Bigə fəaliyyətlə bağlı müqavilə -NÜMUNƏ

3.1. Birgə fəaliyyətin həyata keçirilməsi nəticəsində alınmış aylıq gəlirdən ___________ AZN (_____________________________ manat) məbləğdə vəsait hər növbəti ayın ilk 5 (beş) günü ərzində Təhsil müəssisəsinə aşağıdakı bank hesabına köçürməlidir:

VERGİLƏR

Mülki Məcəllənin müddəalarına uyğun olaraq, mülki-hüquqi xidmət müqavilələri vergi orqanlarında uçotda olan və olmayan fiziki şəxslər üzrə bağlanılır.

Vergi orqanında uçotda olmayan fiziki şəxslərlə bağlanılan xidmət müqaviləsinin vergi öhdəlikləri

Vergi ödəyicisi olan işəgötürən tərəfindən vergi orqanında uçotu olmayan fiziki şəxslə Mülki Məcəllənin müddəalarına uyğun olaraq mülki-hüquqi müqavilə bağlanılarkən həmin xidmətlərə görə aparılan ödənişlərin Vergi Məcəlləsinin 102.1.6-cı maddəsində qeyd olunmuş güzəşt (2019-cu il üzrə 200 manat) nəzərə alınmadan ödəmə mənbəyində Məcəllənin 101.1-ci maddəsinə əsasən vergi dərəcələrinə uyğun gəlir vergisi hesablanır. Vergi “Ödəmə mənbəyində tutulan vergi bəyannaməsi” ilə hesabat rübündən sonrakı ayın 20-dən gec olmayaraq vergi orqanına bəyan edilməli və həmin müddətədək büdcəyə ödənilməlidir.

Xidməti müqavilələr vergi ödəyicisi tərəfindən vergi orqanlarında uçotda olan fiziki şəxslə bağlanarsa.

Vergi ödəyicisi tərəfindən vergi orqanlarında uçotda olan fiziki şəxslə Mülki Məcəllənin müddəalarına uyğun olaraq mülki-hüquqi müqavilə bağlanılarkən həmin xidmətlərə görə ona edilən ödənişlər ödəmə mənbəyində vergiyə cəlb olunmur. Vergilər Nazirliyinin İqtisadi təhlil departamentinin məlumatında bildirilir ki, xidməti müqavilə əmək müqaviləsinə çevriləndə – qeyri-neft sektorunun özəl bölməsidirsə 200 manatadək 3 faiz işçi tərəfindən, 22 faiz işəgötürən tərəfindən, 200 manatdan yuxarı olduqda isə işçi tərəfindən 10 faiz, işəgötürən tərəfindən isə 15 faiz sosial sığorta haqqı ödəniləcək. Bu halda 8.000 manata qədər gəlir vergisinin dərəcəsi 0 faizdir. İşsizlikdən sığorta hər bir halda əməkhaqqının məbləğindən asılı olmayaraq həm işçi, həm də işəgötürən üzrə 0, 5 faizlə müəyyən edilib. VÖEN-i olan və xidmət müqaviləsi ilə hüquqi şəxsə xidmət göstərən şəxsin 2019-cu ilin yanvarın 1-dən belə xidməti müqavilələrdə sadələşdirilmiş verginin ödəyiciləri kimi xidmət göstərmək hüququ yoxdur.

Xidməti müqavilə ilə işləyənlərin sosial sığorta haqlarının ödənilməsi

“Sosial sığorta haqqında” Qanunun 14.5-ci maddəsində muzdlu işə aid olmayan fəaliyyətdən gəlir əldə edən sığortaolunanlar üzrə məcburi dövlət sosial sığorta haqqı aşağıdakı dərəcələrlə ödənilir:

• sahibkarlıq fəaliyyəti üzrə – minimum aylıq əməkhaqqının tikinti və ticarət sahələrində 50 faizi, digər sahələrdə 25 faizi miqdarında (2020-ci il yanvarın 1-dən qüvvəyə minir);
• mülki-hüquqi xarakterli müqavilələrlə işləyənlər (fərdi sahibkarlar istisna olmaqla) üzrə ödəmə mənbəyindən tutulmaqla – gəlirlərinin 25 faizi miqdarında;
• xüsusi notariuslar üzrə – minimum aylıq əməkhaqqının on mislinin 25 faizi miqdarında;
• müəlliflik qonorarı ödəyən hüquqi və fiziki şəxslər üçün ödəmə mənbəyindən tutulmaqla – hesablanmış qonorar məbləğinin 15 faizi miqdarında;
• Vəkillər Kollegiyasının üzvləri, sərbəst auditorlar, sərbəst mühasiblər – gəlirlərinin 20 faizi miqdarında;
• mülkiyyətində olan kənd təsərrüfatına yararlı torpaqları istifadə edən fiziki şəxslərin (digər sahələrdə işləyib məcburi dövlət sosial sığorta haqqı ödəyənlər istisna olmaqla) və ailə kəndli təsərrüfatlarının əmək qabiliyyətli (I və II qrup əlillər, həmçinin sağlamlıq imkanları məhdud uşaqlar istisna olmaqla, 15 yaşından “Əmək pensiyaları haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun 7-ci maddəsi ilə müəyyən edilmiş yaş həddinədək olan şəxslər) ailə üzvlərinin hər biri üçün (alınan əmlak və torpaq payı hesabına şəxsi yardımçı və digər təsərrüfatlar daxil olmaqla) minimum aylıq əməkhaqqının 6 faizi miqdarında.

