Məhşər romanı

Tarix elmləri doktoru Kərim Şükürov əsərin janrına diqqət çəkərək söyləyib ki, əsərdə bəhs olunan utopik məhkəmənin reallaşacağına, beynəlxalq məhkəmələrdə hüquqi şəkildə öz əksini tapacağına ümid edir.

Роман “О мышах и людях” ⁠ ⁠

«О мышах и людях» Джона Стейнбека — это очень трогательная история дружбы двух мужчин, оказавшихся на задворках общества и на грани экономического обнищания в годы Великой Депрессии в 30-е годы. Посредством тончайших и искуснейших мазков Стейнбек изображает словесную картину, в которой завуалировано это глубинное стремление рабочего класса Америки к реализации собственных чаяний и надежд. В своем небольшом рассказе Стейнбек, наверное, как никто другой из писателей, возносит жизнь бедных и обездоленных людей на новый, символический уровень. Читатель определенно может найти в нем глубокий опыт трагического переживания, а также посыл к тому, что вопреки любым происшествиям жизнь продолжается дальше. Как вы уже могли догадаться, концовка повести до боли трагична и, пожалуй, может произвести неизгладимое впечатление даже на самые черствые сердца. Поэтому, если вы до сих пор не знакомы с содержанием рассказа, но уже заинтригованы вступлением, советую сначала обратиться к оригиналу.

История начинается с появления двух рабочих, которые пешком пересекают необъятную страну в поисках работы. Один из них — Джордж Милтон — приземистый мужчина, смотрящий на мир сквозь призму цинизма и недоверия. Его попутчик — Ленни Хилли — дородный и крепкий мужчина, к которому Джордж относится как страший брат, напутствующий его на истину. Примечательно, что в переводе фамилия Хилли была интерпретирована: в одном из эпизодов работник на ранчо, услышав его фамилию, говорит, что не такой он уж и хилый. В оригинале Стейнбек использует фамилию Small — переводится как «маленький». Таким образом, Джон Стейнбек играет словами, ведь гигантского вида Ленни отнюдь не мал и не хил, однако вся его слабость заключается в голове — ментальном расстройстве, которое делает из здоровенного детины ребенка в теле взрослого.

При одной только мысли о Ленни сразу всплывает параллельный образ Бенджи Компсона из книги «Шум и ярость» Уильяма Фолкнера, такого же ребенка в душе, но взрослого снаружи. Впрочем, еще более четкое сходство вызывает образ Джона Коффи из произведения Стивена Кинга «Зеленая миля», столь ярко воплощенный в одноименной киноленте. Джон Коффи — такой же верзила как и Ленни, страдающий психическим расстройством, но наделенный чем-то ярким: Коффи — необычным даром, а Ленни — редкой по нашим временам добротой и наивностью.

Итак, Джордж и Ленни лелеют одну заветную мечту: они хотят обзавестись собственным земельным участком, выращивать там свой урожай, ухаживать за живностью, а главное — Ленни жаждет выращивать и кормить кроликов. Но для этого им необходимо заработать денег! Именно поэтому они ищут новое ранчо, где им дадут кров и работу, ведь определенные обстоятельства их вынудили покинуть предыдущее место работы. В этом эпизоде Стейнбек действует как искусстный рыболов: в начале рассказа он насаживает наживку на крючок, лишь вскользь упоминая, что друзьям приходится скоро покинуть предыдущее их место труда; затем забрасывает эту наживку, рассказывая случай в предыдущем городе, когда Ленни привлекло красное платье одной девушки, он решил его потрогать (без какого-либо сексуального подтекста), но был обвинен в изнасиловании; а после этого умело подсекает, сопроводив свой рассказ событием с женой Кудряша на ферме.

Кульминационное событие всего произведения завязано на любви Ленни ко всему мягкому и приятному на ощупь: он хотел потрогать платье девушки, гладил мышей и новорожденных щенков, а также гладил шелковые волосы жены Кудряша, причем по ее собственной просьбе, но в силу своей психической неполноценности Ленни не отдает себе отчет во всех своих действиях. Женщина, испуганная тем, какое чрезмерное внимание Ленни уделяет ее волосам, пытается вырваться, но в крепких руках верзилы она — беспомощный щенок, которого Ленни буквально «залюбил» до смерти. Все что ему теперь остается — вновь искать спасение бегством.

К своему несчастью, Джордж прекрасно осознает, что Ленни не может жить дальше. Словно кровный брат, он продолжает заботиться о ненаглядном товарище, он выбирает единственно безболезненный выход из сложившейся ситуации: предупреждая кровожадную расправу над другом, Джордж находит Ленни в кустах и под общие мечтания о счастливом будущем он направляет ему пулю в голову! Едва ли можно недооценить трагичность этого эпизода, а все обвинения в отсутствии гуманности со стороны Джорджа могут быть порождены лишь поверхностным отношением к гениальному тексту автора. Ведь смерть Ленни это не убийство Авеля Каином; отношения Джорджа и Ленни — это олицетворение настоящего товарищества и «нечеловеческой» гуманности.

