Neft və qaz yataqlarının geologiyası, axtarışı və kəşfiyyatı

36.Neft-qaz yığımlarının paylanmasının əsas qanunauyğunluqları.**** 37.Yer təkinin neft qazlılığının proqnozlaşdırma meyarları.**** 38.Neft və qaz yataqlarının axtarış və kəşfiyyat üsulları: geoloji;geofiziki;geokimyəvi;hidrogeoloji;geotermiki.**** 39.Axtarış və kəşfiyyatda istifadə olunan qazma quyularının təsnifatı.**** 40.Neftin və qazın axtarış və kəşfiyyat işlərinin etap və mərhələləri: regionaletap; axtarış etapı; kəşfiyyat etapı.**** 41.Dəniz və okeanlarda axtarış və kəşfiyyat işlərinin aparılması xüsusiyyətləri.****

Azərbaycanın quru ərazisində neft-qaz-geoloji rayonlaşdırma

Neft-qaz yataqları axtarışının səmərəli istiqamətlə­ri­nin müəyyən edilməsində neft-geoloji rayonlaşdırmanın əhə­miy­yəti çox böyükdür. Neft-qaz-geoloji rayonlaşdırma çökün­tü­top­lanma hövzələrinin müxtəlif miqyaslı neftli-qazlı ərazilə­rə bölünməsindən ibarətdir. Əsas məqsədi perspektivli neftli-qazlı ərazilərin müəyyən edilməsi olan bu bölgü sistemində KH-lərin generasiya, miqrasiya və akkumulyasiya kriteri­yaları, eyni zamanda ərazinin mü­asir geotektonik quruluşu, onun geostruktur elementlərinin əsas xüsusiyyətləri və ərazi­də yayılan çöküntülərin litostratiqrafik xüsusiyyətləri də nə­zə­rə alınmalıdır.

Son illərdə alınmış geoloji-geofiziki işlər, eyni za­man­­da müəlliflər tərəfindən müxtəlif neftli-qazlı rayonla­rın geo­loji quruluşlarının paleotektonik təqiqatları və neft-qazlılıq perspektivliklərinin qiymətləndirilməsi üzrə apa­rıl­mış elmi-tədqiqat işlərinin nəticələri əsasında, Azərbay­ca­nın quru ərazisinin müasir regional tektonik quruluşu dəqiq­­ləşdirilmiş və prinsipcə yeni tektonik və neft-qaz-geoloji rayonlaş­dı­rılma aparılmışdır.

Tərtib olunmuş yeni neft-qaz-geoloji rayonlaşdırmada müasir struktur-tektonik xüsusiyyətlərlə yanaşı, Mezozoy, Paleogen-Miosen və Pliosen çöküntü komplekslərinin lito­fa­sial xüsusiyyətləri, onların toplandıqları paleotek­tonik şəraitlər nəzərə alınaraq neftli-qazlı və mümkün neftli-qaz­­lı rayonlar ayrılmışdır. Rayonların neft-qaz-geoloji rayon­laşdırma ierarxiyası üzrə daha böyük vahidləri olan neftli-qazlı vilayətə, neftli-qazlı subəyalətə və hansı neftli-qazlı əyalətə mənsub olduğu geoloji cəhətdən əsaslandırıl­mışdır.

Rayonlaşdırma həm hövzə, həm də struktur-tektonik prinsiplərə əsaslanmışdır. Bu rayonlaşdırma xəritəsinin tər­ti­bi zamanı neft-geoloji rayonlaşmanın böyük bölgüləri hövzə, orta və kiçik vahidləri isə struktur-tektonik prinsipə əsaslanıb. Xəritənin tərtibi zamanı maksimum məlumatla təmin olunmuşdur. Neftli-qazlı rayonların daxilində neftli-qazlı və perspektivli neftli-qazlı zonalar ayrılmış, zonala­rda neftli-qazlı sahələrin yerləşmə xüsusiyyətləri göstəril­miş­dir.

Aparılmış elmi-tədqiqat işləri nəticəsində Mezozoy, Paleogen-Miosen və Pliosen-Antropogen komplekslərində əsas neftli-qazlı və perspektivli obyektlər ayrılmış, bu obyektlərdə KH-in toplanması, qorunub saxlanılması üçün əlverişli olan struktur və litostratiqrafik tip tələlərdə axtarış-kəşfiyyat işlərinin aparılması təklif olunmuşdur.

