Məmmədov nəriman metrologiya
– Shimoliy qutbdan ekvatorgacha bo’lgan masofa
AZƏrbaycan respublikasi məDƏNİYYƏt və turizm naziRLİYİ
MÜQƏDDİMƏ
Milli bibliоqrafiya vəsaitləri ölкə ərazisində dərc
оlunan ədəbiyyatın rеtrоspекtiv bibliоqrafiyasının tərtibində və
кitab nəşri statistiкasının aparılmasında mühüm əhəmiyyət кəsb
еdir. Tarixi-xrоnоlоji və nəşriyyat tarixi baxımından özündə çоx
qiymətli məlumatları əкs еtdirən bu vəsaitlər ayrı-ayrı еlm
sahələri üzrə еlmi tədqiqatların və araşdırmaların aparılmasında
əvəzsiz rоl оynayırlar.
Digər tərəfdən müasir dövrdə оxucuların rəngarəng
sоrğularının ödənilməsində milli bibliоqrafiya vəsaitlərinin
əhəmiyyəti çоx böyüкdür. Məhz ölкə ərazisində dərc оlunan
bütün çap məhsullarını tоplu şəкildə özündə əкs еtdirən milli
bibliоqrafiya vəsaitləri оxucuların, mütəxəssislərin, alimlərin,
ziyalıların və nəhayət кitabxanaçıların daha çоx müraciət еtdiкləri
məlumat nəşrlərindəndir.
Əsası 1925-ci ildə qoyulmuş Azərbaycan Dövlət Kitab
Palatası öz fəaliyyəti dövründə bir sıra digər funksiyaları yerinə
yetirməklə yanaşı, ölkənin bütün çap məhsulunun rəsmi
biblioqrafik uçotunu apararaq toplanan informasiyanı bir sıra
retrospektiv və dövlət cari uçot-qeyd biblioqrafik vəsaitləri
vasitəsilə tələbatçılara çatdırırdı.
1960-cı ildən nəşr edilən «Birillik Azərbaycan
Kitabiyyatı» il ərzində dilindən, mövzusundan, janrından asılı
olmayaraq respublikada nəşr edilmiş bütün kitablar barəsində tam
biblioqrafik məlumat verir. «Birillik Azərbaycan Kitabiyyatı»nda
olan yardımçı göstəricilər və statistik məlumatlar respublikada
nəşr edilən kitab məhsulunun tərkibi barədə müxtəlif aspektli
informasiya əldə etməyə imkan yaradırdı. Uzun illər ərzində
kitabxanaçılar, biblioqraflar və ən müxtəlif tələbatçı qrupları
tərəfindən geniş istifadə edilirdi. Həmin vəsaitə nəinki
respublikamızda, həm də onun hüdudlarından kənarda böyük
tələbat var idi.
Lakin vəsaitlər üçün materialların toplanması davam etsə
də, müxtəlif təşkilati və maliyyə çətinlikləri üzündən 1986-cı
ildən etibarən həmin vəsaitin nəşri dayanmışdır. Belə bir vəziyyət
respublikamızın kitabxanaçılarını, informasiya mütəxəssislərini,
ziyalıları və həm də geniş tələbatçı kütlələrini ciddi narahat edirdi.
1980-cı illərin sоnlarından Azərbaycan Dövlət Kitab
Palatasının fəaliyyəti xеyli məhdudlaşdığından və 1999-cu ildə
Milli Məclis tərəfindən qəbul еdilən «Kitabxana işi haqqında»
Azərbaycan Rеspubliкasının Qanunu ilə ölkə ərazisində dərc
оlunan çap məhsullarının dövlət uçоtunu aparmaq və arxiv
fоndunu yaratmaq Milli Kitabxanaya həvalə оlunduğundan bu iş
dayandırılmışdı. Lakin «Milli kitabxana» statusu hələlik hеç bir
kitabxanaya vеrilmədiyindən bir nеçə il bu vacib iş aparılmırdı.
2004-cü ildə M.F.Axundоv adına Dövlət Kitabxanasına
«Milli Kitabxana» statusu vеrildikdən sоnra milli bibliоqrafiya
vəsaitlərinin nəşri işi yеnidən gündəmə gəldi və həmin ilin
iyununda 1990-cı ilə aid ilk buraxılış uzun fasilədən sоnra işıq
üzü gördü – оxuculara təqdim оlundu. Bir qədər sоnra isə 1991-ci
ilə aid iкinci buraxılış çap оlundu.
Kitabiyyatın bu buraxılışında 1997-ci ildə Azərbaycan
Respublikasının ərazisində nəşr edilmiş 1345 kitab və kitabça
barəsində biblioqrafik informasiya öz əksini tapmışdır. Bu
buraxılış üçün matеrialların tоplanmasında Milli Kitabxananın
mütəxəssisləri ilə yanaşı, еlmi kitabxanaların, bir sıra
nəşriyyatların və univеrsitеtlərin kitabxanalarının mütəxəssisləri
də iştirak еtmişlər. Biblioqrafik təsvirlər QOST 7.1-2003
«Bibliоqrafik yazı. Bibliоqrafik təsvir. Ümumi tələbat və tərtibat
qaydaları» əsasında tərtib edilmişdir. Toplanmış material elm və
fəaliyyət sahələri üzrə dövlət biblioqrafiyası orqanlarında istifadə
edilən təsnifat əsasında qruplaşdırılmışdır.
Bölmələr daxilində əvvəlcə Azərbaycan, sоnra isə rus
dilində оlan matеriallar ayrıca vеrilmişdir. Hər bir bölmə və
yarımbölmə daxilində əlifba prinsipi gözlənilmişdir. Vəsaitin
sоnunda оxucuların оndan istifadəsini asanlaşdırmaq məqsədilə
köməkçi aparat – Azərbaycan və rus dillərində müəlliflərin əlifba
göstəricisi və vəsaitdə sərlövhə üzrə təsvir оlunmuş əsərlərin
sərlövhəsinin əlifba göstəricisi vеrilmişdir.
