Навваб, Мир Мохсун

Wikimedia Foundation . 2010 .

Мир Мохсун Навваб – Mir Mohsun Navvab

Мир-Мохсун Навваб ( азерб . : Mir Möhsün Nəvvab ) (1833, в Шуше – 1918, в Шуше ) занимает видное место в истории азербайджанской культуры как последний представитель старой традиционной школы науки, искусства и литературы. Навваб был разносторонним человеком своего времени. Он известен как поэт, художник, историк музыки, астроном, плотник, химик и математик.

Навваб родился в 1833 году в Шуше и всю жизнь прожил в этом городе. Его жизнь и творчество отражают период истории, когда Азербайджан находился на переломе старого и нового, традиционных и новых тенденций в культуре и общем образе жизни. И хотя Навваб оставался традиционалистом в искусстве, он был прогрессивным человеком в общественной жизни Карабаха, много сделавшим для роста грамотности, культуры и искусства в Карабахе .

Навваб создал первую типографию в Шуше, которая также была первой типографией в Азербайджане. Он издавал стихи карабахских поэтов и распространял их среди местного населения. Навваб учредил второе литературное общество в Азербайджане под названием «Маджлис-и-фарамушан» («Общество забытых»), а также учредил первое музыкальное общество «Маджлис-и-ханенде» («Общество певцов»).

Навваб написал более 20 книг, посвященных различным областям науки и искусства. Он является автором «Вузух-уль-Аргам» («Объяснение чисел»), значительного произведения, которое предлагает 82 мугама (оригинальная импровизационная классическая народная музыка, популярная в Азербайджане) и песни, исполнявшиеся в Карабахе того времени. Он также предоставляет информацию о происхождении этих мугамов и правилах их исполнения. Навваб также является автором книги «Тезкирей-и-Навваб», в которой содержится информация о ста поэтах и ​​писателях Карабаха того времени.

Навваб тоже был талантливым художником. Он иллюстрировал свои рукописи красочными рисунками и портретами, а также украшал интерьеры зданий различными орнаментами. До оккупации Шуши армянскими войсками в 1992 году некоторые из этих настенных украшений сохранились в доме, где он жил, в школе, где он преподавал, и в минаретах главной мечети Шуши Верхняя Говхарага.

Навваб умер в 1918 году в Шуше.

использованная литература

Эта статья об азербайджанском писателе незавершена . Вы можете помочь Википедии, расширив ее .

Навваб, Мир Мохсун

Мир Мохсун Навваб (азерб. Mir Möhsün Nəvvab ) (1833-1918) – азербайджанский художник, каллиграф, теоретик музыки, поэт.

Биография

Родился в 1833 году в Шуше, в семье Хаджи Сейида Ахмеда. Получив в духовной школе начальное образование, освоил арабский, фарсидский и турецкий языки. В дальнейшем в медресе Аббаса Сараджалы изучал астрономию, химию, математику и др. науки.

Творчество

Навваб участвовал в культурной и общественной жизни города. Он писал стихи и публиковал книги, в открытой им же типографии. Он также преподавал в школах – «мектебах» и издал свыше двадцати книг, посвящённых различным отраслям науки и искусства. Он создал музыкальные собрания – «меджлисы,» такие как художественный «Меджлиси-фарамушан», музыкальный «Меджлиси-ханенде». На этих меджлисах присутствовали поэты: Абдулла бек Аси, Фатма ханум Кяминя, Мешади Еййуб Баги, Хан Гарадаги, Абдулла Гасан Шахид, певцы: Гаджи Хюси, Мешади Джамиль Амиров, Ислам Абдуллаев, Сеид Шушинский и др. Эти собрания были тесно связаны с собраниями «Меджлиси-унс» в Шуше, «Бейтус-Сафа» в Шемахе, «Маджмауш-шуара» в Баку.

Поэзия

Мир Мохсун Навваб (справа) и Гасаналиага-хан Карадаги

Среди его трудов большой интерес представляет «Тазкирейи-Навваб», где собрана подробная информация о жизни и творчестве более чем ста карабахских поэтов XIX века. Вскоре в 1913 году она была опубликована в Баку.

