Maşınların tarixi: mənşəyindən bu günə qədər

İkinci Dünya Müharibəsi ilə, karbür, poladdan daha faydalı olduğu üçün hərbi istifadə üçün avadanlıq və silahların müqavimətini artırmaq məqsədi ilə yaradıldı.

Разработка модели кормового рациона для птиц

Аз.НИИ «Агромеханика»
РЕЗЮМЕ
Излагается методика планирования кормовых рационов для птиц. Построена графическая зависимость потерь от дисбаланса питательных компонентов. На основе анализа полученной зависимости определены условия оптимизации рациона. Представлены математические модели кормового рациона, учитывающие минимизации потерь и максимальной прибыли.

Development of the model of fodder diet for the birds
Candidate for agricultural sciences S.N.Mamedov

Azerbaijan State Agrarian University

Engineer K.F.Allachverdiyeva
SUMMARY
The technique of planning of fodder diets for birds is stated. Graphic dependence of losses from the disbalance of the nutritious components is constructed. On the basis of the analysis of the received dependence conditions of optimization of a diet are defined. The mathematical models of the fodder diet considering minimization of losses and the maximum profit are presented.

UOT 631.82
ELEKTRİK TƏHLÜKƏSİZLİYİ TƏDBİRLƏRİ

Texnika elmləri namizədi R.İ.Əfəndiyev, O.R.Əliyev

Statistik məlumatların araşdırılması göstərir ki, elektrik cərəyanı ilə zədələnmələrin əksəriyyəti, təsadüfən elektrik gərginliyi altına düşən avadanlıqların metal hissələrinə toxunma nəticəsində baş verir.

Cərəyandaşıyan hissələrə toxunmağın səbəbləri müxtəlifdir. Lakin bunlardan ən başlıcası işçilərin təhlükəsizlik qaydalarını kifayət qədər bilməmək və ona düzgün riayət etməməkdən ibarətdir. Bədbəxt hadisələrin çoxu alçaq gərginlik qurğularında baş verir. Elektrik təhlükəsinin başqa təhlükələrdən fərqi ondadır ki, insan xüsusi cihazların köməyi olmadan müəyyən məsafədən gərginliyi aşkar edə bilmir. Bununla əlaqədar olaraq xidmətçi öz vəzifəsini düzgün icra etməklə yanaşı, elektrik təhlükəsizlik qaydalarını da bilməli və ona əməl etməlidir.

Gündəlik həyatda elektrik cərəyanının təhlükəsizliyi haqqında gərginliyə görə mühakimə yürüdürlər. Lakin bu belə deyildir, çünki eyni bir gərginlik həddi müxtəlif orqanizmlərə müxtəlif tərzdə təsir göstərir, burada cərəyan və onun təsir müddəti həll – edici rol oynayır. Cərəyanın təsir müddəti artdıqca, zədənin dərəcəsi də artır. Cərəyanla onun təsir müddəti arasında müəyyən asılılıq vardır [1]:
;
burada: İ_in – insan bədənindən keçən cərəyan, mA;

t – təsir müddətidir, san.

Aparılan tədqiqatlar göstərmişdir ki, 15-25mA dəyişən cərəyan insan orqanizmi üçün təhlükəsizdir. Lakin cərəyanın bu hədlərində tənəffüsün, əllərin qıc olması, toxunma yerinin şiddətli qızışması və s. baş verir.

Cərəyanın 90-100mA həddində tənəffüs orqanlarına, təsir müddəti 3 san-yə qədər uzandıqda ürəyin iflici başlayır. Deməli, cərəyanın 100mA və ondan yüksək qiyməti öldürücüdür.

İnsan bədəninə şərti olaraq müəyyən müqavimət kimi baxılarsa,ondan keçən cərəyanı Om qanunu ilə təyin etmək olar [2]:

;
Göründüyü kimi, insandan keçən cərəyan iki amildən-xətt gərginlikdən (U_x) və insan bədəninin müqavimətindən (R_in) asılıdır, U_f – faz gərginliyidir. Insan bədəninin müqaviməti bir çox amillərdən asılı olub geniş həddə (1000-100000 Om) dəyişir. Orqanizmin müqaviməti dərinin üstbuynuz qatının müqaviməti ilə təyin edilir.

burada: R_d – dərinin müqaviməti, Om; ∆- dərinin üstbuynuz qatının qalınlığı – 0,01-0,02 sm; R_d – dərinin xüsusi müqavimətidir, 10 4 -10 6 Om.sm. İnsan bədəninin xarici örtüyünün böyük müqavimətə malik olmasına baxmayaraq, onu hər hansı dərəcədə etibarlı mühafizə vasitəsi saymaq olmaz. Dəri ən kiçik müddətdə (bir neçə saniyədə) elektrik cərəyanının təsirinə dözür, bundan əlavə, dərinin xarici örtüyünün müqaviməti müxtəlif amillərdən – nəmlik, zədələnmə, çirklənmə və xəstələnmə təsirindən kəskin sürətdə azalır. Sənaye tezlikli (50Hs) dəyişən cərəyan daha təhlükəlidir, sabit cərəyan bir qədər zəif təsir göstərir.

