Sinifdə necə davranmalı

“13-cü maaş” nə vaxt verilir?

“13-cü maaş” nədir, kimlərə verilir və NƏ CÜR HESABLANIR?

Bir çoxlarımız “sirli” 13-cü maaş barədə eşitmişik. Hətta bəzilərimiz bu mükafatı alan bəxtəvərlədən biriyik. Bəs 13-cü maaş nədir, kimlərə verilir və nə cür hesablanır, işəgötürən bu pulu ödəməyə borcludurmu? Bu məqaləmizdə çalışacayıq bu suallara cavab verək.

“13-cü maaş” nədir?

Milli.Az gencaile.az-a istinadən bildirir ki, “13-cü maaş” – ilin sonunda işçilərə pul şəklində ödənilən həvəsləndirici mükafatdır. Məqsəd – işçlərin məhsuldarlığının və effektivliyinin artırılmasıdır. “13-cü maaş” anlayışı hələ sovet vaxtlarında yaranmışdır. Əslində bu cür mükafatları ilin nəticələrinə görə mükafat adlandırmaq olar. Lakin, sovet vaxtlarında xalq arasında bu mükafata “13-cü maaş” deyilirdi, çünki hər ilin sonunda işçilərə orta aylıq əmək haqqı məbləğində mükafat verilirdi.

Hüquqi əsasları

Nə Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsində, nə də başqa normativ-hüquqi aktlarda bu cür mükafatların verilməsi barədə heç bir məlumat yoxdur. Lakin, Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsinin 185-ci maddəsinə görə əmək funksiyasının yüksək peşəkarlıq səviyyəsində yerinə yetirilməsində, müəssisədaxili intizam qaydalarına əməl edilməsində fərqlənmiş işçilər işəgötürən tərəfindən:

pul və ya qiymətli əşyalar hədiyyə edilməklə;

əlavə məzuniyyət verilməklə;

əmək haqqına fərdi əlavə edilməklə;

daha yüksək məbləğdə fərdi sığorta edilməklə;

sanatoriya-kurort müalicəsi, turist səfərləri

yollayışının haqqı ödənilməklə;

müəyyən edilmiş qaydada dövlət təltifinə təqdim olunmaq barədə vəsatət qaldırmaqla və digər həvəsləndirmə vasitələri ilə mükafatlandırıla bilərlər.

Buradan nəticə çıxarda bilərik ki, “13-cü maaşın” verilməsi müəssisə rəhbərliyinin istəyindən asılıdır. Müəssisə “13-cü maaşı” öz istəyi ilə hansı işçiyə istəsə verə bilər. Bir çox hallarda bu mükafatın verilməsi, işçilərin şəxsi nəticələrindən asılı olmayaraq, müəssisənin ilin sonuna olan maliyyə nəticələrindən və imkanlarından asılı olur. Əgər ilin sonuna müəssisə zərər ilə işləyibsə, əlavə mükafatlar verilmir. Və bu qanun pozuntusu deyil.

Müəssisə və işçilər ilə bağlanılan əmək müqavilələrində, kollektiv müqavilələrdə “ilin sonuna mükafatlandırma” barədə bənd varsa, bu zaman, vəziyyət başqa cür ola bilər. Müəssisə bu zaman “13-cü maaşı” verməyə bocludurmu? Təbii ki bəli. Çünkü bu barədə əmək müqaviləsində qeyd var və müəssisə öhdəlik götürüb ki, ilin sonunda müəssisənin nəticələrindən asılı olaraq işçilər mükafatlandırılacaqlar. Əgər ilin nəticələrinə görə işçilər mükafat almalıdılarsa, lakin müəssisə bu mükafatı ödəmirsə, o zaman, işçi məhkəməyə müraciət edərək öz hüquqlarını bərpa edə bilər.

“13-cü maaş” nə vaxt verilir?

İlin nəticələrinə görə pul mükafatı müəssisə tərəfindən adətən yeni il bayramından öncə verilir. Hər şey müəssisənin rəhbərliyinin qərarından, hesablama qaydasından, müəssisədaxili maliyyə və kadr siyasətindən asılıdır. Bəzən, ilin nəticələrinə görə pul mükafatı və ya “13-cü maaş” il bitdikdə və müəssisənin maliyyə hesabatları dərc edildikdən sonra verilir.