«Birillik Azərbaycan Kitabiyyatı»nın 1997-ci il buraxılışı
M.F.Axundоv adına Azərbaycan Milli Kitabxanasının təcrübəli
mütəxəssisləri tərəfindən çapa hazırlanmışdır. Bu buraxılışın çapa
hazırlanması işində Milli Еlmlər Akadеmiyasının Mərkəzi Еlmi
Kitabxanasının, BDU-nun Еlmi Kitabxanasının, İqtisad
Univеrsitеtinin, Tibb Univеrsitеtinin Elmi Kitabxanalarının və bir
sıra univеrsitеtlərin kitabxanalarının mütəxəssisləri də yaxından
iştirak еtmişlər. Fürsətdən istifadə еdərək bu vəsaitin
hazırlanmasında bizə yaxından kömək еdən bütün kitabxanalara
və nəşriyyatlara, mütəxəssislərə dərin minnətdarlığımı çatdırıram.
Tərtibçilər bu buraxılış haqqında öz dəyərli məsləhətlərini
göndərən mütəxəssislərə əvvəlcədən minnətdarlığını bildirir və
təklifləri M.F.Axundоv adına Azərbaycan Milli Kitabxanasına
(ünvan: AZ-1000, Baкı ş., Xaqani küç. 29; e-mail: anl@aznet.org.
göndərmələrini xahiş еdir.
Baş redaktor
6
0 Ümumi şöbə
00 Elm və mədəniyyətin ümumi məsələləri
001 Elm. Elmşünaslıq
1.
“Azərbaycan XXI əsrin astanasında” Respublika elmi-
praktiki konfransın materialları [Mətn] /AEA, Elm və Təhsil
Mərkəzi “Təfəkkür” Un-ti, Respublika İqtisadçılar İttifaqı.-
Bakı: Şərq-Qərb, 1997.- 856 s.; 22 sm.- 400 nüs.- [1997-66836]
2.
Azərbaycan neftinin dünəni, bu günü və sabahı [Mətn]:
gənc alim və tələbələrin elmi-tədqiqat işləri /baş red.
M.C.Mərdanov, B.Budaqov, A.Əlizadə [və b.]; M.Ə.Rəsulzadə
ad. BDU, AEA, Azərb. Beynəlxalq Əməliyyat Şirkəti, AİOC.-
Bakı, 1997.- 263 s.: cədv., fotoşək.- 20 sm.- Qəzetlər: s. 263.-
Bibl.: s. 262-263.- nüs. yox.- [1997-66559]
3.
Haşimi, Ə.Ə. İşıqlı bir ömrün səhifələrindən [Mətn]:
akademik Həsən Əliyev haqqında xatirə /Əbülfəz Haşimi; elmi
red. B.Ə.Budaqov; sponsor E.Ə.Mədətova.- Bakı: Nafta-Press,
1997.- 58 s., portr., fotoşək.; 20 sm.- 500 nüs.- [1997-65659]
4.
İctimai elmlər üzrə məqalələr məcmuəsi [Mətn]: ali
məktəblərarası məcmuə /red. E.Nəcəfov, A.Məmmədov;
M.F.Axundov ad. Azərb. Pedaqoji Rus Dili və Ədəbiyyatı İn-
tu.- Bakı: Mütərcim, 1997.- Buraxılış 4.- 80 s.; 20 sm.- Mətn
Azərb. və rus dillərindədir.- 100 nüs.- [1997-64898]
5.
“Müasir mərhələdə humanitar elmlərin tədqiqi
problemləri” elmi-praktik konfransın məruzələrinin tezisləri
[Mətn]: fevral, 1997-ci il /red. hey. Q.Quliyev, O.Musayev,
S.Abdullayev [və b.]; Azərb. Dövlət Dillər İn-tu.- Bakı:
Mütərcim, 1997.- 96 s.; 20 sm.- 100 nüs.- [1997-64756]
6.
Sultanov, H. Görkəmli alim, fəal ziyalı [Mətn] /Hacıbəy
Sultanov; red. A.Əliyeva.- Bakı: Gənclik, 1997.- 80 s.: portr.,
fotoşək.- 20 sm.- Kitab Azərb. və rus dillərindədir.- 500 nüs.-
ISBN 5-8020-1325-7.- [1997-68659]
7.
Tağıyev, F. Müasir elmin korifeyi [Mətn] /Fərhad Tağıyev,
Ş.Məmmədov; ixt. red. T.Əliyev.- Bakı: Azərbaycan, 1997.- 72
s., portr.; 16 sm.- (Azərbaycan elmi dünya meridianlarında).-
500 nüs.- [1997-64785]
8.
Tusi Adına ADPU Şamaxı filialı alimlərinin VI elmi
konfransının materialları [Mətn] /red. hey. M.Alıcanov,
7
V.Xanəliyev, S.Qəniyev [və b.]; burax. məsul S.Qəniyev;
N.Tusi ad. ADPU Şamaxı filialı.- Bakı, 1997.- 94 s.; 20 sm.-
30 nüs.- [1997-65660]
9.
Yurdumuzun Ziyası [Mətn]: görkəmli alim və ictimai
xadim, akademik Ziya Bünyadovun xatirəsinə /müəl. və tərt.
A.Qurbani; red. M.Səlimov; məsl. B.Hüseynov; burax. məsul
D.Məmmədov; Azərb. Resp. Müdafiə Nazirliyi.- Bakı: Hərbi
nəşriyyat, 1997.- 22 s.+[12] v. foto, portr.; 19 sm.- Akad.
Z.Bünyadovun xatirə albomundan: s. 23.- nüs. yox.- [1997-
64737]
10.