Xidməti müqavilələrlə bağlı ciddi yeniliklər gözlənilir

Əmək və əhalinin sosial müdafiəsi naziri Sahil Babayev bildirib ki, özəl sektorda çalışanların əksəriyyəti gəlir vergisi və sosial sığorta ödənişlərindən yayınmaq üçün xidməti və ya mülki-hüquqi müqavilədən istifadə edirdilər: “Biz xidməti müqavilələrin fəaliyyət dairəsini azaltmalıyıq ki, onlar əmək müqavilələri əsasında işləməkdə maraqlı olsunlar. Təklif edirik ki, xidməti müqavilə ilə işləyənlər də vergi və sosial ödənişləri əmək müqaviləsində olduğu kimi ödəsinlər”.

Fəxriyyə İKRAMQIZI

Bigə fəaliyyətlə bağlı müqavilə -NÜMUNƏ

_____________________________________________________________________________________________ (bundan sonra “Təşkilatçı” adlandırılacaq) bağlanmışdır.

NƏZƏRƏ ALARAQ Kİ,

(1) Təhsil müəssisəsi birgə fəaliyyətin predmetini təşkil edən fəaliyyət növünün həyata keçirilməsi üçün müvafiq səriştə və maddi-texniki bazaya malikdir,

(2) Təşkilatçı birgə fəaliyyətin predmetini təşkil edən fəaliyyət növünün həyata keçirilməsi üçün təşkilati, insan və maliyyə resurslarına və müvafiq bilik və bacarığa malikdir,

(3) Təhsil müəssisəsi və Təşkilatçı (bundan sonra ayrılıqda “Tərəf”, birlikdə isə “Tərəflər” adlandırılacaqlar) müvafiq fəaliyyət növü üzrə birgə fəaliyyət göstərmək niyyətindədir

Tərəflər aşağıdakılar barədə razılığa gəlirlər:
1. Müqavilənin predmeti

1.1. Təhsil müəssisəsi və Təşkilatçının birgə fəaliyyətinin predmetini _________________________________ _____________________________________________________________________________ təşkil edir.

(birgə fəaliyyətin predmetini təşkil edən fəaliyyət növü: idman və sair dərnəkləri, kurslar, məşğələlər və s.)

2. Tərəflərin hüquq və öhdəlikləri
2.1. Birgə fəaliyyətin həyata keçirilməsi üzrə Təhsil müəssisəsi aşağıdakı öhdəlikləri daşıyır:
2.1.1. Birgə fəaliyyət predmetinə daxil olan fəaliyyət növü üzrə Təşkilatçıya məsləhət vermək;

2.1.2. Birgə fəaliyyət predmetinə daxil olan fəaliyyət növünün həyata keçirilməsi üçün müvafiq maddi-texniki bazanı ayırmaq;

2.2. Birgə fəaliyyətin həyata keçirilməsi üzrə Təhsil müəssisəsi aşağıdakı hüquqlara malikdir:

2.2.1. Birgə fəaliyyətdən əldə olunan gəlirdən bu Müqavilənin 3.1 bəndində müəyyən edilmiş haqq almaq;

2.2.2. Məktəbdənkənar vaxtda Təşkilatçı ilə razılaşdırmaqla birgə fəaliyyətin həyata keçirilməsi vaxtını müəyyənləşdirmək;

2.2.3. Birgə fəaliyyətin həyata keçirilməsini yoxlamaq, Təşkilatçıya öz irad, təklif və tələblərini bildirmək.

2.3. Birgə fəaliyyətin həyata keçirilməsi üzrə Təşkilatçı aşağıdakı öhdəlikləri daşıyır:

2.3.1. Birgə fəaliyyəti qanunvericiliyə, müvafiq norma və standartlara (o cümlədən texniki təhlükəsizlik, sağlamlıq, gigiyena və sanitariya norma və standartlarına) uyğun olaraq təşkil etmək və keçirmək;

2.3.2. Birgə fəaliyyətin həyata keçirilməsi ilə bağlı bütün təşkilatçılıq, inzibati, maliyyə, hesabat, mühasibatlıq işlərini aparmaq, tələb olunduqda müvafiq icazələri almaq, vergiləri və digər məcburi ödənişləri ödəmək həmçinin tətbiq olunan icbari sığorta növləri üzrə sığorta müqavilələrini bağlamaq;