“13-cü maaş”ın məbləği və onun hesablanması.

“13-cü maaş”-ın məbləğinin nə qədər olması və nə cür hesablanması müəssisə rəhbərliyinin qərarı əsasında müəyyən edilir. Bu məbləğin nə qədər olmasını öncədən pronozlaşdırmaq çətindir. Əgər ilin malyyə nəticələrinə görə müəssisə yüksək mənfəət əldə edibsə, mükafatın verilməsinə ümid var, əks halda, müəssisə ili zərər ilə başa vurubsa, mükafatın verilməsi çətinləşir.

“13-cü maaşın” hesablanması müxtəlif qaydada aparıla bilər:

sabit məbləğ formasında

işçinin əmək haqqısının müəyyən faizi miqdarında, və ya

işçinin orta aylıq əmək haqqısı miqadırında.

İşçi heyətinin mükafatlandırılması ilə əlaqədar ödənilməli olan borclar barədə ümumiləşdirilmiş məlumatlar 533 N-li “Əməyin ödənişi üzrə işçi heyətinə olan borclar” hesabında əks etdirilir. İşçilərə hesablanmış mükafatların məbləği mühasibat uçotunda aşağıdakı kimi uçota alına bilər:

müəssisənin xərclərinə aid edilməklə;

sair xərclərə aid edilməklə;

müəssisənin mənfəəti hesabına aid edilməklə.

Əgər ilin nəticələrinə görə olan mükafat müəssisənin daxili maliyyə, uçot və kadr siyasətində öz əksini tapıbsa mükafatlar müəssisənin xərcləri hesabına aid edilə bilər. Əks halda bu xərclər müəssisənin xalis mənfəəti hesabına ödənilməlidir.

Vergi uçotu

Vergi uçotunda əsas məsələ bu mükafatların fiziki şəxslərin gəlir vergisinə cəlb edilməsi və müəssisənin xərclərinə aid olub olmaması ilə bağlıdır.

Fiziki şəxslərin gəlir vergisi

Azərbaycan Respublikası Əmək Məcəlləsinin 154-cü maddəsinə görə

Əmək haqqı – müvafiq iş vaxtı ərzində əmək funksiyasını yerinə yetirmək üçün əmək müqaviləsi ilə müəyyən edilmiş, işçinin gördüyü işə (göstərdiyi xidmətlərə) görə işəgötürən tərəfindən pul və ya natura formasında ödənilən gündəlik və ya aylıq məbləğ, habelə ona edilən əlavələrin, mükafatların və digər ödənclərin məcmusudur.

Vergi Məcəlləsinin 98.1-cü maddəsinə görə “Fiziki şəxs tərəfindən muzdlu işlə əlaqədar alınan gəlir – əmək haqqı, bu işdən alınan hər hansı ödəmə və ya fayda, o cümlədən əvvəlki iş yerindən, yaxud gələcək muzdlu işdən alınan gəlirdir.”

Beləliklə, mükafat şəklində işçilərə işəgötürən tərəfindən verilən əmək haqqı, bu işdən alınan hər hansı ödəmə və ya fayda muzdlu işlə əlaqədar alınan gəlirin tərkib hissəsi kimi ümumi qaydada gəlir vegisinə cəlb olunur.

Eyni zamanda, istehsalın səmərəliliyinin və işin keyfiyyətinin yüksək olmasına görə mükafatlar və ya bayram günü münasibəti ilə işçiyə verilən mükafatlar, hamısı muzdlu işdən alınan gəlir hesab edilir, və ümumi qaydada gəlir vegisinə cəlb olunur

Lakin, Vergi Məcəlləsinin 102.1.3 maddəsinə görə təqvim ili ərzində fiziki şəxslərin aldıqaları hədiyyə, maddi yardım, birdəfəlik müavinətlər aşağıdakı hissələrdə fiziki şəxslərin gəlir vergisindən azaddır:

hədiyyələrin, təhsil və ya müalicə haqlarını ödəmək üçün maddi yardımın, birdəfəlik müavinətin dəyərinin 1000 manatadək olan hissəsi;

xaricdə müalicə haqlarını ödəmək üçün maddi yardımın, birdəfəlik müavinətin dəyərinin 2000 manatadək olan hissəsi.

