Qərib Məmmədov

§99. Qonur meşə torpaqları

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası

1.Relyef plastikası əsasında Azərbaycan Respublikasının torpaq örtüyü öyrənilmiş və xəritələşdirilmişdir.

2. Azərbaycan torpaq təsnifatının WRB sistemi ilə korelyasiyası.

3.Azərbaycan torpaqlarının ekoloji münbitlik modelləri qurulmuşdur.

4. Torpaqların qiymətləndirilməsində bioiqlim potensialından (BİP) meyar kimi istifadə olunmuşdur.

5. Azərbaycan Respublikası üzrə torpaq örtüyü strukturası (TÖS) tədqiq edilmişdir.

6.Azərbaycan torpaq kadastr rayonlarının ekoloji qiymətləndirilməsi aparılmışdır.

7. Azərbaycan Respublikası üzrə torpaqların keyfiyyətcə qiymətləndirilməsi (bonitirovka) aparılmışdır.

8.Azərbaycan Respublikası torpaqlarının ekoloji qiymətləndirilməsi, ekoloji qiymət xəritəsi və atlası hazırlanmışdır.

9. Torpaqların ekoloji konsepsiyaları və onların sistem şəklində öyrənilməsi, problemlər və həlli yollarını vermişdir.

10. Torpaqların ekoetik problemləri və onların həlli yolları verilmişdir.

11. Azərbaycan torpaqlarının ekoloji monitorinqi aparılmışdır.

12. Məkan məlumatlarının idarəolunması və torpaq inzibatçılığı.

13. Məsul katib kimi “Azərbaycan Respublikasının Milli Atlası”nı hazırlamış və nəşr etdirmişdir.

14.”Azərbaycan Respublikasının Ekoloji Atlası”nı hazırlamış və nəşr etdirmişdir.

15. “Azərbaycan Respublikasının Torpaq Atlası”nı hazırlamış və nəşr etdirmişdir.

1. Azərbaycanda Heydər Əliyevin Aqrar Siyasəti. Аграрная политика Гейдара Алиева в Азербайджане. Agrarian policy of Heydar Aliyev in Azerbaijan (üç dildə). – Bakı: Elm, 2013. – 344 s.

2. Azərbaycan – ekoturizm potensialı, I hissə. – Bakı: Şərq-Qərb, 2012. – 359 s. (M.Xəlilov, E.Yusifov, V.Kərimov).

3. Azərbaycan – ekoturizm potensialı, II hissə. – Bakı: Şərq-Qərb, 2012. – 419 s. (M.Xəlilov, E.Yusifov, V.Kərimov).

4. Радиоэкологические аспекты биогеоценозов. Баку: “Элм”, 2016. – 252 с. (Джалал Алиев, Махмуд Абдуллаев)

5. İnsan ekologiyası. Bakı: “Okaofset”, 2015, 736 s. (S.Məmmədova, E.Hüseynov, A.Həşimov).

6. Sosial ekologiya. Bakı: “Radius”, 2015, 672 s. (S.Məmmədova, E.Hüseynov, A.Həşimov).

7.Azərbaycanın torpaq ehtiyatlarından səmərəli istifadənin sosial-iqtisadi və ekoloji əsasları. – Bakı: “Elm”, 2007. – 854 s.

8.Aqroekologiya (I hissə). – Bakı: “Elm”, 2010. – 551 s. – M.Xəlilov, S.Məmmədova ilə birgə.

9. Aqroekologiya (II hissə). – Bakı: “Elm”, 2011. – 447 s.

10. Azərbaycanın ekoetik problemləri: elmi, hüquqi, mənəviaspektlər. – Bakı: “Elm”, 2004. – 380 s.

11. Azərbaycan Respublikasının Dövlət torpaq kadastrı: hüquqi, elmi və praktiki məsələləri. – Bakı: “Elm”, 2003. – 447 s.

12. Torpağın eroziyası və mühafizəsi.–Bakı: “Elm”, 2009. – 343 s. – S.Z.Məmmədova, C.Ə.Şabanovla birgə.

13. Torpaqşünaslıq və torpaq coğrafiyasının əsasları. – Bakı, 2007. – 664 s. [3]

14.Heydər Əliyev torpaq islahatları regionların sosial-iqtisadi inkişafının əsasıdır. – Bakı, 2008. – 232 s.

15. Yer quruluşu və torpaqdan istifadənin əsasları.–Bakı: “Elm”, 2012. – 300 s. (T.Nizamzadə, A.Cəfərov).

16.Torpaqların bonitirovkası. – Bakı: “Elm”, 1997, – 174 s

17. Azərbaycanda torpaq islahatı: hüquqi və elmi-ekoloji məsələlər. –Bakı, Elm, 2002. -412 s.

18. Г.Ш.Мамедов, Л.Р.Керимова. Экологическая оченка почв речных басейнов Азербайджана.- Lambert Academic Publishing, 2016. -182

2. 2011-ci ildə Avroasiya Torpaqşünaslar Cəmiyyət­lərinin Federasiyasının həmsədri təyin edilmişdir.