Bir fazalı qapanmada, neytralı yerləbirləşdirilmiş şəbəkədə insana faza gərginliyi və cərəyanı təsir edir:

burada: U – xətt gərginlik, υ; R_t – yerləbirləşdiricinin müqaviməti, Om; R_in – insan müqavimətidir. Om. Əgər insan neytralı izoləedilmiş şəbəkədə fazalardan birinə toxunarsa, o, zaman cərəyan ondan torpağa, torpaqdan isə naqillərin izolyasiyası pozulmuş yerindən digər fazalara keçər. Əgər fazaların müqaviməti R₁, R₂, R₃– dirsə, U xətti gərginliyin təsiri altında insan bədənindən axan cərəyan:

ifadəsi ilə təyin edilir.

Əgər R₁= R₂= R₃– ə bərabərdirsə, onda

olar. Burada Rizizolyasiyanın müqavimətidir, Om. İki fazalıya nisbətən bir fazalı qapanmaya tez-tez rast gəlinir; lakin o, iki fazalı qapanmaya nisbətən az təhlükəlidir. Deməli, fazaların izolyasiya müqavimətini artırmaqla, ondan elektrik zədələnməsinə qarşı mühafizə vasitəsi kimi istifadə etmək olur.

Elektrik təhlükəsizliyi şəraiti texnoloji avadanlığa xidmət göstərən işçilərə və köməkçi işçilərə aiddir.

Görüləcək elektrik təhlükəsizliyi tədbirlərinin əsas şərtlərindən biri bu sahədə işləyən işçilərə elektrik avadanlıq və cihazlarını, naqillərini müstəqil olaraq təmir etmək, sazlamaq və sökmək və yoxlamaq kimi işləri qadağan etməkdir. Bu sahədə işləyən bütün işçilər elektrik təhlükəsizliyi üzrə təlimat keçməlidirlər. Hər bir işçi ona tapşırılmış elektrik avadanlıqları ilə işləmək qaydalarını bacarmalı, işdə bu və ya digər nasazlıq olduqda təcili tədbir görməli, təhlükəli zonanı ayırmalı və məsul işçilərə xəbər verməlidir.

Gərginlik altındakı cərəyandaşıyan hissələrə toxunmamaq üçün onlara uyğun təlimat verilməsi vacib şərtdir. Bütün cərəyandaşıyan hissələr, idarə pultları, paylayıcı quruluşlar, elektrik cihazları, naqillər və s. etibarlı çəpərlənməyə və izolyasiyaya malik olmalıdır. Cərəyan elektrik avadanlıqlarına metal borular daxilində yerləşdirilmiş və yaxşı izolyasiya edilmiş naqillər vasitəsilə verilməlidir. Naqillər elə quraşdırılır ki, biri qırıldıqda xüsusi cihazlar gərginliyi dərhal kəsir. Bu cəhətdən elektrik və elektromaqnit bloklaması mexaniki və elektriki təhlükədən yaxşı mühafizə vasitəsidir.

Bloklama zamanı həm işçilər mühafizə edilir, həm də avadanlıqlar nasaz olduqda onları işə qoşmağa imkan vermir.

Gərginlik təsadüfən mexaniki avadanlığın cərəyan daşımıyan hissələrinə keçdikdə qabaqcadan quraşdırılmiş yerləbirləşdirilmə sistemi mühafizə edir. Cərəyandaşıyan hissələrə toxunduqda yaranan təhlükə və onun nəticəsi çox ağır olur. Buna görə də elektrikləşdirilmiş avadanlığa xidmət edən hər bir işçi mühafizə yerləbirləşdirilməsinin quruluşunu və ona xidmət qaydalarını yaxşı bilməlidir.

Əgər insan gərginlik altında olan avadanlığın gövdəsinə toxunarsa, o zaman o mühafizə yerləbirləşdirməsinə paralel olaraq cərəyan dövrəsinə qoşulur və onun bədənindən cərəyan keçir, lakin yerləbirləşdirici saz olduqda bu cərəyan az olur və orqanizm üçün təhlükə törətmir. Alçaq gərginlik qurğuları üçün mühafizə yerləbirləşdiricinin müqaviməti 4 Om-dan artıq olmamalıdır [3]:

burada: R_u – yerləbirləşdiricinin müqaviməti;

İ_q – elektrik qurğusunun yerləbirləşdirmə cərəyanının ən böyük qiymətidir.

