголы. Определите их породу и особенность:
اِسْتَيْقَظَ رُسْلاَنُ فِي السَّاعَةِ السَّادِسَةِ فَأَيْقَظَ أَخَاه الصَّغِيرَ فَتَوَضَّأَ. ثُمَّ خَرَجَ إِلَى الْمَسْجِدِ لِيَقْرَأَ الْقُرآنَ وَيَدْعُوَ وَيُصَلِّيَ صَلاَةَ الْفَجْرِ فِي الْجَمَاعَةِ. فِي السَّاعَةِ السَّادِسَةِ وَالنِّصْفِ أَذَّنَ مُؤَذِّنٌ للصَّلاَةِ فَبَدَأَ الرِّجَالُ يَجْتَمِعُونَ. بَعْدَ الإِقَامَةِ قَامَ الرِّجَالُ للصَّلاَةِ فَافْتَتَحَ الإِمَامُ الصَّلاَةَ بِالْفَاتِحَةِ ثُمَّ قَرَأَ سُورَةَ الْفِيلِ. بَعْدَ الصَّلاَةِ قَابَلَ رُسْلاَنُ صَدِيقَهُ حَمْزَةَ فَتَعَانَقَا الرَّجُلاَنِ مِنْ سُرُورٍ. تَكَلَّمَ رُسْلاَنُ وَحَمْزَةُ طَوِيلاً عَنِ الْإِسْلاَمِ وَ الْمُسْلِمِينَ. بَعْدَ نِصْفِ السَّاعَةِ احْمَرَّتْ سَمَاءُ الْمَشْرِقِ فَبَدَأَتِ الشَّمسُ تَطْلُعُ. تَعَانَقَ الصَّدِيقَانِ ثَانِيَةً فَانْطَلَقَ رُسْلاَنُ إِلَى بَيْتِهِ وَبَقِيَ حَمْزَةُ فِي الْمَسْجِدِ لِيُدَرِّسَ الْأَطْفَالَ التَّجْوِيدَ.
3) Образуйте подходящую по смыслу породу от следующих глаголов:
كَبُرَ (у) быть большим ___________________ делать большим, увеличивать
لَعَنَ (а) проклинать ________________________ проклинать друг друга
حَرُمَ (у) быть священным, запретным _________ делать священным, запретным
وَقَفَ (и) остановиться ______________________ требовать остановиться
عَكَسَ (и) отражать _______________________ отражаться
جَلَسَ (и) сидеть _________________________ сажать Ответить

Куфий 05.10.2017 в 4:59 дп

Слова в арабском языке делятся на 3 вида:
1) اسم Имя — то что имеет самостоятельный смысл и то, что не связано со временем.
Например : مكة (Мекка) — название города имеет смысл, но сам город не связан с временем.
2) فعل Глагол — то, что имеет самостоятельный смысл и то, что связано со временем.
Например: يخرج (Он выходит) — имеет смысл и указывает на настоящее время.
3) حرف Частица — то что не имеет самостоятельный смысл.
Например: في . Он не имеет конкретного смысла пока не будет использован в сочетании с другим словом.
Некоторые ученные по грамматике утверждают, что есть четвертый вид слов который называется خالفة — это اسم فعل
Например: صه (Молчи!). اسم فعل — لفظ ناب عن الفعل ، في معناه واستعماله ، غير متأثر بالعوامل الداخلة على الفعل ، مفيدا للكثرة والتوكيد ينقسم اسم الفعل من حيث الصياغة إلى 3 أقسام:
— اسم فعل مرتجل
— اسم فعل منقول
— اسم فعل معدول
ومن حيث الزمن إلى 3 أقسام:
— اسم فعل ماض
— اسم فعل مضارع
— اسم فعل أمر أوضح المسالك لابن هشام Ответить

Morfologiya (tilshunoslik) – Morphology (linguistics)