2.3.3. Birgə fəaliyyəti peşəkar qaydada müvafiq biliyə, ixtisasa və səriştəyə malik olan mütəxəssislər vasitəsi ilə həyata keçirmək;

2.3.4. Birgə fəaliyyətdən əldə olunan gəlirdən bu Müqavilənin 3.1 bəndində müəyyən edilmiş haqqı vaxtı-vaxtında ödəmək;

2.3.5. Təhsil müəssisəsinin birgə fəaliyyətə dair irad, tələb və müəyyən etdiyi qaydalara əməl etmək;

2.3.6. Birgə fəaliyyəti Təhsil müəssisəsi tərəfindən müəyyən olunmuş vaxtda həyata keçirmək;

2.3.7. Birgə fəaliyyət üçün ayrılan maddi-texniki bazanı və Təhsil müəssisənin digər əmlakını qoruyub saxlamaq, onun itməsinə, zədələnməsinə və ya məhv edilməsinə yol verməmək;

2.4. Birgə fəaliyyətin həyata keçirilməsi üzrə Təşkilatçı aşağıdakı hüquqlara malikdir:

2.4.1. Birgə fəaliyyətin həyata keçirilməsi üzrə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada müvafiq tədbirlər görmək,

2.4.2. Müəyyən edilmiş vaxt ərzində Təhsil müəssisəsinə daxil olmaq və orada birgə fəaliyyətin predmetini təşkil edən fəaliyyət növünü həyata keçirmək;

2.4.3. Birgə fəaliyyətin predmetini təşkil edən fəaliyyət növünün həyata keçirilməsi ilə əlaqədar fiziki və hüquqi şəxslərdən yığılan haqqın məbləğini müəyyən etmək və almaq.

3. Birgə fəaliyyətdən alınan gəlirin bölüşdürülməsi

3.1. Birgə fəaliyyətin həyata keçirilməsi nəticəsində alınmış aylıq gəlirdən ___________ AZN (_____________________________ manat) məbləğdə vəsait hər növbəti ayın ilk 5 (beş) günü ərzində Təhsil müəssisəsinə aşağıdakı bank hesabına köçürməlidir:

____________________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________
____________________________________________________

3.2. Təşkilatçı ödəniş edərkən ödəniş tapşırığında təhsil müəssisəsinin adını və Müqavilənin nömrəsini mütləq göstərməlidir.

3.3. Birgə fəaliyyət nəticəsində heç bir gəlir əldə edilmədiyi təqdirdə Təşkilatçı bu Müqavilənin 3.1 bəndində müəyyən etmiş haqqı öz vəsaiti hesabına Təhsil müəssisəsinə ödəməlidir.

3.4. Təhsil müəssisəsinə ödənilən haqqa bu Müqavilənin qüvvədə olduğu müddət ərzində Təhsil müəssisənin tələbi ilə hər il baxıla bilər.

3.5. Tədris müəssisəsi birgə fəaliyyətdən əldə etdiyi vəsaiti yalnız Tədris müəssisəsinin məqsədləri üçün istifadə edə bilər.

4. Digər müddəalar
4.1. Bu Müqavilə imzalandığı tarixdən qüvvəyə minir və __________ müddətində etibarlıdır.

4.2. Təhsil müəssisəsi bu Müqaviləni 30 gün qabaqcadan xəbərdarlıq verməklə ləğv edə bilər. Tərəf Müqavilə üzrə öhdəliklərini pozduğu halda digər Tərəf bu Müqaviləni dərhal ləğv etmək hüququna malik olacaq.

4.3. Hər bir Tərəf digər tərəf qarşısında öz öhdəliklərinin pozulması üçün məsuliyyət daşıyır. Təhsil müəssisəsinin Təşkilatçı qarşısında məsuliyyəti 1 (bir) aylıq haqqın məbləği ilə məhdudlaşır.

4.4. Müqavilə 2 (iki) nüsxədə tərtib olunur və imzalanır.

4.5. Müqavilədən irəli gələn mübahisələr danışıqlar yolu ilə həll edilə bilmədikdə, aidiyyəti məhkəmələr tərəfindən həll olunur.

Qars müqaviləsi

Bir tərəfdə Ermənistan Sosialist Sovet Respublikası, Azərbaycan Sosialist Sovet Respublikası və Gürcüstan Sosialist Sovet Respublikası hökumətləri və o biri tərəfdə Türkiyə Böyük Millət Məclisi Hökuməti millətlərin qardaşlığına və xalqların öz müqəddəratını təyin etmək hüququ prinsiplərinə şərik çıxan, hər iki tərəfin qarşılıqlı maraqlarına əsaslanan daimi səmimi qarşılıqlı münasibətlərdən və fasiləsiz səmimi dostluq qurmaq istəyindən ruhlanaraq Rusiya Sosialist Federativ Sovet Respublikasının iştirakı ilə dostluq haqqında müqavilə bağlamaq qərarına gəlmiş və bunun üçün öz Müvəkkillərini təyin etmişlər:

1.Ermənistan Sosialist Sovet Respublikasının hökuməti: Askanaz Mravyan, xalq xarici işlər komissarı; Poqos Makinzyan, xalq daxili işlər komissarı.