Neft və qaz yataqlarının geologiyası, axtarışı və kəşfiyyatı

Tərtib etənlər: 1.Geologiya-mineralogiya elmləri namizədi, dosentH.A.Məmmədov, 2. Geologiya-mineralogiya elmləri namizədi, dosent F.F.Məhərrəmov, 3.Geologiya-mineralogiya elmləri namizədi, dosentS.M.Rzayeva, 4. Geologiya-mineralogiya elmləri namizədi, dosentS.Ə.Əliyeva, Rəyçilər: 1.ADNSU-nun “Geologiya” kafedrasının müdiri, g.-m.e.n., dosent M.M.Abasov 2.AMEA-nın Geologiya və Geofizika İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, g.-m.e.n., dosent S.F.Şabanov Redaktor: 1. Geologiya-mineralogiya elmləri doktoru, professor B.Ə. Bağırov

Proqramın əsasını ali məktəbdə keçirilən geoloji fənlər təşkil edir. Bu fənlərə struktur geologiya, neft-qaz mədən geologiyası, neft və qazın geologiyası, neft və qaz yataqlarının axtarışı və kəşfiyyatı aid edilir. Strukturgeologiya 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.

Qırışıqlar.Onların elementləri və növləri. Qırışıqların əmələgəlmə mexanizmi. Qırılma deformasiyaları. Maqmatizm. Çöküntütoplanmada uzunmüddətli fasilə. Biramplitudlu qırılma dislokasiyaları. İntruziv süxurların yatım formaları. Effuziv süxurların yatım formaları. Layların və onların elementlərinin maili yatımı. Lay və laylanma.

Neft-qaz mədən geologiyası 1.Neft-qaz mədən geologiyası elminin inkişaf mərhələləri. 2.Neft-qaz mədən geologiyasının müasir problemləri və öyrənilmə yolları. 3.Azərbaycamn neft-qaz mədənlərinin geoloji-texnoloji xüsusiyyətləri. 4.Lay süxurlarının litoloji xüsusiyyətləri. 5.Geoloji müxtəliflik və onun öyrənilmə üsulları. 6.Lay flüidləri və onların sturukturlarda paylanılma xüsusiyyətləri, 7.Lay rejimləri. 8.Neftehtiyatlarınınhesablanmaüsulları. 9.Çoxlaylımədəninkəsilişindəistismarobyektlərininayrılmaprinsipləri. 10.Fərdiistismarobyektlərininişlənilməsistemləri(yalnıztəbii enerjiiləişlənilmə). 11.Sünitəsirüsullarınıntətbiqiiləişlənilməprinsipləri. 12.Suvurmaüsulları. 13.Laylarınneftveriminiartıranüsullar. 14.Neftyataqlarınınişlənilməsininsəciyyəvimərhələləri. 15.Neftyataqlarınınişlənilməprosesinintənzimlənməüsulları. 16.Qazvəqazkondensatyataqlarınınişlənilməxüsusiyyətləri. 17.Dənizyataqlarınınişlənilməprinsipləri. 18.Ehtiyatıçətinçıxarılabilənneftyataqlarınınişlənilməproblemləri . 19.İşlənilənneftyataqlarınıntəsnifatüsullanvəinterpretasiyası. 20.Neftverməmodellərinintərtibi. 21.Neftyataqlarındaqalıqehtiyatlarınaşkaredilməüsulları.