Yilda tilshunoslik, morfologiya ( / m .r ˈ f ɒ l ə dʒ men / [1] ) so’zlarni, ularning qanday shakllanishini va shu tildagi boshqa so’zlar bilan aloqalarini o’rganadi. [2] [3] Bu kabi so’zlarning tuzilishini va so’zlarning qismlarini tahlil qiladi borib taqaladi, ildiz so’zlar, prefikslar va qo’shimchalar. Morfologiya ham qaraydi nutq qismlari, intonatsiya va stress va yo’llari kontekst so’zning talaffuzi va ma’nosini o’zgartirishi mumkin. Morfologiya farq qiladi morfologik tipologiya, bu so’zlarning ishlatilishiga qarab tillarning tasnifi, [4] va leksikologiya, bu so’zlarni o’rganish va ular tilning so’z boyligini qanday tashkil etish. [5]

So’zlar bilan birga klitika, odatda, eng kichik birliklari sifatida qabul qilinadi sintaksis, aksariyat tillarda, hammasi bo’lmasa ham, ko’p so’zlarni boshqa so’zlar bilan umumiy tarzda tavsiflaydigan qoidalar bilan bog’lash mumkin grammatika o’sha til uchun. Masalan, Ingliz tili ma’ruzachilar so’zlarni tan olishadi it va itlar bilan chambarchas bog’liq, faqat tomonidan farqlanadi ko’plik morfema “-s”, faqat topilgan bog’langan ga ot iboralari. Ingliz tilida so’zlashuvchilar, a fuzion til, ushbu munosabatlarni ingliz tili qoidalarini tug’ma bilishlari bilan tan oling so’z yasalishi. Ular intuitiv ravishda shunday xulosaga kelishadi it ga itlar kabi mushuk ga mushuklar; va shunga o’xshash tarzda, it ga it ovlovchi kabi taom ga idish yuvish mashinasi. Aksincha, Klassik xitoy deyarli faqat bog’lanmagan morfemalardan (“erkin” morfemalardan) foydalangan holda va juda kam morfologiyaga ega. so’zlar tartibi ma’no etkazish. (Ko’p so’zlar zamonaviy Standart xitoy [“Mandarin”], ammo birikmalar va eng ko’p ildizlar bog’langan.) Bular til morfologiyasini ifodalovchi grammatikalar sifatida tushuniladi. Notiq tomonidan tushunilgan qoidalar so’zlarning ular foydalanadigan tildagi kichik birliklardan shakllanishida va ushbu kichik birliklarning nutqda o’zaro ta’sirida muayyan qonuniyatlarni yoki qonuniyatlarni aks ettiradi. Shu tarzda, morfologiya – bu tilshunoslikning tillar ichida va ular bo’ylab so’z yasash qonuniyatlarini o’rganadigan va shu tillarda so’zlashuvchilarning bilimlarini modellashtiradigan qoidalarni shakllantirishga harakat qiladigan bo’limi.

Fonologik va orfografik asosiy so’z va uning kelib chiqishi o’rtasidagi o’zgartirishlar qisman bo’lishi mumkin savodxonlik ko’nikmalar. Tadqiqotlar shuni ko’rsatdiki, fonologiya va orfografiyada modifikatsiyaning mavjudligi morfologik jihatdan murakkab so’zlarni tushunishni qiyinlashtiradi va tayanch so’z va uning kelib chiqishi o’rtasida modifikatsiyaning yo’qligi morfologik jihatdan murakkab so’zlarni tushunishni osonlashtiradi. Morfologik jihatdan murakkab so’zlarni tarkibiga tayanch so’z kiritilganda osonroq tushuniladi. [6]

Polisintetik tillar, kabi Chukchi, ko’plab morfemalardan tashkil topgan so’zlarga ega. Chukchi so’zi, masalan, “boshim og’ritdi” degan ma’noni anglatuvchi “tameyŋelevtpγtatish” sakkizta morfemadan iborat. t-ə-meyŋ-ə-levt-pəγt-ə-rken bo’lishi mumkin yaltiroq. Bunday tillarning morfologiyasi har biriga imkon beradi undosh va unli deb tushunish kerak morfemalar, tilning grammatikasi esa har bir morfemadan foydalanish va tushunishni bildiradi.