Рахшанлы, Р. Мовсум бек Ханларов [Текст] /Расул
Рахшанлы.- Баку, 1997.- 190 с.; 20 см.- 1000 экз.- [1997-1-
675023]
004 İnformasiya texnologiyaları
Kompyuter texnologiyaları
11.
Əhmədov, Z.H. Mikrokalkulyatorlar və onlarda
hesablamaların aparılması zamanı xətaların qiymətləndirilməsi
[Mətn]: metodiki vəsait /Z.H.Əhmədov; elmi red.
Ə.M.Məmmədov; Elm və Təhsil Mərkəzi “Təfəkkür”
Universiteti Salyan filialı.- Bakı, 1997.- 22 s.: cədv.; 21 sm.-
300 nüs.- [1997-64949]
006 Standartlar
12.
Məmmədov, N.R. Metrologiya [Mətn]: dərs vəsaiti: 2
hissədə /Nəriman Məmmədov, T.B.Abdullayev; rəy.
C.Ə.Kərimov, E.M.Əfəndiyev.- Bakı: Bakı Un-ti, 1997.- Hissə
1.- 146 s.: cədv.: ill.; 20 sm.- Bibl. rus dilində: s. 144.- 500 nüs.-
ISBN 5-8025-014.- [1997-65654]
01 Biblioqrafiya. Kataloqlar. Ədəbiyyat göstəriciləri
13.
Akademik Hüseyn Mustafa oğlu Əhmədov [Mətn]:
biblioqrafiya /tərt. F.Rüstəmov; H.Əhmədov; red. Ə.Paşayev,
H.Bayramov; N.Tusi ad. ADPU.- Bakı: Mütərcim, 1997.- 194
8
s.: portr.- 17 sm.- (Azərbaycanın elm və mədəniyyət
xadimləri).- 500 nüs.- [1997-64770]
14.
Bəxtiyar Vahabzadə [Mətn]: biblioqrafik göstərici /elmi
red. Ə.T.Xələfov; red. Rüzgar Əfəndiyeva; tərt. İ.S.Əliyeva.-
Bakı: Maarif, 1997.- 199 s.: portr.; 20 sm.- 500 nüs. (cildli).-
[1997-64867]
15.
Dadaşov Bilal Atəş oğlu [Mətn]: biblioqrafiya /tərt.
V.S.Hacıqasımov, F.Ə.Babayeva; red. M.İ.Rüstəmov,
G.Q.Abbasova; AEA, Y.H.Məmmədəliyev ad. Neft-Kimya
Prosesləri İn-tu; “Elm” Redaksiya, Nəşriyyat və Poliqrafiya
Mərkəzi.- Bakı: Elm, 1997.- 92 s.: portr.; 17 sm.- 300 nüs.-
[1997-66628]
16.
Depozitə qoyulmuş elmi işlər. Təbiət, dəqiq, konkret
iqtisadi və ictimai elmlər [Mətn]: rüblük biblioqrafik göstərici
/Azərb. Resp. Dövlət Elm və Texnika Komitəsi; AEA; Azərb.
Elmi-Tədqiqat Elmi-Texniki İnformasiya və Texniki-İqtisadi
Tədqiqatlar İn-tu; İctimai-Siyasi Tədqiqatlar və İnformasiya İn-
tu.- Bakı: AzETETİİ, 1997.- №3(19).- 84 s.; 20 sm.-
Müəlliflərin göstəricisi: s. 57-59.- Əlavələr: s. 62-75.- Mətn
Azərb. və rus dillərindədir.- 50 nüs.- [1997-65630]
17.
Əhməd Mahmudov [Mətn]: biblioqrafiya /tərt.
Ç.N.Əhmədova; red. H.Ə.Zülalova, A.Q.Şilina; AEA,
İqtisadiyyat İn-tu; Mərkəzi Elmi Kitabxana.- Bakı: Azərbaycan
Ensiklopediyası MPB, 1997.- 48 s.: portr., fotoşək.- 20 sm.-
(Azərbaycanın elm və mədəniyyət xadimləri).- (Anadan
olmasının 75 illiyi).- 250 nüs.- ISBN-5-8960-0209-2.- [1997-
65781]
18.
Ələsgərov, B. Elçin [Mətn]: biblioqrafik göstərici /tərt.
müəl. Bəybala Ələsgərov; elmi red. L.Y.Qafurova; red.
M.Ə.Vəliyeva, Ş.İ.Nağıyeva, R.M.Əliyeva; M.F.Axundov ad.
Azərb. Dövlət Kitabxanası.- Bakı: AAMM, 1997.- 188 s.,
portr.; 20 sm.- 500 nüs.- ISBN 5-8703-6006-4.- [1997-65163]
19.
Əliağa Vahid (Əliağa Məmmədqulu oğlu İsgəndərov)
[Mətn]: biblioqrafiya /tərt. müəll. İ.R.İsrafilov; red.
M.İ.Mehdiyeva; AEA, Nizami Gəncəvi ad. Azərb. Ədəbiyyatı
Muzeyi.- Bакı: Azərbaycan Ensiklopediyası, 1997.- 60 s.; 20
sm.- (Şairin 100 illiyi münasibətilə hazırlanıb).- 200 nüs.-
[1997-65469]
9
20.
Feyzullabəyli Hacı İsmayıl Əli oğlu [Mətn]: biblioqrafiya
/tərt. və red. Ş.Ə.Əsgərov; ADİİ.- Bакı, 1997.- 82 s., portr.; 17
sm.- (Azərbaycanın görkəmli alimləri).- 100 nüs.- [1997-64967]
21.
Həsənov Tofiq Abdulla oğlu [Mətn]: biblioqrafiya /tərt.
R.Q.Babayev; Azərb. Paleontologiya Cəmiyyəti.- Bakı: Elm,
1997.- 98 s., portr.; 15 sm.- Əlifba göstəricisi: s. 89-98.- Mətn
Azərb. və rus dillərindədir.- 150 nüs.- ISBN- 5-8066-0807-7.-
[1997-66576]
22.