Tədqiqatlar göstərir ki, bu cərəyan 10A-dən çox olmur. Deməli yerləbirləşdirici saz olduqda insan ona toxunarsa, cərəyanın əsas hissəsi yerləbirləşdiricidən axır. Bununla əlaqədar olaraq qurğunun əsas dövrəsində qoyulmuş qoruyucunun əriyən teli yanır və zədələnmiş hissə dövrədən açılmış olur.

Buradan da elektrik təhlükəsizliyi tədbirlərinin təmin edilməsində mühafizə yerləbirləşdirməsinin rolunun nə qədər böyük olduğu aydınlaşır.

1. Şıxəliyev F.Ə. Əmək mühafizəsi. Bakı: Maarif, 1981, 320s.
2. Конарев Ф.М. и др. Охрана труда. М., 1988, 350 c.
3. Əfəndiyev R.İ., Orucov Ü.C. Heyvandarlıqda əmək mühafizəsi. Gəncə, 2000, 56 s.

Мероприятия по электробезопасности
Р.И.Афандиев О.Р.Алиев

РЕЗЮМЕ
В статье рассматриваются обеспечения электробезопасности при работе с электрообородованием.

Приводятся рекомендации по безопасности труде при выполнении электроработ а также необходимость проведения своевременных инструк­ташей.

Electric safety measures
R.İ.Afandiyev, O.R.Aliyev
SUMMARY
The article deals with the problems how to ensure electric safety while working with electric equipments.

Taking into consideration all of these, it is advised to carry out periodic instructions about the protection of labour in electric work.

UOT 621.01
MAŞIN VƏ MEXANİZMLƏR NƏZƏRİYYƏSİ FƏNNİNDƏN KİNEMATİKİ VƏ DİNAMİKİ HESABATLARIN YERİNƏ YETİRİLMƏSİNDƏ EHM-dən İSTİFADƏ
Texnika elmləri namizədləri: H.Y.Hacıyev,M.H.Cəfərov,V.İ.Məmmədov

Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti

Uzun müddət mexanizmlərin sintezi və analizini aparmaq üçün qrafiki üsullardan istifadə olunmasına üstünlük verilirdi.Axır zamanlarda bir çox məsələlərin həlli üçün daha dəqiq olan analitiki üsullardan istifadə olunmağa başlanmışdır. Qrafiki üsullardan istifadə edən zaman mürəkkəb olan məsələlər asanlıqla və əyani şəkildə öz həllini tapa bilir, ancaq alınan nəticələr çox da dəqiq olmur. Bundan başqa, axtarılan optimal variantın seçilməsi çətinlik yaradır. Düzdür, analitik üsulda məsələlərin həllinin əyaniliyinə nəzarət etmək çətin olur, ancaq yüksək səviyyədə dəqiqlik əldə etmək mümkündür. Bunları nəzərə alaraq tələbələr hesablama qrafiki işlərin yerinə yetirilməsində həm qrafiki, həm də analitiki üsullardan istifadə etsələr daha yaxşı olar.

Qrafiki üsulla istənilən məsələyə əyani olaraq yaxınlaşma mümkün olsa da, dəqiq nəticə əldə etmək və optimal variant seçmək üçün EHM-dən istifadə edərək analitiki hesabat aparmaq tələb olunur. Maşın və mexanizmlər nəzəriyyəsi fənnindən hesablama qrafiki işlərin yerinə yetirilməsi üçün EHM-dən istifadə edərək çox vaxt aparılan analitiki üsulu asanlaşdırmaq mümkündür. Bu şərtlə ki, tələbələr EHM-dən müəyyən qədər xəbardar olsunlar.

Maşın və mexanizmlər nəzəriyyəsi fənninin tədrisi zamanı tələbələr mexanizmlərin müasir sintez və analiz üsulları ilə tanış olurlar, ona görə EHM-in köməyi ilə hesabat aparmaq üçün analitik üsullara üstünlük veriliir. Bu məsələnin həllində müəyyən çətinliklər mövcuddur. Belə ki,maşın və mexanizmlər nəzəriyyəsi fənninin tədrisi II kursda aparılır, bu kursda da tələbələr EHM-lə tanış olurlar. Deməli, mükəmməl proqram tərtib etmək üçün tələbələr EHM haqqında lazımı biliklər əldə etməmiş olurlar. Bundan başqa, maşın və mexanizmlər nəzəriyyəsi birinci tədris olunan fənndir ki, tələbələr fərdi olaraq mühəndis məsələləri həll etməli olurlar. Onu da bilmək lazımdır ki, müasir yüksək məhsuldar maşınlar üçün optimal üsul və variantın seçilməsi EHM-in istifadəsi olmadan mümkün deyil. EHM-də optimal-laşdırma məsələlərini mümkün qədər sadələşdirilsə də, bu maşınlarda proqramların tərtibindən xəbəri olmayan tələbələr üçün müəyyən çətinliklər yaradır.