Morfemalarda yuzaga keladigan tovush o’zgarishlari bilan bog’liq bo’lgan intizom morfofonologiya.

Mundarija

  • 1 Tarix
  • 2 Asosiy tushunchalar
    • 2.1 Leksemalar va so’z shakllari
      • 2.1.1 Prosodik so’z va morfologik so’z
      • 3.1 Morfemaga asoslangan morfologiya
      • 3.2 Leksemaga asoslangan morfologiya
      • 3.3 So’zga asoslangan morfologiya

      Tarix

      Morfologik tahlil tarixi boshlangan qadimgi hind tilshunos Pokini, ning 3.959 qoidalarini kim tuzgan Sanskritcha matndagi morfologiya Aadhāyī yordamida okrug grammatikasi. Yunon-rim grammatik ananasi morfologik tahlil bilan ham shug’ullangan. [7] Arabcha morfologiya bo’yicha tadqiqotlar, Marā al-arwāḥ va Amad b. ‘Alī Mas‘ūd, kamida milodiy 1200 yilga tegishli. [8]

      “Morfologiya” lingvistik atamasi tomonidan yaratilgan Avgust Shleyxer 1859 yilda. [a] [9]

      Asosiy tushunchalar

      Leksemalar va so’z shakllari

      Prosodik so’z va morfologik so’z

      1. ayblov holati shaxsga nimadir qilinganligini belgilaydi.
      2. aniqlovchilar “the”, “this”, “that” kabi so’zlardir.
      3. “tushunchasiburilish “bu munozaraga aloqador bo’lmagan nazariy tuzilishdir.)

      Ya’ni, Kvakvalaning ma’ruzachisiga, jumla tarkibida “ot-suvter” yoki “uning-klubi bilan” o’rniga “so’zlari” mavjud emas markerlar –men-da ( PIVOT -‘the ‘), “odam” ga ishora qilib, ismga emas bgwaneme (“odam”) lekin fe’lga; markerlar –b-a ( Aybdor -the ‘) suvsiz, biriktiring bgwaneme o’rniga q’asa (‘otter’) va boshqalar. Boshqacha qilib aytganda, Kvakvalaning ma’ruzachisi jumlani quyidagi fonologik so’zlardan iborat deb bilmaydi:

      kwixʔid i-da-bgwanəma χ-a-q’asa s-ismen-talwagwayu

      PIVOT-the-man odammen u bilan samimiy urishmen-klub

      Ushbu mavzu bo’yicha markaziy nashr – bu yaqinda Dikson va Ayxenvald tomonidan tahrir qilingan (2007) jild bo’lib, unda turli xil amazonik, avstraliyalik aborigen, kavkaz, eskimo, hind-evropa, mahalliy shimoliy qismlarda “so’z” ning prosodik-fonologik va grammatik ta’riflari o’rtasidagi nomuvofiqlikni ko’rib chiqildi. Amerika, G’arbiy Afrika va imo-ishora tillari. Ko’rinishidan, turli xil tillarda gibrid lisoniy birlik ishlatilgan klitik, mustaqil so’zlarning grammatik xususiyatlariga ega, ammo prosodik -fonologik erkinlikning etishmasligi bog’langan morfemalar. Klitikalarning oraliq holati lingvistik nazariyaga katta qiyinchilik tug’diradi. [ iqtibos kerak ]

      So‘z yasalishiga qarshi chiqish

      Leksema tushunchasini hisobga olgan holda morfologik qoidalarni ikki turini ajratish mumkin. Ba’zi morfologik qoidalar bir xil leksemaning turli shakllariga taalluqlidir; boshqa qoidalar esa turli xil leksemalarga tegishli. Birinchi turdagi qoidalar burilish qoidalari Ikkinchi turdagi qoidalar so’z yasalishi. [12] Inglizcha ko’plik avlodi itlar dan it birikma iboralar va shunga o’xshash so’zlar esa fleksion qoidadir it ovlovchi yoki idish yuvish mashinasi so’z yasalishiga misollardir. Norasmiy ravishda so’z yasash qoidalari “yangi” so’zlarni (aniqrog’i, yangi leksemalarni) tashkil qiladi, fleksiya qoidalari esa “bir xil” so’zning (leksemaning) variant shakllarini beradi.

