BAKI – 2011 – Azərbaycan Milli Kitabxanası

əhalinin xəbərdarlığı.

Az (2)

Azərbaycan Respublikasının bəzi ali məktəblərində (texniki ali məktəblərində) həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi ilə əlaqədar “Mülki müdafiə” fənni ayrı-ayrı tədris edildiyi üçün onların proqramı da müxtəlifdir, proqramlarda çoxlu təkrarlanmalara yol verilir. Humanitar və pedaqoji ali məktəblərdə isə insanların gündəlik fəaliyyətində (işdə, məişətdə və s.) qarşılaşdıqları adi təhlükə hallarından (səs-küydən, tozdan, cərəyandan, qazdan və sairə) mühafizə tədbirləri tədris edilmir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 16 dekabr 2005-ci tarixli 1182 saylı Fərmanına əsasən Fövqəladə Hallar Nazirliyinin yaradılması və həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyi ilə əlaqədar məsələlərin Fövqəladə Hallar Nazirliyinin tabeliyinə verilməsi, ali məktəblərdə “Mülki müdafiə” fənninin tədrisi məsələlərinə yenidən baxılması gündəmə gəlir. Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 25.09.1998-ci il tarixli 193 saylı qərarına görə: -Dövlət və qeyri-dövlət təhsil müəssisələrində şagirdlərin, tələbələrin.

See Full PDF

See Full PDF

See Full PDF

Sorry, preview is currently unavailable. You can download the paper by clicking the button above.

BAKI – 2011 – Azərbaycan Milli Kitabxanası

Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.

312. Ocaqov, H.O. Mülki müdafiə [Mətn]: ümumtəhsil məktəbləri, texniki-peşə və orta ixtisas məktəbləri üçün dərs vəsaiti /Həbib Ocaqov; rəy. Ə. Hüseynov, Ə. Paşayev.- Bakı: Maarif , 1997.- 144 s.: şək., cədv.; 22 sm.- Bibl.: s. 141.- 60000 nüs.- [1997-73130] 313. Rəsulbəyov məktəbi [Mətn]: General Hüseyn Rəsulbəyov haqqında xatirələr.- Bakı: İsmayıl NPM, 1997.- 40 s., portr., fotoşək.; 20 sm.- 1000 nüs.- [1997-64758] 314. Земной поклон женщинам [Текст] /сост. А.А.Гритченко.- Баку: Воен. Изд., 1997.- 40 с.; 20 см.- 200 экз.- [1997-1-674895] 37 Təhsil. Tərbiyə. Təlim 37.0 Təhsilin ümumi məsələləri 315. Azkomplektli məktəblərdə təlim işinin təşkili [Mətn] /hazır. B.M.Tağıyev; elmi red. Ə.Əliyev; Təhsil Problemləri üzrə Respublika Elmi-Metodik Mərkəz.- Bakı, 1997.- 49 s., cədv.; 21 sm.- nüs. yox.- [1997-65705] 316. Bayramoğlu, A. Şamaxıda maarif və maarifçilik: XIX əsrin ortalarından mart 1918-ci ilə qədərki ədəbi mühit [Mətn] /Alxan Bayramoğlu; elmi red. Ə.Mirəhmədov.- Bakı: Maarif, 1997.- 240 s., portr.; 20 sm.- 300 nüs.- [1997-65140] 317. Əbdülov, M.Ş. Qabaqcıl tədris ocaqları [Mətn] /Məhyəddin Əbdülov; red. Ə.Quliyev.- Bakı: Azərbaycan, 1997.- 84 s.; 22 sm.- 2000 nüs.- [1997-64793] 318. Əhmədov, H.H. Azərbaycanda xeyriyyə cəmiyyətlərinin maarifçilik fəaliyyəti [Mətn] /Hümeyir Əhmədov; elmi red. Ə.Ağayev; Azərb. Elmi-Tədqiqat Pedaqoji Elmlər İn-tu.- Bakı: Mütərcim, 1997.- 56 s., portr.; 22 sm.- Bibl.: s. 54-55.- 300 nüs.- [1997-65545] 319. Əhmədov, N. Məktəbdaxili idarəetmənin təşkilatipedaqoji məsələləri [Mətn] /Nazim Əhmədov, S.Rəşidov; rəy. A.Abdullayev; elmi red. Ə.Ağayev.- Bakı: Maarif, 1997.- 172 s.; 19 sm.- Bibl.: s. 170.- 300 nüs.- ISBN 5-5560-0606-7.- [1997-65617] 45

320. Xankişiyev, Ə.A. Bilik qapısının açarları [Mətn] /Əli Xankişiyev; elmi red. M.Həmzəyev.- Bakı: Sabah, 1997.- 128 s., portr., cədv.; 21 sm.- 1000 nüs.- [1997-64681] 321. Xəlilov, V.C. Müəllimin estetik mədəniyyətinin yüksəldilməsi istiqamətləri [Mətn] /Vidadi Xəlilov; elmi red. R.Mustafayeva.- Bakı: Nərgiz-R, 1997.- 32 s.: ill.; 20 sm.- 1000 nüs.- [1997-68844] 322. İlyasov, M.İ. Məktəbdə peşəyönümü işinin sistemi [Mətn]: dərs vəsaiti /Müseyib İlyasov; rəy. Ə.Ə.Əhmədov, B.A.Abdullayev; red. H.M.Əhmədov, N.Tusi ad. ADPU.- Bakı, 1997.- 64 s.; 20 sm.- Bibl.: s. 62-63.- 150 nüs. (cildli).- [1997- 66030] 323. İmanov, A.S. Məktəblilərin ordu sırasına hazırlanmasında məktəblə ailənin əlbir işinin məzmunu və formaları [Mətn]: dərs vəsaiti /Allahyar İmanov; elmi red. X.Q.Fətəliyev; rəy. B.Nəsirov, A.Zeynalov; N.Tusi ad. ADPU.- Bakı, 1997.- 92 s.; 20 sm.- 100 nüs.- [1997-65661] 324. Qurbanov, A.M. Heydər Əliyev və Azərbaycan təhsilinin inkişafı [Mətn] /Afat Qurbanov.- Bakı: Gənclik, 1997.- 36 s., fotoşək.; 17 sm.- 5000 nüs.- ISBN 5-8020-1351-6.- [1997-65658] 325. Məmmədov, Ş.H. Müəllim ömrü [Mətn] /Şamxəlil Məmmədov; naşir T.Vəlixanlı; red. A.Babayev.- Bakı: Mütərcim, 1997.- 76 s., portr., fotoşək.; 20 sm.- 150 nüs.- [1997-65547] 326. Muxtarova, N.M. Didaktika [Mətn] /N.M.Muxtarova, B.A.Abdullayev, R.N.Vəkilova; elmi red. S.M.Quliyev; N.Tusi ad. ADPU.- Bakı, 1997.- 128 s.; 20 sm.- Bibl.: s. 126.- 200 nüs.- [1997-65650] 327. Pedaqoji tədqiqatlar [Mətn]: elmi məqalələr məcmuəsi /baş red. F.Rüstəmov; elmi məsl. H.Əhmədov; N.Tusi ad. ADPU.- Bakı: ADPU, 1997.- Buraxılış 1.- 172 s.: ill.; 20 sm.- 200 nüs.- [1997-64973] 328. Rüstəmov, F.A. Azərbaycanda pedaqogikanın nəzəriyyəsi və tarixi üzrə tədris planları, proqramları, dərslik və dərs vəsaitlərinin hazırlanması və təkmilləşdirilməsi tarixi [Mətn]: 1930-1996-cı illər /Fərrux Rüstəmov; elmi red. 46