2.Azərbaycan Sovet Respublikasının hökuməti: Behbud Şahtaxtinski, xalq dövlət nəzarəti komissarı.

3.Gürcüstan Sosialist Sovet Respublikasının hökuməti: Şalva Eliva, xalq hərbi-dəniz işləri komissarı; Aleksandr Svanidze xalq xarici işlər komissarı və xalq maliyyə işləri komissarı.

4.Türkiyə Böyük Millət Məclisi hökuməti: Kazım Qarabəkir Paşa, Böyük Millət Məclisində Ədirnədən millət vəkili, Şərq Cəbhəsi komandanı; Vəli bəy, Böyük Millət Məclisində Burdurdan millət vəkili; Muxtar bəy, İctimai İşlər Stats-Sekretarının keçmiş müavini; Məmduh Şövkət bəy, Türkiyənin Azərbaycanda səlahiyyətli nümayəndəsi.

5.Rusiya Sosialist Federativ Sovet Respublikasının hökuməti: Yakov Qanetski, Latviyada səlahiyyətli nümayəndə.

Onlar lazımi və qanuni formada tərtib edilmiş səlahiyyətlərin mübadiləsindən sonra aşağıdakılar barədə razılığa gəldilər:

• Maddə 1. Türkiyə Böyük Millət Məclisi hökuməti və Ermənistan, Azərbaycan və Gürcüstan Sosialist Sovet Respublikaları hazırda razılığa gələn tərəflərin ərazilərinin tərkibinə daxil olan ərazilərdə öz suveren hüquqlarını əvvəllər həyata keçirmiş dövlətlər arasında bağlanan yuxarıda xatırlanan ərazilərə aid olan müqavilələri, eyni dərəcədə üçüncü dövlətlər tərəfindən Zaqafqaziya Respublikalarına dair bağlanmış müqavilələri ləğv edilmiş və öz qüvvəsini itirmiş hesab edirlər. Müəyyən edilmiş hesab olunur ki, bu maddə Moskvada 16 mart 1921-ci ildə bağlanmış Türkiyə-Rusiya müqaviləsinə tətbiq edilmir.
• Maddə 2. Razılığa gələn tərəflər onlardan birinin zorla qəbul etməyə məcbur edildiyi hər hansı sülh müqaviləsini və sair beynəlxalq aktları tanımamaq barədə razılaşırlar. Bunun qüvvəsincə, Ermənistan, Azərbaycan və Gürcüstan Sosialist Sovet Respublikaları Türkiyəyə dair və hazırda onun Böyük Millət Məclisi ilə təmsil olunan Türkiyə Milli hökumətinin tanımadığı heç bir beynəlxalq aktı tanımamaq barədə razılaşırlar. (Bu müqavilədə Türkiyə anlayışı altında Konistantinopolda Osmanlı deputatlar palatası tərəfindən işlənib hazırlanmış və elan edilmiş, mətbuatda bütün dövlətlərə çatdırılmış 8 yanvar 1920-ci il (1336) tarixli Türkiyə Misaqi-Milli sərhədlərinə daxil edilmiş ərazilər nəzərdə tutulur). Öz tərəfindən Türkiyə Böyük Millət Məclisi Hökuməti bu ölkələrin hazırda Ermənistan, Azərbaycan və Gürcüstan sovetləri ilə təmsil olunan müvafiq Hökumətlərinin tanımadığı hər hansı beynəlxalq aktı tanımamaq barədə razılaşır.
• Maddə 3. Ermənistan, Azərbaycan və Gürcüstan Sosialist Sovet Respublikaları hökumətləri təslim rejimini hər hansı ölkənin azad milli istəkləri ilə, eləcə də onun suveren hüquqlarının tam həyata keçirilməsi ilə bir araya sığmadığını hesab edərək, bu rejimə hər hansı aidiyyəti olan hər hansı hərəkəti və hüququ öz qüvvəsini itirmiş və ləğv edilmiş sayırlar.
• Maddə 4. Türkiyənin şimal-şərq sərhədləri (Rusiya Baş Qərərgahının 1/21000 miqyasında – düymdə 5 verst xəritəsinə əsasən) Qara dənizdə yerləşən Sarp kəndindən başlanan Xedis-Mta dağından, Şavşet dağındakı Kannı-Dağ ayırıcından keçən, daha sonra Ərdəhan və Qars sancaqlarının köhnə şimal inzibati sərhədləri ilə Aşağı Qars-suyun mənsəbinədək Arpa-çay və Araz çaylarının talveqi ilə keçib gedən xətlə müəyyən edilir.(Sərhədlərin müfəssəl təsviri və ona aid məsələlər razılığa gələn hər iki tərəfin imzaladığı 1-ci və 2-ci əlavədə və ona qoşulan xəritədə müəyyən edilmişdir). Müqavilənin mətni və xəritə arasında fərq ortaya çıxdığı təqdirdə mətnə həlledici əhəmiyyət verilir. Dövlət sərhədlərinin naturada müfəssəl müəyyən edilməsi və çəkilişi, eləcə də sərhəd işarələrinin qoyulması razılığa gələn tərəflərin bərabər sayda üzvlərdən ibarət qarışıq sərhəd komissiyası tərəfindən və RSFSR nümayəndələrinin iştirakı ilə icra olunur.