На мой взгляд, «О мышах и людях» — это история триумфа настоящей дружбы и товарищества. Помимо этого, избегая догматических и формализированных форм и постулатов, рассказ обнажает пороки, царившие в том обществе: расизм, сексизм, нетерпимость, предрассудки по отношению к ограниченным людям. Честь и хвала Джону Стейнбеку за то, что он описывает все эти изъяны в рамках абсолютно естественных и человеческих форм. Вы можете спросить, при чем здесь триумф товарищества?! Возможно и так! Но кто сказал, что настоящая дружба должна проявляться лишь в форме обоюдной помощи, когда это удобно обеим сторонам? Стейнбек явно думал иначе…

Məhşər romanı

Modern.az daha bir yeni rubrikasını sizlərə təqdim edir. “Şedevr” adlanan bu rubrikada Azərbaycan ədəbiyyatında özünəməxsus yer tutan, ədəbi-bədii fikrə parlaqlıq gətirən ,bir sözlə nəşri ilə yeni bir ictimai-sosial və ədəbi hadisəyə toxunan əsərlərə, nəsr əsərlərinə müraciət ediləcək. Məqsəd ədəbi təfəkkürümüz üçün əvəzsiz sayılacaq həmin əsərləri bir daha sevdirmək və oxucu kütləsinin diqqətinə çatdırmaqdır.

İlk olaraq İsa Muğannanın (Hüseynov) “Məhşər” romanı haqqında danışacağıq. “Məhşər” tarixi-fəlsəfi romandır. XİV əsrdə Teymurləngin yürüşləri dövründə baş vermiş hadisələrdən, Şərqin böyük filosofu Fəzlullah Nəiminin və böyük hürufi şairi İmadəddin Nəsiminin insan və insanlıq uğrunda qeyri-adi mübarizələrindən bəhs edir. Əsərdə həmçinin maraqlı siyasi konfliktlər, siyasi maraqların toqquşması və bu maraqların insan mənəviyyatının məhvi məsələsi çox böyük ustalıqla təsvir edilir.

“Məhşər” haqqında fərqli rəyləri Modern.az oxucularına təqdim edirik.

Vaqif Yusifli (filologiya elmləri doktoru, ədəbi tənqidçi): ““Məhşər” ən yaxşı romanlardan biridir. İsa Hüseynov tarixi romanda çox şeyləri sübut etdi. Orada bəzi səhnələr var ki, bəlkə də tarixdə bunlar olmayıb. Yəni tarixi mənbələr onları təsdiq etmir. Məsələn, Nəsimi ilə Əmir Teymurun görüşməsi yalnış “tarixi fakt”dır. Amma burada rəmzi olaraq iki fərqli qüvvənin görüşü əsərə əlavə rəng qatır. Nəsimi ölüb gedib, amma o böyük ideya qalıb. İ. Hüseynov da əsərdə məhz bunu yarada bilib. Nəsimini zaman və məkan kontekstindən çıxara bilib.

Aydın Xan (yazıçı-kulturoloq): “İsa Hüseynov – Muğannanın “Məhşər” tarixi romanı ötən əsrin ikinci yarısında Azərbaycan SSRİ kimi güclü dövlətin tərkibində olanda qələmə alınmış kitab-manifestdir. Nəsimi obrazı altında Azərbaycan insanının həm orta əsrlərdə, həm də SSRİ kimi bir imperiyanın tərkibində hər zaman can atdığı milli və mənəvi azadlığının simvoluna çevrilən bu əsərdə müxtəlif qatlar var: tarixilik, milli sivilizasiya sirləri və şifrələri, İslam dininin intellektual tərəfi, sufizm, hürufizm təriqəti fəlsəfəsi, milli azadlıq hərəkatı, Təbriz, Şirvan, Ərdəbildəki gizli cəmiyyətlər, yadellilərə qarşı müqavimətdə insanlarımızın səfərbər olunması, Bütöv Azərbaycan, ədəbiyyatımızın ana dilinə üz tutması, ilahi poeziya və s. Belə bir yükün altına yalnız İsa Hüseynov – Muğanna girə bilərdi. Düzdür, sovet senzoru o romanın daha da kamil yaradılmasına, oradakı fikirlərin, xalqın arzularının mətnin alt qatında deyil, birbaşa yürüdülməsinə heç cür icazə verə bilməzdi, odur sənətkar daha estetik-kulturoloji üsullardan bəhrələnmişdi. Bu roman həm də Azərbaycan tarixi haqqında ədəbiyyatımızda çox möhtəşəm bir söz abidəsidir. Eləcə də ilk intellektual Azərbaycan romanlarından sayıla bilər.