• Page 1 and 2: AZƏRBAYCAN RESPUBLIKASI MƏDƏNİY
• Page 3 and 4: Baş redaktor : K.M.Tahirov Tərtib
• Page 5 and 6: espublikamızda, həm də onun hüd
• Page 7 and 8: 0 Ümumi şöbə 00 Elm və mədən
• Page 9 and 10: s.: portr.- 17 sm.- (Azərbaycanın
• Page 11 and 12: (Azərbaycanın elm və mədəniyy
• Page 13 and 14: Məmmədova; red. A.Şükürov; rə
• Page 15 and 16: 55. Buzovnalı, R.İ. İslam ensikl
• Page 17 and 18: 76. Musəvi, İ.S. Namaz məsələl
• Page 19 and 20: 314 Demoqrafiya 93. Şükürov, K.K
• Page 21 and 22: 108. Davudqızı, S. Ömrə bağı
• Page 23 and 24: urax. məsul R.Mehdiyev, H.Orucov.-
• Page 25 and 26: 1997.- 164 s., fotoşək.; 22 sm.-
• Page 27 and 28: 328 Parlamentlər. Xalq nümayənd
• Page 29 and 30: Bakı: Biznesmenin Bülleteni, 1997
• Page 31 and 32: 191. Rabitə haqqında Azərbaycan
• Page 33 and 34: 330 Ümumi iqtisadi elmlər. Siyasi
• Page 35 and 36: 34 Hüquq. Hüquqşünaslıq 218. H
• Page 37 and 38: E.M.Əfəndiyev.- Bаkı: Azərbayc
• Page 39 and 40: 344 Hərbi hüquq 253. Алиев,
• Page 41 and 42: İstehlakçıların Hüquqlarının
• Page 43 and 44: 288. Nağdsız hesablaşmaların ap
• Page 45: 35 Dövlət inzibati idarəetmə. H
• Page 49 and 50: Diplomat, 1997.- 160 s.; 20 sm.- Bi
• Page 51 and 52: İşlənilmiş və əlavələr olun
• Page 53 and 54: .].- 2-ci nəşri.- Bakı: Təhsil,
• Page 55 and 56: 388. Kəlbəliyev, Ə.A. Oxu [Mətn
• Page 57 and 58: ADPU.- Bakı, 1997.- 46 s.: ill.; 2
• Page 59 and 60: 54 Kimya 413. Xəlilov, Ə.N. Kimya
• Page 61 and 62: İn-tu.- Bakı: Azərnəşr, 1997.-
• Page 63 and 64: Azərbaycan Ensiklopediyası, 1997.
• Page 65 and 66: 615.8 Fizioterapiya 449. Bəktaşi,
• Page 67 and 68: 616.5 Dermatologiya 462. Профи
• Page 69 and 70: s.: şək., cədv.; 20 sm.- Əlavə
• Page 71 and 72: 489. Мусаев, А.Ф. Нефт
• Page 73 and 74: 19973.- 43 s., portr.; 20 sm.- Xör
• Page 75 and 76: 66 Кimya texnologiyası. Kimya sə
• Page 77 and 78: Cəmiyyətinin “Bayatı” Sifariş
• Page 79 and 80: A-X.- 1029 s.; 24 sm.- Mətn ərəb
• Page 81 and 82: B.Axundov.- Bakı: Təhsil, 1997.-
• Page 83 and 84: 571. Yadigar, F. Dilimiz, qeyrətim
• Page 85 and 86: 588. Həbibbəyli, İ.Ə. Cəlil M
• Page 87 and 88: 605. Pəhləvan, Ə. Qalxın, Cavid
• Page 89 and 90: 623. Aşıq Ələsgər. Hikmət dü
• Page 91 and 92: 642. Abdullayev, Ç.A. Əclafların
• Page 93 and 94: 663. Bəxtəvər, Q. Torpağa tər
• Page 95 and 96: 683. Çiçəkdağlı, V.S. Dilimi o
• Page 97 and 98: 704. Əliyev, K.Y. Elimə, dilimə
• Page 99 and 100: 726. Göyçəli, Ş. Vətən çağ
• Page 101 and 102: 747. İbrahim qızı, S. Qırmızı
• Page 103 and 104: Azərbaycan Dövlət Kitab Palatas
• Page 105 and 106: 791. Qəmgin, İ. Könül dəftəri
• Page 107 and 108: Bakı: Dünya, 1997.- 176 s., portr
• Page 109 and 110: 835. Nəsirli, G.H. Yaddaşında va
• Page 111 and 112: 857. Saleh, İ. Sənə demədiklər
• Page 113 and 114: 16 sm.- Poema: Mənim atam.- 500 n
• Page 115 and 116: 902. Аширзаде, Р. Неве
• Page 117 and 118: 9 Coğrafiya. Bioqrafiya. Tarix 908
• Page 119 and 120: E.Məmmədyarova; rəssam G.Abdinov
• Page 121 and 122: 954. Fətiyeva, G. Cəsurların dö
• Page 123 and 124: 972. Qəribli, İ. Sönməyən ocaq
• Page 125 and 126: 20 sm.- Bibl. Azərb. və rus dill
• Page 127 and 128: humanistləşməsi [Mətn]: 09.00.1
• Page 129 and 130: Əbdülfəttah Bin Rəmzi əl-Bəzm
• Page 131 and 132: Elmi Tədqiqat Kənd Təsərrüfat
• Page 133 and 134: Грузинской Респ., Т
• Page 135 and 136: [Mətn]: 13.00.01 /Lətafət Əzizo
• Page 137 and 138: Велиахмедов; М-во О
• Page 139 and 140: Хикмет Ахмедов; М-в
• Page 141 and 142: 1109. Сеидов, З.Ю. Магн
• Page 143 and 144: Физической Химии, И
• Page 145 and 146: Ибрагимова; М-во Об
• Page 147 and 148: 1150. Мирзоева, Б.А. Ди
• Page 149 and 150: keyləşmənin gedişində lipopero
• Page 151 and 152: 1179. Бунятов, М.О. Диф
• Page 153 and 154: Клинической и Эксп
• Page 155 and 156: [Mətn]: 01.02.04 /Sakit Abbasov; A
• Page 157 and 158: 1221. Алиев, М.А. Прогн
• Page 159 and 160: при управлении кач
• Page 161 and 162: Сельскохозяйствен
• Page 163 and 164: Азерб. Респ., Азерб.
• Page 165 and 166: Filologiya elmləri Elmlər doktoru
• Page 167 and 168: 1297. Əfəndiyeva, X.İ. Azərbayc
• Page 169 and 170: 1317. Алескерова, А.Т.
• Page 171 and 172: Tarix elmləri Elmlər doktoru dər
• Page 173 and 174: Müəlliflərin əlifba göstərici
• Page 175 and 176: Əfəndiyev, P.Ş. 629 Əfəndiyeva
• Page 177 and 178: Hüsam, M.S.F. 1026 Hüseyninəsəb
• Page 179 and 180: Quliyev, E.H. 593 Quliyev, E.M. 46
• Page 181 and 182: Ramazanoğlu, F. 124, 843 Ramiz qı
• Page 183 and 184: Zeynalov, Ə.A. 501 Zeynalov, Ş.G.
• Page 185 and 186: Джафарова, С.А. 1146 Д
• Page 187 and 188: Sərlövhələrin əlifba göstəri
• Page 189 and 190: Cənubi Amerika 930 Cinayət hüquq
• Page 191 and 192: Kəndli (fermer) təsərrüfatı ha
• Page 193 and 194: “Siyasi tarix” fənninin tədrisi
• Page 195 and 196: MÜNDƏRICAT Müqəddimə.
• Page 197 and 198: 549 Təsviri mineralogiy.
• Page 199 and 200: 821.51-93 Uşaqlar üçün bədii