      Burilish va so’z yasalishi o’rtasidagi farq umuman aniq emas. Tilshunoslar berilgan qoidani fleksiya yoki so’z yasalishi deb bir fikrga kela olmaydigan ko’plab misollar mavjud. Keyingi bo’lim ushbu farqni aniqlab olishga harakat qiladi.

      So’z yaratish – bu ikkita to’liq so’zni birlashtiradigan jarayon, fleksiya bilan siz qo’shimchani ba’zi fe’l bilan birlashtirib, uning shaklini gapning mavzusiga o’zgartirishingiz mumkin. Masalan: hozirgi noaniqlikda biz “go” mavzusini I / we / you / they va ko’plikdagi otlar bilan ishlatamiz, uchinchi shaxs birliklari (u / u) va biz ishlatadigan birlik ismlari uchun “ketadi”. Shunday qilib, bu “-es” fleksion marker bo’lib, uning mavzusi bilan mos kelish uchun ishlatiladi. Yana bir farq shundaki, so’zni shakllantirishda, natijada paydo bo’lgan so’z, uning asl so’zidan farq qilishi mumkin grammatik kategoriya fleksiya jarayonida so’z hech qachon grammatik kategoriyasini o’zgartirmaydi.

      So’z yasalish turlari

      Asosiy maqola: So’zni shakllantirish

      Morfologik so’z yasashning ikkita asosiy turi o’rtasida yana bir farq bor: hosil qilish va birikma. Murakkablashish – bu so’zning shakllanish jarayoni bo’lib, u to’liq so’z shakllarini bitta qo’shma shaklga birlashtirishni o’z ichiga oladi. It tutuvchishuning uchun ham, ikkalasi kabi, birikma it va tutuvchi o’z-o’zidan to’liq so’z shakllari, ammo keyinchalik bitta shaklning qismlari sifatida ko’rib chiqiladi. Derivatsiya o’z ichiga oladi yopishtirish mavjud leksemalarga bog’langan (ya’ni mustaqil bo’lmagan) shakllar, bu orqali affiks qo’shilishi yangi leksemani keltirib chiqaradi. So’z mustaqil, masalan, so’zdan kelib chiqqan qaram bo’lgan prefiks yordamida ichida, esa qaram bo’lgan o’zi fe’ldan kelib chiqqan bog’liq. Shuningdek, qirqish jarayonida so’zning bir qismi olib tashlanib, yangisini hosil qilish uchun so’z birikmasi mavjud bo’lib, unda har xil so’zlarning ikki qismi bir-biriga aralashtirilgan aralashma, yangi so’zning har bir harfi ma’lum bir belgini bildiradi. vakolatxonadagi so’z, ya’ni Shimoliy Atlantika Shartnomasi Tashkiloti uchun NATO, bir tildan so’zlar olingan va boshqa tilda ishlatilgan qarz olish va nihoyat yangi ob’ekt yoki tushunchani ifodalash uchun yangi so’z yaratilgan tangalar. [13]

      Paradigmalar va morfosintaksis

      Tilshunos paradigma – berilgan leksema bilan bog`liq bog`liq so`z shakllarining to`liq majmuasi. Paradigmalarga tanish bo’lgan misollar kelishiklar fe’llari va pasayish ismlar. Shuningdek, leksemaning so’z shakllarini jadvallarga ajratish, ularni kabi umumiy fleksion toifalarga ko’ra tasniflash vaqt, jihat, kayfiyat, raqam, jins yoki ish, shunday tashkil qiladi. Masalan, ingliz tilidagi shaxs olmoshlari kategoriyalaridan foydalangan holda jadvallarga ajratish mumkin shaxs (birinchi, ikkinchi, uchinchi); raqam (birlik va ko’plik); jins (erkak, ayol, neytral); va holat (nominativ, oblik, genitiv).