Mexanizmlərin sintezi zamanı tələbələr analitik üsulları yaxşı bilməklə yanaşı blok-sxemin tərtibini, proqramların hazırlanmasını təcrübəli proqramistlərdən öyrənməlidirlər. Yaxşı olar ki, optimallaşdırmanın analitiki üsullarını tətbiq etməmişdən öncə tələbələr istiqamətli axtarışı azaltmaq məqsədi ilə qrafiki üsullardan da istifadə etsinlər. Qrafiki üsuldan istifadə etdikdə çarxqol və sürgüqol uzunluqlarının nisbətindən hərəkət üçün əlverişli vəziyyətin seçilməsi asanlaşır, mexanizmin sintezinin analitik üsulları variantı, EHM-in hesabatı azala bilir. Hesablama qrafiki işləri yerinə yetirdikdə tələbələr fərdi tapşırıqlar alırlar ki, ona uyğun qrafiki və analitiki hesabatı EHM-in köməyi ilə aparıb, hər iki üsulla aparılan işin nəticəsini müqayisə edərək, üsulların dəqiqlik dərəcəsini daha yaxşı mənimsəyirlər.

Maşın və mexanizmlər nəzəriyyəsi fənnindən hesablama qrafiki işləri mexanizmlərin optimallaşdırma sintezi üzrə dörd məsələni həll edir.

Birinci məsələdə hər hansı maşında istifadə olunan dördbəndli oynaqlı mexanizmin sintezi və eyni zamanda analiz məsələləri həll edilir. Tələbələr fərdi variantlarda mexanizmin çarxqolu və sürğüqolunun ölçülərini alır. Hesablama nəticəsində əlverişli ötürmə bucağını təyin edir ki, bu da əlverişli qüvvə, ötürmə şəraitinə uyğundur.

İkinci məsələdə tələbələr dişli çarxların sintezi ilə məşğul olaraq onların kinematik parametrlərindən başqa həndəsi elementləri təyin edirlər. Hesabat zamanı eyni zamanda neçə dişin ilişmədə olduğunu yəni qapayıcı əmsalı taparaq əlverişli varıant seçilir. Sintezin nəticələri qrafiki şəkildə göstərilir.

Üçüncü məsələdə yumruqlu mexanizmin sintezinə baxılır. İtələyicinin hərəkət qanunu və kinematik parametrlərin bir neçəsi verilir. Qrafiki üsulla yumruğun profili qurulur. Sonra EHM-in köməyi ilə yumruğun işçi profilinin optimal variantı seçilir.

Dördüncü məsələdə mühərriyin hərəkət və müqavimət momentləri qrafiki şəkildə verilir. Həmin qrafiklərin köməyi ilə kinetik enerjinin artımı təyin olunur, ətalət momentinin diaqramı qurulur. Kinetik enerji və ətalət momentlərinin köməyi ilə onların asılılıq diaqramı qurulur. Bunlardan asılı olaraq EHM-in köməyi ilə nazim təkərin optimal variantı onun ölçülərinə və çəkisinə görə seçilməlidir.

EHM-in geniş istifadəsi zamanı ehtimal oluna bilər ki, tələbə optimallaşmanın düsturlarını və mahiyyətini başa düşmür. Ona görə hər hansı məsələ üçün optimal variantın seçilməsinin analitik üsulla hesabatının EHM-dən istifadə etmədən aparılması təklif olunur ki, işin mahiyyəti aydınlaşdırılsın və kəmiyyətlərin ölçü vahidləri müəyyənləşdirilsin.

Bütün göstərilənləri nəzərə alaraq demək olar ki,qrafiki hesablama işlərində EHM-dən istifadə etməklə işləri asanlaşdırmaq və mühəndis hazırlığının keyfiyyətini yüksəltmək mümkündür.