Ocaqov H. O. Nağıyev N. T

təşkil olunur (xidmətin rəisi – rayon polis şöbəsinin rəisidir).

Yanğından mühafizə xidməti – yanğından mühafizə təşkilatlarının

bazası əsasında yaradılır (xidmətin rəisi –rayon yağın müfəttişidir).

Ərzaq və paltarla təchizat xidməti – rayon istehlak cəmiyyəti və ticarət

bazası əsasında yaradılır (xidmətin rəisi rayon istehlak cəmiyyətinin

Heyvanları və bitkiləri mühafizə xidməti – baytarlıq və aqronomiya

idarələrinin bazası əsasında təşkil olunur.

Rayon (respublika) rəhbərliyinin razılığı ilə rayonda başqa xidmətlər

də (kommunal-texniki xidmət; avtomobil nəqliyyatı xidməti;

madditexniki təchizat, energetika və b. xidmətlər ) yaradıla bilər.

Müəssisə direktorları, rəhbərləri mülki müdafiəyə

şəxssayılırlar.Onlaraaşağıdakıvəzifələrhəvaləolunur:

Obyekt dəstələri yaratmaq, onları lazımi əmlakla təchiz etmək və bu

dəstələrin döyüş hazırlığını təmin etmək;

Əhaliyə FH-dan mühafizə tədbirlərinin öyrədilməsini təşkil etmək;

MM dəstələri və əhali üçün xüsusi əmlak və fərdi mühafizə vasitələri

əldə etmək, bunları toplayıb saxlamaq;

Vəzifəli şəxslərə, dəstələrin şəxsi heyətinə və əhaliyə FH təhlükəsi

haqqında vaxtında xəbər vermək;

Əhalinin mühafizəsi üzrə tədbirlərin yerinə yetirilməsinə rəhbərlik

Profilaktika, epidemiya, epizootiya və s. tədbirləri təşkil etmək;

Əhalinin köçürülməsini təşkil etmək;

Şəhərlərdən köçürülmüş əhalini və idarələri qəbul edib yerləşdirmək;

Xəstəxana kollektorları açmaq üçün nəzərdə tutulmuş binaları

Dəstələri toplamaq və onların zədələnmə ocağına yürüşünü təşkil etmək

Rayonun mülki müdafiə dəstələri.

Rayonun müəssisələrində bu dəstələr yaradılır: xilasedici dəstələr

(komandalar), kəşfiyyat qrupları (manqalar), ətraf mühitin

radioaktivliyini müşahidə postları, rabitə qrupları, sanitar drujinası

dəstələri, yanğınsöndürən komandalar (bölmələr), ictimai asayişi

mühafizə dəstələri (komandaları), zərərsizləşdirici komandalar

(qruplar), kənd təsərrüfatı heyvanlarını və bitkiləri mühafizə

şəhərlərdən köçürülən tibb idarələrinin bazası əsasında ilk tibbi yardım

dəstələri, epidemiya əleyhinə səyyar dəstələr, ixtisaslı tibbi yardım

(baza xəstəxanaları idarəsi, çeşidləmə-köçürmə hospitalları , mərkəzi və

profil xəstəxanaları ) təşkil edilir.