Vaqif Bayatlı Odər (şair): “Əvvəla, düşünürəm ki, “Hüseynovu” ümumiyyətlə deməyək. İsa Muğanna, vəssalam. “Məhşər” çox möhtəşəm əsərlərdən biridir. İsa Muğanna həm bu əsərdə, həm də digər romanlarında təkcə Azərbaycan ədəbiyyatı üçün deyil, hətta dünya ədəbiyyatı üçün də yeni sayılacaq manevrlər etdi. O bu əsərdə bəşəriyyəti xilas edəcək məsələləri çox böyük ustalıqla göstərə bildi. Burada bəşəriyyəti xilas edə biləcək məqamlar var. Təkcə bir regionun yox ümumi dünyanın dərdləri burada göstərilib. İsa Muğanna yaşının bu vaxtında da bu işlərlə məşğuldur və mən bunu alqışlayıram.

Niyazi Mehdi (fəlsəfə elmləri doktoru, professor): “Yaxşı roman kimi yadımda qalıb. Oradakı etimoloji spekulyasiyalar elmi deyil, bədiidir. Hərçənd yazarın özü deyəsən, onları elmi sayır”.

Elmin Nuri

“Məhşər Divanı: Yalanın 17 anı” romanının təqdimatı keçirilib

AzNews.az xəbər verir ki, tədbirdə 31 mart soyqırımı qurbanlarının, eyni zamanda Azərbaycanın müstəqilliyi və ərazi bütövlüyü uğrunda canlarını qurban verən bütün şəhidlərin xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad edilib.

Daha sonra kitabın məzmunundan bəhs edən videoçarx nümayiş etdirilib.

Təqdimat mərasimində dövlət
qurumlarının təmsilçiləri, ictimaiyyət nümayəndələri, mədəniyyət xadimləri iştirak ediblər.

Tədbir iştirakçıları kitab haqqında fikirlərini bölüşüb.

Yazıçı Çingiz Abdullayev, millət vəkili Fazil Mustafa, millət vəkili Ziyad Səmədzadə, Tarix İnstitutunun Baş direktoru, tarix elmləri doktoru Kərim Şükürov, hüquq müdafiəçisi Novella Cəfəroğlu, yazıçı Varis çıxış edərək əsərin əhəmiyyəti, erməni vandalizmi haqqında maraqlı fikirlər səsləndiriblər.

Millət vəkili Fazil Mustafa bildirib ki, düşmənə kitabda, elmdə qalib gəlməliyik. Buna görə də bu cür yaradıcı işlərin görülməsi, cəmiyyətə aşılanması, öyrətmək, tanıtmaq istiqamətindəki təşəbbüslər vacib əhəmiyyətə malikdir.

Yazıçı Çingiz Abdullayev kitabın maraqlı süjet və ideyası olduğundan bəhs edərək vurğulayıb ki, artıq heç nəyi gizlətmədən öz tariximizi bilib, həqiqətləri yaddan çıxarmamağın zamanı çatıb.

Tarix elmləri doktoru Kərim Şükürov əsərin janrına diqqət çəkərək söyləyib ki, əsərdə bəhs olunan utopik məhkəmənin reallaşacağına, beynəlxalq məhkəmələrdə hüquqi şəkildə öz əksini tapacağına ümid edir.

Sonda çıxış edən əsərin müəllifi Adəm İsmayıl Bakuvi qeyd edib ki, qələmə aldığı “Məşhər divanı: Yalanın 17 anı” romanı dünyada və coğrafiyamızda yaşanan insanlığazidd əməllərin kiçik epizodlarına ani bir nəzər salmaq məqsədi daşıyır.
Kitab erməni separatizminin zülmünə məruz qalan yurdundan-yuvasından didərgin salınmış, milli mənsubiyyətindən asılı olmayaraq, bütün insanların xatirəsinə ithaf olunub.

“Məhşər Divanı: Yalanın 17 anı” adlı sənədli roman real tarixi hadisələrdən bəhs edir.
Əsərdə Stepan Zatikyan, Vardan Araveltsi, Harutyun Şaxrikyan, Mkrıtç Xrimyan, Yepiskop Mesrop, Andranik Ozanyan, Asatur Vaçyants, Hamazasp Srvantsyan , Qaregin Njde, Krik Kerkoryan, Eduard Qriqoryan, Telman Qdlyan, Abel Ağandekyan, Monte Melkonyan, Kim Kardaşyan və Zori Balayanın utopik məhkəməsi təsvir olunur.

Erməni vandalizminin dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasında böyük önəm daşıyan əsərin 4 dildə-türk, rus, ingilis,erməni dillərinə çapı nəzərdə tutulur.

Kitabın rəyçiləri filologiya elmləri doktoru, professor Nizami Cəfərov, Xalq yazıçısı Çingiz Abdullayev, tarix elmləri doktoru, professor, AMEA-nın həqiqi üzvü Yaqub Mahmudov və jurnalist, siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru, professor Qafar Çaxmaqlıdır.
Sənədli romanın beynəlxalq rəyçiləri isə ISESCO-nun sabiq baş direktoru, professor Əbdüləziz bin Osman əl-Tüveycri (Səudiyyə Ərəbistanı), tarixçi, professor Kamal Çiçək və Vadim Viktoroviç Mixaylovdur.

Şəbnəm Zahir