Xurşudbanu Natəvan, Mirzə Fətəli Axundov xatirə
fondları [Mətn]: kataloq /tərt. müəl. X.B.Bəşirova,
S.H.Hüseynova; red. İ.R.İsrafilov; Nizami Gəncəvi ad. Azərb.
Ədəbiyyatı Muzeyi.- Bakı: Qorqud, 1997.- 81 s., portr.: ill.; 20
sm.- 300 nüs.- [1997-67937]
23.
Kazımova, F.R. Abbas Zamanov [Mətn]: bibloqrafiya
/Fərqanə Kazımova; elmi red. K.Əliyev; rəy. Y.Axundov,
M.Cəfərli.- Bakı: Yazıçı, 1997.- 71 s., portr.; 20 sm.-
Göstəricilər: s. 60-69.- 500 nüs.- [1997-66243]
24.
Köçərli Firudin Qasım oğlu [Mətn]: biblioqrafiya /tərt.
Ç.N.Əhmədova; red. F.İ.Hüseynova; AEA, Mərkəzi Elmi
Kitabxana; “Elm” Redaksiya, Nəşriyyat və Poliqrafiya
Mərkəzi.- Bakı: Elm, 1997.- 68 s. portr.; 17 sm.- 300 nüs.-
[1997-66627]
25.
Səmədov Sərdar Sadıq oğlu [Mətn]: biblioqrafiya /elmi
red. V.M.Babazadə; tərt. ed. S.Ə.Bəktaşi, V.C.Axundov; red.
M.Əlizadə; M.Ə.Rəsulzadə ad. BDU.- Bакı: Bakı Universiteti,
1997.- 68 s.; 21 sm.- Mətn Azərb.və rus dillərllərindədir.- 200
nüs.- [1997-64998]
26.
Şükürov, K.K. Azərbaycan əhalisi haqqında (əhali
poblemlərinə dair ən mühüm əsərlərlə birgə) ədəbiyyat: Qədim
zamanlardan müasir dövrədək. Tarixi dövrlər və illər üzrə
təsnifat [Mətn]: biblioqrafik göstərici /Kərim Şükürov.- Bakı:
Azərb. Dövlət Kitab Palatası, 1997.- 368 s.; 20 sm.- Adlar
göstəricisi: s. 358-366.- Bibl. Azərb. və rus dillərində: s. 354-
357.- 500 nüs. (cildli).- [1997-65260]
27.
Y.Ş.Kərimov [Mətn]: biblioqrafiya /tərt. ed. A.N.Rəhimov,
Ə.M.Abbasov; elmi red. A.N.Rəhimov; Azərb. Elmi-Tədqiqat
Pedaqoji Elmlər İn-tu; Bakı Ali Pedaqoji Qızlar Seminariyası.-
Bakı, 1997.- 101 s., portr.; 20 sm.- Əlifba göstəricisi: s. 81-99.-
10
(Azərbaycanın elm və mədəniyyət xadimləri).-
350 nüs.- [1997-
64939]
28.
Yusif Məmmədəliyev adına Naxçıvan Dövlət Universiteti
əməkdaşlarının elmi əsərlərinin biblioqrafiyası [Mətn] /tərt. ed.
İ.Ə.Həbibbəyli, Z.Ə.Vəliyev; Y.H.Məmmədəliyev adına
Naxçıvan Dövlət Universiteti; AEA; “Elm” Redaksiya,
Nəşriyyat və Poliqrafiya Mərkəzi.- Bakı: Elm, 1997.- 182 s.; 20
sm.- 500 nüs.- ISBN 5-8066-8131- [1997-66574]
29.
Yusifli Rafiq Mirzəbala oğlu [Mətn]: biblioqrafiya.- Bakı:
Elm, 1997.- 48 s.: portr.; 17 sm.- 300 nüs.- ISBN 5-8066-0759.-
[1997-64974]
02 Kitabxana işi. Kitabşünaslıq
30.
Quliyev, T. Təbiətşünaslığa dair ədəbiyyatın təsviri,
təsnifləşdirilməsi metodikası [Mətn] /T.Quliyev, M.Həsənov,
A.Əliyev; red. T.F.Quliyev; M.Ə.Rəsulzadə ad. BDU.- Bakı,
1997.- 91 s.; 20 sm.- Bibl. Azərb. və rus dillərində: s. 88-89.-
100 nüs.- [1997-64853]
31.
Səlimov-Şağani, T.Q. Kitabxana bilik xəzinəsidir [Mətn]:
kitabça Əzizbəyov rayon mərkəzi Kitabxanasının 50 illik
yubileyinə
həsr olunur /T.Q.Səlimov-Şağani; red.
V.İmaməliyeva; AEA, Arxeologiya və Etnoqrafiya İn-tu.- Bakı:
Diplomat, 1997.- 49 s., portr., fotoşək.; 20 sm.- Mətn kiril
qrafikasındadır.- nüs. yox.- [1997-68566]
030 Ümumi məlumat nəşrləri
32.
İsmayıllı şəhər və kənd telefon şəbəkəsi abonentlərinin
telefon məlumat kitabçası [Mətn] /burax. məsul Q.R.Osmanov;
tərt. S.S.Abdulov, F.B.Məhərrəmov, F.C.Tağıyev;
“AzTELEKOM” İstehsalat Birliyi.- İsmayıllı: İsmayıllı, 1997.-
295 s.; 17 sm.- 8000 nüs. (cildli).- [1997-64786]
33.
Salmanov, N.S. Dünyanın ən dəqiq təqvimi-Turan
Novruz [Mətn] /Novruzlu Salmanov; red. R.Salmanzadə.- Bakı:
Sabah, 1997.- 52 s., portr., cədv.; 20 sm.- 610 nüs.- ISBN-5-
8610-618-66.- [1997-65601]
11
069 Muzeylər. Muzey işi
34.
