Orta mktb riyaziyyat drs proqramları

“Ölç və tap!” üzərindən tutmaqla ekranın mərkəzinə səhifəni sürüşdürüb ölçmələr yerinə yetirilir. Şərtlərə uyğun üçbucaqlar təyin edilir. Bucaq və ya tərəfin uzunluğunu ölçmək üçün lazım olacaq transportir və xətkeş səhifənin aşağı sağ küncündə yerləşdirilib.

Orta mktb riyaziyyat drs proqramları.

3.1.2. Uzunl uğu məlum olan parçanı, dərəcə ölçüsü verilən bucağı, iki tərəfi və onlar arasında qalan bucağa görə üçbucağı, tərəflərinə görə üçbucağı qurur.

3.1.5. Üçbucaqların tərəflərinə və bucaqlarına görə təsnifatını aparır.
Məqsəd:
1. Üçbucağı tərəflərinə və bucağına görə növlərə ayırır.
2. Üçbucağın daxili bucaqlarını ölçür.
3. İki tərəf və onlar arasındakı bucağa görə üçbucaq qurur.
Mövzu: Üçbucağın qurulması.


İş forması: Cütlərlə iş, kollektiv iş.
İş üsulu: Beyin həmləsi.
İnteqrasiya: Texnologiya, təsviri incəsənət.
Resurs: Kompüter, proyektor, promethean interaktiv löhvəsi, dərslik, metodik vəsait.
İstifadə olunan saytlar: learningapps.org; prometheanplanet.com; bloggif.com
İstifadə olunan proqramlar: Activinspire; Camtasia Studio.
Dərsin gedişi:

Öncə onu qeyd edim ki, bu elektron-resurs Activinspire proqramında hazırlanıb və elektron lövhə üçün nəzərdə tutulub.

Salamlaşma və sinfin təşkilindən sonra dərsin motivasiya mərhələsinə keçid alınır.
Motivasiya (8 dəq):

Üçbucaq haqqında biliklər qısa xatırlanır. Üçbucağın bucaqlarına və tərəflərinə görə növləri müəyyən edilərək cavablar düzbucaqlı çərçivəyə yerləşdirilir.

Bu tapşırığın hazırlanmasında Activinspire proqramının funksiyalarından biri olan konteynerdən istifadə edilib. Belə ki, şagird səhv cavab verdiyi halda çərçivə cavabı qəbul etmir. Bununla da şagird tapşırığı düz və ya səhv yerinə yetirdiyini özü təyin edir (bax: slayd 1).

Növbəti flipçartda hər buludun arxasında bir sual yerləşdirilib. Hər suala uyğun şəkli çəkmək lazımdır.

1. İtibucaqlı üçbucaq çək.
2. Korbucaqlı üçbucaq çək.
3. Düzbucaqlı üçbucaq çək.

Bunun üçün əvvəlcə uyğun çərçivədə ABC işarəsinin üzərinə vurub, sonra təpə nöqtələri lazım olan tərəfə hərəkət etdirilir. Bu flipçartda şagird üçbucağın təxmini çəkilmə qaydasını və növlərini ayırmaq yollarını daha yaxşı mənimsəyir (bax: slayd 2).

Növbəti 2 tapşırıq ikili rejimdə tez bir zaman ərzində həll edilir.
Ulduz üzərinə vurmaqla sual ekrana gəlir:
“Yerdə olan üçbucaqlar içərisində korbucaqlı üçbucaqları tapın”.

Verilən zaman içərisində 2 şagird tərəfindən doğru üçbucaqlar təyin edilir. Nəticədə şagirdlər fiqurları fərqləndirməyi və ətraf mühitlə əlaqələndirməyi bacarırlar (bax: slayd 3).

Üçbucaq üzərində verilmiş kiçik üçbucaqlar uyğun xanalara yerləşdirilir.
1. Üçbucağı tərəflərinə görə ayıraq.
2. Üçbucağı bucaqlarına görə ayıraq.

Lövhəyə 2 şagird çıxarılır. Verilən zaman ərzində şagirdlərdən biri soldakı, digəri sağdakı tapşırığı yerinə yetirir (bax: slayd 4).

Daha sonra Learningapp.org saytında hazırlanmış resurs (puzzle) şagirdlərə təqdim olunur.