      Paradigmalarga so’z shakllarini guruhlash uchun ishlatiladigan fleksion kategoriyalar o’zboshimchalik bilan tanlanishi mumkin emas; ular belgilashga tegishli toifalar bo’lishi kerak sintaktik qoidalar tilning. Shaxs va raqam ingliz tilidagi paradigmalarni aniqlash uchun ishlatilishi mumkin bo’lgan toifalardir, chunki ingliz tilida shunday mavjud grammatik kelishuv gapdagi fe’lning sub’ektning shaxsiga va soniga mos keladigan fleksion shaklda ko’rinishini talab qiladigan qoidalar. Shuning uchun ingliz tilining sintaktik qoidalari o’rtasidagi farq haqida g’amxo’rlik qiladi it va itlar, chunki bu ikki shakl orasidagi tanlov fe’lning qaysi shakli ishlatilishini aniqlaydi. Biroq, o’rtasidagi farq uchun sintaktik qoida yo’q it va it ovlovchi, yoki qaram bo’lgan va mustaqil. Birinchi ikkitasi ismlar, ikkinchisi esa sifatlar.

      Fleksiya va so`z yasalishining muhim farqi shuki, leksemalarning so`z shakllari sintaktik qoidalar talablari bilan belgilanadigan paradigmalarga birlashtirilib, so`z yasalishi uchun mos sintaktik qoidalar mavjud emas. Sintaksis va morfologiya o’rtasidagi o’zaro bog’liqlik “morfosintaksis” deb nomlanadi va so’zning shakllanishi yoki birikmasi bilan emas, balki o’zini fleksiya va paradigmalar bilan bog’liq.

      Allomorfiya

      Yuqorida morfologik qoidalar quyidagicha tavsiflangan o’xshashliklar so’z shakllari orasida: it ga itlar kabi mushuk ga mushuklar va kabi taom ga idishlar. Bunday holda, o’xshashlik so’zlarning shakliga ham, ularning ma’nosiga ham tegishli: har bir juftlikda birinchi so’z “X ning bittasi” degan ma’noni anglatadi, ikkinchisi esa “ikkitasi yoki undan ko’pi X” va farq har doim ham ko`plik shakli -s (yoki -es) ikkinchi so’zga qo’shilib, birlik va ko’plik birliklari o’rtasidagi asosiy farqni ko’rsatmoqda.

      Morfologiyaning eng katta murakkablik manbalaridan biri shundaki, ma’no va shakl o’rtasidagi ushbu yakka muvofiqlik tildagi har bir holatga deyarli tatbiq etilmaydi. Ingliz tilida o’xshash so’z shakllari mavjud ho’kiz / ho’kiz, g’ozlar / g’ozlarva qo’ylar / qo’ylar, bu erda birlik va ko’plik o’rtasidagi farq odatiy naqshdan chiqib ketadigan tarzda yoki umuman signal berilmagan tarzda ishora qilinadi. Hatto holatlar muntazam ravishda ko’rib chiqiladi, masalan -s, shunchalik oddiy emas; The -s yilda itlar kabi talaffuz qilinmaydi -s yilda mushuklar; kabi ko‘plik shaklida idishlar, oldidan unli qo’shiladi -s. Xuddi shu farqni “so’z” ning muqobil shakllari bilan amalga oshiradigan holatlar tashkil etadi allomorfiya. [14]

      Fonologik qoidalar qaysi tovushlar bir-birining yonida tilda paydo bo’lishi mumkinligiga chek qo’yadi va morfologik qoidalar ko’r-ko’rona qo’llanilganda, ko’pincha fonologik qoidalarni buzadi, natijada ushbu tilda taqiqlangan ovozli ketma-ketliklar paydo bo’ladi. Masalan, ning ko‘pligini hosil qilish uchun taom ilova qilish orqali -s so’zning oxirigacha shaklga olib keladi * [dɪʃs] , bunga ruxsat berilmagan fonotaktika ingliz tili. So’zni “qutqarish” uchun ildiz va ko’plik belgisi orasida unli tovush qo’shiladi va [dɪʃɪz] natijalar. Shunga o’xshash qoidalar -s yilda itlar va mushuklar: bu oldingi ovozning sifatiga (ovozli va ovozsiz) bog’liq fonema.

