Qlobal şəbəkələr

Üçüncüsü , paketlərin kiçik ölçülü olması verilənlərin aralıq qovşaqlarda yadda saxlanılması üçün kiçik ölçülü yaddaş ayırmağa imkan verir. Bundan əlavə paketlərdən istifadə edilməsi verilənlər axınının idarə edilməsi məsələsini də asanlaşdırır.

Qlobal şəbəkə

dövlətlər, kontinent və ya bütün Yer kürəsində yayılmış çoxlu sayda abonentlərə xidmət etmək üçün yaradılıb.

Əlaqə kanallarının uzunluğunun böyük olmasına görə qlobal şəbəkələrin qurulması böyük xərclər tələb edir, bura kabellərin və onların çəkilmə işlərinin qiyməti, kommutasiya avadanlıqlarının və kanalın lazımi keçirmə zolağını təmin edən aralıq gücləndirici qurğuların xərcləri, həmçinin böyük ərazilərdə yayılmış şəbəkə qurğularının işçi vəziyyətdə saxlanması və istismarı xərcləri də daxildir.

Qlobal şəbəkələr adətən böyük telekommunikasiya şirkətləri tərəfindən abonentlərə pullu xidmət etmək üçün yaradılır.

Qlobal şəbəkələrin qiymətinin baha olmasını nəzərə alaraq istənilən tip verilənləri: kompüter verilənlərini, telefon danışıqları, fakslar, teleqramlar, televiziya görüntüləri, teletekst (iki terminal arasında verilənlərin ötürülməsi), videotekst (şəbəkədə saxlanılan verilənlərin öz terminalına götürmək) və s. verilənləri ötürə bilən vahid qlobal şəbəkənin yaradılma tendensiyası meydana gəlmişdir.

Mündəricat

• 1 Genişmiqyaslı şəbəkə
• 2 ISO/OSI modeli
  • 2.1 Qlobal şəbəkə

  Genişmiqyaslı şəbəkə

  Genişmiqyaslı şəbəkə

  Çox zaman Qlobal şəbəkəni Genişmiqyaslı şəbəkə də adlandırırlar. Genişmiqyaslı şəbəkə (Wide Area Network – WAN) – coğrafi bölgələri birləşdirən kommunikasiya şəbəkəsi. Ən böyük genişmiqyaslı şəbəkə, şübhəsiz, İnternetdir. Genişmiqyaslı şəbəkələrin əksəriyyəti iki və daha artıq lokal şəbəkədən (LAN) ibarət olur və onlar bir-birinə yönləndiricilər (ROUTER) vasitəsi ilə bağlanır. Belə şəbəkələrdə rabitə kanalı olaraq telefon sistemlərindən, rabitə peyklərindən, mikrodalğalardan, yaxud onların kombinasiyasından istifadə olunur. Genişmiqyaslı şəbəkənin iki variantından biri intranet (INTRANET), o biri isə ekstranetdir (EXTRANET). İntranet bir təşkilatın əməkdaşlarının müstəsna istifadəçi üçün hazırlanır. Böyük biznes qurumlarının çoxunun müxtəlif ofisləri arasında daxili sənəd dövriyyəsi məqsədi ilə belə şəbəkələr qurulur. Ekstranet şəbəkəsi intranetə bənzəyir, ancaq bu şəbəkədə təşkilatdan kənar xüsusi şəxslərə daxili informasiya sistemindən istifadə etməyə icazə verilir. İnternet kimi, intranet və ekstranet şəbəkələrində də veb texnologiyalarından istifadə olunur.

  ISO/OSI modeli

  Qlobal kompüter şəbəkələrində informasiyanın mübadiləsi üçün açıq sistemlərin qarşılıqlı təsir modeli – ISO/OSI modelindən (ISO – International Standarts Organization, OSI – Open Systems Interconnection) istifadə olunur.

  OSI modeli açıq sistemlərin qarşılıqlı əlaqələrinə xidmət edərək, sistemin müxtəlif əlaqə səviyyələrini təyin edir, onlara standart adlar verərək hər bir səviyyədə hansı funksiyanı yerinə yetirməsini göstərir. Bu səviyyələrin hər birində xüsusi protokol adlanan standartlardan istifadə olunur.