Puzzle 12 hissədən ibarətdir. Hər hissədə 1 tapşırıq var, şagirdlər tapşırığı həll etməklə verilən üçbucağın 4 növdən – tərəflərinə görə növləri, bucaqlarına görə növləri, korbucaqlı üçbucaq və düzbucaqlı üçbucaq növlərindən hansına aid olduğunu təyin etməlidir.

Doğru seçim etdikcə tapşırığın arxasında olan şəklin uyğun hissələri açılır. İnteraktiv tapşırıq yerinə yetirildikdən sonra açılan şəkil əsasında tədqiqat sualı qoyulur (bax: slayd 5).

Tədqiqat sualı (7 dəq):
1. Ekranda açılan təsvirin bugünkü dərslə nə əlaqəsi var? (bax: slayd 6).

Cavablar dinlənilir və əlaqə tapıldıqdan sonra aşağıdakı tapşırıqlar şagirdlər tərəfindən həll edilir. Tapşırıqlarda həm üçbucaqlar, həm də ölçülər verilib. Şagirdlər şərtə uyğun üçbucaqları təyin etməlidirlər:

1. İki tərəfinin uzunluğu 7 sm, 8 sm və arasındakı bucaq 100 dərəcə olan üçbucağı tap.
2. İki tərəfinin uzunluğu 4 sm, 4 sm və arasındakı bucaq 80 dərəcə olan üçbucağı tap.
3. İki tərəfinin uzunluğu 5 sm, 7 sm və arasındakı bucaq 60 dərəcə olan üçbucağı tap.
4. İki tərəfinin uzunluğu 6 sm, 6 sm və arasındakı bucaq 80 dərəcə olan üçbucağı tap.

“Ölç və tap!” üzərindən tutmaqla ekranın mərkəzinə səhifəni sürüşdürüb ölçmələr yerinə yetirilir. Şərtlərə uyğun üçbucaqlar təyin edilir. Bucaq və ya tərəfin uzunluğunu ölçmək üçün lazım olacaq transportir və xətkeş səhifənin aşağı sağ küncündə yerləşdirilib.

Ölçmək üçün üzərinə vurmaqla ekrana gətirib istifadə bitdikdən sonra bağlaya bilərsiniz. Düzgün variantlar təyin edildikdən sonra üçbucaqlar olan səhifə kənara çəkilir və verilmiş tapşırıqların qarşısındakı mavi oxları sağa sürüşdürməklə cavabı yoxlamaq olar.

1. Hər tapşırığa 1 dəqiqə vaxt verilir (bax: slayd 7).
Bu tapşırıqlar yerinə yetirildikdən sonra şagirdlərə belə bir sual verilir:
İki tərəf və arasındakı bucaq məlum olduğu halda (üçbucaq məlum deyil) üçbucağı necə qurmaq olar?

Fikirlər dinlənilir. Sonra bu dərsdə qeyd edilən şərtlər daxilində üçbucağın qurulma qaydasının öyrəniləcəyi və qaydaya uyğun qurmalar yerinə yetiriləcəyi şagirdlərin diqqətinə çatdırılır. Üçbucağın iki tərəfinin uzunluğu və onlar arasında qalan bucaq məlum olduğu halda qurulması qaydasını əks etdirən kiçik videofraqment izlənilir.

Tədqiqatın aparılması (8 dəq):

Şagirdlər cütlərə bölünür. Növbəti flipçartdakı tapşırıqlar müəyyən edilmiş zaman ərzində ikili rejimdə yerinə yetirilir. Tapşırıqlar belədir:

I cütlük:
1. Tərəfləri 3 sm, 5 sm və arasında qalan bucaq 70 dərəcə olan ABC üçbucağını qurun.
2. Tərəfləri 3 sm, 4 sm və arasında qalan bucaq 90 dərəcə olan ABC üçbucağını qurun.
II cütlük:
1. Tərəfləri 5 sm, 7 sm və arasında qalan bucaq 80 dərəcə olan ABC üçbucağını qurun.
2. Tərəfləri 3 sm, 6 sm və arasında qalan bucaq 100 dərəcə olan ABC üçbucağını qurun (bax: slayd 8).

İnformasiya mübadiləsi və müzakirə (4 dəq): Bu mərhələdə şagirdlər tədqiqatın gedişində əldə etdikləri informasiyaların mübadiləsini aparırlar.

Ümumiləşdirmə və nəticə (14 dəq): Təqdimatlar müzakirə olunur və ümumiləşdirilərək nəticə çıxarılır.