Neft və qazın geologiyası. 1. Neftin mənşəyi haqqında nəzəriyyələr. 2. Üzvi mənşəli nəzəriyyələr. 3. Qeyri-üzvi nəzəriyyələr. 4. Ş.F.Mehdiyevin dərinlik biogen nəzəriyyəsi. 5. Üzvi birləşmələr və onların tipləri. 6. Üzvi maddələrin Kh-lara çevrilməsinin vertikal zonallıq sxemi . 7. Neft-qazəmələgəlmə və neft-qaztoplanmanın müasir aspektləri. 8. Neft və qazın miqrasiyası, miqrasiyanın növü, rezervuardaxili və rezervuarxarici miqrasiyalar. Miqrasiyanın sürəti. Miqrasiyaların forma, miqyas və hərəkət yoluna görə təsnifatı. 9. Təbii rezervuarlar və tələlər. Onların növləri. 10. Karbohidrogen yığımlarının formalaşması. 11. Karbohidrogenlərin əsas növləri: qaz, qaz-hidrat, qaz-kondensat və neft. 12. Neft və qaz yataqlarının A.A.Bakirov təsnifatı. 13. Azərbaycanın neft və qaz yataqlarının A.A.Bakirov təsnifatına görə təsnif olunması. 14. Neftli-qazlı lay dəstələri. 15. Regional neftli-qazlı komplekslər. 16. Neft-qaz törədici lay dəstə. 17. Kollektor süxurlar. 18. Örtük süxurlar və onların təsnifatı. 19. Dərinlikdən asılı olaraq karbohidrogenlərin və süxurların xüsusiyyətlərinin deyişməsi. Neft-qaz yataqlarının axtarışı və kəşfiyyatı 1. Antiklinalnəzəriyyə. 2. Sistemlitəhlilinaxtarışvəkəşfiyyatdatətbiqi. 3. Sistemlitəhlilinprinsipləri. 4. Sistemlitəhlilinvəzifələri. 5. Geolojimeqasistemvəonuntəsnifatı. 6. Neftli-qazlıformasiyalarsistemivəonuntərkibhissələri. 7. Geostrukturelementlərsistemivəonuntəsnifatı. 8. Neft-qazyığımlarınınpaylanmasınınəsasqanunauyğunluqları. 9. Yertəkinininneft-qazlılığınınproqnozlaşdırmameyarları. 10. Neft və qazın axtarış üsulları: geoloji;-geofiziki;-geokimyəvi;-hidrogeoloji;-geotermik. 11.Axtarışvəkəşfiyyatdaistifadəolunanqazmaquyularınıntəsnifatı. 12.Axtarışvəkəşfiyyatişlərininetapvəmərhələləri: regionaletap;-axtarışetapı;-kəşfiyyatetapı. 13. Regional etap neçə mərhələdən ibarətdir və hansı geoloji məsələləri həll edir. 14. Axtarış etapı neçə mərhələdən ibarətdir və hansı geoloji məsələləri həll edir. 15. Kəşfiyyat etapı və onun həll edəcəyi məsələlər.

16. Müxtəlif genetik tələ və rezervuarlarda axtarış quyularının yerləşdirilməsi sistemləri. 17. Yataqlarda kəşfiyyat quyularının yerləşdirilməsi sistemi. 18. Məhsuldar layların açılması və sınanması. 19. Dəniz və okeanlarda axtarış və kəşfiyyat işlərinin aparılması xüsusiyyətləri. Ədəbiyyat 1. B.Ə.Bağırov. Neft-qaz mədən geologiyası 2011, s.311. 2. Б.А.Багиров – Геологические проблемы разработки нефтяных месторождений Азербайджана. Beynəlxalq konfransın materialları. 2006. səh. 124-140. 3.Б.А.Багиров, С.А.Назарова, А.М.Салманов – Особенности освоения нефтяных запасов морских месторождений. AzDNŞ ETL «Elmi əsərləri».2006. №7, s.48-61. 4. B.Ə.Bağırov – Cənubi Xəzər çökəkliyi yataqlarının təmperatur rejimi və variasiyaları. «Azərbaycan geoloqu» 2009. №13, 107-114. 5. Иванова M.M, Чоловский И.П., Брагин Ю.И. «Нефтегазопромысловая геология» Учеб. для вузов. – М.: 000 “Недра-Бизнесцентр”, 2000. – 414 с.ил. 6. Ş.F. Mehdiyev. «Ümumi geologiya», Maarif nəşriyyatı, Bakı, 1997. 7. H.M. Hüseynov, N.R. Nərimanov, S.M. Rzayeva. «Neft və qaz geologiyası».Bakı, 2011. 8. «Neft və qaz yataqlarının axtarışı və kəşfiyyatı», Bakı, 2006. 9. A.A. Ализаде и др. «Геология нефтяных и газовых месторождений Азербайджана». Недра, 1966. 10. Бакиров А.А., Бакиров Э.Ф. и др. Теоретические основы поиска и разведки нефти и газа., Книга 1,2.РГУ нефти и газа им. И.М.Губкина. М., Недра, 2012. «Neft-qaz geologiyası» kafedrasının müdiri, dosent