Использование эвм для расчета кинематики и динамики по

теории машин и механизмов.
Г.Ю.Гаджиев, М.Г.Джафаров, В.И.Мамедов

Азербайджанский Государственный Аграрный Университет
РЕЗЮМЕ
В статье изложены способы и варианты определения кинематических и динамических параметров с помощью ЭВМ и установлены оптимальные значения анализа и синтеза различных механизмов.
About the ECM using in implementation of kinematik and

dynamic reports on machine and mechanizm theory subjest
G.Y.Gadjiyev, M.Y.Djafarov, V.I.Mamedov

Azerbaijan State Agrarian University

SUMMARY
The article gives an account of the ways and variants of identifying kinematic and dynamic parameters with the help of the electronic computer.The optimal value of the analysis and synthesis of various mechanisms has been determined in the articl.

UOT 621.3.014.2
PERİODİK FUNKSİYANIN OPERATOR METODUNDAN İSTİFADƏ

EDƏRƏK ARAŞDIRILMASI
Texnika elmləri namizədləri: R.A. İbrahimov, D.V.Bağırlı

Azərbaycan Dövlət Aqrar Universiteti

Texniki fizikanın, elektrotexnika və radiotexnikanın, eləcə də avtomatik tənzimləmə nəzəriyyəsinin müxtəlif məsələlərinin həllində Furye sırasının, Furye inteqralı və çevirməsinin rolu əlverişli bir vasitə kimi çox mühümdür [1].

Bir sıra elektrotexnika məsələlərinin asanlıqla və əlverişli sürətdə həll edilə bilməsi, elektrik dövrələrinin statik və dinamik – keçid proseslərinin təhlil edilməsi üçün Furye sırasının və Furye inteqralının tətbiq edilməsi zəruriyyət kəsb edir.

Furye metodu və operator hesablanması tətbiq edilən bir sıra elektrotexnika məsələləri nəzərdən keçirilir.

Hələ Hevisayd operator hesablanmasını təklif etdiyi zaman göstərmişdir ki, Furye metodundan çox yerdə bir riyazi nəzəriyyə kimi istifadə edilə bilər.

Göstərmək olar ki, istənilən şəkildə verilmiş periodik əyrini vahid pilləsi funksiyaların kombinasiyaları ilə ifadə etmək olar.

Əvvəlcə, periodik funksiyanı operator metodundan istifadə edərək araşdıraq. Tutaq ki, zamandan asılı periodik funksiyadır. Bu funksiyanı Teylor sırası ilə əvəz etsək:

(1)
Buradan sıranın qalıq üzvi üçün belə ifadə yazıla bilər:
(2)
Beləliklə, yaza bilərik:

Oxşar şəkildə göstərmək olar ki,

Eksponensial şəkildə yazılmış ifadə bir sıra riyazi əməliyyatı sadələşdirir və müxtəlif ifadələrin icra edilməsi üçün çox əlverişli olur.

Məlum olduğu kimi, düzbucaqlı funksiya almaq üçün Hevisayd vahid funksiyasından istifadə etmək olar. Müxtəlif işarəli iki vahid pilləsi funksiyanı cəbri cəmləmək istədiyimiz amplitudu və eni olan düzbucaqlı funksiya ala bilərik. Bundan ötrü vahid funksiyaları müvafiq əmsala vurub, funksiyaları 0 nöqtəsinə nisbətən zaman oxu üzərində müvafiq yerdə seçmək kifayətdir.

Yuxarıda qeyd etdiyimiz mülahizələri nəzərə alsaq, deyə bilərik ki, verilmiş hər cür əyrisini xırda zolaqlara bölüb təxminən həmin funksiyanı aşağıdakı sıra ilə ifadə edə bilərik, yəni:

burada -lar zolağın başlanğıc və qurtaracaq zaman koordinatıdır.

Əgər bu sonsuz sıranı cəmləsək, verilmiş əyrinin ifadəsini alarıq. Başqa sözlə desək, yaza bilərik:

Zolaqların enini nə qədər kiçiltsək, bir o qədər aldığımız ifadəni dəqiqləşdirə bilərik. Nəticədə zaman fasiləsini hədsiz kiçik gətürsək, aldığımız cəmləmə inteqral şəklinə çevrilər, yəni:

Əgər -ni bir parametr kimi qəbul etsək, yaza bilərik:

Bu da, bəlli olduğu kimi, Karson inteqralıdır. Gələcəkdə bir sıra məsələlərin həllində bu ifadədən istifadə [1] etmək olar.
-gərginlikli periodik -yə bərabər olan düzbucaq

təkanlı dalğanın Furye sırası şəklində ayrılışı

Operator üsulundan istifadə edərək elektrotexnikada təsadüf edən bir məsələni araşdıraq. Tutaq ki, dövrəyə tətbiq olunan gərginlik düzbucaq təkanlı dalğadır və periodu -yə, amplitudu isə -ya bərabərdir. Belə funksiyanın nə şəkildə Furye sırasına təfriq olduğunu tapaq. [3], [4].

