Seçilmiş əsərləri

Kitaba Mirzə Fətəli Məhəmmədtağı oğlu Axundovun (Axundzadə – 1812 Nuxa/Şəki – 1878 Tiflis – Azərbaycan yazıçı-dramaturqu, materialist filosofu, ictimai xadim, Azərbaycan dramaturgiyasının banisi) nəsr əsərləri, şeirləri, dramları və məqalələri daxil edilmişdir. Книга «Seçilmiş əsərləri» автора Ахундов Мирза-Фатали оценена посетителями КнигоГид, и её читательский рейтинг составил 0.00 из 10.
Для бесплатного просмотра предоставляются: аннотация, публикация, отзывы, а также файлы для скачивания.

Məhəmmədəmin Rəsulzadə: Mirzə Fətəli Axundov haqqında

Bu azadlıqları məhv və təhdid edən siyasi, ictimai və dini hər cür qurumlar onun böyük məharət və sənətkarlıqla yazılan əsərlərində amansızca tənqid edilirdi. O, 18-ci əsrin Qərbinin aydınladıcı fikirlərinin şərqdəki təmsilçisi idi. Sözün, yazının, dini və fəlsəfi düşüncənin hürriyyət və sərbəstliyini müdafiə edən Mirzə Fətəli qadın-kişi, hər iki cinsin həyatın hər sahəsində bərabər hüquqlara malik olmasını istəyirdi. Kişilər də, qadınlar da onun anlayışına görə, eyni dərəcədə oxuyub-yazmalı, eyni təhsili almalıdırlar. Elm yanlış anlaşılmış dinçiliyin məngənəsindən qurtulmalıdır. Dövlət istibdadının da ölçülü ədalət qanunları ilə mülayimləşməsini bütün hərarətiylə tələb edirdi. Fəlsəfi-publisistik əsərlərindən, məşhur “Kəmalüddövlənin Cəlalüddövlə ilə məktublaşmalarının bir yerində eynilə bunları oxuyuruq:

“. Əslində, məsələ millətimizin dinsiz və Allahsız olmasında deyil. İstənilən şey yalnız indiki dövrün və mədəniyyətin icablarını nəzərdə tutaraq islamiyyətin islahı, həm də əsaslı bir islahıdır. Bu islah tərəqqinin və mədəniyyətin ruhuna uyğun, insanların hürr və bütün haqq və vəzifələrində tamamilə bərabər olmaları əsasına dayanmalı, siyasi müəssisələrin tədbirli bir şəkildə islahı surətiylə şərq istibdadı dəyişdirilməli, müsəlman qadınlarla kişilər üçün ümumi və məcburi təhsil verən bir dövlət rejimi qurulmalıdır”.

Belə bir rejimin həyata keçirilməsi üçün Mirzə Fətəli xüsusi bir qeyrət və əzmlə ərəb hərflərinin latın hərfləri ilə dəyişdirilməsi yolu ilə yazımızın islahı yolunda təşəbbüs göstərib; İstanbula gedib, Tehrana müraciət edib.
Başqalarının haqqını qəsb və tarixi həqiqətləri təhrif etməkdə bənzərsiz və rəqibsiz olan bolşeviklər talançılara xas bir həyasızlıqla Mirzə Fətəlini də mənimsəməkdən çəkinmədilər.
Hansı baxımdan təhlil edilir-edilsin, ta iliklərinə qədər inanmış bir liberal olan Mirzə Fətəlini liberalizmi “burjua hürriyyətçiliyi” kimi bayağılaşdıran bolşeviklərə dost bir insan kimi göstərmək hədsizliyi ancaq azad fikrin və qələm sahiblərinin qafalarını partladan, mətbuatı inhisar altında saxlayan kommunist diktatorluğunda təsəvvür edilə bilər.

Mirzə Fətəli “Şərq istibdadı”nın yumşadılmasını istəyirdi. Halbuki, bolşeviklərin qurduğu diktatorluq rejimi ən geniş fantaziyaları belə kölgədə qoyan bir dəhşət və vəhşət tablosu ərz etməkdədir. Bu, tarixdə bir bənzərsiz bir zülm və mütləqiyyət rejimidir.
Mirzə Fətəli Qərbi Avropa mədəniyyətini idealizə edirdi. Sovetlər isə burjua adı verdikləri bu mədəniyyətə arxalarını çevirib, ona amansız bir hərb elan ediblər.