Dəstələr istehsalat prinsipi əsasında komplektləşdirilir və təlimə cəlb

Rayonun mülki müdafiə dəstələri.

Xilasedici dəstə 2-4 komandadan ibarət olub, obyektin əsas mülki

müdafiə dəstəsi sayılır. Xilasedici dəstə zədələnmiş adamları axtarmaq,

uçqunlar altından, dağıdılmış sığınacaq və binalardan çıxarmaq,

həkimə qədər yardım göstərmək, habelə onları zədələnmə ocağından

aparmaq üçün nəzərdə tutulur.

Kəşfiyyat qrupu 3-5 manqadan ibarət olur. Bu qrupun əsas

vəzifələri – zədələnmə ocağının hüdudlarını, dağıntıların xarakterini və

miqdarını, radiasiyanın səviyyələrini, zəhərləyici maddələrin və

bakterioloji vasitələrin növünü müəyyən etməkdir.

Zərərsizləşdirici komanda 2-4 qrupdan ibarət olub ərazini,

tikintiləri və texnikani zərərsizləşdirmək üçün nəzərdə tutulur.

Rayonun mülki müdafiə dəstələri.

Sanitar drujinası dəstəsi 4-5 sanitar drujinasından ibarətdir və

kütləvi zədələnmə ocağında zərər çəkmiş adamlara ilk tibbi yardım

göstərmək üçün nəzərdə tutulur. Sanitar drujinaları – beş manqadan

ibarətdir; kənd təsərrüfatı və orta təhsil müəssisələrinin, bazası əsasında

yaradılır. Drujinalar zərər çəkmiş şəxslərə zədələnmə ocağında ilk tibbi

yardım göstərmək üçündür.

Ətraf mühitdəki obyektlərin radioaktivliyini müşahidə postları

müəssisə və obyektlərdə radioaktiv, kimyəvi və bakterioloji vəziyyəti

müşahidə etmək, sahələrdə zərərlənmə başladığını aşkar etmək və bu

barədə obyektin MM qərargahını məlumatlandırmaq üçündür.

Mülki Müdafiə qüvvələri

Mülki müdafiə qüvvələri mülki müdafiənin qoşun

hissələrindən, ştatlı qəza-xilasetmə dəstələrindən, hərbiləşməmiş

mülki müdafiə dəstələrindən, həmçinin nazirliklərin, baş

idarələrin və icra hakimiyyəti başçılarının tabeliyində qalmaqla

xüsusi mülki müdafiənin vəzifələrinin yerinə yetirilməsinə cəlb

olunan müxtəlif dəstələrdən, təşkilatlardan və idarələrdən

Mülki müdafiə qüvvələri FH-ın nəticələrini aradan

qaldırarkən X və DTİ yerinə yetirmək, bu işləri təmin etmək,

eləcə də mülki müdafiə üzrə başqa vəzifələri icra etmək üçündür.

Mülki Müdafiə qüvvələri

Mülki müdafiə qüvvələrinin əsasını hərbiləşməmiş dəstələr

təşkil edir. Bunlar sülh və müharibə vaxtı yerinə yetirilən

tədbirlərdə iştirak edən mülki müdafiə qüvvələrinin sayca ən

Ərazi və sahə orqanları tərəfindən yaradılan hərbiləşməmiş

ümumi və xüsusi mülki müdafiə dəstələri bilavasitə həmin orqan

rəhbərlərinin sərəncamı ilə fəaliyyət göstərir.

Xatırladaq ki, mülki müdafiə dəstələri ərazi-istehsalat

prinsipi üzrə Naxçıvan Muxtar Respublikasında, rayonlarda,

şəhərlərdə, obyektlərdə və yaşayış məntəqələrində yaradılır.

Mülki Müdafiə qüvvələri

Mülki müdafiə dəstələri əmin-amanlıq dövründə ayrı-ayrı

təsərrüfat obyektlərində yaradılır. Dəstələr adamlarla, əşyalarla,

texniki və nəqliyyat vasitələrilə, təşkilatın hesabına normalara

uyğun olaraq təchiz olunurlar.

Hərbiləşməmiş mülki müdafiə dəstələrinə Azərbaycan

Respublikasının vətəndaşı olan 18 yaşından 60 yaşadək kişilər,

18 yaşından 55 yaşadək qadınlar cəlb edilirlər. Birinci və ikinci

qrup əlillər, hamilə və 8 yaşınadək uşağı olan qadınlar, həmçinin

3 yaşadək uşağı olan orta və ali tibb təsilli qadınlar dəstələrə cəlb

Mülki Müdafiə qüvvələri

Mülki müdafiə dəstələri tabeliyinə və yerinə yetirdikləri

vəzifələrə görə aşağıdakı növlərə bölünürlər:

obyekt mülki müdafiə dəstələri.

Yerinə yetirdikləri vəzifələrə görə

obyektlərdə ümumi məqsədli mülki müdafiə dəstələri;

• xidmət dəstələri (xüsusi məqsədli dəstələr);

Mülki Müdafiə qüvvələri

Ümumi məqsədli dəstələr zədələmə ocağında xilasetmə işləri

aparmaq, təbii fəlakətlərin və istehsalat qəzalarının nəticələrini

aradan qaldırmaq üçün nəzərdə tutulur. Yığma komandalar

(qruplar), xilasetmə dəstələri (komandaları, qrupları), yığma

mexanizasiya dəstələri (komandaları) ümumi məqsədli dəstələr

Mülki müdafiə xidmət dəstələri – xüsusi təyinatli dəstələr

kəşfiyyat, tibbi yardım, yanğınsöndürmə, rabitə, dozimetik və

kimyəvi nəzarət və s. məhz xidmət dəstələri sayılır.

Yüksək təhlükəli obyektlərdə (AES, kimyəvi maddələrdən

istifadə edən və s.) ixtisaslaşdırılmış dəstələr yaradılır.

Hazırlıq dərəcəsinə görə hərbiləşməmiş dəstələrin bir hissəsi

yüksək hazırlıqla saxlanılır (6-8 saat), qalan dəstələr isə gündəlik

hazırlıqda olurlar (24 saat).

MM rabitə və xəbərdarlıq sisteminin vəzifələri,

təşkili prinsipləri və rabitə xəbərdarlıq vasitələri.