Təkanlı düzbucaqlı üçün yaza bilərik:

Verilmiş funksiya üçün Karson inteqralını belə ifadə edə bilərik:

Düzbucaqlı dalğa hər perioddan, yəni -dən sonra təkrar olunur, odur ki, yaza bilərik.

Burada ayırma teoremini tətbiq etsək, verilmiş əyrinin Furye sırası ilə ifadəsini tapa bilərik. Bizim misal üçün qəbul edirik:

Burada kökləri və üçün ayırma teoremini tətbiq edək:

Beləliklə, ümumi şəkildə funksiyanın ifadəsi aşağıdakı şəkildə yazıla bilər:
(12)

1. Vəkilov Ş.İ. Riyazi analiz (Furye sıraları). Bakı, APİ-nin nəşri, 1979, 112 səh.
2. Андре Анго. Математика для электро и радиоинженеров, М.: Физматгиз., 1965, 234 cтр.
3. 3.Смирнов В.И, Курс высшей математики, Ι. ΙΙ. М.: Физматгиз, 1950, 653 стр.
4. Фихтенгольц Г.М. Курс дифференциального и интегрального исчисления,
5. Ι. ΙΙ. М.: Наука, 1970, 800 стр., Ι .ΙΙΙ. М.: Наука, 1970, 656 стр.

Dostları ilə paylaş:

Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2023
rəhbərliyinə müraciət

Maşınların tarixi: mənşəyindən bu günə qədər

The maşınların tarixi Bəşəriyyətin sosial-iqtisadi tərəqqisinə paralel olaraq böyük bir müvəqqəti dövrü əhatə edir. Ancaq maşınlar, sələflərinin, alətlərinin inkişafı sayəsində ortaya çıxmağa başladı.

İlk alətlər tarixdən əvvələ gedib çıxır ki, insanlar əllərinin yalnız əzalar üçün deyil, daha çox istifadə oluna biləcəyini başa düşdülər. O vaxtdan bəri insan yeni vəzifələrin və işlərin yerinə yetirilməsini asanlaşdırmaq üçün maşınlar icad etməyə başladı.

Hal -hazırda sadə və mürəkkəb adlanan iki növ maşın var. Hər ikisi bir işi yerinə yetirmək üçün lazım olan addımların və proseslərin sayına, onu hazırlayan hissələrin sayına və sahib olduqları texnologiyaya görə təsnif edilə bilər..

• 1 Tarixin ilk maşınları
• 2 Sənaye İnqilabı
• 3 20 -ci əsrin inkişafları
• 4 İstinadlar

Tarixdə ilk maşınlar

İlk sadə maşınlar, tarixi mənşəyi bilinməyən bir toxuculuq dəzgahları idi. Bu ilk versiyalardan bəziləri Çin ənənəsində, Sarı İmperatorun dövründə (e.ə. 2698-2598), Neolit ​​dövründə Mesopotamiyada (e.ə. 4500-3500), Fars İmperatorluğunda (e.ə. 600-500) və hətta Cənubi Amerikanın bəzi yerli tayfalarında.

14 -cü əsrin əvvəllərində su təkərinin icad edilməsi ilə su böyük rol oynadı. Bu vəziyyətdə su, dəyirmanlarda, tökmə körüklərində və çəkiclərdə hərəkət yaratmaq üçün istifadə edilmişdir.

15 -ci əsrdə Leonardo Da Vinci, daha sonra 1626 -cı ildə Nicolás Briot tərəfindən təkmilləşdirilən, yuvarlanan dəyirman, qayçı və rokçu pres kimi tanınan sikkələrin oyulması üçün üç əsas maşının ilk planlarını hazırladı.

Da Vinçinin diaqramları gələcəyin kompozit maşınları üçün bələdçi rolunu oynadı. Bəzi dizaynlar planerlərdən, döyüş tanklarından və hətta taxta özüyeriyən avtomobildən ibarət idi.

1642 -ci ildə fransız riyaziyyatçısı Blez Paskal ilk mexaniki toplama və çıxma kalkulyatorunu icad etdi. Paskal, 1650 -ci ildə bir qolu ilə müəyyən oxşarlıqlara malik olan hidravlik presin yaradıcısı idi.

Sənaye inqilabı

Sənaye İnqilabı XVII əsrdə Böyük Britaniyada baş verdi və texnoloji, sosial və iqtisadi transformasiya prosesi idi, Avropanın və Şimali Amerikanın çox hissəsinə yayıldı və on doqquzuncu əsrin ortalarında sona çatdı.