3. 2012-ci ildə Moldova Torpaqşünaslar Cəmiyyətinin fəxri üzvü seçilmişdir.

4. 2012-ci ildə Asiya və Sakit Okean üçün Geoməkan İnformasiyasının İdarəolun­ması üzrə BMT-nin Regional Komitəsinin İcraçı Şurasının 11 üzvündən biri seçilmişdir.

1. 1996-cı ildə I çağırış Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı seçilmişdir.

2. 1997-ci ilin iyul ayının 25-də Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Ümummilli lider Heydər Əliyevin Sərəncamı (№627) ilə Dövlət Torpaq Komitəsinin sədri təyin olunub.

3. 2001-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Ümummilli lider H.Əliyevin Fərmanı (№461) ilə Azərbaycan Respublikası Dövlət Torpaq və Xəritəçəkmə Komitəsinin sədri təyin olub.

4. 2004-cü ildən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti tərəfindən Milli Ensiklopediya Şurasının üzvü təyin edilmişdir.

5. 2010-cu ildən Respublika Elmi Tədqiqatların Təşkili və Əlaqələndirilməsi Şurasının (RETTƏŞ) üzvü və RETTƏŞ-in Ekologiya elmləri üzrə Problem Şurasının sədri təyin olunmuşdur.

Qərib Məmmədov

Qərib Məmmədov

TORPAQŞÜNASLIQ VƏ
TORPAQ COĞRAFİYASININ
ƏSASLARI

Ali məktəblər üçün dərslik

Azərbaycan Respublikası TəhsilNazirliyi Elmi Metodik Şurası
«Coğrafiya» bölməsinin 26.07.2007-ci il tarixli 13 saylı iclas protokolu
ilə ali məktəb tələbələri üçün dərslik kimi təsdiq edilmişdir.

Bakı – «Elm» – 2007

2
Elmi redaktoru: Coğrafiya elmləri doktoru, professor, əməkdar müəllim Ş.G.Həsənov

Qərib Şamil oğlu Məmmədov. AMEA-nın həqiqi üzvü, biologiya elmləri doktoru, professor.
Torpaqşünaslıq və torpaq coğrafiyasının əsasları. Bakı, “Elm”, 2007. 660 s.

Rəyçilər: AMEA-nın müxbir üzvü, k.t. elmləri doktoru, prof. M.P.Babayev.