Mühafizə tədbirləri həyata keçirilərkən mülki müdafiə qüvvələrinə rəhbərlik

üçün MM-i idarəetmə sistemi yaradılır. Bu sistemin məqsədi hər cür şəraitdə

tabelikdəki qüvvə və vasitələrin fəaliyyətə hazırlanmasına və əməli işlərinə daimi

rəhbərliyi və nəzarəti təmin etməkdir.

Rabitə – idarəetmə sisteminin tərkib hissəsidir və onun əsas vasitələrindən

biridir. Rabitə olmadan fasiləsiz və çevik idarəetmə mümkün deyil. Xüsusən

fövqəladə hallar yaranan dövrdə, müharibə vaxtı, habelə təbii fəlakətlər və güclü

istehsalat qəzaları baş verən şəraitdə çox böyük əhəmiyyət kəsb edir. Buna görə

də MM-in bütün vasitələrində – obyektlərdə, rayon və şəhərlərdə, respublikada

onun rəhbərlərinin qərarları ilə müvafiq rabitə və xəbərdarlıq sistemləri təşkil

MM rabitə sistemi.

Bütün səviyyələrdə rabitə sisteminin əsas vəzifələri

tabelikdəkilərin fasiləsiz idarə edilməsini, qarşılıqlı fəaliyyətin

təşkil olunmasını və saxlanmasını, həmçinin sərəncamların,

siqnalların və məlumatların vaxtında verilməsi və qəbul

olunmasını təmin etməkdən ibarətdir. Rabitə – yuxarı təşkilatın

rəhbəri, tabelikdəki qüvvələr və qonşular, həmçinin qarşılıqlı

fəaliyyət göstərən orqan və qüvvəllər arasında təşkil edilir.

Rabitə sistemi işə daim hazır vəziyyətdə saxlanmalı,

informasiyanın etibarlı surətdə fasiləsiz, dəqiq və tez

çatdırılmasına imkan verilməlidir.

Buna nail olmaq üçün idarəetmə məntəqələrində rabitə

qovşaqlarını əvvəlcədən yaratmaq və avadanlaşdırmaq, bütün

rabitə vasitələtindən kompleks halında istifadə etmək, eləcə də

rabitə vasitələrinin ehtiyatlarını yaratmaq lazımdır.

MM rabitə sistemi və rabitə xəbərdarlıq

Rabitənin təşkili üçün radio-telefon (məftili rabitə), səyyar və siqnallı

rabitə vasitələridən istafadə olunur. Bunlara rabitənin növləri deyilir.

Radio və telefon rabitə növü ən mürəkkəb şəraitdə belə, istənilən

məsafədəki çoxlu orqanlarla, eyni zamanda və dərhal rabitə yaradıb əlaqə

saxlamağa imkan verir.

Məftilli rabitə vasitələrindən isə həm sülh, həm də hərbi dövrlərdə MM-

in bütün vasitələrindən daha geniş istifadə olunur.

Səyyar rabitə vasitələri xüsusən xilasetmə işləri aparılan vaxt cürbəcür

operativ sənədləri, şifahi sərəncamları, məlumat və xəbərləri icraçılara,

eləcə də yuxarı qərargahlara çatdırmaq üçündür. Səyyar rabitə vasitəsi kimi

təyyarələrdən, vertolyotlardan, avtomobillərdən və digər nəqliyyat

vasitələrindən, bir sıra hallarda isə piyadalardan da istifadə edilə bilər.

Siqnallı rabitə vasitələrindən – əhalini xəbərdar etmək məqsədi ilə

istifadə olunur. Siqnal vasitələri elektrik və əl sirenalarından, siqnal

raketlərindən, yəni işıq və səs siqnalı verən vasitələrdən ibarətdir.

Obyektlərdə, şəhərlərdə rabitə və xəbərdarlıq.

Rabitə sistemi əmin amanlıq dövründə mövcud olan rabitə

qovşaqları, stansiyaları və xətlərindən, eləcə də MM qərargahlarının

tabel rabitə vasitələrindən istifadə olunmaqla təşkil edilir.

Şəhərin ərazisində vahid MM rabitə sistemi yaradılmalıdır. Buna

bütün mövcud qüvvə və vasitələr, dolayı rabitə xətlərini bir mərkəzdə

planlaşdırmaq və rabitənin bütün növlərindən kompleks halında

istifadə etməklə nail olmaq mümkündür.

Obyektlərdə, şəhərlərdə rabitə və xəbərdarlıq.

Şəhərin (rayonun) rabitə xidməti imkan verməlidir ki, MM

Obyektlərdə, şəhərlərdə rabitə və xəbərdarlıq.

rəhbərləri öz idarəetmə məntəqələrində tabelikdəki təşkilatların və

MM xidmətlərinin başçıları ilə, yuxarı və qarşılıqlı fəaliyyət göstərən

MM qərargahları ilə, eləcə də ərazi MM dəstələrinin komandirləri,

kəşfiyyat orqanları, əhalini köçürmə (qəbuletmə), nəqliyyata

mindirmə (düşürmə) məntəqələri ilə etibarlı əlaqə saxlaya bilsin,

həmçinin hər cür təhlükəli hallar barədə vəzifəli şəxsləri və bütün

əhalini vaxtında xəbərdar etmək mümkün olsun.

Obyektlərdə, şəhərlərdə rabitə və xəbərdarlıq.

Obyektlərdə də rabitənin rolu və əsas vəzifələri mahiyyətcə

şəhərdə olduğu kimidir. Burada rabitə sistemi konkret olaraq

müəssisənin rabitə qovşağını, obyekt idarəetmə məntəqəsinin rabitə

qovşağını və MM dəstələrinin rabitə vasitələrini özündə birləşdirir.

Obyektlərdə də rabitənin adları çəkilən bütün 4 növdən

aşağıdakı qaydada istifadə olunur:

Siqnalla rabitə vasitələri

Obyektlərdə, şəhərlərdə rabitə və xəbərdarlıq.

Məftilli rabitə – rayonun (şəhərin), nazirliyin (yuxarı idarənin)

rəhbərliyi ilə; obtektin sığınacaqları, müşahidə postu, öz iş

yerlərindəki sex və şöbə rəisləri və obyektin MM xidmətləri ilə əlaqə

Obyektlərdə, şəhərlərdə rabitə və xəbərdarlıq.