Ən əhəmiyyətli yeniliklərdən biri buxar mühərriki və istilik enerjisinin mexaniki enerjiyə çevrilməsi idi.

1712 -ci ildə Thomas Savery və ortağı Thomas Newcomen, qalay və kömür mədənlərindən su çəkən atmosfer buxar mühərrikini hazırladılar. Daha sonra James Watt adlı bir İskoç mühəndisi, Newcomen dizaynını inkişaf etdirərək Sənaye İnqilabının inkişafı ilə nəticələndi.

David Napier & Son Limited şirkəti (London) tərəfindən 1859-cu ildə inşa edilmiş Watt tipli buxar mühərriki. Mənbə: Nicolás Pérez/CC BY-SA (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/)

İngilis Henry Maudslay, inşaat və istehsal sənayesi üçün hissələri emal edərək bazar ehtiyacını ödəyən ilk istehsalçılardan biridir. İlk dəfə kütləvi istehsal maşınlarından istifadə edildi.

19 -cu əsrdə elektrik enerjisi mexaniki enerjiyə çevrildi və buxar mühərriklərinin yerini dəyişən ilk xətti mühərriklərlə birlikdə birbaşa cərəyan mühərrikləri meydana gəldi.

20 -ci əsrin inkişafları

20 -ci əsrdə elektronikada və hesablamada o dövr üçün inqilabi dəyişikliklərə imkan verən böyük əhəmiyyətli irəliləyişlər oldu.

20 -ci əsrin əvvəllərində bu irəliləyişlər əsrin ortalarında İkinci Dünya Müharibəsi ilə ortaya çıxan yeni yeniliklərdən tamamilə fərqli olduğu ortaya çıxdı.

Hər hansı bir təkamül prosesi kimi, buxar mühərrikləri də alternativ və sabit cərəyanlı mühərriklərlə əvəz edilmişdir. 1910-cu ildən başlayaraq avtomobil sənayesi, yeni ölçmə sisteminin istifadəsi ilə idarə olundu və yüksək dəqiqlikli universal bir ölçü olaraq mikrometreyi standartlaşdırdı.

İkinci Dünya Müharibəsi ilə, karbür, poladdan daha faydalı olduğu üçün hərbi istifadə üçün avadanlıq və silahların müqavimətini artırmaq məqsədi ilə yaradıldı.

1970 -ci illərin əvvəllərində kompüterlərin və kompüterləşdirilmiş avtomatizmin inkişafından faydalanaraq ədədi idarəetmə anlayışı yaradıldı. Elektronika ilə maşınlar arasındakı birləşmə yeni bir mekatronik dövrün başlanğıcını verdi.

İstinadlar

1. Kibbi, Richard. (1985). Maşın alətləri təlimatı. Limuza.
2. Norton, Robert. (2006). Maşın dizaynı. ITESM, Meksika. MC Graw Hill.
3. Ord-Hume, Artur. (1977). Əbədi hərəkət:Bir Obsesyonun Tarixi. St Martin’s Press.
4. Shigley, Joseph and Uicker, (1988). Maşın və mexanizmlər nəzəriyyəsi. McGraw-Hill Nəşriyyat Evi.
5. Rossi, Mario. (1981). Müasir maşın alətləri. Hoepli. Elmi – tibbi nəşriyyat.

Maşınların tarixi: mənşəyindən bu günə qədər

The maşınların tarixi bəşəriyyətin sosial-iqtisadi tərəqqisinə paralel olaraq böyük bir müvəqqəti dövrü əhatə edir. Bununla birlikdə, maşınlar sələflərinin, alətlərinin inkişafı sayəsində ortaya çıxmağa başladı.

İlk alətlər, İnsanlar əllərinin əzalardan daha çox şey üçün istifadə edilə biləcəyini anladıqları tarixə qədərdir. O vaxtdan bəri insan yeni vəzifələrin və işlərin görülməsini asanlaşdırmaq üçün maşınlar icad etməyə başladı.

Hal-hazırda sadə və qarışıq adlanan iki növ maşın var. Hər ikisi də bir işi yerinə yetirmək üçün lazım olan addım və ya proses sayına, onu təşkil edən hissələrin sayına və sahib olduqları texnologiyaya görə təsnif edilə bilər..

Tarixdəki ilk maşınlar

İlk sadə dəzgahlar, tarixi sübutu bilinməyən toxuculuq maşını idi. Bu ilk versiyalardan bəziləri Çin ənənəsində, Sarı İmperator dövründə (e.ə. 2698-2598), Mesopotamiyada Neolitik dövrdə (e.ə. 4500 – 3500), Fars İmperiyasında (e.ə. 600-500) və hətta mövcuddur. , Cənubi Amerikanın bəzi yerli qəbilələrində.