Təhsil və ya müalicə haqları almış şəxslərə bu güzəşt o halda verilir ki, həmin məbləğlərin təyinatı üzrə ödənildiyini təsdiq edən müvafiq sənədlər təqdim edilmiş olsun. Əks halda, bu məbləğlər fiziki şəxslərin gəlir vergisinə cəlb ediləcəklər.

Buradan belə bir nəticə çıxarda bilərik ki, işçilərə əməyin kəmiyyət və keyfiyyətinin yüksəldilməsinə işçinin maddi marağının artırılması məqsədi ilə əmək haqqı sistemində nəzərdə tutulan qaydada və formada verilən mükafatlar işəgötürən tərəfindən kollektiv müqavilələrdə, əmək müqavilələrində qeyd olunan əmək haqqı sistemində nəzərdə tutulan qaydada və formada öz əksini tapıbsa, tam olaraq fiziki şəxslərin gəlir vegisinə cəlb edilir. Və bu hal AR Vergi Məcəlləsinin 102.1.3 maddəsinə aid deyil.

Eyni zamanda, işçilərə verilən sosial xarakterli mükafatlar, misal üçün, bayram ilə əlaqədar verilən hər-hansı hədiyyə, fiziki şəxs tərəfindən muzdlu işlə əlaqədar alınan gəliri hesab edilir, və fiziki şəxslərin gəlir vergisinə cəlb edilir. Lakin, təqvim ili ərzində bu hədiyyələrin 1000 manatadək olan hissəsi fiziki şəxslərin gəlir vergisindən azaddır.

Hüquqi şəxslərin mənfəət vergisi

İkinci məsələyə gəldikdə isə Vergi Məcəlləsinin 108-ci maddəsinə əsasən gəlirdən çıxılmayan xərclərdən başqa, gəlirin əldə edilməsi ilə bağlı olan bütün xərclər, həmçinin qanunla nəzərdə tutulmuş icbari ödənişlər gəlirdən çıxılır.

Buradan əsas sual ortaya çıxır: Mükafat şəklində ödənilən “13-cü maaş” gəlirin əldə edilməsi ilə bağlıdırmı?

İlk öncə qeyd edək ki, işçilərə verilən hər-hansı mükafatın müəssisənin xərclərinə aid edilməsi üçün onun əsaslandırılması lazımdır.

Qeyd edək ki, Əmək Məcəlləsinin 157-ci maddəsinə görə əmək haqqının tərkibinə aylıq tarif (vəzifə) maaşı, əlavələr və mükafatlar daxildir. Bundan başqa, maddədə mükafatın anlayışı da bu cür verilibdir:

Mükafat – əməyin kəmiyyət və keyfiyyətinin yüksəldilməsinə işçinin maddi marağının artırılması məqsədi ilə əmək haqqı sistemində nəzərdə tutulan qaydada və formada verilən həvəsləndirici pul vəsaitidir.

Əmək Məcəlləsinin 158. “Əməyin ödənilməsi sistemlərinin tətbiqi qaydaları” maddəsinə görə:

Əməyin ödənilməsi növləri, sistemləri, tarif (vəzifə) maaşları, ona edilmiş əlavələr, mükafatlar, digər həvəsləndirici ödənclərin miqdarı kollektiv müqavilələrlə, əmək müqavilələri ilə müəyyən edilir, kollektiv müqavilənin bağlanmadığı hallarda əmək müqaviləsi ilə və ya işəgötürənlə həmkarlar ittifaqları təşkilatı arasında razılaşmalarla müəyyən edilir.

Beləliklə, əgər mükafatın verilməsi müəssisə ilə işçi arasında bağlanılan əmək müqaviləsində əks olunubsa və əmək haqqı sistemi ilə nəzərdə tutulubsa və müəyyən göstəricilər əsasında ölçülə bilirsə, bu cür ödənilən mükafatlar müəssisənin xərclərinə aid edilməsini əsaslandırmaq olar.