Radiorabitə – obyektdə, adətən, MM rəhbərlərinin radioşəbəkəsi

Obyektlərdə, şəhərlərdə rabitə və xəbərdarlıq.

təşkil edilir, buraya dəstə komandirlərinin radiostansiyaları qoşulur.

Obyekt MM rəhbərlərinin radiostansiyası isə şəhər (rayon) rəhbərinin

radioşəbəkəsinə daxil edilir. Radiorabitədən xüsusən yürüş zamanı və

zədələnmə ocaqlarında xilasetmə işləri aparılarkən istifadə olunur.

Səyyar rabitədən – texniki rabitə avadanlıqları olan əsas

istiqamətlərdə – əlavə vasitələr kimi, belə avadanlıq olmayan hallarda

rabitə növü kimi istifadə edilir.

Siqnallı rabitə vasitələri – sirenalar, siqnal raketləri və

bayraqcıqları həm xəbərdarlıq üçün, həm də MM–in sərəncam və

komandalarını çatdırmaqdan ötrü yardımçı vasitələr kimi işlədilir.

MM xəbərdarlıq sisteminin vəzifələri,

təşkili prinsipləri

MM sistemində siqnalların və xəbərlərin verilməsi qaydası

belədir: Xəbərdarlıq siqnallarının həm respublika MM qərargahı

tərəfindən verilib regional bölmələrə, şəhərlərə və rayon

mərkəzlərinə çatdırılması mümkündür, həm də siqnal, məlumat və

xəbərlər şəhər, rayon və obyekt MM qərargahlarının özləri

tərəfindən verilə bilər. Birinci halda – respublika MM idarəsində

yaxud onun şöbələrindən rayon mərkəzlərinə çatdırılan siqnallar

yerli qərargah tərəfindən təkrar olunmalı, ərazidəki bütün obyektlər

və əhali xəbərdar edilməlidir.

Rəhbər heyət iş və mənzillərdəki telefon vasitəsilə xəbərdar

Əhaliyə siqnal, xəbər və məlumatlar iş və yaşayış yerlərində

müvafiq MM rəhbərləri tərəfindən, eləcə də yerli radioyayım

şəbəkəsi ilə çatdırılır.

xəbərdarlıq sisteminin vəzifələri, təşkili

prinsipləri

Müəssisələrin, təsərrrüfatların və digər təşkilatların rəhbələrinə

rayonun, bir sıra hallarda isə paralel olaraq nazirliyin MM qərargahları

xəbər verirlər. Obyektlərdə isə öz növbəsində əvvəlcədən lazımi

avadanlıqla təchiz edilmiş xəbərdarlıq sistemi yaradılır, eləcə də rabitə

və xəbərdarlıq sistemi tərtib edilir. Xəbərdarlıq sxemi obyektdə rəhbər

heyətin, MM dəstələrinin və digər işçilərin iş və işdənkənar vaxt

xəbərdar edilməsi qaydasını müəyyən edən sənəddir.

Siqnal və sərəncamları tez çatdırmaq üçün vacib obyektlərin MMin

mərkəzləşdirilmiş avtomat xəbərdarlıq sisteminə qoşurlar. Belə sistem

obyekyin özündə də yaradıla bilər.

MM xəbərdarlıq vasitələri.

sisteminin tərkibi S-40

və S-28 elektrik

sirenalarından, məsafədən idarəetmə məcburi

çağırış aparaturadan və rabitə xətlərindən Sirena S-40 ibarətdir.

S-40 elektrik sirenası küçələrdə qoyulmaq

üçündür, səsi 300-700 metrdən eşidilir. S-28 sirenası

isə sənaye müəssisələrinin səsküylü sexlərində

Məsafədən idarəetmə və məcburi çağırış P-

160 aparaturu elektrik sirenalarının mərkəzdən

işə qoşulmasını, xəbərdarlıq siqnallarını vermək

üçün radioyayım qovşağı proqramını məsafədən

surətdə dəyişdirilməsini, eləcə də

rəhbər heyətin iş və mənzil telefonlarına çağırış

siqnallarının məcburən verilməsini təmin edir.

Fövqəladə hallar zamanı əhalinin

xəbərdarlığı

MM siqnallarının verilməsindən məqsəd – düşmən tərəfindən

bilavasitə nüvə, kimyəvi, bakterioloji və d. silahların işlədilməsi

ehtimalı yarandığı barədə və dərhal mühafizə tədbirləri görmək

lazım olduğu haqqında şəhərlərin və kənd yerlərinin əhalisini

vaxtında xəbərdər etməkdir.

Siqnallar MM orqanları tərəfindən növbədən kənar verilir, bu

məqsədlə radiodan, televizordan, bütün rabitə vasitələrindən, səs

və işıq siqnallarından istifadə olunur. Lakin siqnal və xəbər

verməyin əsas vasitəsi – məftilli radioveriliş şəbəkəsidir.

Müharibə və sülh dövrlərindəki FH-da hər hansı bir xəbər və

məlumatdan əvvəl səs sirenaları, habelə müəsissələrin, nəqliyyat

vasitələrinin fit səsləri vasitəsilə “HAMININ DİQQƏTİNƏ”

Fövqəladə hallar zamanı əhalinin

xəbərdarlığı.

Ümumi “Haminin Diqqətinə” siqnalının verilməsində məqsəd

əhalinin diqqətini cəlb etmək və bu siqnalın ardınca elan ediləcək

şifahi xəbər, məlumat və göstərişlərin hamıya çatdırılmasına nail

Müharibə dövründə “Hamının diqqətinə” siqnalından sonra

yaranmış vəziyyətə görə mülki müdafiənin bu siqnalları (xəbərləri)

verilə bilər: “Hava həyəcanı”, “Hava həyəcanı qurtardı”,

“Radiasiya təhlükəsi”, “kKmya həyəcanı”. Bütün əhalinin bu

siqnalları bilməsi mühafizə tədbirlərini tez və dəqiq yerinə

yetirməyə, tələfatın miqdarını xeyli azaltmağa imkan yaradır.

MM siqnalları üzrə bütün əhali üçün davranışın ümumi

qaydaları əvvəlcədən, hələ əmin-amanlıq dövründə müəyyən edilir

və bütün əhaliyə öyrədilir.