  Qlobal şəbəkə

  Qlobal şəbəkənin strukturu

  Qlobal hesablama şəbəkələri müəssisədə olan və ya uzaq məsafədə yerləşən və informasiya mübadiləsinə ehtiyacı olan bütün abonentlər arasında əlaqə yaratmaq imkanına malik olmalıdır. Bunun üçün qlobal şəbəkə kompleks xidmətlər göstərməlidir. Qlobal hesablama şəbəkəsi bir biri ilə əlaqədə olan üç alt şəbəkədən ibarətdir:

  • Verilənləri ötürmə şəbəkəsi;
  • EHM şəbəkəsi;
  • Terminal şəbəkəsi.

  Kommutasiya üsulları

  İnformasiya mübadiləsini həyata keçirmək üçün abonentlər arasında əlaqə 3 üsulla yaradıla bilər:

  1. kanalların kommutasiyası;
  2. məlumatların kommutasiyası;
  3. paketlərin kommutasiyası.

  Kanalların kommutasiyası

  Kanalların kommutasiyası abonentlər arasında fiziki kanalın ayrı-ayrı hissələrini bir-birinin ardınca qoşaraq verilənlərin birbaşa ötürülməsini təmin edir. Verilənlərin ötürülmə vaxtı ötürülən məlumatların uzunluğundan və kanalın ötürmə sürətindən asılıdır.

  Məlumatların kommutasiyası

  Məlumatların kommutasiyası başlıq və verilənlərdən ibarət məlumatların şəbəkə qovşaqları tərəfindən təyin edilən marşrut üzrə ötürülməsi yolu ilə həyata keçirilir.

  Paketlərin kommutasiyası

  Paketlərin kommutasiyası məlumatları müəyyən uzunluğu olan (adətən 1024 bayt) və başlıqla təmin olunmuş məlumat elementləri – paketlərə bölmək və paketləri şəbəkə qovşaqları vasitəsilə təyin edilən marşrut üzrə ötürmək yolu ilə həyata keçirilir.

  Qlobal şəbəkələrin növləri

  80-cı illərdə praktiki olaraq paketlərin kommutasiyası ilə işləyən yalnız X.25 – qlobal şəbəkə texnologiyasından istifadə olunurdu. Bu gün seçim xeyli artıb, X.25 şəbəkələri ilə yanaşı Frame Relay, ATM texnologiyalarından da istifadə olunur. Bununla yanaşı qlobal kompüter şəbəkələrində TCP/IP texnologiyasından da geniş istifadə olunur ki, buna İnternet şəbəkəsini misal göstərmək olar.

  İstinadlar

  • QLOBAL ŞƏBƏKƏLƏR (Mühazirə), Ə.İ. ƏLIYEV, t.e.n., AMEAİnformasiya Texnologiyaları İnstitutunun şöbə müdiri
  1. В.Г. Олифер, Н.А. Олифер. Компьютерные сети. Принципы, технологии, протоколы / – СПБ: Питер. 2001-672 с.
  2. Вычислительные системы, сети и телекоммуникации. Пятибратов и др. – ФИС, 1998
  3. М. Кульгин. Технологии корпоративных сетей. Энциклопедия – СПБ: Питер. 2000 – 704
  4. А.В. Фролов, Г.В. Фролов. Глобальные сети компьютеров. – М.: ДИАЛОГ – МИФИ. 1996 – 288 с.
  5. İsmayıl Calallı (Sadıqov), “İnformatika terminlərinin izahlı lüğəti”, 2017, “Bakı” nəşriyyatı, 996 s.

  Həmçinin bax

  • Kompüter şəbəkələri
  • Lokal şəbəkə

  Avqust 03, 2021
  Ən son məqalələr

  Mirzə Süleyman xan Meykədə

  Mirzə Səfər (hekayə)

  Mirzə Səid xan Gərmərudi

  Mirzə Səttar

  Mirzə Talıb xan

  Mirzə Tağı xan Əmir Kəbir

  Mirzə Tağıxan Rafət Təbrizi

  Mirzə Vəli xəlifə Şamlı

  Mirzə Vəliyev

  Mirzə Xudadat bəy Vəkilov

  Ən çox oxunan

  Bircins tənlik

  Bircə Akalay

  Bircəciyim (film, 1986)