      Leksik morfologiya

      Leksik morfologiya – morfologiyaning leksika, morfologik jihatdan o’ylab topilgan leksemalar bir tilda. Shunday qilib, u birinchi navbatda so’z shakllanishi bilan bog’liq: derivatsiya va birikma.

      Modellar

      Morfologiyaga uchta asosiy yondashuv mavjud va ularning har biri yuqoridagi farqlarni turli yo’llar bilan olishga harakat qiladi:

      • Element va kelishuv yondashuvidan foydalanadigan morfemaga asoslangan morfologiya.
      • Odatda predmet va jarayon yondashuvidan foydalanadigan leksemaga asoslangan morfologiya.
      • Odatda so’z va paradigma yondashuvidan foydalanadigan so’zlarga asoslangan morfologiya.

      Ushbu ro’yxatdagi har bir elementdagi tushunchalar o’rtasida ko’rsatilgan assotsiatsiyalar juda kuchli bo’lsa-da, ular mutlaq emas.

      Morfemaga asoslangan morfologiya

      “Mustaqil” so’zining morfemaga asoslangan morfologiya daraxti

      Morfemaga asoslangan morfologiyada so’z shakllari kelishik sifatida tahlil qilinadi morfemalar. Morfema tilning minimal mazmunli birligi sifatida ta’riflanadi. Kabi bir so’z bilan aytganda mustaqil ravishda, morfemalar deyiladi ichida, de-, pend, – kirdiva -ly; pend (bog’langan) ildiz va boshqa morfemalar, bu holda, hosila qo’shimchalaridir. [d] Kabi so’zlarda itlar, it bu ildiz va -s fleksion morfema. Eng sodda va eng sodda ko’rinishida so’z shakllarini tahlil qilishning “element va tartib” deb nomlangan usuli, so’zlarni xuddi bir-birining ortidan qo’yilgan morfemalardan yasalgandek tutadi (“)birlashtirilgan “) ipdagi munchoqlar kabi. So’nggi va murakkab yondashuvlar, masalan taqsimlangan morfologiya, morfema haqidagi g’oyani saqlab qolish uchun izlanishlar, o’xshashlik va o’xshashlik nazariyalari va shunga o’xshash yondashuvlar uchun muammoli ekanligi isbotlangan o’xshash bo’lmagan, o’xshash va boshqa jarayonlarga mos keladi.

      Morfemaga asoslangan morfologiya uchta asosiy aksiomani taxmin qiladi: [15]

      • Bodoin “Yakka morfema” gipotezasi: Ildiz va affikslar morfemalar bilan bir xil maqomga ega.
      • Bloomfield Morfema gipotezasining “ishora bazasi”: morfemalar sifatida ular ikkala (fonologik) shakl va ma’noga ega bo’lganligi sababli ular dualistik belgilar.
      • Bloomfield-ning “leksik morfema” gipotezasi: morfemalar, affikslar va ildizlar bir xil leksikada saqlanadi.

      Morfemaga asoslangan morfologiya ikkita ta’mga ega, biri Bloomfieldian [16] va bitta Hockettian. [17] Bloomfield uchun morfema ma’noga ega minimal shakl bo’lgan, ammo o’zi ma’noga ega bo’lmagan. [ tushuntirish kerak ] Hockett uchun morfemalar “shakl elementlari” emas, balki “ma’no elementlari” dir. Uning uchun kabi allomorflardan foydalangan holda morfema ko’pligi mavjud -s, – az va -ren. Ko’p morfemaga asoslangan morfologik nazariya doirasida ikkala qarash tizimsiz ravishda aralashtiriladi, shuning uchun yozuvchi “morfema ko’pligi” va “morfemaga murojaat qilishi mumkin. -s“shu jumla bilan.