AMEA-nın müxbir üzvü, k.t. elmləri doktoru M.A.Abdullayev.
ISBN 5 – 8066 – 1739 – 4
“Torpaqşünaslıq və torpaq coğrafiyasının əsasları” kitabı yeddi hissədən, 43 fəsildən, 120 paraqrafdan
ibarətdir. Kitabın giriş hissəsində torpaqşünaslıq elminin predmeti, elmi-nəzəri əsasları, tədqiqat metodları,
dünyada və həmçinin Azərbaycanda inkişaf tarixi və ayrı-ayrı görkəmli torpaqşünasların müxtəlif dövrlərdə
apardıqları tədqiqatlar haqqında ətraflı məlumat verilir. Kitabın birinci və ikinsi hissələrində torpaq haqqında
təlimin yaranması, torpaqşünaslığın və Azərbaycanda torpaqşünaslıq elminin inkişaf tarixi, torpaqəmələgəlmə
prosesinin mahiyyəti, torpaqəmələgəlmənin ümumi sxemi, torpaqəmələgətirən amillər və digər məsələlər ətraflı
şəkildə oxucuya çatdırılır. Üçüncü hissə torpağin tərkibi, xassə və rejimləri, torpaq və torpaqəmələgətirən
süxurların mineraloji və qranulometrik tərkibi, torpağın üzvi hissəsi, torpaq və torpaqəmələgətirən süxurların
kimyəvi tərkibi, torpaq kolloidləri və torpağın uduculuq qabiliyyəti, strukturu və fiziki xassələri, torpaq suyu,
torpağın su xassələri və su rejimi, torpaq havası və torpağın hava rejimi, torpağın istilik xassələri və istilik
rejimi, torpaq məhlulu və torpaqda oksidləşmə-reduksiya prosesləri, torpağın münbitliyi ilə bağlı məsələlərə
həsr olunmuşdur. Dördüncü hissədə Azərbaycan torpaqlarının genezisi, təsnifatı, coğrafiyası və kənd
təsərrüfatında istifadəsi, torpaqların təsnifatı, torpaqların coğrafi yayılmasının əsas qanunauyğunluqları,
Azərbaycan torpaqlarının diaqnostikası və genetik təsnifatının qısa xülasəsi, alp və subalp çəmənlərinin və
çəmən-bozqırlarının torpaqları, rütubətli və yarımrütubətli subtropiklərin torpaqları, mezofil meşələrin
torpaqları, kserofil meşələrin, quru subtropik bozqırların və yarımsəhraların torpaqları, subasarların (çay
vadilərinin) torpaqları haqda ətraflı məlumat verilir. Beşinci hissədə torpaqların, Azərbaycan torpaqlarının
eroziyası və onunla mübarizə tədbirlərindən bəhs edilir. Altıncı hissədə dövlət torpaq kadastrı, Azərbaycan
Respublikasının dövlət torpaq kadastrının mahiyyəti, respublika ərazisinin təbii-kənd təsərrüfatı və torpaq-
kadastr rayonlaşdırılmasının xüsusiyyətləri göstərilir. Yeddinci hissədə dünya torpaqlarının coğrafiyasi, Rusiya,
Mərkəzi Asiya və Cənubi Qafqaz ərazisinin torpaq-coğrafi və təbii-kənd təsərrüfatı rayonlaşdırılmasına dair
kifayət qədər məlumat verilir.
Kitabın sonunda ölkəmizdə və xaricdə nəşr olunmuş ədəbiyyat siyahısı təqdim edilmişdir.
Dərslik Bakı Dövlət Universitetinin biologiya fakultəsinin “Torpaqşünaslıq”, “Yerquruluşu və torpaq
müfəttişliyi” və “Torpaq kadastrı” ixtisasları üzrə təhsil alan tələbələr (bakalavr və magistrlər), həmçinin
aspirantlar üçün dərslik kimi nəzərdə tutulmuşdur. Kitabın həcmi və orada verilmiş informasiyanın xarakterinə
görə onu BDU və Azərbaycan Pedaqoji Universitetinin Coğrafiya, həmçinin Azərbaycan Kənd Təsərrüfatı
Akademiyasının bir sıra fakultələri üçün də yararlı dərslik hesab etmək olar. Dərslik tərtib edilərkən son 10-15
ildə Azərbaycan, Rusiya, Ukrayna və bir sıra digər ölkələrdə nəşr olunmuş müvafiq dərsliklərin hazırlanması
sahəsində əldə edilmiş təcrübədən istifadə olunmuşdur.

3
Nauçnıy redaktor: Doktor qeoqrafiçeskix nauk, professor, zaslujennıy prepodavatelğ Ş. Q. Qasanov

Qarib Şamilğ oqlı Mamedov. Deystvitelğnıy çlen NANA, doktor bioloqiçeskix nauk, professor. «Osnovı
poçvovedeniə i qeoqrafii poçv». Baku, «Glm», 2007, 660 s.

Reüenzentı: çlen korrespondent NANA, doktor s.x. nauk, prof. M.P.Babaev.
çlen korrespondent NANA, doktor s.x. nauk M.A.Abdullaev.