Yox, əgər işçilərə verilən mükafat müəssisənin xalis mənfəəti hesabına verilirsə və işçi ilə müəssisə arasında bağlanılan kollektiv müqavilələrdə, əmək müqavilələrində və müəssisənin əmək haqqı sistemində əks olunmayıbsa, bu cür ödənilən mükafatlar müəsisənin xərclərinə aid edilə bilməz.

Milli.Az

Sinifdə necə davranmalı

Bəzi şagirdlər məktəbdə daim problem yaşayırlar. Diqqətinizi yayındırmağın bir çox yolu var və siz çətin ki təksiniz! Əgər diqqət yetirməkdə, hərəkətsiz oturmaqda və müəlliminiz tərəfindən daim çağırılmaqda çətinlik çəkirsinizsə, yenə də qaydalara əməl etməyi öyrənə və enerjinizi daha yaxşı tələbə olmağa yönəldə bilərsiniz.

addım

3-cü hissənin 1-ci hissəsi: Qaydaları öyrənmək

1. Gözləntilərə əməl edin. Öyrənmə, dərsdə tam iştirak etməyə imkan verən və digər tələbələrin də işləməsinə imkan verən davranışlar tələb edir. Yaxşı tələbə hazırlıqlı, aktiv, özünə güvənən, qarşılıqlı əlaqədə olan və kömək edən biridir. Məktəbin ilk bir neçə günündə gözləntilər ümumiyyətlə şifahi, proqramda və ya müqavilədə yazılı şəkildə kifayət qədər aydın şəkildə ifadə edilir. Ümumiyyətlə, gözləntilər bunlardır:
2. Müəlliminizi dinləyin və təlimatlara əməl edin. Sinifdə daha yaxşı davranmaq istəyirsinizsə, kömək axtaracağınız ilk yer müəlliminizdir. Tədrisdə həmişə müəllimin dediklərini edin. Müəlliminizin göstərişlərinə diqqətlə qulaq asın, onlar sizə səssiz olmağı, işə başlamağı və ya dayandırmağı, ayağa qalxmağı və ya başqa bir şey etməyi söyləyirlər. Əgər ilk dəfə dinləyirsinizsə, yəqin ki, sonradan soruşmağa ehtiyac yoxdur.

• Dərs vaxtını gəzintiyə sərf etməmək üçün konkret və qısa deyəcək bir şeyə sahib olun.Əlinizi qaldırıb danışmaq üçün ən uyğun vaxt digər tələbələrin də ola biləcəyi sualınız olan zamandır. “Sabah hansı səhifələri oxuyacağıq?” və “Ən aşağı ortaq məxrəci necə tapmaq olar?” hər ikisi aktual suallardır.
• Uyğun olmayan suallara yalnız sizə xas olan və ya mövzudan kənar olan şeylər daxildir. “Niyə D aldım?” və ya “LeBron James, Miss Johnson haqqında nə düşünürsünüz?” yəqin ki, hər ikisi sinif üçün uyğun olmayan (bəlkə də maraqlı və ya əyləncəli) suallardır. Müəlliminizlə bu mövzularda danışmaq istəyirsinizsə, sualınızı yazın və dərs bitənə qədər gözləyin.

• İcazəniz olmasa, iş saatları ərzində digər dərslər üçün ev tapşırıqları üzərində işləməyin. Qrup layihəsi üzərində işləmək üçün vaxtınız varsa, qrupdan geri çəkilməyin və oturub riyaziyyatdan ev tapşırığınızın üzərində işləyin. Siz həm iş vaxtını, həm də başqalarının vaxtını itirirsiniz.

• Əgər problem həll edən kimi bir reputasiyanız varsa, sinifdə daha yaxşı olmaq istəyinizlə səmimi olsanız, bir çox müəllimlər heyran qalacaqlar. Müəlliminizlə danışmaq üçün səy göstərmək müəlliminizin sizə baxış tərzini dəyişdirmək üçün yaxşı ilk addımdır.
• Müəlliminizi tanıyın! Müəlliminiz bir insandır – sadəcə müəllim deyil! Onun maraqları, hissləri və fikirləri var. Müəlliminizi bir fərd kimi tanımaq ona qulaq asmağı və ona cavab verməyi asanlaşdıra bilər. Müəlliminiz də sizi bir insan kimi tanıya bilər! Bu hesabat birlikdə işləməyi xeyli asanlaşdıra bilər.