Химия и астрономия

Он увлекался также химией и астрономией. У себя дома Мир Мохсун создал химическую лабораторию и установил два телескопа. В своей книге «Кифаятул-атфал», которая в 1899 году была издана как учебник, он создал таблицы о размещении небесных тел и о солнечных затмениях. В книге «Насихатнаме» им были даны свыше пятисот указаний по химии. Его этические взгляды переданы и в трудах «Нурюл-Анвар» и «Панднаме».

Изобразительное искусство

«Птицы». Мир Мохсун Навваб. 1874-1875

Занимался Навваб также изобразительным искусством. Им созданы несколько рисунков акварелью, книжных миниатюр и узоров на нескольких зданиях и мечетях. Для его творчества характерны плоскостно-декоративные орнаментальные стенные росписи, рисунки с изображением цветов и птиц с попыткой объемной моделировки, иллюстрации к собственным рукописям («Бахр-уль Хазан» (Море горестей), 1864). Интересен также «портрет Тимура», выполненный им акварелью в 1902 году и хранящийся ныне в Азербайджанском музее искусств в Баку.

Музыка

Основная статья: Мугам

Его музыкальный трактат «Вюзухул-эргам» впервые был издан в 1913 году в Баку. Здесь он дал подробное описание мугамов, отдельных дястгахов, расскрыл тему происхождения их названий, этимологии, связи их с поэтическими произведениями, отношениям между слушателем и исполнителем, касался проблемы их размещения с точки зрения акустики.

Навваб впервые использовал термин «дястгах». Он упомянул известных в то время в Карабахе шесть дястгахов: «Раст», «Махур», «Шахназ», «Рахави» (или Рахаб), «Чахаргар» и «Нава». По словам Навваба содержание того или иного исполняемого дястгаха зависит от вкуса и способности исполнителя. В своём произведении им упомянуто 82 песен и мугамов, исполняемых в то время в Карабахе. С местом происхождения и именами, принимавших в их создании участия, людей он связывал названия мугамов «Азербайджан», «Нишабур», «Забули», «Багдади», «Ширвани», «Гаджары», «Шах Хатаи» и др. Он связывал мугам «Раст» со свежестью весны, «Махур» с шумом воды, «Шахназ» с песней соловьёв, «Рахави» с каплями дождя, «Чахаргар» с грохотом молнии, «Нава» со страданиями влюблённых, «Дюггах» с фонтаном подземных источников, «Ушшаг» с плавным полётом птиц, «Уззал» с движением метеоритов.

По его словам мугамы «Ушшаг», «Нава» и «Бусалик» воодушевляют человека к мужественным поступкам, а «Рахави», «Бозарг», «Зангула», «Зирафкенди», «Хусейни» содержат грустные мотивы. Произведение кончается словами: «Это произведение написано для повышения силы науки Родины (азерб. Bu risalə Vətən elminin qüdrətini artırmaq məqsədilə yazılmışdır )»

Известна также его работа «Кяшфул-хагигяти-мансави».

Скончался Мир Мохсун Навваб в 1918 году в Шуше.

Ссылки

• Мир Мохсун Навваб в Большой советской энциклопедии
• Мир Мохсун Навваб Гарабаглы (азерб.)

Литература

• Миклашевская Н. М., Художники 19 в. Мирза Кадым Эривани и Мир Мохсун Навваб, в кн.: Искусство Азербайджана, [т.] 4, Баку, 1954, с. 102-108.

• Персоналии по алфавиту
• Родившиеся в 1833 году
• Родившиеся в Шуше
• Умершие в 1918 году
• Умершие в Шуше
• Художники по алфавиту
• Художники Азербайджана
• Музыковеды Азербайджана
• Поэты Азербайджана
• Мугам

Wikimedia Foundation . 2010 .

Mir Möhsün NƏvvab

filologiya elmləri namizədi Kamandar Şərifli və Arif Ramazanzadədir.

Mir Möhsün Nəvvab. «1905—1906-cı illərdə erməni-müsəlman davası».

— Bakı, «Azərbaycan». nəşriyyatı, 1993. — 128 s.

H 4804000000 — 018 (93) H 18 (93) Azərb.