  Bircənd

  Bircənd şəhristanı

  qlobal, şəbəkə, lər, wide, area, networks, ərazi, kompüter, şəbəkələri, adlandırırlar, onlar, region, dövlətlər, kontinent, bütün, kürəsində, yayılmış, çoxlu, sayda, abonentlərə, xidmət, etmək, üçün, yaradılıb, əlaqə, kanallarının, uzunluğunun, böyük, olmasına. Qlobal sebekeler Wide Area Networks WAN Erazi komputer sebekeleri de adlandirirlar Onlar region dovletler kontinent ve ya butun Yer kuresinde yayilmis coxlu sayda abonentlere xidmet etmek ucun yaradilib Elaqe kanallarinin uzunlugunun boyuk olmasina gore qlobal sebekelerin qurulmasi boyuk xercler teleb edir bura kabellerin ve onlarin cekilme islerinin qiymeti kommutasiya avadanliqlarinin ve kanalin lazimi kecirme zolagini temin eden araliq guclendirici qurgularin xercleri hemcinin boyuk erazilerde yayilmis sebeke qurgularinin isci veziyyetde saxlanmasi ve istismari xercleri de daxildir Qlobal sebekeler adeten boyuk telekommunikasiya sirketleri terefinden abonentlere pullu xidmet etmek ucun yaradilir Qlobal sebekelerin qiymetinin baha olmasini nezere alaraq istenilen tip verilenleri komputer verilenlerini telefon danisiqlari fakslar teleqramlar televiziya goruntuleri teletekst iki terminal arasinda verilenlerin oturulmesi videotekst sebekede saxlanilan verilenlerin oz terminalina goturmek ve s verilenleri oture bilen vahid qlobal sebekenin yaradilma tendensiyasi meydana gelmisdir Mundericat 1 Genismiqyasli sebeke 2 ISO OSI modeli 2 1 Qlobal sebeke 3 Qlobal sebekenin strukturu 4 Kommutasiya usullari 5 Kanallarin kommutasiyasi 6 Melumatlarin kommutasiyasi 7 Paketlerin kommutasiyasi 8 Qlobal sebekelerin novleri 9 Istinadlar 10 Menbe 11 Edebiyyat 12 Hemcinin baxGenismiqyasli sebeke Redakte Genismiqyasli sebeke Cox zaman Qlobal sebekeni Genismiqyasli sebeke de adlandirirlar Genismiqyasli sebeke Wide Area Network WAN cografi bolgeleri birlesdiren kommunikasiya sebekesi En boyuk genismiqyasli sebeke subhesiz Internetdir Genismiqyasli sebekelerin ekseriyyeti iki ve daha artiq lokal sebekeden LAN ibaret olur ve onlar bir birine yonlendiriciler ROUTER vasitesi ile baglanir Bele sebekelerde rabite kanali olaraq telefon sistemlerinden rabite peyklerinden mikrodalgalardan yaxud onlarin kombinasiyasindan istifade olunur Genismiqyasli sebekenin iki variantindan biri intranet INTRANET o biri ise ekstranetdir EXTRANET Intranet bir teskilatin emekdaslarinin mustesna istifadeci ucun hazirlanir Boyuk biznes qurumlarinin coxunun muxtelif ofisleri arasinda daxili sened dovriyyesi meqsedi ile bele sebekeler qurulur Ekstranet sebekesi intranete benzeyir ancaq bu sebekede teskilatdan kenar xususi sexslere daxili informasiya sisteminden istifade etmeye icaze verilir Internet kimi intranet ve ekstranet sebekelerinde de veb texnologiyalarindan istifade olunur ISO OSI modeli RedakteQlobal komputer sebekelerinde informasiyanin mubadilesi ucun aciq sistemlerin qarsiliqli tesir modeli ISO OSI modelinden ISO International Standarts Organization OSI Open Systems Interconnection istifade olunur OSI modeli aciq sistemlerin qarsiliqli elaqelerine xidmet ederek sistemin muxtelif elaqe seviyyelerini teyin edir onlara standart adlar vererek her bir seviyyede hansi funksiyani yerine yetirmesini gosterir Bu seviyyelerin her birinde xususi protokol adlanan standartlardan istifade olunur Qlobal sebeke RedakteQlobal sebekenin strukturu RedakteQlobal hesablama sebekeleri muessisede olan ve ya uzaq mesafede yerlesen ve informasiya mubadilesine ehtiyaci olan butun abonentler arasinda elaqe yaratmaq imkanina malik olmalidir Bunun ucun qlobal sebeke kompleks xidmetler gostermelidir Qlobal hesablama sebekesi bir biri ile elaqede olan uc alt sebekeden ibaretdir Verilenleri oturme sebekesi EHM sebekesi Terminal sebekesi Kommutasiya usullari RedakteInformasiya mubadilesini heyata kecirmek ucun abonentler arasinda elaqe 3 usulla yaradila biler kanallarin kommutasiyasi melumatlarin kommutasiyasi paketlerin kommutasiyasi Kanallarin kommutasiyasi RedakteKanallarin kommutasiyasi abonentler arasinda fiziki kanalin ayri ayri hisselerini bir birinin ardinca qosaraq verilenlerin birbasa oturulmesini temin edir Verilenlerin oturulme vaxti oturulen melumatlarin uzunlugundan ve kanalin oturme suretinden asilidir Melumatlarin kommutasiyasi RedakteMelumatlarin kommutasiyasi basliq ve verilenlerden ibaret melumatlarin sebeke qovsaqlari terefinden teyin edilen marsrut uzre oturulmesi yolu ile heyata kecirilir Paketlerin kommutasiyasi RedaktePaketlerin kommutasiyasi melumatlari mueyyen uzunlugu olan adeten 1024 bayt ve basliqla temin olunmus melumat elementleri paketlere bolmek ve paketleri sebeke qovsaqlari vasitesile teyin edilen marsrut uzre oturmek yolu ile heyata kecirilir Qlobal sebekelerin novleri Redakte80 ci illerde praktiki olaraq paketlerin kommutasiyasi ile isleyen yalniz X 25 qlobal sebeke texnologiyasindan istifade olunurdu Bu gun secim xeyli artib X 25 sebekeleri ile yanasi Frame Relay ATM texnologiyalarindan da istifade olunur Bununla yanasi qlobal komputer sebekelerinde TCP IP texnologiyasindan da genis istifade olunur ki buna Internet sebekesini misal gostermek olar Istinadlar RedakteMenbe RedakteQLOBAL SEBEKELER Muhazire E I ELIYEV t e n AMEA Informasiya Texnologiyalari Institutunun sobe mudiriEdebiyyat RedakteV G Olifer N A Olifer Kompyuternye seti Principy tehnologii protokoly SPB Piter 2001 672 s Vychislitelnye sistemy seti i telekommunikacii Pyatibratov i dr FIS 1998 M Kulgin Tehnologii korporativnyh setej Enciklopediya SPB Piter 2000 704 A V Frolov G V Frolov Globalnye seti kompyuterov M DIALOG MIFI 1996 288 s Ismayil Calalli Sadiqov Informatika terminlerinin izahli lugeti 2017 Baki nesriyyati 996 s Hemcinin bax RedakteKomputer sebekeleri Lokal sebekeMenbe https az wikipedia org w index php title Qlobal sebeke amp oldid 5984510, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