• Maddə 5. Türkiyə hökuməti və Sovet Ermənistanı və Azərbaycanı hökumətləri razılığa gəlirlər ki, Naxçıvan vilayəti bu müqavilənin 3-cü əlavəsində müəyyən edilən sərhədlərdə Azərbaycanın himayəsi altında muxtar ərazi yaradır.
• Maddə 6. Türkiyə Batum şəhəri və limanı və bu müqavilənin 4-cü maddəsində göstərilən sərhədlərdən şimalda yerləşən və Batum dairəsinin bir hissəsini təşkil edən ərazilər üzərindəki suverenliyini bu şərtlə Gürcüstana güzəştə getməyə razılıq verir ki:

Bu maddənin həyata keçirilməsi üçün bu müqavilə imzalandıqdan dərhal sonra razılığa gələn tərəflərin nümayəndələrindən ibarət komissiya yaradılacaq.

• Maddə 7. Gürcüstan Sosialist Sovet Respublikası hökuməti və Türkiyə Millət Məclisinin hökuməti buna dair qarışıq komissiyanın müəyyənləşdirəcəyi gömrük, polis və sanitar qaydalara əməl etmək şərti ilə sərhəd zonası sakinlərinin sərhədi keçmələrini asanlaşdırmağa razılaşırlar.
• Maddə 8. Gürcüstan Sosialist Sovet Respublikası və Türkiyə Böyük Millət Məclisi hökuməti hər iki tərəfin sərhəd yerlərinin sakinləri üçün sərhədin o biri tərəfində yerləşən yaylaq və qışlaq otlaqlarından istifadə etmələri üçün zərurəti nəzərə alaraq, bu sakinlərə onların sürüləri ilə birlikdə sərhədi keçmək və ənənəvi otlaqlarından istifadə etmək hüququ barədə razılığa gəlirlər. Gömrük qaydaları, eləcə də sərhədin keçilməsi üçün polis, sanitar və digər tədbirlər qarışıq komissiya tərəfindən müəyyənləşdiriləcək.
• Maddə 9. Boğazların açılması və bütün xalqların ticarət münasibətləri üçün onlardan sərbəst keçidin təmin edilməsindən ötrü Türkiyə və Gürcüstan Qara dənizin və boğazların beynəlxalq statusunun qəti olaraq müəyyənləşdirilməsini sahil ölkələrinin nümayəndələrindən ibarət xüsusi konfransa bu şərtlə verməyə razılaşırlar ki, onun çıxardığı qərarlar Türkiyənin tam suverenliyinə eyni dərəcədə Türkiyənin və onun paytaxtı Konstantinopolun təhlükəsizliyinə xələl gətirməyəcək.
• Maddə 10. Razılığa gələn tərəflər öz ərazilərində digər ölkənin hökuməti roluna iddia edən təşkilatların və qrupların yaradılmasına və ya yerləşdirilməsinə, eləcə də digər dövlətlə mübarizə məqsədi olan qrupların yerləşməsinə yol verməmək barədə razılığa gəlirlər. Müəyyən edilmiş saylır ki, bu müqavilədə xatırlanan Türkiyə ərazisi dedikdə, Türkiyə Böyük Millət Məclisi hökumətinin bilavasitə hərbi və mülki idarəsi altında olan ərazilər nəzərdə tutulur.
• Maddə 11. Hər iki razılığa gələn tərəfin digər tərəfin ərazisində olan vətəndaşlarına milli müdafiə üzrə mükəlləfiyyətlər istisna olunmaqla, onların olduğu ölkənin qanunlarından irəli gələn bütün hüquqlar və vəzifələr şamil olunacaq, onlar bundan azad ediləcəklər. Hər iki tərəfin ailə hüququna, hər iki tərəfin vətəndaşlarının miras hüququna və iş qabiliyyətlərinə dair məsələlər də bu müqavilənin qərarlarından istisna təşkil edirlər. Onlar xüsusi sazişlə həll ediləcəklər.
• Maddə 12. Hər iki razılığa gələn tərəf digər tərəfin ərazisində olan, razılığa gələn tərəflərin hər birinin vətəndaşlarına ən əlverişli şərait prinsipini tətbiq etməyə razıdırlar. Bu maddə sovet respublikalarının öz ərazilərində müttəfiq sovet respublikalarının vətəndaşlarına verilən hüquqlara, eyni dərəcədə Türkiyənin ona müttəfiq olan müsəlman ölkələrinin vətəndaşlarına verdiyi hüquqlara tətbiq olunmur.