14-cü əsrin əvvəllərində su, su çarxının ixtirası ilə böyük rol oynadı. Bu vəziyyətdə, su dəyirmanlarda, tökmə yerlərinin körüklərində və çəkiclərdə hərəkət yaratmaq üçün istifadə edilmişdir.

15. əsrdə Leonardo Da Vinci, yuvarlanan dəyirman, qayçı və rokçu presi kimi tanınan, daha sonra 1626-cı ildə Nikolas Briot tərəfindən mükəmməlləşdirilən pul oyma üçün üç əsas maşın üçün ilk planları hazırladı.

Da Vinçinin diaqramları gələcəyin kompozit maşınları üçün bələdçi rolunu oynayırdı. Bəzi dizaynlar planerlərdən, döyüş tanklarından və hətta taxta özüyeriyən bir nəqliyyat vasitəsindən ibarət idi.

1642-ci ildə Fransız riyaziyyatçısı Blez Paskal ilk mexaniki əlavə və çıxma kalkulyatorunu icad etdi. Paskal eyni zamanda 1650-ci ildə işləyən bir qolu ilə müəyyən oxşarlıqlara sahib olan hidravlik presin yaradıcısı idi.

Sənaye inqilabı

Sənaye İnqilabı 17-ci əsrdə Böyük Britaniyada baş verdi və 19-cu əsrin ortalarında sona çatan Avropa və Şimali Amerikanın əksər hissəsinə yayılan texnoloji, sosial və iqtisadi çevrilmə prosesi idi.

Ən vacib yeniliklərdən biri buxar mühərriki və istilik enerjisinin mexaniki enerjiyə çevrilməsi idi.

1712-ci ildə Thomas Savery və ortağı Thomas Newcomen, qalaydan və kömür mədənlərindən suyu pompalayan atmosferik buxar mühərriki dizayn etdi. Daha sonra James Watt adlı bir İskoç mühəndis, Newcomen dizaynında irəliləyişlər etdi və nəticədə Sənaye İnqilabı inkişaf etdi.

İngilis Henry Maudslay, tikinti və istehsal sənayesi üçün hissələri emal edərək bazar ehtiyacını təmin edən ilk istehsalçılardan biri idi. İlk dəfə kütləvi istehsalat maşınlarından istifadə edildi.

19-cu əsrdə elektrik enerjisi mexaniki enerjiyə çevrildi və buxar mühərriklərini kənarlaşdıran ilk xətti mühərriklərlə birlikdə birbaşa cərəyan mühərrikləri meydana çıxdı.

20-ci əsrin irəliləmələri

İyirminci əsrdə elektronikada və kompüterdə dövr üçün inqilabi dəyişikliklərə imkan verən böyük əhəmiyyətli irəliləyişlər olmuşdur.

20-ci əsrin əvvəllərində bu irəliləyişlər, II Dünya Müharibəsinin ortaya çıxması ilə əsrin ortalarında meydana gələn yeni yeniliklərdən tamamilə fərqli oldu.

Hər hansı bir təkamül prosesi kimi, buxar mühərrikləri də alternativ və birbaşa cərəyan mühərrikləri ilə əvəz edilmişdir. 1910-cu ildən başlayaraq avtomobil sənayesi yeni ölçmə sisteminin istifadəsi ilə idarə olundu və mikrometri yüksək dəqiqliklə universal bir tədbir olaraq standartlaşdırdı.

İkinci Dünya Müharibəsi ilə, sərt metal, poladdan daha faydalı olduğu üçün hərbi istifadə üçün texnika və silahların müqavimətini yaxşılaşdırmaq üçün yaradıldı.

1970-ci ilin əvvəlində, informasiya texnologiyalarının və kompüterləşdirilmiş avtomatlaşdırmanın inkişafından faydalanan ədədi idarəetmə konsepsiyası yaradıldı. Elektron və maşınlar arasındakı qaynaşma yeni bir mexatronik dövrün başlanğıcını açdı.

İstinadlar

1. Kibbie, Richard. (1985). Dəzgah Aləti Təlimatı. Limuza.
2. Norton, Robert. (2006). Maşın dizaynı. ITESM, Meksika. MC Graw Hill.
3. Ord-Hume, Artur. (1977). Daimi Hərəkət:Bir vəsvəsə tarixi. St Martin’s Press.
4. Shigley, Joseph and Uicker, (1988). Maşın və mexanizmlər nəzəriyyəsi. McGraw-Hill Nəşriyyat Evi.
5. Rossi, Mario. (1981). Müasir dəzgahlar. Hoepli. Elmi – tibbi nəşr.