Fövqəladə hallar zamanı əhalinin

xəbərdarlığı.

“HAVA HƏYƏCANI” siqnalı verilərkən

necə davranmalı?

“Hava həyəcanı” siqnalı bütün əhalini xəbərdar edir ki, bu

şəhərə (rayona) düşmən hər an zərbə endirə bilər və qorunmaq

üçün dərhal daldalanmaq lazımdır. Sirenaların uğultulu fiti

vasitəsilə “Hamının diqqətinə!” siqnalı verildikdən sonra

edilir: “Diqqət!

mülki müdafiə qərərgahı!Vətəndaşlar! Hava

həyəcanıdır! Hava həyəcanı! Hava həyəcanı!”. Elan bir neçə

dəfə təkrar olunmalı

və əhalinin dərhal

Fövqəladə hallar zamanı əhalinin

xəbərdarlığı.

Siqnal adamlar evdə olarkən verilərsə, mənzildən çıxmazdan

əvvəl pəncərələri örtməli, qızdırıcı cihazları, qazı (sobanı), işığı

söndürməli, dərhal mühafizə vasitələrini, ilk tibbi yardım

vasitələrini, həmçinin əvvəlcədən (hücum təhlükəsi yarandığı elan

edilən dövrdə) tədarük edilmiş bir qədər ərzaq və içməli su

ehtiyatını, sənədləri götürüb dərhal ən yaxındakı sığınacağa

(daldalanacağa) getmək gərəkdir.

Bu zaman cəld, lakin təmkinlə və çaxnaşmaya düşmədən

davranmaq olduqca vacibdir. Uşaqları kənara buraxmaq olmaz.

Sığınacağa (daldalanacağa) girərkən təşviş yaratmamalı, uşaqları,

hamilə qadınları, qocaları, əlilləri irəli buraxmalı, orada MM

postunun göstərdiyi yerə oturub, müəyyən olunmuş qaydalara və

post heyətinin göstərişlərinə dəqiq riayət edilməlidir.

Fövqəladə hallar zamanı əhalinin

xəbərdarlığı.

Siqnal adamlar işdə olarkən verilərsə, müəssisədəki (sexdəki)

xüsusi təlimatda göstərilən tədbirlər dəqiq yerinə yetirilməlidir.

İşlədilən dəzgahı, aqreqatı dayandırmaq, cərəyanı kəsmək,

buxarın, oksigenin, qazın, suyun və s. təzyiqini azaltmaq üçün

tədbir görmək lazımdır. Mexaniki sexlərdə, laboratoriyalarda,

dayandırılmalı, avadanlıq işdən açılmalıdır. Bundan sonra

müəyyən olunmuş qaydaya riayət etməklə, sex, briqada, şöbə

üçün nəzərdə tutulan sığınacağa (daldalanacağa) getmək lazımdır.

Əgər istehsalat şəraitinə görə aqreqatı, peçi, turbini, texnoloji

xətti və s. dayandırmaq qeyri mümkündürsə, onları təhlükəsiz iş

rejiminə keçirir, onlara xidmət edən məsul növbətçilər iş yerinin

yaxınlığında əvvəlcədən (düşmən hücumu qorxusu elan edilən

dövrdə) hazırlanmış fərdi daldalanacaqda gizlənirlər.

Fövqəladə hallar zamanı əhalinin xəbərdarlığı

“Hava həyəcanı” siqnalı verilərkən məktəblərdə məşğələlər

dayandırılır, bütün şagird (tələbə) və müəllimlər mühafizə

yerlərində daldalanırlar; heç bir uşağı evə buraxmaq olmaz.

İctimai yerlərdə (mağaza, bazar, kino-teatr və s.) olarkən siqnal

verilərsə, yaxındakı mühafizə qurğusunun yeri barədə

müdriyyətin göstərişini dinləmək və oraya getmək vacibdir. Əgər

elə göstəriş verilməsə, adamlar küçəyə çıxmalı və gizlənmə yerini

asayış keşikçiləri, MM postlarından soruşmaqla və ya göstərici

nişanlara görə müəyyən edib daldalanmalıdırlar.

Fövqəladə hallar zaman əhalinin

xəbərdarlığı

Siqnal adamlar şəhər nəqliyyatında (avtobus, trolleybus,

tramvay) gedərkən verilərsə, nəqliyyat vasitəsinin dayanmasını

gözləmək, sonra düşüb sürücünün göstərdiyi yerdə gizlənmək

lazımdır. Sürücülər marşurutdakı sığınacağın (daldalanacağın)

yerini bilməli və sərnişinləri həmin yerin yaxınlığında

düşürməlidirlər. Yaxında sığınacaq və ya daldalanacaq yoxdursa,

adamlar gizlənmək üçün bütün imkanlardan (yeraltı keçidlər,

səngər, tunel, yolkənarı və s.) istifadə etməlidirlər. Belə hallarda

dərhal mühafizə vasitələrini geymək lazımdır.

“Hava həyəcanı” siqnalı verilərkən kənd rayonlarının sakinləri

və şəhərlərdən köçürülmüş əhali radiasiya daldalanacaqlarında

(daldalanmaq üçün uyğunlaşdırılmış zirzəmilərdə, döşəməaltı

yerlərdə və s.) gizlənməlidir. Mal-qara tövlələrdə, dərələrdə,

yarğanlarda, meşəlik sahələrdə daldalandırıla bilər. Yaşayış

yerindən uzaqda çöldə, sahələrdə işləyən adamlar siqnal verilərkən

təbii daldalanma yerlərində, xəndək, yarğan, təpənin arxası, çökək

Fövqəladə hallar zamanı əhalinin

xəbərdarlığı.

“Hava həyəcanı” siqnalı üzrə gecələr hər

yerdə müəyyən olunmuş işıqgizlətmə rejimi

yerinə yetirilir. Belə halda yalnız mühafizə

qurğularına və müalicə müəssisələrinə giriş

yerlərindəki işıqlar, yanğın söndürmə

vasitələrinin işıq göstəriciləri qalacaq, digər

bütün işıqlar söndürüləcəkdir. Hər cür

nəqliyyat vasitələri dayandırılır, onların və

daldalanmış bütün əhali daldalanma yerində

Fövqəladə hallar zamanı əhalinin

xəbərdarlığı.