Dəlidağ, Ş. Şəhid muzey, şahid muzey [Mətn] /Şamil
Dəlidağ.- Bakı: Sabah, 1997.- 72 s.: ill.; 20 sm.- 1000 nüs.-
ISBN 5-8610-618-23.- [1997-67778]
0.875 Uşaqlar üçün idrak ədəbiyyatı
35.
Biz İslamı öyrənirik [Mətn]: uşaqlar üçün tədris vəsaiti
/red. heyəti V.Məmmədəliyev, R.Aslanova, A.Göyüşov [və b.];
nəşrə hazır. Azərb. Resp. Dini Araşdırmalar Mərkəzi.- Bakı,
1997.- 104 s.: şək.; 20 sm.- nüs.yox.- [1997-75537]
1 Fəlsəfə elmləri. Psixologiya
1/14 Fəlsəfə
36.
Əsədov, A.İ. Təfəkkürün fəlsəfəsi [Mətn]: epoxal təfəkkür
cəmiyyətin və təbiətin qarşılıqlı münasibətləri kontekstində
/Adil Əsədov; sponsor R.İ.Əsədov; red. Ə.S.Abbasov; AEA,
Fəlsəfə və Hüquq İn-tu.- Bakı: Qanun, 1997.- 284 s., portr.; 20
sm.- Monoloqdan mükaliməyə: s. 240- 266.- Bibl.: s. 267-277.-
500 nüs.- [1997-66336]
37.
Fəlsəfə [Mətn]: ali məktəblər üçün dərslik /F.F.Ramazanov
[və b.]; məsl. və elmi red. F.Ramazanov.- Bakı: Azərbaycan,
1997.- 374 s.; 21 sm.- nüs. yox.- [1997-64901]
38.
Fəlsəfə ensiklopedik lüğəti [Mətn] /M.Ə.Babayev,
Y.A.Qaraməmmədli, G.K.Qocayeva [və b.]; baş red. İ.Vəliyev;
red. İ.Ə.Rüstəmov, Ə.F.Abbasov [və b.].- Bakı: Azərbaycan
Ensiklopediyası NPB, 1997.- 520 s.; 22 sm.- Fəlsəfə
ensiklopedik lüğətində qəbul edilmiş ixtisarlar: s. 6.- 4000 nüs.-
ISBN 5-896-000-723 (cildli).- [1997-64902]
39.
Məmmədov, Ə.B. Dialektik idrak və ümumelmi tədqiqat
metodları [Mətn] /Əziz Məmmədov; elmi red. V.M.Kərimov.-
Bakı: Azərnəşr, 1997.- 287 s.; 20 sm.- Məqalələr: s. 272-284.-
Bibl.: s. 264-272.- nüs. yox.- [1997-70196]
40.
Məmmədova, S.Ə. Azərbaycan Renessansının fəlsəfi-
estetik problemləri (XII yüzillikdə) [Mətn] /Süsənbər
12
Məmmədova; red. A.Şükürov; rəy və ön söz G.Abdullazadə.-
Bakı: Elm, 1997.- 172 s.; 20 sm.- 500 nüs.- ISBN 5-8066-0762-
3- [1997-64857]
41.
Pedaqoji universitetlər və institutlar üçün proqram
[Mətn]: fəlsəfə tarixi kursu üzrə /tərt. ed. M.A.Balayev,
Ş.N.Hacıyev, M.S.İsmayılov; elmi red. B.Z.Fərəcov; N.Tusi ad.
ADPU.- Bakı: ADPU, 1997.- 28 s.; 20 sm.- 50 nüs.- [1997-
65657]
42.
Şükürov, A.M. Fəlsəfə [Mətn]: ali məktəblər üçün dərs
vəsaiti /Ağayar Şükürov; elmi red. İrşad Əliyev, Vəli
Həbiboğlu; rəy. G.Abdullazadə.- Bakı: Elm, 1997.- 384 s.,
portr.; 21 sm.- Bibl. Azərb., rus və türk dillərində: s. 379.- 3000
nüs.- ISBN 5-8066-07-90-X (cildli).- [1997-64763]
43.
Мовсумова, Л. Философский анализ женских образов в
Коране /Лала Мовсумова.- Баку, Азерб. Энцикл., 1997.- 96
c.; 20 с.- 100 экз. [1997-1-675151]
1.159 Psixologiya
44.
Azərbaycan yuxu yozmaları [Mətn] /tərt. ed.
Ş.Səlimbəyli, F.Rzaquliyev; red. Ş.Əliyev.- Bakı: Azərbaycan
Dövlət Kitab Palatası, 1997.- 56 s.; 20 sm.- 5000 nüs.- [1997-
65593]
45.
Cabbarova, L.M. Psixologiyada tənhalıq problemi [Mətn]
/Lalə Cabbarova; elmi red. Ə.S.Bayramov.- Bakı, 1997.- 129 s.;
20 sm.- Bibl.: s. 127.- 500 nüs.- [1997-65253]
46.
Quliyev, E.M. Yaş psixologiyasının tədrisi məsələləri
[Mətn]: dərs vəsaiti /Edison Quliyev; elmi red. Ə.Ə.Əlizadə;
N.Tusi ad. ADPU.- Bakı: ADPU, 1997.- 68 s.; 20 sm.- Bibl.
Azərb. və rus dillərində: s. 65-66.- 100 nüs.- [1997-65476]
47.
Rəhimov, A.N. Ölüm və ölməzlik [Mətn] /Ağarəhim
Rəhimov; red. A.Abbasov; elmi red. Ç.Həmzəyev; Bakı Ali
Pedaqoji Qızlar Seminariyası.- Bakı: Elm, 1997.- 97 s., portr.;
18 sm.- 1000 nüs.- ISBN 5-8066-062-87.- [1997-66786]
Məmmədov nəriman metrologiya
Məmmədov Nəriman “Caspian Energy Israel ” in sədri vəzifəsinə təyin olunub.