2521.01 – «Neft və qaz yataqlarının geologiyası, axtarışı və kəşfiyyatı» ixtisası üzrə doktoranturaya qəbul imtahanının SUALLARI 1. Qırışıqlar.Onların elementləri və növləri.* 2. Qırışıqların əmələgəlmə mexanizmi.* 3. Qırılma dislokasiyaları.* 4. Mагматизм.* 5. Çöküntütoplanmada uzunmüddətli fasilə.* 6. Biramplitudlu qırılma dislokasiyaları.* 7. İntruziv süxurların yatım formaları.* 8. Effuziv süxurların yatım formaları.* 9. Layların və onların elementlərinin maili yatımı.* 10.Lay və laylanma.* 11.Geoloji müxtəliflik və onun öyrənilmə üsulları.** 12.Lay rejimləri.** 13.Neft-qaz mədən geologiyası elminin inkişaf mərhələləri.** 14. Neft ehtiyatlarının hesablanma üsulları.** 15.Çoxlaylı mədənin kəsilişində istismar obyektlərinin ayrılma prinsipləri.** 16.Fərdi istismar obyektlərinin işlənilmə sistemləri (yalnız təbii enerji ilə işlənilmə).** 17.Suvurmaüsulları.** 18.Neft yataqlarında qalıq ehtiyatların aşkar edilmə üsulları.** 19.Neft yataqlarının işlənilməsinin səciyyəvi mərhələləri.** 20.Neft yataqlarının işlənilmə prosesinin tənzimlənmə üsulları.** 21.Qaz və qaz kondensat yataqlarının işlənilmə xüsusiyyətləri.** 22.Neftin mənşəyi haqqında nəzəriyyələr.*** 23.Üzvi birləşmələr və onların tipləri.*** 24.Üzvi maddələrin Kh-lərə çevrilməsinin vertikal zonallıq sxemi.*** 25.Neftin və qazın miqrasiyası.*** 26.Təbii rezervuarlar və tələlər. Onların növləri.*** 27.Karbohidrogen yığımlarının formalaşması.*** 28.Karbohidrogenlərin əsas növləri: qaz, qaz-hidrat, qaz-kondensat və neft.*** 29.Azərbaycanın neft və qaz yataqlarının A.A.Bakirov təsnifatına görə təsnif olunması.*** 30.Regional neftli-qazlı komplekslər.*** 31.Dərinlikdən asılı olaraq karbohidrogenlərin və süxurların fiziki-kimyəvi xüsusiyyətlərinin deyişməsi.*** 32.Yer təkinin neftqazlılığının proqnozlaşdırılmasında sistemli təhlil.**** 33.Neft qazlı geoloji meqasistem və onun əsas system əmələgətirən elementləri.**** 34.Neftli-qazlı formasiyalar sistemi və onun əsas növləri.**** 35.Geo struktur elementlər sistemi və onun təsnifatı.****

36.Neft-qaz yığımlarının paylanmasının əsas qanunauyğunluqları.**** 37.Yer təkinin neft qazlılığının proqnozlaşdırma meyarları.**** 38.Neft və qaz yataqlarının axtarış və kəşfiyyat üsulları: geoloji;geofiziki;geokimyəvi;hidrogeoloji;geotermiki.**** 39.Axtarış və kəşfiyyatda istifadə olunan qazma quyularının təsnifatı.**** 40.Neftin və qazın axtarış və kəşfiyyat işlərinin etap və mərhələləri: regionaletap; axtarış etapı; kəşfiyyat etapı.**** 41.Dəniz və okeanlarda axtarış və kəşfiyyat işlərinin aparılması xüsusiyyətləri.****

«Neft-qaz geologiyası» kafedrasının müdiri, dosent

Вопросы вступительного экзамена в докторантуру по специальности 2521.01 – «Геология, поиски и разведка месторождений нефти и газа» 1. Складки, их типы и элементы.* 2. Механизм образования складок.* 3. Разрывные дислокации.* 4. Виды геологических карт.* 5. Длительные перерывы в осадконакоплении.* 6. Одноамплитудные разрывные дислокации.* 7. Формы залегания интрузивных горных пород.* 8. Формы залегания эффузивных горных пород. * 9. Наклонное залегание слоев и их элементы.* 10.Слой и слоистость.* 11.Геологическая неоднородность и методы ее изучения.** 12.Режимы пластов.** 13.Периоды развития науки «Нефтегазопромысловая геология».** 14.Методы подсчета запасов нефти.** 15.Принципы выделения эксплуатационных объектов в разрезе многопластового месторождения.** 16.Системы разработки эксплуатационных объектов (разработка на природном режиме).** 17.Методы заводнения.** 18.Методы выявления остаточных запасов на нефтяных залежах.** 19.Характерные стадии разработки нефтяных залежей.** 20.Методы регулирования процесса разработки нефтяных залежей.** 21.Особенности разработки газовых и газоконденсатных залежей.** 22.Теории о происхождении нефти.*** 23.Органические соединения и их типы.*** 24.Схема вертикальной зональности преобразования ОВ в УВ.*** 25.Миграция нефти и газа.*** 26.Природные резервуары, ловушки и их типы.*** 27.Формирование углеводородных скоплений.*** 28.Основные типы углеводородов: газы, газогидраты, газоконденсаты, нефть.*** 29.Классификация нефтяных и газовых месторождений по А.А.Бакирову.*** 30.Региональные нефтегазоносные комплексы.*** 31.Изменение физико-химических свойств углеводородов и вмещающих их пород с глубиной.*** 32.Cистемный анализ в прогнозировании нефтегазоносности недр.**** 33.Нефтегазовая геологическая мегасистема, основные системообразующие ее элементы.**** 34.Система нефтегазоносных формаций и основные их типы.****