      Leksemaga asoslangan morfologiya

      Leksemaga asoslangan morfologiya odatda element va jarayon yondashuvi deb ataladi. So’z shaklini ketma-ketlikda joylashtirilgan morfemalar to’plami sifatida tahlil qilish o’rniga, so’z shaklini yangisini yaratish uchun so’z shaklini yoki ildizini o’zgartiradigan qoidalarni qo’llash natijasi deyiladi. Flektatsion qoida dastani oladi, uni qoidaga binoan o’zgartiradi va so’z shaklini chiqaradi [18] ; derivativ qoida o’zakni oladi, uni o’z talablariga binoan o’zgartiradi va hosil bo’lgan dastani chiqaradi; birikma qoidasi so’z shakllarini oladi va shunga o’xshash qo’shma o’zakni chiqaradi.

      So’zga asoslangan morfologiya

      So’zga asoslangan morfologiya (odatda) so’z va paradigma yondashuvidir. Nazariya paradigmalarni markaziy tushuncha sifatida qabul qiladi. Morfemalarni so’z shakllariga birlashtirish yoki jaranglardan so’z shakllarini hosil qilish qoidalarini belgilash o’rniga, so’zga asoslangan morfologiya fleksion paradigmalar shakllari o’rtasida tutib turadigan umumlashmalarni bayon qiladi. Ushbu yondashuvning asosiy jihati shundaki, ko’pgina umumlashtirishlarni boshqa yondashuvlarning birortasi bilan aytish qiyin. So’z va paradigma yondashuvlari, masalan, faqat morfologik hodisalarni tasvirlash uchun juda mos keladi morfomalar. So’zga asoslangan yondashuvlarning samaradorligini ko’rsatadigan misollar odatda olinadi termal tillar, bu erda morfemaga asoslangan nazariya fleksional morfema deb ataydigan so’zning berilgan “bo’lagi” grammatik kategoriyalar birikmasiga mos keladi, masalan, “uchinchi shaxs ko’pligi”. Morfemaga asoslangan nazariyalar odatda bu vaziyatda hech qanday muammo tug’dirmaydi, chunki berilgan morfemaning ikki toifasi borligi aytilgan. Moddalar va jarayonlar nazariyalari, aksariyat hollarda, bu kabi holatlarda tez-tez buzilib ketadi, chunki ular ko’pincha bu erda ikkita alohida qoidalar bo’ladi, deb taxmin qilishadi, biri uchinchi shaxs uchun, ikkinchisi esa ko’plik uchun, lekin ularning orasidagi farq sun’iy bo’lib chiqadi. Yondashuvlar bularni bir-biriga o’xshash qoidalar bilan bog’liq bo’lgan butun so’zlar sifatida ko’rib chiqadi. So’zlarni mos keladigan naqsh asosida turkumlash mumkin. Bu mavjud so’zlarga ham, yangilariga ham tegishli. Tarixiy qo’llanilganidan farqli naqshni qo’llash yangi so’zni keltirib chiqarishi mumkin, masalan katta almashtirish oqsoqol (qayerda katta ning odatiy tartibiga amal qiladi sifatdosh superlatives ) va sigirlar almashtirish qarag’ay (qayerda sigirlar ko’plik shakllanishining muntazam naqshiga mos keladi).

      Morfologik tipologiya

      Asosiy maqola: Morfologik tipologiya

      19-asrda filologlar tillarning morfologiyasiga ko’ra hozirgi klassik tasnifini ishlab chiqdilar. Ba’zi tillar izolyatsiya va ozgina morfologiyaga ega emas; boshqalar aglutinativ so’zlari osonlikcha ajratiladigan morfemalarga ega bo’lishga moyildir; boshqalar hali fleksional yoki birlashtirilgan chunki ularning egiluvchan morfemalari bir-biriga “birlashtirilgan”. Bu bir nechta ma’lumotni etkazib beradigan bitta bog’langan morfemaga olib keladi. Izolyatsiya qiluvchi tilning standart namunasi Xitoy. Aglutinativ til Turkcha. Lotin va Yunoncha prototipik fleksion yoki fuzion tillardir.