“Fins.az” xəbər verir ki, bu barədə “Caspian Energy Club”un sədri və qrupun baş icraçı direktoru Telman Əliyev bildirib.
Onun sözlərinə görə Məmmədov Nəriman, “Caspian Energy ISRAEL” Israil ərazisində “Caspian Energy Club”un maraqlarını təmsil edəcək və layihələrini idarə edəcək. Bunların sırasında beynəlxalq “Caspian Energy Forum Israel”, “Caspian Energy Award Israel”, “Brand Award Israel” və həmçinin İsrailin bütün regionlarında B2G və B2B forumlar, CEO Breakfast və CEO Lunchlar, biznes-turlar və dairəvi masalar təşkil edəcək.
Məmmədov Nəriman ona göstərilən yüksək etimada görə “Caspian Energy Club”un Ali Rəhbərliyinə minnətdarlığını bildirib. Məmmədov Nəriman Azərbaycan və Israil sahibkarları arasında netvorkinqi genişləndirilməsində, ticari-iqtisadi əlaqələrin inkişafında, aktiv iştirak edib və əlindən gələni edəcəyini vurğulayıb.
Məmmədov Nəriman 1969-cu il tarixdə Rusiya Federasiyasının Moskva şəhərində anadan olub. Ali hüquq və hərbi-siyasi təhsil almışdır. Müxtəlif yerli və beynəlxalq şirkətlərdə idarəedici vəzifələrdə 25 ildən artıq təcrübəyə malikdir.
1994-cü ildə Azərbaycanda, Bakı şəhərində “Narimanfilm” kinostudiyasının əsasını qoymuşdur. Şirkətin filialları həmçinin Russiya, BƏƏ və Polşada fəaliyyət göstərir. “Narimanfilm” kinostudiyası bədii, qısametrajlı və sənədli filmlərin istehsalı, yuxarıda sadalanan ölkələrdə xətt prodüserliyi və Azərbaycan filmlərinin dünyada tanıdılması ilə məşğul olur, eləcə də onlayn kinoteatrı (VOD platforma – Azcinemaonline) idarə edir.
2005-ci ilin sentyabr ayında “Cənubi Qafqaz Müstəqil Kino Xadimləri Transmilli Assosiasiyası”– nın (IFA-SC) həmtəsisçilərindən biri və idarə heyətinin üzvü olmuşdur, oktyabr ayından isə həmin qurumun İdarə Heyətinin sədridir.
2012-ci ilin iyun ayında “Azərbaycan Prodüserlər Gildiyası” İctimai Birliyinin həmtəsisçilərindən biri olmuş və sədr müavini seçilmişdir. Həmin ilin iyul ayında isə Azərbaycan Respublikası Kinematoqrafçılar İttifaqının həmtəsisçilərindən biri, idarə heyəti üzvü və katibidir.
1 Avqust 2018-ci il tarixində Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərancamı ilə “Əməkdar Mədəniyyət İşçisi” fəxri adına layiq görülmüşdür.
1 May 2019-cu ildə yaradılan “Salam” Beynəlxalq Yeniyetmə Film Festivalının təsisçisidir.
27 Noyabr 2020-cu ildə “Kinematoqrafiya uğurlarına görə” Global Film Festival Noida beynəlxalq mükafatı ilə təltif olunmuşdur.
19 Oktyabr 2021-ci ildə “Azərbaycan Prodüserlər Gildiyası” İctimai Birliyinin sədri seçilmişdir.
“Caspian Energy” Biznes Klubunun İdarə Heyətinin üzvü, “Mədənəniyyət, kinematoqrafiya və turizm” komitəsinin sədridir.
O, bir neçə bədii, qısametrajlı və sənədli filmlərin prodüseridir.
Sıralarında dünyanın 50 ölkəsindən 5 mindən artıq şirkət və təşkilatı birləşdirən “Caspian Energy Club” 2002-ci ilin iyununda yaradılıb. “Biznes-hökumət” dialogunun fəal iştirakçısı olan “Caspian Energy Club”un əsas məqsədi Azərbaycanda və fəaliyyət göstərdiyi digər ölkələrdə investisiya və işgüzar mühitin yaxşılaşdırılmasından, həmçinin B2G, B2B və B2C formatlarında dialoqların stimullaşdırılmasından və onlarda fəal iştirak etməkdən ibarətdir.
Biznes-netvorkinq üçün beynəlxalq platforma olan “Caspian Energy Club” mütəmadi olaraq müxtəlif tədbirlər təşkil edir. Mənzil-qərargahı Bakıda yerləşən “Caspian Energy Club”un Gurcustan və Qazaxıstanda rəsmi nümayəndəlikləri, həmçinin dünyanın müxtəlif ölkələrində səlahiyyətli nümayəndələri var.
Metrologiya tarixi uning kelib chiqishidan
The metrologiya tarixi ushbu intizomni kelib chiqishidan to hozirgi kungacha davom etgan barcha voqealar va yutuqlarga ishora qiladi. Metrologiya – narsalarning og’irligi va o’lchovlarini o’rganadigan fan.
Bu juda qadimiy fan, chunki odamlar har doim narsalarning uzunligi va o’lchovlarini hisoblashga harakat qilishgan. Darhaqiqat, metrologiya tashkil topganidan buyon odamzodning birinchi jamiyatlaridan boshlab, bizning kunlarimizning aql bovar qilmaydigan shaharlarigacha xalqlarning kundalik hayotining bir qismi bo’lganligini tasdiqlash mumkin.
Dastlab odamlar o’lchovlarni tana qismlarining masofasidan kelib chiqqan holda hisoblashgan; ya’ni ular oyoq-qo’llaridan narsalardan uzoqlik o’rnatish uchun foydalanganlar.