Avrupa mədəniyyətinə qoşulmaq niyyəti ilə Azərbaycan və Türkiyə latın hərflərinin tətbiqinə başladıqları bir vaxtda, Sovet Azərbaycanı və onunla birlikdə Sovet İttifaqındakı bütün digər Türk Cümhuriyyətləri kommunistlərin təzyiqi ilə rus əlifbasına keçdilər. Bu hal əsla nə Axundzadənin xəyalına gələrdi, nə də onun avropalılaşma sisteminə uyardı. Bu tədbir ancaq və ancaq Sovetlərin apardıqları kültür siyasəti ilə tam bir ahəng təşkil edər ki, indiki halda bu siyasət “Sovet nasionalizmi” adı altında formulə edilən bir sistem şəklinə çevrilməkdədir. Rus millətinə “böyük qardaş” rolunu ayıran bu sistemdə gözlərini insanlıq kültürünə doğru çevirən hər hərəkət “irticaçı bir kosmopolitizm” töhməti ilə lənətlənməkdədir.

Kommunizmin ana fikri olaraq qəbul edilən allahsızlıqdan bəhs edərkən, bolşeviklər daha çox Mirzə Fətəlinin adını çəkirlər. Onun ateistliyindən bəhs edərlər. Bu, bir iftiradır. Bu yalana əsla inanmayınız. Mirzə Fətəli yuxarıda söylədiyimiz kimi Allah fikrinə, yəni mütləq həqiqət idealına qarşı qətiyyən mücadilə etmirdi. Onun mücadilə apardığı şey iman və düşüncəyə müsəlləd olan sxolastik təfəkkür tərzi idi. Bu cür düşünmə tərzi indi bütün mahiyyəti ilə Sovetlərdə hakimdir. O Sovetlərdə ki, kommunizm xaricində heç kimə fərqli bir dünyagörüşünə sahib olmaq haqqı verilmir. Sovetlər dövlətinin dəstəklədiyi rəsmi əqidə bütün Sovet vətəndaşları, daha doğrusu, bolşevik kölələri üçün məcburi bir mahiyyət daşımaqdadır. Əksini düşünənlərin yeri, edam edilmədilərsə, ya məhbəs, ya da əsir düşərgələridir.

Əziz azərbaycanlılar, bir daha təkrar edirik: Bolşevik agentlərinin, sovet ədəbiyyatçı və dırnaqarası tənqidçilərinin nəqarətlərinə əsla inanmayın! Söz azadlığının, mətbuat sərbəstliyinin , inanc, din və düşüncə istiqlalının , liberal dövlət üsul-idarəsinin böyük mücahidi; formaca, məzmunca da milli və müasir Azərbaycan ədəbiyyatının qurucusu və latın kökdən gələn yeni Türk əlifbasının qəbulu üçün savaşan böyük islahatçı Mirzə Fətəlinin, bu unudulmaz hürriyyət qəhrəmanının, təqdis etdiyi bütün əsasları kökündən rədd edən kommunizmə və bu doktrinanın təmsilçiləri olan bolşeviklərə dost olması qətiyyən təsəvvür edilə bilməz!

“Azərbaycan” jurnalı, 1955, yanvar-fevral sayı.
İlk dəfə Münhendə “Qurtuluş radiosu”nda yayımlanıb.

Teleqraf.com

Seçilmiş əsərləri

Kitaba Mirzə Fətəli Məhəmmədtağı oğlu Axundovun (Axundzadə – 1812 Nuxa/Şəki – 1878 Tiflis – Azərbaycan yazıçı-dramaturqu, materialist filosofu, ictimai xadim, Azərbaycan dramaturgiyasının banisi) nəsr əsərləri, şeirləri, dramları və məqalələri daxil edilmişdir. Книга «Seçilmiş əsərləri» автора Ахундов Мирза-Фатали оценена посетителями КнигоГид, и её читательский рейтинг составил 0.00 из 10.Для бесплатного просмотра предоставляются: аннотация, публикация, отзывы, а также файлы для скачивания.

Kitaba Mirzə Fətəli Məhəmmədtağı oğlu Axundovun (Axundzadə – 1812 Nuxa/Şəki – 1878 Tiflis – Azərbaycan yazıçı-dramaturqu, materialist filosofu, ictimai xadim, Azərbaycan dramaturgiyasının banisi) nəsr əsərləri, şeirləri, dramları və məqalələri daxil edilmişdir. Книга «Seçilmiş əsərləri» автора Ахундов Мирза-Фатали оценена посетителями КнигоГид, и её читательский рейтинг составил 0.00 из 10.
Для бесплатного просмотра предоставляются: аннотация, публикация, отзывы, а также файлы для скачивания.