  ne axtarsan burda

  en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.

  Qlobal şəbəkələr

  Qlobal şəbəkələr (WAN – Wide Area Networks) müxtəlif şəhər və ölkələrdə yerləşə bilən, məsafəyə görə paylanmış kompyuterləri birləşdirirlər. Qlobal şəbəkələr onlardan çox əvvəl yaranmış telefon şəbəkələrindən çox şeyi qəbul edib.

  Qlobal kompyuter şəbəkələrinin ənənəvi abunəçiləri müxtəlif şəhər və ölkələrdə yerləşən müəssisələrin lokal və qlobal şəbəkələridir. Qlobal şəbəkələrin xidmətlərindən ayrı-ayrı fərdi kompyuterlər də istifadə edirlər. Adətən qlobal kompyuter şəbəkələri iri telekommunikasiya şirkətləri tərəfindən abunəçilərə pullu xidmətin göstərilməsi üçün yaradılır. Belə şəbəkələri ictimai şəbəkələr adlandırırlar. Şəbəkənin normal işini dəstəkləyən şirkət şəbəkənin operatoru adlanır. Xidməti təklif edən kompaniyaya provayder deyilir. Azərbaycanda əsas provayderlər “AzEuroTel”, “AzTelecom”, “Bakİnternet ”, “İntrans”, ”Azerin” və s.-dir.