• Davranışınızla mübarizə aparırsınızsa, nizamnamə məktəbləri, çağırış proqramları və digər alternativ formalar sizin üçün daha uyğun ola bilər. Valideynlərinizlə məktəbi dəyişmək imkanları barədə danışın. Valideynləriniz qulaq asmaq istəmirlərsə, mövcud məktəbinizdəki məsləhətçi ilə seçimlər barədə danışın.

3-cü hissənin 2-ci hissəsi: Tapşırıqda qalır

1. Təsəvvürünüzü istifadə edin və mövzuları bəyənməyə qərar verin. Diqqət verməkdə və tapşırığı yerinə yetirməkdə çətinlik çəkirsinizsə, bu, münasibətinizi dəyişməyə çox kömək edə bilər. Tarixi öyrənmək, əl yazınız üzərində işləmək və ya riyaziyyat problemlərini həll etmək üçün hər dəfə gözlərinizi yumub inildəmək əvəzinə, tapşırıqları daha sərin və əyləncəli etmək üçün təxəyyülünüzdən istifadə etməyə çalışın. Bu axmaq səslənə bilər, amma məktəb tapşırığınızın əyləncəli olduğunu iddia etmək əslində onu əyləncəli edə bilər.
   • “Riyaziyyatınızı aparmayın”, raketlərin yollarını çəkməyi öyrənən raket alimi və ya Zebulon 4 planetindən evinizi planlaşdırmağa çalışan astronavt kimi davranmayın. Özünüzü Albert Eynşteyn kimi göstərin və Nüvə enerjisinin arxasındakı sirləri məhv edin.
   • Müəmmalı bir dövlət orqanından gizli mesajları tərcümə edirsiniz və ya Klinqon dilində danışmağı öyrənirmiş kimi “əl yazısı ilə məşq etməyin”.
   • “Oxumayın”, sevən pərəstişkarları qarşısında mühazirə oxumağa hazırlaşan məşhur yazıçı olduğunuzu və ya onun pozitronik şəbəkəsinə məlumat yükləyən superkompüter olduğunuzu təsəvvür edin.
2. Qeydlər aparın. Sinif mövzularına və dərsə diqqəti saxlamağın yaxşı yolu qeydlər aparmaqdır. Baxış alsanız və ya nəhayət test üçün məlumatlara ehtiyacınız olmasa belə, diqqət yetirməkdə çətinlik çəkirsinizsə, müəllimin söylədiyi vacib şeyləri yazmağa diqqət edin. Onu sözbəsöz yazmaqdan narahat olmayın, sadəcə olaraq sinifdə baş verən mühüm hadisələrin siyahısını və ya ümumi mənzərəsini yaratmağa çalışın. Bu, diqqətinizi cəmləməyə kömək edəcək və daha sonra müraciət edəcəyiniz bir şey var.
   • Qeydlər aparmaq həm də əl yazınızı təkmilləşdirməyə kömək edə bilər ki, bu da qiymətlərinizin yaxşılaşmasına və müəlliminizlə münasibətinizin daha da yaxşılaşmasına kömək edə bilər. Heç kim toyuq qucaqlarını oxumaq istəmir.
   • Bütün dərsi bir anda dinləməkdən narahat olmayın, sadəcə müəllimin dediyi növbəti vacib şeyi tutmağa diqqət yetirin. Hər dəfə bir addım gedin.
3. Tədrisə hazır olun. Bütün lazımi ləvazimatlarınız yoxdursa və vaxtında yerindəsinizsə, diqqətinizi cəmləyə bilməzsiniz. Sinifinizin reputasiyası üçün riyaziyyat dərsliyini unutmaqdan və ya gətirməyi unutduğunuz qələm və ya kağız parçası istəməkdən daha pis bir şey yoxdur. Hər bir sinif üçün adətən vacibdir:
   • Xüsusi sinif üçün dərslik və ya kitablar
   • Qələm, mürəkkəb qələm və ya digər yazı aləti
   • Qeydlər aparmaq və ya tapşırıq yerinə yetirmək üçün kifayət qədər kağız və ya notebook
   • Sinif materialı üçün qovluq və ya bağlayıcı
   • Ev tapşırığınız tamamlandı
4. Sinif müzakirələrində iştirak edin. Əgər tədrisə töhfə vermək vərdişiniz yoxdursa, vərdişlərinizi dəyişməyə çalışın. Cavabı bilirsinizsə, əlinizi qaldırın və sinif müzakirələri baş verərsə, danışın. Sadəcə danışmaq üçün danışmayın, orada oturub cansıxıcı olmaq və ya problem yaratmaq əvəzinə, mövzuya və sinifinizdəki digər şagirdlərə qoşulmağın bir yolunu tapmağa çalışın.
5. Qiymətlərinizi yüksəltmək üçün özünüzü motivasiya edin. Dərslərinizdən həzz almağa münasibətinizi dəyişdirmək kimi, qiymətlərinizi yaxşılaşdırmaq üçün aktiv seçim etmək daha yaxşı qiymətlər əldə etmək üçün vacib ilk addım ola bilər. Əgər bu baş verərsə, siz sinifə daha çox sərmayə qoymuş ola bilərsiniz, çünki yaxşı rəy alırsınız və zəhmətinizin nəticələrini görürsünüz.
   • Əgər çətinlik çəkirsinizsə, məktəbinizdə mövcud olan təlimatlar və ya ev tapşırığı ilə bağlı kömək haqqında oxuyun. Bir çox məktəblərdə qiymətlərini yüksəltmək və bəzən hər kəsin ehtiyac duyduğu yardım almaq istəyən tələbələr üçün pulsuz dərsdən sonra repetitorluq proqramları mövcuddur.