Sinif iki komandaya ayrılır və yarış keçirilir. Yarış iki mərhələdən ibarətdir:
1-ci mərhələdə hər komanda 3 sualı cavablandırır. Cavablara uyğun olaraq xal qazanır.

I mərhələdə daha çox bal qazanmış komanda II mərhələyə keçir. Bu mərhələdə komanda nömrələnmiş tapşırıqları ardıcıl yerinə yetirməklə pillə-pillə yüksəlir. Əgər tapşırıqlar düzgün yerinə yetirilərsə, sonda komanda qalib elan edilir və mükafatlandırılır. Mükafatlandırma simvolik olaraq aparılır. Əgər sonuncu pillədə sual düzgün qiymətləndirilərsə, pillələri qalxan komandaya kubok verilir.

Bu yarış şagirdlərin dərsə marağını və fəallığını artırmaq məqsədilə təşkil edilir.

Qiymətləndirmə (3 dəq): Şagirdlər təqdimata, standarta əsasən çıxarılmış qiymətləndirmə meyarlarına, cütlərlə işlərində göstərdiyi fəallığa uyğun olaraq qiymətləndirilir.

Yaradıcı tətbiqetmə (1 dəq): Bunun üçün şagirdlərə aşağıdakı tapşırıq verilir: Dəftərdə ixtiyari üçbucaq çəkin və onun iki tərəfinin uzunluğundan 2 sm, arasında qalan bucağın dərəcə ölçüsündən 10 dərəcə böyük olan üçbucağı qurun.

Riyaziyyatın tarixi sirləri

Riyaziyyat “matesis” (μάθημα) – yunan dilində “mən bilirəm” və ya “elm” mənasını verir. “Riyaziyyat” sözünə ilk dəfə b.e.ə. 550-ci ildə Pifaqor məktəbində rast gəlinmişdir. Pifaqor həm də riyaziyyat tarixində ən çox tənlik yaradan alimdir.

Riyaziyyat insanlıq tarixinin ən qədim elmlərindəndir. Bütün elmlərin açarı hesab edilir, onun köməyilə kainatı anlamaq olar. Sayın hesablaması əldə on barmağın olmasını mənimsədikdən sonra yaranmışdır. Qədim insan üçün barmaqlar ən yaxşı hesab vasitəsi idi. Mayya və çukçalara (Kamçatkada yaşayan xalq) görə 20-lik say sistemi mövcud idi. Onlar ayaq barmaqları ilə də hesablama aparırdılar.

İlk riyaziyyatçı qadın yunanlı Hipatiya olmuşdur. O, IV-V əsrlərdə yaşamışdır.

Tənliklərdə işlətdiyimiz X hərfi ərəbcə “şey” deməkdir. Daha sonra ispan dilində olan cəbr qaynaqlarında xay olaraq işlədilən ifadə X ilə əvəz olundu. Hazırda cəbrdə istifadə olunan ən populyar hərfdir.

Herodota görə, riyaziyyat Misir və Mespotomiyada yaranmışdır.

İslam dünyasında riyaziyyat 750-ci ildən sonra, Abbasilərin hakimiyyəti dövründə yayımlağa başladı. Məhəmməd bin Musa əl Xarəzmi islam tarixində ilk riyaziyyatçılardandır. Adından bilinir ki, Özbəkistan doğumludur. Məşhur 4 kitab müəllifidir: bunlar biri coğrafiya, biri astronomiya, biri həndəsə, biri isə cəbr kitabıdır. Bunlardan ən məşhuru “ Al-Cebir ve Al-Mukabele”dir. Cəbr sözünün tarixi də bu kitabdan başlayır, ilk dəfə bu kəlmə bu əsərdə istifadə edilmişdir.

İslam dünyasında ikinci riyaziyyatçi Ömər Xəyyamdır. Ömər Hayyam bir günəş ilinin uzunluğunu 365.24219858156 gün olaraq hesablamışdır. İndi bilinən bir ilin 365.242190 gün olduğunu və hər 70-80 ildə vergüldən sonrakı 6 rəqəmin dəyişdiyini iddia etmişdir.

“=” – bərabərlik işarəsini ilk dəfə 1557-ci ildə Robert Rekord kəşf etmişdir. Roma rəqəmləri ilə yazıla bilməyə yeganə rəqəm 0-dır. İlk mənfi ədədlərdən III əsrdə Çində istifadə edilmişdir. Kvadratın bərabərliyi XI əsrdə Hindistanda sübut edilmişdir.

• Teqlər:
• riyaziyyat
• , tarixi sirlər