• Maddə 13. 1918-ci ilə qədər Rusiyanın bir hissəsini təşkil etmiş və indi Türkiyənin suverenliyi altında olduğu tanınan ərazilərin hər hansı sakini əgər arzu edərsə, sərbəst şəkildə Türkiyəni tərk etmək, özü ilə əşyalarını, öz əmlakını və ya onun dəyərini götürmək hüququna malikdir. Eyni şəkildə üzərindəki suverenliyin Türkiyə tərəfindən Gürcüstana güzəşt edilmiş ərazilərin bütün sakinləri əgər arzu edərlərsə, Gürcüstan vətəndaşlığından çıxmaq, Gürcüstan ərazisini sərbəst şəkildə tərk etmək və özü ilə öz əşyalarını, və əmlakını və ya onların dəyərini götürmək hüququna malikdir. Yuxarıda göstərilən maddədə xatırlanan sakinlər xatırlanan əraziləri tərk etmək arzılarını bildirdikdən sonrakı bir ay müddətində hərbi mükəlləfiyyətdən möhlət hüququndan faydalanacaqlar.
• Maddə 14. Razılığa gələn tərəflər bu müqavilənin imzalandığı gündən sonrakı altı ay ərzində 1918-1920-ci illər müharibələrinin qaçqınlarına dair xüsusi saziş bağlamağı öhdələrinə götürürlər.
• Maddə 15. Razılığa gələn hər bir tərəf bu müqavilə imzalandıqdan dərhal sonra Qafqaz cəbhəsində hərbi hərəkətlərdən irəli gələn cinayətlərə və əməllərə görə digər tərəfin vətəndaşlarına tam amministiya elan etməyi öhdəsinə götürür.
• Maddə 16. Razılığa gələn tərəflər bu müqavilə imzalandıqdan sonrakı iki ay ərzində razılığa gələn tərəflərdən birinin ərazisində olan köhnə hərbi əsirləri və mülki əsirləri qaytarmağa razıdırlar.
• Maddə 17. Öz ölkələri arasındakı münasibətlərin fasiləsizliyini təmin etmək məqsədi ilə razılığa gələn tərəflər müştərək razılaşma yolu ilə dəmiryol, teleqraf və s. rabitə vasitələrinin saxlanması və mümkün sürətlə inkişafı, eyni dərəcədə hər iki ölkə arasında insanların və malların hər hansı ləngidilmə olmadan sərbəst yerdəyişməsini təmin etmək məqsədi ilə bütün zəruri tədbirləri görməyi öhdələrinə götürürlər. Lakin etiraf edilir ki, həm səyahət edənlərin, həm də malların yerdəyişməsinə, girişinə və çıxışına münasibətdə hər ölkədə buna dair müəyyən edilmiş qaydalar tam tətbiq ediləcəkdir.
• Maddə 18. Razılığa gələn tərəflər arasında dostluq münasibətlərini möhkəmləndirmək üçün ticarət münasibətləri qurmaq, bütün iqtisadi, maliyyə və digər məsələləri tənzimləmək məqsədi ilə bu müqavilə imzalandıqdan dərhal sonra Tiflisdə maraqlı tərəflərin təmsilçilərindən ibarət komissiya yaradılacaq.
• Maddə 19. Razılığa gələn tərəflər bu müqavilə imzalandıqdan sonrakı 3 ay ərzində Konsul Konvensiyasını başa çatdırmağı öhdələrinə götürülər.
• Maddə 20. Türkiyə, Ermənistan, Azərbaycan və Gürcüstan hökumətləri arasında bağlanmış bu müqavilə ratifikasiya edilməlidir.

Ratifikasiyalarla mübadilə ən qısa müddətdə Erivanda olacaq. Bu müqavilə ratifikasiya olunduğu andan qüvvəyə minir. 6, 14, 15, 16, 18 və 19-cu maddələr istisnadır, onlar müqavilə imzalandıqdan dərhal sonra qüvvəyə minirlər. Bu göstərilənləri təsdiq etmək üçün yuxarıda adları çəkilən müvəkkillər bu müqaviləni imzaladılar və ona öz möhürlərini vurdular. Qarsda 13 oktyabr 1921-ci ildə (1337) beş nüsxədən ibarət tərtib edilmişdir. (M.Y.) imza. Askanaz Mravian, (M.Y.) imza. Kazım Qarabəkir. (M.Y.) imza. Poqos Makinzian. (M.Y.) imza. Vəli bəy. (M.Y.) imza. Behbud Şahtaxtinski, (M.Y.) imza. Muxtar bəy. (M.Y.) imza. Şalva Eliava, (M.Y.) imza. Məmduh Şövkət bəy. (M.Y.) imza. Aleksandr Svanidze. (M.Y.) imza. Qanetski.