  İnternetə qoşulma ayrılmış kanal vasitəsi ilə və ya zəng etmə yolu ilə, yəni telefon xətti ilə həyata keçirilir. Əlaqə xəttinin əsas göstəricisi informasiyanın maksimal ötürülməsi sürətidir. Əsasən ucuz qiymətə başa gəldiyi üçün telefon xətlərindən istifadə edilir.

  Ayrı-ayrı kompyuterlərin ayrılmış kanal vasitəsi ilə və ya telefon xətti ilə şəbəkəyə qoşulması üçün nəzərdə tutulmuş qurğuya modem (modulyator – demodulyator) deyilir. Modem informasiyaları kompyuterin ikilik kodundan telefon siqnallarına və əksinə çevirir. Bununla yanaşı digər funksiyaları da yerinə yetirir.

  Modemlər tipinə görə analoq (telefon xətləri), ISDN (rəqəmli telefon xətləri), ADSL (adi telefon xətlərindən istifadə edərək ayrılmış əlaqə), peyk və s. ola bilər.

  Modemin əsas xarakteristikası onun verilənləri ötürmə sürətidir. İnformasiyanın nəqli zamanı onun sürəti saniyədə meqabitlə (Mbit/san) və ya saniyədə impulsla (bod (boud)) ölçülür. Qeyd edək ki, informasiyanın ötürülmə sürəti modemlə yanaşı telefon xəttinin keyfiyyətindən də asılıdır.

  Hər ay İnternet kanalları ilə orta hesabla 30 Terabitdən artıq informasiya nəql edilir. Bu, hərəsi 700 səhifədən ibarət olan 30 milyon kitaba bərabərdir.

  İnformasiyaları əlaqə kanalı ilə ötürmək üçün onu əlaqə xəttində ötürülən siqnallar formasına çevirmək lazım gəlir. Bunu yerinə yetirmək üçün kompyuterə xüsusi qurğu – şəbəkə adapteri qoşulur. Adapter ana platanın üzərində yerləşdirilir və kabellər vasitəsilə digər kompyuterin adapteri ilə əlaqələndirilir.

  Son illər İnternet şəbəkəsində peyk radioəlaqədən də istifadə olunur.

  İnternet qlobal şəbəkəsi

  İnternet – dünyanın bütün şəbəkələrini birləşdirən qlobal şəbəkədir, şəbəkələr şəbəkəsidir.

  Şəbəkələrdə müxtəlif texniki və informasiya təminatı istifadə edilir və buna görə də şəbəkələrin abonentləri arasında hamı üçün eyni olan ümumi qaydalar qəbul edilməlidir. Bu qaydalar təyin edilmiş standartlarda öz əksini tapır. Belə standartlar şəbəkə protokolları adlanır. Beləliklə, sistemin qovşaqlarının qarşılıqlı əlaqəsi üçün müxtəlif səviyyələrdə protokollar istifadə edilir. Protokol müxtəlif qovşaqlarda eyni səviyyədə şəbəkə komponentləri ilə mübadilə edən xəbərlərin ardıcıllığını və formatını təyin edən qaydalardır. Sadə dildə desək, protokol – şəbəkədə kompyuterlərin bir-biri ilə ünsiyyət dilidir. Şəbəkələrin qovşaqlarınla və bütün səviyyələrində onların qarşılıqlı əlaqəsini iyerarxik təşkil edən protokol yığını protokollar steki adlanır.

  Müxtəlif protokollardan istifadə edən şəbəkələrin (məs., lokal və qlobal) əlaqələndirilməsi üçün şəbəkə şlüzlərindən (ing. Gateway) istifadə edilir.

  Şəbəkə körpüləri (ing. bridge) isə lokal şəbəkələrin seqmentlərini birləşdirir.