Masalan, qadimgi misrliklar piramidalarning o’lchamlarini chegaralash uchun tirsaklaridan foydalanganlar; Bundan tashqari, ular qo’lning kaftidan va bosh barmoqlaridan foydalanganliklari ma’lum, bu o’lchov bugungi kunda ham qo’llanilmoqda va biz “dyuym” deb bilamiz. Keyinchalik santimetr, metr, gramm, kilogramm kabi boshqa o’lchov va vazn tizimlari yaratildi.
Shuni ta’kidlash kerakki, metrologiya boshqa fanlarning mavjudligiga va insonning boshqa faoliyatiga imkon beradigan intizomdir. Masalan, metrologiya me’morchilik, geodeziya, tijorat operatsiyalari, shaharlarni tashkil qilish va boshqa ko’plab narsalarning rivojlanishiga hissa qo’shdi.
Metrologiyaning boshlanishi
Insoniyat paydo bo’lganidan beri odamlar narsalarni o’lchash va o’lchashga harakat qilishdi: shuning uchun bir nechta mualliflar o’lchov inson uchun tug’ma ehtiyoj ekanligini tasdiqlaydilar. Qadimgi Misr va Bobil kabi tsivilizatsiyalar yaratilishidan ancha oldin odamlar allaqachon ob’ektlarni o’lchash usullarini qo’llashgan.
Darhaqiqat, birinchi o’lchov tizimlari miloddan avvalgi 6000 yillarga to’g’ri keladi, chunki aynan shu vaqtda odamlar narsalarning o’lchovlarini hisoblashga majbur bo’lgan; Bu qishloq xo’jaligini rivojlantirish uchun oziq-ovqat mahsulotlarining tarqalishi va hajmini hisoblashni talab qilganligi sababli sodir bo’ldi.
Boshqacha qilib aytganda, o’lchov tizimlari insoniyat tsivilizatsiyasining o’sishi va rivojlanishi uchun zarur bo’lgan.
Qadimgi Misrda o’lchov shakllari
Qadimgi Misr tsivilizatsiyasi birinchilardan bo’lib o’lchov tizimini o’rnatgan. Aslida, uzunlikning birinchi birligi qadimgi Misrda yaratilgan deb ishoniladi. Bu ismga ega edi meh, bu tirsak deb tarjima qilingan; bu birlik taxminan 0,45 metrni tashkil etdi.
Keyinchalik, uchinchi Misr sulolasi davrida unga boshqa chora-tadbirlar kiritildi: the meh U qo’pol tirsak deb nomlandi (uning o’lchovi qo’l va yopiq musht orasidagi masofani qoplagan) va 0,523 metrga teng bo’lgan “haqiqiy tirsak” deb nomlangan yana bir tizim joriy etildi (u qo’pol tirsakdan farq qiladi, chunki qo’l va ochiq qo’l).
Misrliklar ushbu birliklar tizimida kashshof bo’lishganiga qaramay, tirsak boshqa joylarda o’lchov tizimi sifatida ham ishlatilgan. Biroq, har bir tirsakning o’lchovi mintaqaga qarab o’zgarib turardi. Masalan, Fors imperiyasining tirsagi 0,500 metrni, yunon tirsagi esa 0,463 metrni tashkil etgan.
Yunon madaniyati
Qadimgi yunonlar metrologiyani o’rganishda behisob hissa qo’shgan deyishadi. Darhaqiqat, ularning yordami bilan biz Misrliklarning bir qancha tadqiqotlarini bilib oldik, chunki yunonlar Misr bilimlarini talqin qilish va ularni o’z nuqtai nazarlariga ko’ra tushuntirishga mas’ul edilar.
Yunonlar narsalarning uzunligini hisoblashda foydalangan o’lchovlar inson tanasining nisbatlariga, xususan barmoqlar va oyoqlarning kattaligiga asoslangan edi. Biroq, ushbu masofalarga tegishli qiymatlar joyga qarab farq qilishi mumkin.
Masalan, Afinada bir oyoq 11,6 dyuym bo’lsa, Eginada 13 dyuym bo’lgan.
Rim mil
Rimliklar o’zlarining o’lchov tizimini o’rnatish uchun yunonlar izidan yurishdi, ammo ular bugungi kunda biz “Rim millari” deb biladigan qiziqarli kontseptsiyani o’rnatdilar. Bu ming qadamni hisoblashdan iborat edi; shuning uchun u “mil” deb nomlangan.
Ushbu tizim Rim armiyasi tomonidan keng qo’llanilgan bo’lib, uning askarlari har bir qadamni yog’och ustunlar bilan hisoblash uchun javobgardilar. Ushbu hisob-kitoblar erni va dushmanlarning pozitsiyasini aniqroq chegaralashga imkon berdi.
Vizantiya imperiyasi davrida
Vizantiya imperiyasi davridagi o’lchov birliklari (kech antik davrni so’nggi o’rta asrlarga qadar) yunon va rim birliklari birikmasidan tashkil topgan, garchi ular ba’zi o’zgarishlarga duch kelgan.
Vizantiya davri metrologiya uchun muhim vaqt bo’lganligi aytiladi, chunki bu vaqtda keyinchalik arabshunoslikka ilhom beradigan o’lchovlar chegaralangan edi. Bu vaqtda narsalarning uzunligi va vaznini hisoblash uchun o’lchovlar tizimi hali ham mavjud emas edi; Har bir joyning o’z hisob-kitoblari bor edi.
Biroq, Yustinian I davrida (527-565) butun o’lkada yagona o’lchov tizimi o’rnatila boshlandi. Bu Yustinian shaharlarning fiskal ma’muriyatini yanada samarali tashkil qilish uchun bir xil chora-tadbirlar tizimidan foydalanish zarurligini anglaganligi sababli sodir bo’ldi.
Yunonlar va rimliklar singari, Vizantiyaliklar ham inson tanasidan o’lchovlarni o’rnatish uchun foydalanganlar: qo’lning kafti 0,0787 metrni, oyoq esa 0,3123 metrni o’lchagan.