• Əlavə 1. Türkiyənin şimal-şərq sərhədi aşağıdakı şəkildə müəyyənləşdirilir: (rus baş qərərgahının 1/210000 – düymdə 5 verst miqyasında xəritəsinə əsasən). Qara dənizdə Sarp kəndi – Qara Şalvar dağı (5014) – çayın suayrıcı ilə V.Maradidi kəndindən şimalda “uçuq kilsə” istiqaməti ilə V.Maradidi kəndindən şimalda Çoroxu kəsir və sonra Sabur kəndinin şimalından keçir – Xedis Mta dağı (7052) – Kva-Kibe dağı – Kavtereti kəndi – Medzıbna dağının ayırıcı xətti – Qerat Kesun dağı (6468) – Korda dağının (7910) ayırıcı xəttindən keçir – Şavşet sıra dağlarının qərb hissəsinə keçmiş Artvin dairəsinin inzibati sərhədinə çıxır – Şavşet dağlarının ayırıcı xəttindən keçərək Sarı Çay (Kar-İssal) (8478) dağına çıxır – Kviral aşırımı – oradan Kankı dağda keçmiş Ərdahan dairəsinin əvvəlki inzibati sərhədinə çıxır – oradan şimala yönələrək Tlil (Qrmali) dağınadək çatır – Ərdahan dairəsinin həmin sərhədi ilə irəliləyərək Badela kəndinin şimal-şərqinə, Posxov çayına çıxır və həmin çayla cənuba Çançaq kəndindəki dağa qədər gedir – orada bu çayı geridə qoyur – gədiklə xətti ilə irəliləyərək Ayrılan-Baş dağına (8512) qalxır – Kəllə təpə (8463), Karman təpə (9709) dağlarından keçir – Kasris-Seri dağına (9681) çatır – buradan Karzamet çayı ilə Kür çayınadək gedir – oradan Kür çayının talveqi ilə Kartanakev kəndinin şərqindəki məntəqəyə çıxır – orada Qaraoğlu dağının (7.259) gədiyindən keçməklə Kür çayından aralanır – oradan Xazapin gölünü iki yerə bölərək 7582 yüksəkliyinə, oradan Göydağa (9152) çıxır – Üçtəpələr (9783), burada Gürcüstanla sərhəd bitir və Ermənistanla sərhəd başlanır: Taya-qala (9716) – 9065 zirvəsi, burada sərhəd Ərdəhan dairəsinin keçmiş sərhədini tərk edir və Böyük Ağbaba dağından (9973 və ya 9963) – 8828 və ya 8827 – 7602 – buradan düz xətlə 7.518 zirvəsinə – İbiş kəndinin şərqindən, sonra Qızıldaş dağından (7.439 və ya 7.440, yaxud 7.490), Yeni Qazılıdaş kəndindən keçir – oradan Novıy Qızıldaş kəndinlən axan çayla onun Qaraməmməddən şimal-qərbdə yerləşən döngəsinədək çayayırıcı ilə gedir – oradan Delaver, B.Kmlı və Tikinis kəndlərindən şərqdə yerləşən Camuşçu çayına çıxır – Vartanlı və Baş Şuragel kəndlərindən keçir – adı çəkilən çayla gedərək Kəlala və ya Qalalıdan şimalda Arpa-çayına çıxır – orada həmişə Arpa-çayın talveqi ilə gedərək Araza çıxır və Arazın talveqi ilə gedərək Urmiya kəndinə çıxır, burada Ermnəistanla sərhəd bitir və Azərbaycanla sərhəd başlanır -Arazın talveqi ilə Aşağı Qarasunun ona töküldüyü yerədək gedir və burada Azərbaycanla sərhəd qurtarır). N.B. Aydındır ki, sərhəd göstərilən yüksəkliklərin ayırıcından keçir. (M.Y.) imza. Askanaz Mravyan, (M.Y.) imza. Kazım Qarabəkir. (M.Y.) imza. Poqos Makinzyan. (M.Y.) imza. Vəli bəy. (M.Y.) imza. Behbud Şahtaxtinski, (M.Y.) imza. Muxtar bəy. (M.Y.) imza. Şalva Eliava, (M.Y.) imza. Məmduh Şövkət bəy. (M.Y.) imza. Aleksandr Svanidze. (M.Y.) imza. Qanetski.