  İnternetdə əsas protokol TCP/IP protokoludur. Bu protokol əslində aşağıdakı 2 protokoldan ibarətdir:

  IP (Internet Protokol) – şəbəkə protokolu – informasiyanın İnternet vasitəsilə hərəkət etdirilməsi üçün istifadə olunur. Bu protokol ötürülən informasiyanı ayrı paketlərə bölür, onları nömrələyir. Bu zaman kiçik informasiya panelində həmin panelin ünvanlandığı kompyuterin IP-ünvanları göstərilir ki, bunun köməyi ilə informasiya müəyyən olunmuş ünvana çatdırılır. IP-ünvan bir-birindən nöqtələr ilə ayrılan 4 nömrədən ibarətdir. Məs: 123.75.112.8 . Bu ünvanlarda istifadə edilə biləcək ən kiçik rəqəm 0, ən böyüyü isə 255-dir. IP-ünvanlar üçün yaddaşda 32 bit sahə ayrılır.

  TCP (Transmission Control Protocol) – verilənlərin ötürülmə protokolu isə paketlərin lazımi nöqtəyə düzgün çatdırılmasına xidmət edir. Bu protokollar steki aşağı səviyyədə fiziki və kanal səviyyələrinin, yuxarı səviyyədə isə tətbiqi səviyyənin protokollarını (FTP, Telnet, poçt protokolu SMTP, WWW hipermətn xidməti və s.) təşkil edir.

  Aşağıdakı şəbəkə protokollarından da istifadə edilir:

  ARP (Address Resolution Protocol, ünvanların müəyyən edilməsi protokolu): 32-mərtəbəli IP-ünvanları, loakl şəbəkələrin ünvanlasrına, məsələn, Ethernet ünvanlarına çevirir.

  FTP (File Transfer Protocol, faylların ötürülmə protokolu): faylların bir kompyuterdən digər kompyuterə ötürülməsinə xidmət edir.

  SMTP (Simple Mail Transfer Protocol, elektron poçtla mübadilənin sadə protokolu): Bu protokoldan məktubun istifadəçidən serverlərə göndərilməsi üçün və məktubun bir serverdən digərinə göndərilərək alıcıya çatdırılması üçün istifadə olunur. Məktubların qəbulu üçün isə poçt müştərisi POP3 (Post Office Protocol Version 3) və ya IMAP (Internet Message Access Protocol) protokollarından istifadə etməlidir. Poçt müştərisi (poçt proqramı) – elektron poçtla işləmək üçün istifadəçinin kompyuterində quraşdırılmış proqram təminatıdır. Məsələn, Microsoft Outlook, Outlook Express, Mozilla Thunderbird, The Bat!, Kmail və s.

  ICMP (Internet Control Message Protocol): IP-marşrutizatorlara və şəbəkənin əsas kompyuterlərinə səhvlər haqqında məlumatların, idarəedici informasiyanın göndərilməsinə xidmət edir.

  İnternetin qısa tarixi

  İnternet qlobal şəbəkədə birləşmiş milyonlarla kompyuterləri, proqramları, verilənlər bazalarını, fayl və insanları birləşdirən şəbəkələrdən ibarət şəbəkədir.

  1969-cu il tarixindən etibarən Amerika Birləşmiş Ştatları İnternetin əsasını qoydu. Bu zaman bir qrup alim kompyuterlərin şəbəkələrə birləşdirilməsi üzrə tədqiqatlara başlamışdır. Tədqiqat ABŞ-ın Müdafiə Nazirliyi bölməsi olan Advanced Research Project Agency (ARPA-Elmi Araşdırmalar Agentliyi) tərəfindən maliyyələşdirilmişdir. Şəbəkə bir tərəfdən hərbi-sənaye sahəsində elmi tədqiqatlara təkan verməli, digər tərəfdən, məsələn, aviasiya bombardmanı zamanı zədələnməyə dayanıqlı və bu şəraitdə normal fəaliyyətini davam etdirmək gücünə malik olan şəbəkələrin qurulması idi. Bu layihə ARPANET adlandırıldı.

  ARPANET layihəsi çərçivəsində iş paketlərin kommutasiyası ilə şəbəkələrin yaradılmasına əsaslanır. Bu şəbəkə növündə informasiya (məsələn, xəbər) böyük olmayan paketlərə bölünür, həmin paketlər təyin olunmuş yerə çatana qədər səmərəli marşrut seçərək bir-birindən asılı olmayaraq müxtəlif şəbəkələrdə yerini dəyişir. Sonda bütün paketlər son nöqtəyə çataraq yenidən birləşərək ilkin formanı alır. Bütün kompyuterlərin eyni hüquqlu olması informasiyanın konkret bir kompyuterdən asılılığını aradan qaldırır. Bu texnologiya hətta müharibə vaxtı belə kommunikasiyaların işinin kəsilməməsinə təminat verirdi. Əgər kommunikasiya xəttinin bir hissəsi sıradan çıxarsa, böyük olmayan paketlər digər işləyən xətlərə ötürülə bilər.