      Ma’lumki, bu tasnif umuman aniq emas va ko’pgina tillar (ular orasida lotin va yunon tillari) ushbu turlarning birortasiga yaxshi mos kelmaydi, ba’zilari esa bir nechta tarzda mos keladi. Tilning murakkab morfologiyasining doimiyligi qabul qilinishi mumkin.

      Morfologiyaning uchta modeli ushbu tipologiyada ozmi-ko’pmi turli toifalarga mos keladigan tillarni tahlil qilishga urinishdan kelib chiqadi. Buyum va kelishuv yondashuvi agglyutinativ tillarga juda mos keladi. Moddalar va jarayonlar va so’zlar va paradigmalar yondashuvlari odatda fuzion tillarga murojaat qiladi.

      So’zni shakllantirishda juda oz miqdordagi birlashma mavjud bo’lganligi sababli, klassik tipologiya asosan fleksion morfologiyaga taalluqlidir. Fleksiyasiz tushunchalarni ifoda etishning afzal uslubiga qarab, tillar sintetik (so’z yasalishi yordamida) yoki analitik (sintaktik iboralar yordamida) deb tasniflanishi mumkin.

      Misollar

      Pingelapes a Mikroneziya tili Pingelap atollida va Ponpeyning baland oroli deb nomlangan sharqiy Karolin orollarining ikkitasida gaplashgan. Boshqa tillarga o’xshab, pingelapes tilidagi so’zlar uning ma’nosini qo’shish yoki hatto o’zgartirish uchun turli shakllarda bo’lishi mumkin. Og’zaki qo’shimchalar – bu so’zning shakliga o’zgartirish uchun oxirida qo’shilgan morfemalar. Old qismga qo’shiladiganlar old qo’shimchalar. Masalan, Pingelapese qo’shimchasi –qarindosh “bilan” yoki “ot” degan ma’noni anglatadi. Bu fe’l oxirida qo’shiladi.

      ius = foydalanish uchun → ius-kin = bilan ishlatish

      mvaxu = yaxshi bo’lish → mvaxu-kin = yaxshi bo’lish

      sa- og’zaki prefiksning namunasidir. U so’z boshiga qo’shiladi va “yo’q” degan ma’noni anglatadi.

      pwung = to’g’ri bo’lishi uchun → sa-pvung = noto’g’ri bo’lishi kerak

      Yo’naltiruvchi qo’shimchalar ham mavjudki, so’zning asosiy qismiga qo’shilganda tinglovchiga mavzu qayerga yo’naltirilganligi to’g’risida yaxshiroq ma’lumot beradi. Fe’l alu yurishni anglatadi. Batafsil ma’lumot berish uchun yo’naltiruvchi qo’shimchadan foydalanish mumkin.

      -da = “Yuqoriga” → aluh-da = yurish

      -di = “pastga” → aluh-di = pastga yurish

      – uz = “Ma’ruzachi va tinglovchidan uzoqda” → aluh-eng = yurmoq

      Yo’naltiruvchi qo’shimchalar harakat fe’llari bilan chegaralanmaydi. Harakatsiz fe’llarga qo’shilganda ularning ma’nolari majoziy ma’noga ega. Quyidagi jadvalda yo’naltiruvchi qo’shimchalar va ularning mumkin bo’lgan ma’nolariga ba’zi misollar keltirilgan. [19]

      Yo’naltiruvchi qo’shimchalar Harakat fe’l Harakatsiz fe’l
      -da yuqoriga Davlatning boshlanishi
      -di pastga Amal tugallandi
      -la uzoqda O’zgarishlar yangi davlatning boshlanishiga sabab bo’ldi
      -doa tomonga Harakatlar ma’lum bir vaqtgacha davom etdi
      – qo’shiq dan Qiyosiy

      Shuningdek qarang

Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.