Читать полностью

Дополнительный контент с этой книгой

Mirzə Fətəli Axundovun fəlsəfi baxışlarının Azərbaycan tolerantlığında yeri.

Mirzə Fətəli Axundov Azərbaycan ictimai fikir tarixinin çox uca zirvəsində dayanır. Azərbaycan mədəniyyətində, ədəbiyyatında, elmində, ictimai fikrində rol oynayan, böyük şəxsiyyətlərdən biri olan M.F.Axundov milli mədəniyyətimizə böyük töhfələr verib. Bu da sirr deyil ki, Axundov milli mədəniyyətə xidmət etməklə yanaşı, həm də tolerantlıq nümunəsi olan görüşlərə malik olub.

Bir müddət əvvəl Gürcüstanda fəaliyyət göstərən M.F.Axundov adına Azərbaycan Mədəniyyəti Muzeyi və Mədəniyyət Mərkəzi “Tolerantlığı dəstəkləyən təşkilat” mükafatı ilə təltif edilib. Mükafat Baş Assambleyanın təşəbbüsü ilə, UNESCO-nun tolerantlıq prinsipləri haqqında bəyannaməsinə əsasən qeyd edilən Beynəlxalq Tolerantlıq Günü münasibətilə keçirilmiş tədbirdə muzeyin direktoru Leyla Əliyevaya təqdim olunub. Qeyd edək ki, M.F.Axundovun Tiflisdə 44 il yaşadığı bina 1982-ci ildən muzeyə çevrilib, sonradan M.F.Axundov adına Azərbaycan Mədəniyyəti Muzeyi statusu verilib. Hazırda muzeyin nəzdində Mədəniyyət Mərkəzi də fəaliyyət göstərir. Mərkəzdə xalçaçılıq, musiqi, muğam, rəsm və dil kursları mövcuddur. Muzeyin əsas fəaliyyət istiqamətləri Azərbaycan mədəniyyətini, xalqımızın mədəni irsini Gürcüstanda qoruyub saxlamaq, təmsil və təbliğ etməkdir.

M.F.Axundovun adını daşıyan muzeyin belə nüfuzlu mükafata layiq görülməsi onu göstərir ki, dahi mütəfəkkir tolerantlığa böyük üstünlük verib. Axundov əsərlərində bu istiqamətdən yan keçməyib.

Mütəxəssislər qeyd edir ki, XIX və XX əsr Azərbaycan ictimai fikrinə xidmət edən maarifçilər eyni zamanda da multikultural ənənələrə, tolerantlıq görüşlərinə malik olub.

XIX əsrin sonu, XX əsrin əvvəllərində Azərbaycan maarifçilərinin dünyagörüşündə tolerantlıq və multikulturalizm ideyaları mövcud olub və onlar bu gün dərindən öyrənilir.

Mütəxəssislər qeyd edir ki, Azərbaycan maarifçiliyi bir-birindən fərqli iki mədəniyyətin toqquşması nəticəsində yaranan ictimai-mədəni dirçəlişdir. Bu maarifçilik bir çox cəhətlərə görə bir-birindən fərqlənən mədəniyyətlərin, ənənələrin, mentallığın qızğın mübarizəsi mühitində inkişaf edib.

M.A.Dandamaev, V.Q.Lukonin, E.Əliyev, R.Əliyevin “Azərbaycan tarixi” (İkinci cild III-XIII əsrin birinci rübü), “Uzaq keçmişdən 1870-ci ilə qədər” (Red. S.Əliyarlı), Ziya Bünyadovun “Azərbaycan VII-IX əsrlərdə”, Əsgər Əhmədin “XII-XV əsrlərdə Azərbaycanın mənəvi mədəniyyəti”, “İslam: Tarix. Fəlsəfə. İbadətlər”, H.İmanov, A.Əhədovun “Orta əsr islam şərqində fəlsəfi fikir”, Tusi Xacə Nəsirəddinin “Əxlaqi-Nasiri”, S.Xəlilovun “Şərq və Qərb. Ümumbəşəri ideala doğru” əsərlərinə istinadən alimlər qeyd edir ki, M.F.Axundov Şərqlə Qərbin dialoq və görüş formalarından biridir. Yazılanlara görə, Azərbaycan tarixi boyu bir neçə sivilizasiyaların toqquşması nəticəsində bir çox dirçəliş mərhələləri yaşayıb. Maarifçilik həmişə və hər yerdə milli intibahın, milli özünüdərkin, istisnasız bütün sahələrdə və çağdaş mənada etnik mentalitetin, ədəbi dilin və realist milli ədəbiyyatın ən qəti təşəkkülü dövrünün ideoloji hadisəsi kimi yaranır, bütünlükdə xalqın tarixi, taleyi ilə bağlı məsələlər qaldırır və onları xalq, millət miqyasında da həll edir.