  ARPANET sistemi uzaq məsafədə olan kompyuter mərkəzləri ilə əlaqələri yaradırdı. Bu sistem informasiya mübadiləsi üçün istifadə olunurdu. Sistem inkişaf edərək, 1983-cü ildə iki şəbəkəyə – ARPANET və MİLNET şəbəkələrinə bölünür. MILNET səbəkəsi hərbi məqsədlər, ARPANET şəbəkəsi isə elmi tədqiqatlar üçün nəzərdə tutulurdu. İki şəbəkə arasında informasiya mübadiləsi imkanı yaranır və bu birləşmə İnternet adı ilə tanınır. 1980-ci ildə yeni şəbəkələr meydana gəldi. Məsələn, BITNET (Because It’s Time Network), CSNET (Computer Science Network) şəbəkəsi hesablama texnikası və proqramlaşdırma üzrə tədqiqatçıları birləşdirirdi. 1985-ci ildə ABŞ Elmi Fondu (NFS) tərəfindən NFSNet yaradıldı. Bu şəbəkə 5 superkompyuteri əlaqələndirirdi. 1990-cı ildə ARPANET öz fəaliyyətini dayandırdı, onun funksiyalarını NSFNET yerinə yetirirdi. Praktik olaraq NSFNet şəbəkəsi bir çox şəbəkəni birləşdirərək indiki İnterneti yaratmışdır. Bununla əlaqədar olaraq İnternet-provayderlərin (ISP – İnternet Service Provider) sayı getdikcə artmağa başladı. İlk kommersiya məqsədli İnternet-provayder “The World” olmuşdur.

  Sonralar şəbəkəyə Avstriya, Argentina, Belçika, Braziliya, Yunanıstan, İrlandiya, Hindistan, İspaniya, Çili, İsveçrə və Cənubi Koreya və digər ölkələr qoşuldu.

  Qlobal şəbəkələr

  Qlobal şəbəkələr müxtəlif şəhər və ölkələrdə yerləşə bilən, aralarındakı məsafəyə görə səpələnmiş lokal şəbəkələri, o cümlədən serverləri, ayrı-ayrılıqda kompüterləri birləşdirirlər.

  Qlobal şəbəkələr çox saylı son abunəçilərə İnternet xidmətlərini təqdim etmək üçün istifadə olunurlar. Ona görə də buna qlobal İnternet şəbəkəsi də deyilir.

  Qlobal hesablama şəbəkəsi bir biri ilə əlaqədə olan üç alt şəbəkədən ibarətdir:

  1) Verilənləri ötürmə şəbəkəsi – VÖŞ;

  3) Terminal şəbəkəsi .

  VÖŞ əlaqə kanalları və əlaqə qovşaqlarından ibarət olub EHM-lər arasında informasiya mübadiləsini yerinə yetirmək üçün nəzərdə tutulub; EHM və Terminal şəbəkələri VÖŞ-lər vasitəsilə bir-biri ilə birləşdirilmiş əsas EHM (ƏHM) və terminal EHM-lərdən (THM) ibarətdir. Əsas EHM-lər abonent məsələlərinin həlli üçün nəzərdə tutulub. Terminal EHM-lər isə abonent kompüterlərini VÖŞ-lərə birləşdirmək üçündür.

  İnformasiya mübadiləsini həyata keçirmək üçün abonentlər arasında əlaqə 3 üsulla yaradıla bilər:

  1) kanalların kommutasiyası;

  2) məlumatların kommutasiyası;

  3) paketlərin kommutasiyası.