35.Система геоструктурных элементов и их классификации.**** 36.Основные закономерности размещения скоплений нефти и газа.**** 37.Критерии прогнозирования нефтегазоносности недр.**** 38.Методы поисков и разведки нефтяных и газовых месторождений: геологические, геофизические, геохимические, гидрогеологические, геотермические.**** 39.Классификация скважин используемых при геолого-разведочных работах.**** 40.Этапы и стадии геолого-разведочных работ на нефть и газ: региональный этап; поисково-оценочный этап; разведочный этап.**** 41.Особенности проведения поисково-разведочных работ в морях и окeанах.**** Зав.кафедрой «Нефтегазовая геология», к.г.-м.н., доцент

Azərbaycan döVLƏt neft və SƏnaye universiteti «Geoloji-kəşfiyyat» fakültəsi 050602 – “Geologiya mühəndisliyi” ixtisası

ƏDƏBİYYAT
1. Соколов Б.А. Эволюционно-динамические критерии оценки нефтегазоносности недр.- М. Недра.- 1985.

2. Kərimov V.Y. və b. Neft-qaz axtarışı və neft-mədən geologiyası.- Bakı.- Maarif.- 1991.

3. Бакиров А.А. и др. Теоретические основы и методы поисков и разведки скоплений нефти и газа.- М.- Высшая школа. – 1976,1987 .

4. Зоненшайн Л.П., Кузьмин М.Н., Потапов Л.М. Тектоника литосферных плит территории СССР.- М.- Недра.- 1982.

5. Алиханов Э.Н. Геология Каспийского моря.- М.- Недра. – 1978.

6. Алиханов Э.Н. Нефтегазоносность Каспийского моря.- М.- Недра. – 1977.

7. Сидоренко А.В. Геология СССР.- М. – Недра. – 1976.

8. Алиев А.И., Багир-заде Ф.М. и др. Месторождения нефти и газа и перспективные структуры Азерб.ССР.- Баку. – Элм. – 1985.

9. Али-заде А.А. и др. Геология нефтяных и газовых месторождений Азербайджана.- М. – Недра. – 1966.

10. Бакиров А.А., Бакиров Э.А. и др. Геологические условия формирования и размещения зон нефтегазонакопления. – М.: Недра, 1982.

11. Бакиров А.А., Бакиров Э.А.,…, Керимов В.Ю., Мстиславская Л.П. Теоретические основы поисков и разведки скоплений нефти и газа. – 4-е изд. – М.: Недра, 2011.

12. Бакиров А.А., Бакиров Э.А.,…, Керимов В.Ю., Мстиславская Л.П.

Методика поисков и разведки скоплений нефти и газа.- 4-е изд. – М.: Недра, 2011.

13..Главная фаза нефтеобразования/Н.Б. Вассоевич, Ю.И. Корчагина, Н.В. Лопатин и др./Вестник МГУ. Сер. Геология. – 1969. – № 6.

14. Губкин И.М. Учение о нефти. – 3-е изд. – М.: Наука, 1975.

15. Ермолкин В.И. Зональность нефтегазонакопления на платформенных территориях. – М.: Недра, 1986.

16. Ермолкин В.И., Керимов В.Ю. Геология и геохимия нефти и газа. – 2-е изд. – М.: ООО «Издательский дом Недра», 2012.

17. Краткая энциклопедия нефтегазовой геологии. – М.: Изд. Академии горных наук, 1998.

18. Ермолкин В.И., Бакиров Э.А., Сорокова Е.И. и др. Критерии прогноза фазовой зональности УВ в осадочных толщах земной коры. – М.: Недра, 1998.

19. Tərtib edilmiş mühazirə.