“Hava həyəcanı qurtardı” siqnalı nə vaxt, necə verilir, siqnal

verilərkən necə davranmalı?

Düşmənin havadan bilavasitə basqın təhlükəsi sovuşduqda

mülki müdafiə orqanları “Hamının diqqətinə!” siqnalından sonra

radioveriliş şəbəkələri, yerli radio və televiziya stansiyaları

vasitəsilə, habelə əldə olan digər üsullarla (telefon, səsucaldan

səyyar qurğular və s.) “Hava həyəcanı qurtardı” elan edirlər.

Siqnal belə elan edilir: “Diqqət! Danışır Mülki Müdafiə

qərargahı! Havadan basqın təhlükəsi sovuşdu. Hava həyəcanı

Siqnal verilərkən adamlar komendantın göstərişi ilə sığınacaq və

daldanacaqları tərk edir, hər bir kəs iş yerlərinə qayıdıb işə

Fövqəladə hallar zamanı əhalinin

xəbərdarlığı.

“Radiasiya təhlükəsi” siqnalı verilərkən necə fəaliyyət

Radioaktiv bulud hərəkət edən istiqamətdəki yaşayış

məntəqələrində və rayonlarda radioaktiv zəhərlənmə aşkar

olunduqda və ya belə zəhərlənmənin 1 saat müddətində baş verəcəyi

gözləndikdə “Hamının diqqətinə!” siqnalından sonra “Radiasiya

təhlükəsi” siqnalı verilir. Siqnal bütün yerli texniki rabitə və

xəbərdarlıq vasitələrindən istifadə olunmaqla verilir, yerlərdə isə

səs və işıq siqnalları ilə təkrar etdirilir.

Siqnal belə elan edilir: “Diqqət! Danışır mülki müdafiə

qərargahı. Vətəndaşlar! Radiasiya təhlükəsi! Radiasiya

təhlükəsi!”. Bu elanla birlikdə görülməli mühafizə tədbirləri

barədə, habelə radiasiyanın səviyyəsindən asılı olaraq əhalinin

davranış rejimləri (radiasiyadan mühafizə rejimləri) haqqında mülki

müdafiə qərargahının konkret göstərişləri də verilməlidir.

Fövqəladə hallar zamanı əhalinin xəbərdarlığı

Siqnal verilərkən əleyhqazı, respiratoru, bunlar olmadıqda tozdan

qoruyan parça maska və ya pambıqlı tənzif sarğını taxmaq, ərzaq və su

ehtiyatı, dərman, ən zəruri şeyləri götürüb sığınacağa və ya radiasiya

daldalanacağına getmək lazımdır. Belə xüsusi mühafizə qurğuları

olmayan hallarda radioaktiv zəhərlənmədən qorunmaq üçün daş

binalardan, mənzillərdən və zirzəmilərdən istifadə etmək mümkündür.

Lakin bu zaman onları kipləşdirmək, qapı və pəncərələri kip bağlamaq,

onların qarşısına pərdə çəkmək, bütün deşik və bacaları bərkitmək

Adamlar zəhərli sahələrdə qalarsa və ya zəhərli yerlərdən keçib

getməli olarlarsa, onlar fərdi tibb qutularındakı (Aİ-2 tibb qutusu) 1

nömrəli radiasiyadan mühafizə dərmanının həblərini qəbul etməlidirlər.

Bu həbləri qəbul etmək qaydası qutudakı təlimat vərəqəsində

Fövqəladə hallar zamanı əhalinin

xəbərdarlığı

“Kimya həyəcanı” siqnalı verilərkən necə davranmalı?

“Kimya həyəcanı” siqnalı kimyəvi və ya bakterioloji

zəhərlənmə təhlükəsi yarandıqda, və ya belə zəhərlənmələr

bilavasitə aşkar edildikdə “Hamının Diqqətinə!” siqnalından

sonra texniki rabitə və xəbərdarlıq vasitələri ilə belə elan edilir:

“Diqqət! Danışır mülki müdafiə qərargahı! Vətəndaşlar!

Kimya həyəcanı! Kimya həyəcanı!”. Bu zaman aşkar olunmuş

zəhərləyici maddənin və ya yolxucu xəstəlik törədicisinin növü

nəzərə alınmaqla, əhalinin davranışı barədə konkret məsləhətlər,

məlumatlar verilir. Siqnal yerlərdə səs və işıq siqnalları vasitəsilə

Siqnal verilərkən dərhal əleyhqazı taxmaq, mühafizə

paltarlarını geymək və mühafizə qurğusunda gizlənmək lazımdır.

Siqnal verilərkən sığınacaqda olan adamlar ancaq onun kipliyi

pozularkən əleyhqaz taxırlar.

Fövqəladə hallar zamanı

əhalinin xəbərdarlığı.

İş yerində olarkən bu siqnal verildikdən dərhal əleyhqaz taxır və

sonra rəhbərliyin göstərişlərinə uyğun hərəkət edirlər.

Adamlar kimyəvi zəhərləyici maddələrlə zəhərlənmiş

sahələrdən tez çıxmağa çalışmalıdırlar. Bu məqsədlə hansı tərəfə

getmək lazım gəldiyini mülki müdafiə işçiləri göstərməlidirlər.

Lakin belə işçilər olmadıqda, onda küləyin səmtində

perpendikulyar istiqamətdə getmək lazımdır.

Kənd yerlərində “Kimya həyəcanı” siqnalı verilərkən

heyvanları, ev quşlarını, ərzaq və yem ehtiyatlarını, habelə su

quyularını mühafizəsi üçün tədbir görülməli, onların kipliyi bir daha

Son dərəcə diqqətli olmaq, mülki müdafiə orqanlarının göstərişlərini

dəqiq yerinə yetirmək lazımdır.

Kimyəvi və ya bakterioloji zəhərlənmə təhlükəsinin sovuşduğu

barədə və bundan sonrakı davranış qaydası haqqında göstərişlər,

siqnal verilən hallarda olduğu kimi, rabitə vasitələri ilə veriləcəkdir.

Dostları ilə paylaş:

Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2023
rəhbərliyinə müraciət