  Kanalların kommutasiyası abonentlər arasında fiziki kanalın ayrı-ayrı hissələrini bir-birinin ardınca qoşaraq verilənlərin birbaşa ötürülməsini təmin edir. Məlumatların kommutasiyası başlıq və verilənlərdən ibarət məlumatların şəbəkə qovşaqları tərəfindən təyin edilən marşrut üzrə ötürülməsi yolu ilə həyata keçirilir. Paketlərin kommutasiyası məlumatları müəyyən uzunluğu olan (adətən 1024 bayt) və başlıqla təmin olunmuş məlumat elementlərinə – paketlərə bölmək və paketləri şəbəkə qovşaqları vasitəsilə təyin edilən marşrut üzrə ötürmək yolu ilə həyata keçirilir.

  Hər hansı bir məlumatın çatdırılma vaxtı paket kommutasiyası üsulunda ən kiçik olur.

  Hesablama şəbəkələrində paket kommutasiyası verilənlərin ötürülməsinin əsas üsuludur. Bu, paket kommutasiyası zamanı verilənlərin VÖŞ vasitəsilə ötürülməsi zamanı gecikmələrin az olmasına və aşağıdakı səbəblərə əsaslanır.

  Birincisi , kanal kommutasiyası üsulu tələb edir ki, kanalı yaradan bütün əlaqə xətləri eyni öturmə qabiliyyətinə malik olsun, bu da VÖŞ-ün strukturuna olan tələbi sərtləşdirir. Məlumatların və paketlərin kommutasiyası isə verilənlərin istənilən ötürmə qabiliyyətli əlaqə xətləri ilə ötürülməsinə imkan verir.

  İkincisi , verilənlərin paket şəklində ötürülməsi verilənlər axınının multipleksləşdirilməsi üçün ən yaxşı şərait yaradır, yəni kanalın iş vaxtının bir neçə verilənlər axınının eyni vaxtda ötürülməsi üçün öz aralarında bölünməsini təşkil edir.

  Üçüncüsü , paketlərin kiçik ölçülü olması verilənlərin aralıq qovşaqlarda yadda saxlanılması üçün kiçik ölçülü yaddaş ayırmağa imkan verir. Bundan əlavə paketlərdən istifadə edilməsi verilənlər axınının idarə edilməsi məsələsini də asanlaşdırır.

  Dördüncüsü , əlaqə xətləri ilə verilənlərin ötürülmə etibarlığı böyük deyil. Tipik əlaqə xətti hər bitə 10 -4 – 10 -6 xəta ehtimalı ilə verilənlərin ötürülməsini təmin edir. Ötürülən məlumatların uzunluğu nə qədər böyük olsa onun əngəllərlə korlanma ehtimalı artır.

  Qlobal şəbəkələr onlardan əvvəl yaradılmış telefon şəbəkələrindən çox şeyi irsən qəbul ediblər. Buna baxmayaraq, uzun müddət telefon şəbəkələrində uğurla istifadə olunan kanalların kommutasiyası prinsipindən imtina edilməsinin əsası elə ilk qlobal kompüter şəbəkələrinin yaradılması zamanı qoyulmuşdur.

  Qlobal kompüter şəbəkələrinin ənənəvi abunəçiləri – müxtəlif şəhər və ölkələrdə yerləşən dövlət və özəl müəssisələrinin birləşmiş və ya ayrı-ayrılıqda mövcud olan lokal şəbəkələridir. Bu baxımdan, qlobal şəbəkələr tərəfindən göstərilən İnternet xidmətlərinin təşkilində ayrı-ayrı kompüterlərdən və onların birgə əmələ gətirdiyi şəbəkələrdən də istifadə edilir. Adətən, qlobal kompüter şəbəkələri və onların alt şəbəkələri iri telekommunikasiya şirkətləri tərəfindən abunəçilərə pullu xidmətlərin göstərilməsi üçün yaradılır. Belə şəbəkələri ictimai şəbəkələr adlandırırlar.

  Şəbəkənin işini dəstəkləyən şirkətlər şəbəkənin operatoru adlanır. İnternet xidməti təklif edən şirkətə isə, adətən, provayder deyilir.

  İxtiyari qlobal şəbəkəyə digər qlobal şəbəkələr, lokal şəbəkələr, həmçinin bilavasitə kompüterlər və ayrıca giriş-çixiş qurğuları qoşula bilər.

  Related posts:

  1. 7-ci sinif azrbaycan dili kiçik summativ qiymtlndirm 3
  2. Azerbaycan tarixi
  3. Azərbaycan ssr-in sənayesi
  4. Iqtisadi tənzimlənmə