«Şuşa» şirkəti. 1993

QANLI-QADALI İLLƏRİN DƏYƏRLİ ABİDƏSİ

Artıq altıncı ildir ki, ortaya atılmış süni Dağlıq Qarabağ probleminin tarixi

köklərinin öyrənilməsi, onu ortaya atmış erməni millətçiləri və onların

havadarlarının niyyətlərini ifşa etmək baxımından Mir Möhsün Hacı Mirəhməd

oğlu Nəvvabın (1833-1918) indiyədək elm aləminə məlum olmayan «Təvarixi-

rəzm və şurişi tayifeyi-əraməniyeyi — Qafqaz ba firqeyi müsəlmanan» («Qafqaz

erməni tayfası ilə müsəlmanların vuruş və iğtişaş tarixləri») əsəri son dərəcə

əhəmiyyətlidir. M. M. Nəvvab yaşadığı dövrdə baş verən hadisələrdən kənarda

qalmamış, tariximizin ən faciəli, qanlı səhifələrindən birini təşkil edən 1905-1906-

cı illərdə rus imperiyasının fitnə-fəsadı və onun qəsbkar ordusunun köməyi ilə

erməni millətçilərinin xalqımızın üzərinə qaldırılması nəticəsində baş vermiş

qırğınları qələmə almışdır.

Əsərdə 1903-1904-cü illərdə Şuşada və Qarabağın başqa kəndlərində

erməni millətçilərinin Azərbaycan türklərinə qarşı törətdikləri cinayətlər haqqında

ayrı-ayrı epizodlarda geniş məlumat verilir. Müəllifin yazdıqlarından aydın olur ki,

o vaxt da mərkəzdən bu iki millətə münasibət fərqli olmuşdur. M. M. Nəvvab qeyd

edir ki, çarın əmrilə silah gəzdirmək Azərbaycan türklərinə qəti qadağan edilmişdi.

Bundan istifadə edən silahlı erməni dəstələri silahsız azərbaycanlıları asanlıqla

tutmağa və min cür əzabla öldürməyə müyəssər olurdular. Onlar fürsət düşən kimi

istər azərbaycanlı, istərsə də Osmanlı türklərinə hər cür maddi, mənəvi və fiziki

zərbələr endirməyə çalışmışlar. Əsərdə deyildiyi kimi, hətta 1877-ci il Rusiya—

Türkiyə müharibəsi zamanı rus ordusunun tərkibində Qars şəhərinə daxil olan

ermənilər orda əllərinə keçən əlyazma kitablarını və Qur’ani-Şərifi amansızcasına

M. M. Nəvvab yazır ki, erməni millətçiləri əvvəl Osmanlı dövlətində, sonra

isə Rusiya şəhərlərində xüsusi qımdatxanalar (müasir saqqallı erməni quldurlarının

əcdadlarını türklərə qarşı birləşdirmiş mərkəzlər) yaratmışdılar. Ora ziyalılar,

cavanlar, sənətkarlar və erməni icmasının başqa nümayəndələri cəlb olunurmuş.

Osmanlı və Azərbaycan türklərinə qarşı təbliğatda, təxribatda, sui-qəsddə, eləcə də,

silahlı toqquşmalarda istifadə etmək üçün lazımi hərbi sursatın, çar məmur və

zabitlərinin rüşvətlə ələ keçirilməsi məqsədilə varlı erməni təbəqələrindən pul

toplamaq qımdatların əsas vəzifələrindən biri idi.

İstər qımdatlara, istərsə də başqa erməni millətçi dəstələrinə xeyir-dua

verən, onların xalqımıza qarşı törətdikləri qanlı cinayətlərin, qırğınların əsas

təşkilatçısı yerlərdə fəaliyyət göstərən kilsələr və kilsə xadimləri olmuşlar. Onlara

isə ümumi rəhbərliyi Eçmiədzin (Üç müəzzin) etmişdir.