3-cü hissə: Problemlərdən qaçın

1. Yaxşı dostlar edin. Məktəbdə dostlarınız davranışınıza çox təsir edəcəklər. Əgər dostlarınız sinifdən ayrılırsa, problemə girir və zarafatlaşırsa, bu, sizin ən yaxşı davranışınızda olmağınızı çox çətinləşdirəcək. Məktəbdə uğur qazanmaq istəyən, tərbiyəli və əylənməkdən zövq alan uşaqlarla dostluq etməyə çalışın.
   • Sinif klounları həmişə seçiləcək, lakin bu o demək deyil ki, bu tələbələr sizin qazana biləcəyiniz ən yaxşı dostlardır. Sakit uşaqlara baxın və tənəffüsdə əylənməyə çalışın və ya nahar zamanı ümumiyyətlə danışmadığınız biri ilə oturub razılaşdığınızı öyrənin.
   • Dostlarınıza yanlarında otura bilməyəcəyinizi söyləməkdən qorxmayın, çünki çətinlik çəkməyəcəksiniz. Əgər dostlarınız əsl dostdurlarsa, problemə düşməmək istəyinizi başa düşürlər və sizə dəstək olurlar.
   • Sakit otur. Ancaq öyrətməkdə özünü aparmaq istəyirsinizsə, istirahət etməyi öyrənməyiniz və tapşırıqda olmağa diqqət yetirməyiniz çox vacibdir. Bunu etmənin ən yaxşı yolu, hərəkətsiz oturmağa diqqət etməkdir. Qısqanclıq etməyin, iş masanızdakı əşyalarla qarışmayın və qonşularınızı qıcıqlandırmayın. Sadəcə otur və dərsə qulaq as.
2. Məktəbdən kənarda çox əylənin. Bəzi tələbələr üçün məktəbə getmək üçün yeganə vaxt dostları görməkdir, bu da oxumaq lazım olanda zarafatlaşmaq və alış-veriş etməyi daha cazibədar edir. Bu vəsvəsədən qaçmaq üçün həftə sonları, dərsdən sonra və daha uyğun vaxtlarda dostlarınızla çox vaxt keçirməyə çalışın. Əgər əylənməklə bu qədər məşğulsunuzsa, hətta nəhayət yerində oturmaq şansı kimi məktəbə baxmağa başlaya bilərsiniz.
   • Əgər məktəbdən sonra bir şey etmək istəyirsinizsə, valideynlərinizdən idman komandasına və ya başqa kluba qoşulmalarını xahiş edin. Şahmat klubları, musiqi klubları və bir çox təşkilatlar iştirak etmək və məktəbdən kənarda əylənmək istəyən tələbələr üçün mövcuddur.
3. Cib telefonunuzu ona çata bilməyəcəyiniz yerdə saxlayın. Demək olar ki, istənilən sinif otağında cib telefonunuzu yoxlamaq böyük bir xeyr-yoxdur, lakin ona baxmaq çox cəlbedici ola bilər! Əgər bu Facebook yeniləmələrini tək buraxmaq fikrinə dözə bilmirsinizsə, özünüzə bir yaxşılıq edin. Bunu qeyri-mümkün edin. Dərsə getməzdən əvvəl telefonunuzu şkafınızda saxlayın ki, istəsəniz belə yoxlaya bilməyəsiniz və ya evdə qoymağı düşünə bilməyəcəksiniz. Əgər mütləq sizinlə olmalıdırsa, onu tamamilə bağlayın.