Tədqiqatçılar yazır ki, xalqın iqtisadi-mədəni həyatında mövcud problemləri duyan, onların tərəqqisinə təkan verən görkəmli Azərbaycan maarifçilərindən biri də M,F.Axundov olub. O, maarifçi-realist metodunun ədəbiyyat tariximizdə böyük nümayəndəsidir.

Tədqiqatçılar vurğulayır ki, fikir azadlığını tərəqqinin əsası hesab edən M.Fətəli yazır: “Canlılar aləmində insan daim tərəqqi tələb edən bir növdür və fikir azadlığı olmadan tərəqqi mümkün ola bilməz. Tərəqqinin nəticəsini zəmanəmizdə sivilizasyon adlandırırlar. Sivilizasyon elə bir ümumi sözdür ki, onun məzmununda bütün sənətlər, fəndlər, qüdrəti-dövlət, millətin asayişi və mədəniyyətin bu kimi şərtləri cəm olub. Əgər cəmiyyət öz fərdlərinə fikir azadlığı verməzsə, onları ata-babanın və övliyaların qərar verdikləri şeylərlə kifayət etməyə və bunlardan kənara

çıxmamağa və ağıllarını mədəniyyət işlərində işlətməyə məcbur edərsə, bu surətdə fərdlər yer əkən, məhsul toplayan və hər bir işi düşünmədən və fikir etmədən görən

avtomat olarlar və ya onlar dəyirman atlarına bənzərlər ki, hər gün müəyyən dairədə dolanarlar və öz vaxtında da arpa-saman yeyib su içər və yatarlar, sonra yenə oyanıb həmin dünənki dolanışı dünyanın axırına qədər təkrar edərlər. Və bu biçarə atların hərgiz xətri olmaz ki, dünyada çəmənlər, otlaqlar, çayırlıqlar, çiçəkliklər, meşələr, dağlar və dərələr var; əgər bağlı olmasaydılar, dünyada gəzərdilər və o könül açan yerləri görərdilər və dünya nemətlərindən tamamilə faydalanmış olardılar”.(s. 207 Axundov Mirzə Fətəli. Əsərləri. Üç cilddə. II cild.

Bakı, “Şərq-Qərb”, 2005, 376 səh).

Tədqiqatçılar vurğulayır ki, o, bərabərliyi insan tərəqqisinin özülü sayırdı, hesab edirdi ki, o, Anayasanın əsasında durmalıdır. Mənəvi, milli və ictimai bərabərlik tələblərini Axundov dialektik vəhdətdə və qarşılıqlı əlaqədə ələ alır, azadlıq və hüquq, hakimiyyət və maarif problemini həm fərd, şəxsiyyət, həm də cəmiyyət və xalq miqyasında irəli sürürdü. Böyük mütəfəkkir qeyd edirdi: “. Bəşər övladına səadət və qurtuluş o zaman nəsib olacaq ki, istər Asiyada və istərsə də Avropada insanın şüuru tamamilə əbədi həbsdən xilas olsun və bütün işlərdə də, təfəkkürdə də hadisələr deyil, insanın ağlı yeganə dəlil, sənəd və hakimi- mütləq olsun”.

“Multikulturalizmə giriş” kitabında qeyd edilir ki, Şərqin dinçi və heç bir düşüncə və din plüralizminə haqq tanımayan qaranlıq mədəniyyətində Axundov ilk dəfə olaraq sekulyarizm sözünü tələffüz edib, dinin siyasətdən ayrı olması zərurətini savunub: “O, öz nəzərlərini konstitusiya

quruluşunun təsdiqləndiyi Avropa ölkələrinə istiqamətləndirirdi. Beləliklə, Axundov Şərqin müsəlman mütəfəkkirləri arasında ilk olaraq konstitusionalizm ideyalarını dəstəkləyən mütəfəkkir idi.