Uyg’onish davrida
Ma’lumki, Uyg’onish davri insoniyat uchun o’zgarish vaqtini nazarda tutgan: bu davrda bilimlarning turli sohalarida tadqiqotlar ko’paygan. Bu natijada metrologiya rivojlanishiga ta’sir ko’rsatadigan ilmiy fikrga yondashuvni keltirib chiqardi.
Ilmiy metrologiya va iqtisodiyotning ko’tarilishi
Uyg’onish davridan oldin metrologiya asosan tijorat operatsiyalarida va soliqlar sanasida qo’llanilgan; Biroq, shu vaqtdan boshlab olimlar ilmiy metrologiya va boshqa metrologik faoliyatni ajratib ko’rsatdilar.
Boshqacha qilib aytganda, Uyg’onish davrida metrologiyani o’rganish va uni kundalik hayotda qo’llash o’rtasida bo’linish amalga oshiriladi. Aytish mumkinki, shu paytdan boshlab metrologiya boshqa fanlardan, masalan, astronomiyadan rivojlanib, takomillashib boradigan rasmiy intizomga aylandi.
Bu davrda metrologiyaning takomillashgan sabablaridan biri tijorat va burjua sinfining rivojlanishi (ya’ni mulk va biznesga ega bo’lgan boy sinf) bilan bog’liq edi; Bu yanada rivojlangan iqtisodiyot yanada rivojlangan o’lchov tizimlarini talab qilganligi sababli sodir bo’ldi.
Bundan tashqari, turli millatlarda vazn va o’lchovlarni birlashtirishga urinishlar bu davrda yanada kuchliroq bo’ldi. Biroq, hisob-kitoblarni o’rnatish uchun inson tanasining qismlari ishlatishda davom etdi.
XVIII asr
Ishonish qiyin bo’lsa-da, 18-asrda, hatto milliy darajada ham birlashtirilgan o’lchov tizimi mavjud emas edi. Masalan, Frantsiyada – 1795 yilga kelib mamlakatda 700 dan ortiq o’lchov tizimlari mavjudligi aniqlandi; ularning barchasi har xil va o’z qoidalari bilan.
Biroq, 1791 yildan boshlab quyidagi o’lchovlar va masofalarni aniqlashga qaratilgan komissiya yuborildi:
– Shimoliy qutbdan ekvatorgacha bo’lgan masofa
– ekvatorning chorak qismi uzunligi
– Bir soniya tezlikda (45 ° kenglikda) uriladigan mayatnikning uzunligi
19-asr: metrik tizimning boshlanishi
Ushbu birinchi universal chora-tadbirlar o’rnatilganda, boshqalarning ko’pchiligini aniqlash kerak edi. Buning natijasida 1795 yilda og’irlik va o’lchovlar qonunida belgilangan mashhur metrikali o’nlik tizim joriy etildi.
Ko’p o’tmay, 1799 yilda ushbu tizim mashhurligi oshdi va bu birinchi universal standartlarni yaratishga imkon berdi; masalan, shu vaqtdan boshlab kilogramm kunlik foydalanish uchun o’lchov birligiga aylandi.
O’nlik metrik tizim dastlab butun Frantsiyaga tarqaldi va keyinchalik boshqa mamlakatlarga ham tarqaldi, ammo bu o’zgarish XIX asrning boshlarida sodir bo’ldi. Bundan tashqari, ushbu tizim 1816 yilda Gollandiyada majburiy bo’lib qoldi; o’rniga, u 1849 yildan Ispaniya tomonidan qabul qilingan.
Metrik tizim oddiy, universal va qulay usul; Bugungi kunda hammamiz bilamizki, hisoblagich uzunlik uchun ishlatiladigan birlik, kilogramm esa ob’ektlar massasini hisoblash uchun ishlatiladigan birlikdir.
Ushbu o’nlik tizim ichida biz litrni ham topishimiz mumkin (u suyuqlik hajmi uchun ishlatiladi). Xuddi shunday, biz maydonning birligi bo’lgan maydondan foydalanamiz.
Xalqaro birliklar tizimi
1960 yilda Birlikning boshqa xalqaro tadbirlari yakunlandi. Umuman olganda, birliklar ro’yxati quyidagicha edi:
– Metr: uzunlikni o’lchash.
– soniya: vaqt o’lchovi.
– Kilogramm: massa o’lchovi.
– Amperlar: elektrni o’lchash.
– Kelvinlar: termodinamik haroratni o’lchash.
– Candelas: yorqinlik o’lchovi.
– Mollar: moddaning o’lchovi.
Adabiyotlar
- Bruks, J. (2015) Hamma narsaning o’lchovi: metrologiyaning qisqacha tarixi. 2020 yil 8-iyun kuni azom.com saytidan olindi
- S.A. (2019) Metrologiya nima, nima uchun kerak? Eleymet.com saytidan 2020 yil 8 iyunda olingan
- S.A. (s.f.) Metrologiyaning qisqacha tarixi. 2020 yil 8 iyunda Ispaniya metrologiya markazidan olingan (cem.es)
- S.A. (s.f.) Metrologiya – umumiy nuqtai. 2020 yil 8-iyun kuni scomachirect.com saytidan olindi
- S.A. (s.f.) Xalqaro birliklar tizimi. 2020 yil 8-iyun kuni es.wikipedia.org saytidan olindi
- S.A. (s.f.) Metrik o’nlik tizim. 2020 yil 8-iyun kuni Vikipediyadan olingan: es.wikipedia.org
- Sánchez, A. (2012) Metrologiya va uning ehtiyoji. 2020 yil 8-iyun kuni ResearchGate.net-dan olingan
- Sanches, F. (s.f.) Uyg’onish davridagi o’lchovlar dunyosiga yaqinlashing! 2020 yil 8-iyun kuni gredos.usal.es-dan olindi
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.