4. Məktəbə qədər kifayət qədər yatın. Yorğun olmaq bir çox tələbəni əsəbiləşdirə bilər və alış-veriş etmək, dostları ilə qarışmaq və hətta sinifdə yuxuya getmək də daxil olmaqla, pis davranma ehtimalını artıra bilər. Yorğun olmaq da effektiv şəkildə öyrənməyi çox çətinləşdirir. Bununla belə, tam bir gecə yuxusunu alsanız, gündüzlə qarşılaşmağa və saata diqqət yetirməyə hazırsınız.
   • Harvard Tibb Məktəbində yuxu araşdırması belə nəticəyə gəldi ki, daha çox yuxu daha yaxşı yaddaş saxlama deməkdir. Bir sıra təsadüfi sözləri yadda saxlamağı xahiş etdikdən sonra, gecə daha çox yatan respondentlər testdə daha yüksək cavab verdilər. Davranışınızı və qiymətlərinizi yaxşılaşdırmaq istəyirsinizsə, daha çox istirahət etməlisiniz.
   • Cib telefonunuzu yatağınızın yanında saxlamayın. Milli Yuxu Tədqiqatına görə, bir çox uşaq – 10%-ə qədər – müntəzəm olaraq gecənin ortasında dostları və ya valideynlərinin mesajları və ya mobil telefonlardakı Facebook yeniləmələri ilə oyanır və diqqəti yayındırır, bu da yerləşməyi və yuxuya getməyi çətinləşdirir. . Bütün gün yorğunluqla mübarizə aparırsanız, cib telefonunuzu əli çatmayan yerdə saxlayın.
5. Yaxşı səhər yeməyi yeyin. Çox tez-tez tələbələr üçün nahar zamanı soda içmək və ya bir az şirniyyat yemək asandır, çünki qısa yemək yeyirsinizsə, dostları ilə vaxt keçirmək daha asandır. Bu, qan şəkərinizin səviyyəsini poza bilər, baxmayaraq ki, günortadan sonra diqqət etməyi çox çətinləşdirir. Enerjinizi və diqqət səviyyənizi yüksək saxlamaq istəyirsinizsə, günün ortasında sağlam yemək yemək vacibdir.
   • Düşən qlükoza səviyyələri birbaşa adrenalinin sərbəst buraxılması ilə bağlıdır, yəni qan şəkəriniz düşdüyü zaman vücudunuz daha çox adrenalin işlədərək hormonal olaraq kompensasiya edir və sizi daha əsəbi və narahat edir.
   • Nahar zamanı şirniyyat və qazlı içkilərdən uzaq durmağa çalışın. Şəkər üzərində bütün avadanlıqları əldə etmək bir neçə saatdan sonra aşağı enmək deməkdir, bu da günortadan sonra davranmağı çox çətinləşdirir.
   • Məktəbdəki yeməkləri sevmirsinizsə, səhər yeməyini xoşladığınız yaxşı bir nahar hazırlamağa vaxt ayırın. Alma, kök çubuqları və ya yeməyi xoşladığınız digər sağlam qəlyanaltılar kimi təzə meyvə və tərəvəzlər yeməyə çalışın.