Heydər Hüseynovun fikrincə, M.F.Axundov öz xalqını savadlı görməyi çox istəyirdi. Buna görə də, ilk növbədə, Azərbaycan xalqı tərəfindən yeni əlifbanın (latın əlifbası) qəbul edilməsini zəruri sayırdı. O bildirirdi ki, ərəb əlifbası elmin və mədəniyyətin inkişafına, geniş xalq kütlələri arasında maarifin yayılmasına böyük maneə yaradır. M.F.Axundov əlifba islahatını elmi cəhətdən əsaslandıraraq, praktiki olaraq, yeni əlifbanın qəbul edilməsi-Şərqdəki mədəni inqilab uğrunda mübarizə aparırdı. Bu iş uğrunda yorulmadan, cəsarətlə mübarizə aparan Axundov yazırdı: “Mənim əlifbam yüz ildən sonra Şərq ədəbiyyatında öz layiqli yerini tutacaq. Bu əlifba ilə yeni əsərlər yazılacaq, həmçinin, onun hərfləri ilə köhnə kitablardakılar oxuculara çatdırılacaq. O zaman mənim məqsədimə nail olunacaq və mən qabaqcadan arxayın ola bilərəm, baxmayaraq ki, o xoşbəxt günü görməyəcəyəm” (H.Hüseynov. “XIX əsr Azərbaycan ictimai və fəlsəfi fikir tarixindən”. Bakı, “Zəkioğlu” nəşriyyatı-2006, 544-cü səh.).

M.F.Axundov “Kəmalüddövlə məktubları”nı fars və rus dillərinə çevirib. Dünyagörüşü Şərq fəlsəfəsi ilə yanaşı, XVII-XVIII əsrlər Avropa, daha çox Fransa materialistlərinin baxışları əsasında formalaşan Mirzə Fətəli “Həkimiingilis

Yuma cavab”, “Yek kəlmə haqqında” əsərlərində Qərb idealizminin, təsəvvüfün, Şərq arestotelçiliyinin, babilər məzhəbinin mistik nəzəriyyələrinə qarşı

qəti olaraq çıxırdı”.

Qeyd edək ki, məktublarının birində qayəsini izah edən alim və maarifçi yazırdı: “Mənim məqsədim islam xalqlarını sarsıdan cəhaləti aradan qaldırmaq, elmləri, sənətləri inkişaf etdirmək, xalqımızın azadlığı, rifahı və sərvətinin artması üçün islamiyyətdən əvvəl babalarımızın malik olduğu şan və şöhrətinin bərpa edilməsi üçün ədalətə rəvac verməkdir”.

Tədqiqatçılar yazır ki, Mirzə Fətəlinin A.S.Puşkini yaxından tanıyıb duyması ən çox Belinskinin əsərləri ilə tanışlıqdan irəli gəlirdi. Məlumatlara görə, M.Fətəli Rusiyada dünyəvi elmlərin banisi Lomonosovun, şair Derjavinin, Karamzinin, A.S.Puşkinin əsərlərini oxuyub, onların ədəbi fəaliyyəti ilə yaxından tanış olurdu. Belə bir vaxtda A.S.Puşkinin öldürülməsi (1837-ci il yanvarın sonu) kimi bədbəxt və gözlənilməz bir hadisə üz verdi. Tədqiqatçılar yazır ki, bu hadisə bütün Rusiyanı sarsıtdı. Ölkənin hər yerində bu xəbər milli matəm kimi qeyd edilirdi. M.Fətəli 1837-ci ildə xəyanətin qurbanı olan bu böyük şairin faciəsinə çox təsirlənmişdi. Bu münasibətlə o özünün ən yaxşı şeiri olan “A.S.Puşkinin ölümünə Şərq poeması”nı yazıb.

Qeyd edək ki, M.F.Axundov 1812-ci ildə Nuxa şəhərində anadan olub. Atası Mirzə Məhəmmədtağı və anası Nanə xanım 1814-cü ildə Təbriz yaxınlığındakı Xamnə qəsəbəsinə köçmüşlər. O, 13 yaşınadək ailəsi ilə birlikdə Cənubi Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində yaşayıb. 1825-ci ildə anası ilə Şəkiyə qayıdıb. Fətəlinin ruhani olmasını istəyən anasının əmisi Axund Hacı Ələsgər 1832-ci ildə onu Gəncəyə aparır. Gənc Fətəli burada məntiq və fiqh elmlərini, habelə dahi Azərbaycan şair və filosofu Mirzə Şəfi Vazehdən xəttatlıq sənətini öyrənib. Lakin Mirzə Şəfinin gənc Fətəliyə təsiri bununla bitmir. Bu görüş Mirzə Fətəlinin həyat və yaradıcılığına, ümumiyyətlə, onun bir mütəfəkkir kimi formalaşmasına ciddi təsir göstərir.