Kilsənin toxunulmaz Tanrı məbədi olduğunu nəzərə alaraq keşişlər onu

1905-1906-cı illərdə xalqımıza qarşı erməni quldur dəstələrini silahlandıran hərbi

sursat cəbbəxanasına çevirmişdilər. 1906-cı ildə Şuşada ardı-arası kəsilməyən bu

qırğınlardan cana doymuş bir neçə erməni Şuşa kilsələrinin yeraltı qatlarında məxfi

hərbi sursat anbarları olması haqqında gizlicə şəhər üsul-idarəsinin başçısı olan rus

generalına xəbər verərək həmin anbarların ləğv edilməsini tələb edirlər. Yoxlanış

zamanı iki kilsənin yeraltı qatından çoxlu miqdarda tüfəng, güllə, top, bomba,

dinamit, evlərin yandırılmasında istifadə etmək üçün müxtəlif maddələrlə

doldurulmuş silah anbarları aşkar edilmişdi. Kilsənin əsas fəaliyyəti ilə daban-

dabana zidd olan bu əməllərinə görə Ter-Ovanesyan, Ter-Arsen Vartapetov, Ter-

Karapet Vartapetov, Mirzəbekov, Asatur Vartapetov kimi keşişlər sadəcə olaraq

Bəzilərinə təəccüblü görünər ki, insanlığı mənəvi paklığa çağıran, onlara

pislikdən, ədavətdən, zalımlıqdan əl çəkməyi tövsiyyə edən, adamları ədalətə,

xeyirxahlığa, haqq yoluna dəvət edən Tanrı məbədinə ölüm, qan qoxusu verən və

kilsə qanunlarına tamamilə daban-dabana zidd olan silahların orda toplaşması,

saxlanması və quldur dəstələrini silahlandırıb, başqa bir xalqa və onun torpağına

qarşı təcavüzə yönəltmək mümkün olan şeydirmi?!

Əgər biz XX yüzilliyin lap əvəllərindən başlayaraq bu günümüzədək erməni

millətçiləri tərəfindən xalqımıza qarşı törədilən aşkar və gizli qırğınlara,

torpağımıza şərik və sahib olmaq məqsədilə aparılan təbliğatlara və silahlı

vuruşmalara dair Çar Rusiyasında və keçmiş SSRİ-də, eləcə də xarici ölkələrdə

yazılmış onlarla məxəzi izləmiş olsaq, görərik ki, elə bu iki millət arasında ədavəti

qızışdıran və təşkil edən başlıca qüvvə kilsə və onun ətrafına toplanmış erməni

İki millət arasında davam edən iğtişaş və qırğınlar zamanı kilsənin

fəaliyyətini dərindən öyrənmiş rus diplomatı, general Mayevski öz qeydlərində

yazır: «Erməni din xadimləri haqqında bir neçə söz demək istəyirəm. Onların dini

fəaliyyəti olduqca cüzidir. Erməni din xadimlərinin fəaliyyəti «Allah kəlamını»

çatdırmaqdan çox, müsəlmanlarla xristianlar arasında nifaqı qızışdırmaqdan

ibarətdir». Vaxtilə Eçmiədzinə səfər etdikdən və onun fəaliyyətilə yaxından tanış

olduqdan sonra fransız alimi Baron de-Bay belə yazmışdı: «Bu kilsə bir müddət

saxta pul düzəldənlərin yuvası olmuşdur. Mənim bütün minnətdarlıqlarıma

baxmayaraq, mən səmimi olmalıyam. Bu monastır məndə dini mərkəzdən çox

siyasi mərkəz təəssüratı yaratdı».

Erməni kilsəsinin belə qeyri-insani fəaliyyətini işıqlandıran ayrı-ayrı

məxəzlərdən çoxlu nümunələr gətirmək olar. Son dövrlərdə də istər xaricdə, istərsə

də daxildə olan erməni mafiyasının ən qüdrətli dayaqlarından biri, terror və təbliğat

şəbəkələrinin təşkilatçısı, onu maddi cəhətdən təmin edən kilsə olmuşdur.

Mir Möhsün Nəvvabın haqqında danışdığımız əsəri hal-hazırda istər Dağlıq

Qarabağda, istərsə də digər bölgələrdə gedən müharibənin səbəblərinin, onun tarixi

köklərinin və erməniləri dəstəkləyən qüvvə və tərəflərin öyrənilməsində və xarici

qüvvələrin bu bölgədə apardıqları siyasətin aşkarlanmasında dəyərli məlumatlar