İcma sualları və cavabları

Məsləhətlər

• Müəllimin sözünü kəsməyin. Onları bəyənməyə bilərsiniz, amma unutmayın ki, davranış qaydaları hələ də tətbiq olunur.
• Əgər ifadəni eşitməmisinizsə, müəllimdən onu təkrarlamasını xahiş edin.
• Diqqət yetirin və yaxşı qurulmuş qeydlər aparın. Əgər işi sinifdə görürsənsə, evdə daha az iş görürsən, buna görə də daha məhsuldar olur. Hər hansı bir probleminiz varsa, müəllim də sizinlə məsləhətləşmək üçün oradadır.
• Vaxtınızı səmərəli istifadə edin. Və həmişə bacaracağınıza inanın. Özünüzə inanırsınızsa, heç nə sizi dayandıra bilməz. Məktəbə gedəndə həmişə əmin ol.
• Qrupunuzla probleminiz varsa, müəllimdən sizi köçürməsini xahiş edin və ya yanınızda masa qrupunda oturan bir dostunuz varsa, diqqətinizi yayındıra biləcək insanlardan uzaq başqa bir masaya keçin. Onun tanımadığınız və yaxşı davrandığınız biri olduğuna əmin olun.
• Ön sırada oturmaq faydalı bir texnika ola bilər. Diqqət yetirməyi asanlaşdırır.
• Əgər diqqəti cəmləməkdə çətinlik çəkirsinizsə və ya DEHB varsa, həkiminizdən məsləhət istəyin və valideyndən müəlliminizlə danışmasını istəyin.
• Ev tapşırığını düzgün yerinə yetirin, çünki ev tapşırığı artıq məktəbdən öyrəndiyiniz şeyləri yadda saxlamağa kömək edir.
• Diqqətinizi cəmlədiyiniz kimi işinə cəmləyən birinin yanında oturun.
• Dostlarınızla oturmaq istəyirsinizsə, sinifdə onlarla həddindən artıq ünsiyyət qurmayın. Bu sizi daha çox problemə salır.

Xəbərdarlıqlar

• Əgər kimsə diqqətinizi cəlb etməyə çalışırsa, ona maraqlı olmadığını söyləyin və ya daha yaxşısı buna məhəl qoymayın.
• Sinifinizə mərmər və ya ticarət kartları kimi diqqətinizi yayındıran əşyalar gətirməyin.
• Dostlarla oturmayın, xüsusən də adətən probleminiz varsa. Narahat olmasanız belə, dostlarınızla oturub-durmamaq, danışmaq və qarışmaq istəyini azaldır.

Sizə lazım olan şeylər

• Məktəb üçün lazım olan bütün ləvazimatlar

Əhaliyə şad xəbər: Maaş və pensiyalar.

Bu sözləri baku.ws-yə açıqlamasında Milli Məclisin İqtisadi siyasət, sənaye və sahibkarlıq komitəsinin üzvü Aydın Hüseynov bildirib.

Deputat əlavə edib ki, cənab Prezident İlham Əliyevin tapşırığına uyğun olaraq, 2023-cü ilin dövlət büdcəsinə əlavə düzəlişlər layihəsinin hazırlanması qərara alınıb və yaxın günlərdə layihə Milli Məclisə müzakirə olunacaq:

“Dürüstləşmə nəticəsində ilk növbədə əlavə vəsaitlər azad edilmiş ərazilərdə aparılan bərpa və yenidənqurma işlərinin miqyasının daha da artırılması üçün əlavə maliyyə mənbəyinin təmin edilməsi olacaq.

Hazırda bu istiqamət üzrə büdcədə nəzərdə tutulmuş xərclərin məbləği 3 milyard manatdır, dürüstləşmədən sonra bu rəqəmin 4,5 milyard manata çatdırılacağı, hətta bir qədər də artıq olacağı nəzərdə tutulur.

Mövcud büdcə xərclərində ölkənin müdafiə potensialının və hərbi imkanların möhkəmləndirilməsi də əsas prioritetdir. Həmçinin, büdcəyə dürüstləşmədən sonra bəzi prioritet istiqamətlər üzrə xərclərin də artırılması istisna olunmur, əhalinin aztəminatlı və həssas sosial qruplarının sosial müdafiə və təminatının daha da yaxşılaşdırılması məqsədilə bu istiqamətdə əlavə maliyyələşmənin təmin edilməsi də mümkündür. Nəticədə maaş və pensiyaların artımı ilə bağlı vəsaitlər də həmin xərclərdə yer ala bilər”.