Tədqiqatçılar yazır ki, dövrünün müasir elmləri ilə maraqlanan Fətəli 1833-cü ildə Şəkidə açılmış rus məktəbinə daxil olur və bir il burada təhsil alır. 1834-cü ildə o, Tiflisə getmiş, Qafqaz canişininin baş dəftərxanasında mülki işlər sahəsində Şərq dilləri mütərcimi təyin olunmuş və ömrünün sonuna qədər bu vəzifədə çalışıb. 1873-cü ildə ona polkovnik hərbi rütbəsi verilib.

1851-ci ildə Rus Coğrafiya Cəmiyyəti Qafqaz şöbəsinə üzv seçilən Axundov sonralar Qafqaz Arxeoqrafiya Komissiyasında tədqiqat işlərinə cəlb olunur. O, “Əkinçi” qəzetinin nəşrinə böyük əhəmiyyət vermiş, onun səhifələrində “Vəkili Milləti-Naməlum” imzası ilə məqalələr dərc etdirib.

M.F.Axundovun qızı Nisə xanım Xanbaba xanın həyat yoldaşı olub. Mirzə Fətəli Axundov 1878-ci ildə Tiflisdə vəfat etmiş və Tiflis botanika bağında yerləşən müsəlman məzarlığında dəfn olunub.

Axundovun bədii yaradıcılığı haqqında fikir bildirən tədqiqatçılar yazır ki, Axundov bədii yaradıcılığına şeirlə başlayıb (“Səbuhi” təxəllüsü ilə). O, Azərbaycan ədəbiyyatında azad düşüncə tərzinin ən böyük nümayəndəsidir. Mirzə Fətəli islam dünyasının ictimai, sosial və siyasi sahələrində radikal islahatların lüzumluğu fikrini müdafiə edirdi.

M.F.Axundov 1850-1855-ci illərdə özünün məşhur altı komediyasını yaratmaqla nəinki Azərbaycan ədəbiyyatında, bütövlükdə Balkanlardan Hindistana qədərki türk-müsəlman dünyasında dramaturgiyanın əsasını qoyub. Böyük ustad bu komediyalarla Şərq aləmində dram yazmağın nümunəsini göstərib. Bunu hər kəs qəbul edir ki, türk-müsəlman dünyasında dramaturgiya M.F.Axundov dramaturgiyasının ənənələri işığında inkişaf edib.

Tədqiqatçılar yazır ki, Azərbaycan teatrı Axundovun ölməz komediyaları zəminində yaranıb. 1873-cü ildə Həsən bəy Zərdabi Nəcəf bəy Vəzirovla birlikdə Bakı məktəblərinin birində məşhur “Hacı Qara” əsərinin tamaşasını göstərməklə Azərbaycanda, həm də ümumən türk-müsəlman aləmində teatr hərəkatının əsasını qoymuşlar. M.F.Axundovun komediyalarında Azərbaycan qadınlarının timsalında ilk dəfə Şərq qadınlarının səhnə obrazları yaradılıb. XIX əsrdə teatr səhnəsində Azərbaycan qadınının kişilərlə birlikdə gülüb danışmasını göstərmək hünər tələb edirdi. Zamanına görə bu böyük işi də Axundovun əsərlərini səhnəyə çıxarmaqla Azərbaycan maarifçiləri həyata keçirməyi bacarmışlar.

Tədqiqatçılar bildirir ki, M.F.Axundovun yaradıcılığı Avropa ədəbiyyatşünaslarının və teatrşünaslarının diqqətini çox tez cəlb etdi. 1852-ci ilin avqustunda alman jurnalı “Magazin für die Literatur des Auslandes” (Xarici ədəbiyyat jurnalı) yazırdı: “Fikirləşmək olardı ki, Transqafqazın müsəlman əhalisi islam ruhuna uyğun olaraq belə yeniliklərə (teatra) hələ uzun zaman yad qalacaqlar, lakin onların arasından qəflətən dramatik dahi meydana çıxdı, Tatar Molyeri, hansının ki, adı onun ölkəsinin sərhədlərindən kənarda da diqqətəlayiqdir. O, Mirzə Fətəli Axundovdur. “.

İradə SARIYEVA

Yazı Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin İnkişafına Dövlət Dəstəyi Fondunun maliyyə dəstəyilə çap olunur.