• Əlavə 2. Sərhəd xəttinin Əlavə 1-də göstərildiyi kimi, Arpa-çay və Araz çaylarının talveqindən keçdiyini diqqətə aldıqda, Türkiyə Böyük Millət Məclisi Hökuməti yalnız Arpaçay rayonunda blokhauz xəttini onun indiki cizgisində Aleksandropol-Yerevan dəmiryolundan 8 verst məsafəyə geri çəkməyi və Araz rayonunda göstərilən dəmiryol xəttindən 4 verst geriyə çəkməyi öhdəsinə götürür Yuxarıda göstərilən rayonları məhdudlaşdıran xətlər Arpaçay zonası üçün aşağıda A və B bəndlərində 1, Araz zonası üçün 2 bəndində göstərilir. 1.Arpaçay zonası A) Vartanlıdan cənub-şərqə – Uzun Kilisadan şərqə, Bozyar dağından (5.096) keçməklə – Karmir-vankdan şərqdə 5082 – 5047, Üçtəpə (6478 və ya 5578) – Arazoğlunun şərqi – Aninin şərqi – – Yeniköydən qərbdə Arpaçaya çatır. B) Yenidən Arpaçaydan 5019 yüksəkliyinin şərqinə sarı aralanır – birbaşa 5481 yüksəkliyinə gedir – Qızılquladan şərqdə 4 1/2 verstdən – Bocalıdan şərqdə 2 verstdən – sonra Diqorçay – bu çay boyunca Düzkeçid kəndinə qədər irəliləyir və düz xətlə Qarabağ xarabalıqlarından şimala irəəliləyir və Arpaçaya çıxır. II.Araz zonası Xaraba Alican və Süleyman Dizə kəndi arasında düz xətt. Bir tərəfdən Aleksandropol-Yerevan dəmiryol xətti ilə və digər tərəfdən yuxarıda adı çəkilən dəmiryol xəttindən səkkiz və dörd verst məsafədə yerləşən xətlərlə məhdudlaşan zonada Türkiyə Böyük Millət Məclisi Hökuməti hər hansı fortifikasiya istehkamları qurmayacağını öhdəsinə götürür. (bu məsafə xətti göstərilən zonadan kənarda yerləşir) və onlarda nizami qoşunlar saxlamayacaq, lakin o göstərilən zonalarda asayişin, təhlükəsizliyin təmin olunması üçün və inzibati ehtiyaclar üçün qoşun saxlamaq hüququnu saxlayır. (M.Y.) imza. Askanaz Mravyan, (M.Y.) imza. Kazım Qarabəkir. (M.Y.) imza. Poqos Makinzyan. (M.Y.) imza. Vəli bəy. (M.Y.) imza. Behbud Şahtaxtinski, (M.Y.) imza. Muxtar bəy. (M.Y.) imza. Şalva Eliava, (M.Y.) imza. Məmduh Şövkət bəy. (M.Y.) imza. Aleksandr Svanidze. (M.Y.) imza. Qanetski.
• Əlavə 3. Naxçıvanın ərazisi Urmiya kəndi – oradan düx xətlə Arazdəyən stansiyasına (onu Ermənistan Sosialist Sovet Respublikasına saxlamaqla) – sonra düz xətlə 3142 qərbində Daşburun dağına – Daşburun dağının şərq ayırıcı xətti (4108) – Cəhənnəm dərəsi çayından “bulaq” yazısının cənubu – Bağarsıq dağının gədik xətti ilə (6607 və ya 6587) və oradan əvvəlki İrəvan dairəsinin və Şərur-Dərələyəz qəzasının inzibati sərhədi ilə gedir – 6629 yüksəkliyi – Kömürlü dağı (6839 və ya 6930) – oradan 3080 yüksəkliyi – Sayat dağı (7868 – Qurdqulaq kəndi) Qamesur dağı (8160) – 8022 yüksəkliyi – Kükü dağ (10282) və əvvəlki Naxçıvan dairəsinin inzibati sərhədinin şərqindən keçir. (M.Y.) imza. Askanaz Mravyan, (M.Y.) imza. Kazım Qarabəkir. (M.Y.) imza. Poqos Makinzyan. (M.Y.) imza. Vəli bəy. (M.Y.) imza. Behbud Şahtaxtinski, (M.Y.) imza. Muştar bəy. (M.Y.) imza. Şalva Eliava, (M.Y.) imza. Məmduh Şövkət bəy. (M.Y.) imza. Aleksandr Svanidze. (M.Y.) imza. Qanetski. Müqavilə Ümumittifq MİK tərəfindən 16 mart 1922-ci ildə ratifikasiya olunmuşdur.

Mənbə [ redaktə ]

• Qars müqaviləsi ( (azərb.) ) . azerbaijan.az. Yoxlanılıb 2014-10-20.
• Qars Müqaviləsi ( (azərb.) ) . dmfa.nakhchivan.az. Yoxlanılıb 2014-10-20.

Xarici keçidlər [ redaktə ]

• Azərbaycan tarixi
• Müqavilələr
• 1921-ci ilin müqavilələri