Kniqa «Osnovı poçvovedeniə i qeoqrafii poçv» sostoit iz semi çastey, 43 razdelov i 120 paraqrafov. V
vstupitelğnoy çasti uçebnika daёtsə obşirnaə informaüiə o nauke poçvovedeniə, o eё predmete, o nauçno – teo-
retiçeskix osnovax, metodax issledovaniə, ob istorii razvitiə poçvovedeniə v mire, a takje v Azerbaydjane, ob
issledovaniəx provodimıx v raznıe periodı otdelğnımi vıdaöhimisə poçvovedami. V pervoy i vtoroy çasti kniqi
çitatelö v obşirnom vide daötsə svedeniə o vozniknovenii nauki o poçvax, ob istorii poçvovedeniə i o razvitii
poçvovedeniə v Azerbaydjane, o suhnosti proüessa poçvoobrazovaniə, a takje druqie voprosı. Tretğə çastğ
posvəhena sostavu, xarakteru i rejimu poçv, mineraloqiçeskomu i qranulometriçeskomu sostavu poçvoobra-
zuöhix porod, orqaniçeskomu, ximiçeskomu sostavu poçv i poçvoobrazuöhix porod, poçvennım kolloidam i
poqlotitelğnım svoystvam poçv, strukture i fiziçeskim xarakteristikam poçv, poçvennoy vode, vodnoy xarakte-
ristike i rejimam poçv, poçvennomu vozduxu i okislitelğno – reduküionnım proüessam, plodorodiə poçv i dru-
qim voprosam. V çetvertoy çasti uçebnika dana informaüiə o qenezise, klassifikaüii, qeoqrafii i ispolğzovaniə
eqo v selğskom xozəystve, osnovnıe zakonomernosti qeoqrafiçeskoqo rasprostraneniə poçv, kratkoy diaqnostike
i qenetiçeskoy klassifikaüii poçv Azerbaydjana, alğpiyskix i subalğpiyskix luqax, luqovıx poçvax, poçvax
vlajnıx i poluvlajnıx subtropikov, poçvax mezofilğnıx i kserofilğnıx lesov, suxix subtropikov, polupustınnıx i
poymennıx (reçnıx dolin) poçvax. Pətaə çastğ kniqi posvəhena razvitiö na territorii Respubliki grozionnıx
proüessov i meropriətiəm napravlennıx protiv dannıx proüessov. V şestoy çasti uçebnika ukazıvaetsə suhnostğ
qosudarstvennoqo zemelğnoqo kadastra Azerbaydjanskoy Respubliki, prirodno-selğskoxozəystvennoqo i
poçvenno-kadastrovoqo rayonirovaniə territorii Respubliki. V sedğmoy çasti kniqi dana qeoqrafiə poçv mira, a
takje svedeniə o poçvenno-qeoqrafiçeskom i prirodno-selğskoxozəystvennom rayonirovanii poçv na territorii
Rossii, Üentralğnoy Azii i Öjnoqo Kavkaza.
V konüe kniqi predstavlen spisok literaturı izdannoy v naşey strane i za rubejom.
Uçebnik «Osnovı poçvovedeniə i qeoqrafii poçv» predusmotren v kaçestve uçebnoqo posobiə dlə studentov
(bakalavrov i maqistrov), v tom çisle aspirantov bioloqiçeskoqo fakulğteta Bakinskoqo Qosudarstvennoqo Un-
iversiteta obuçaöhixsə po speüialğnostəm: «Poçvovedenie», «Zemleustroystvo i zemelğnaə inspeküiə» i
«Zemelğnıy kadastr». No uçitıvaə obcёm uçebnika i xarakter predstavlennoy v nёm informaüii, dannıy uçebnik
mojno ispolğzovatğ v kaçestve uçebnoqo posobiə dlə qeoqrafiçeskix fakulğtetov Bakinskoqo Qosudarstvennoqo
i Azerbaydjanskoqo Pedaqoqiçeskoqo universitetov, a takje dlə nekotorıx fakulğtetov Azerbaydjanskoy
Selğskoxozəystvennoy Akademii. Pri sostavlenii dannoqo uçebnika bıl ispolğzovan opıt podqotovki soot-
vetstvuöhix uçebnikov izdannıx v Azerbaydjane, Rossii, na Ukraine i v druqix stranax za poslednie 10-15 let.

4
Academic editor: doctor of geography sciences, Honored teacher SH.G.Hasanov

Garib Sh. Mammadov. Real member of the NASA, doctor of biology sciences, professor. “Soil science and
the bases of the soil geography”. Baku, “Elm”, 2007. 660 pages.

Reviewers: Associate Member of the NASA, doctor of agriculture sciences, prof. M.P.Babayev.

Associate Member of the NASA, doctor of agriculture sciences, M.A.Abdullayev.

The book of “Soil science and the bases of the soil geography” consists of 7 parts, 43 chapters, and 120
paragraphs. We can get minutely information from the preface part of the book about soil science subjects, its
scientific and theoretical bases, research methods, progress history in the world and also in Azerbaijan, and
about the researches of famous soil scientists in different periods. Forming of the education about the soil,
progress history of soil science in Azerbaijan, the main point of soil formation process, the general scheme of
soil formation, soil forming factors and other aims are supplied in detail to the readers at the first and the second
part of the book. The third part is devoted to the composition of the soil, regimes and properties, mineralogical
and granulometrical structure of the soil and soil-formation rocks, organic part of the soil, chemical composition
of the soil and soil-formation rocks, soil colloids and absorbing power of the soil, structure and physical proper-
ties, soil-water, water properties of the soil and water regime, soil-air and its air regime, heat properties of the
soil, heat regime, soil solution and oxidizing-reduction processes, and fertility of the soil. At the fourth part in-
formation is given about genesis of Azerbaijan soils, classification, geography, utilization at agriculture, classifi-
cation of the soils, the main objective laws of geographic diffusion of the soils, diagnostics, short content of the
genetic classification, the soils of the alpine and sub alpine meadows, humid and semi-humid subtropics and etc.
in detail. The fifth part is devoted to the soil erosion in the world and in Azerbaijan, and their struggle measures.
The state soil cadastre, the main point of the state soil cadastre of Azerbaijan Republic, native agriculture and
soil-cadastre and zoning characteristics are shown at the sixth part of the book. At the next part we can get
enough information about soil geography of the world, soil-geographic and natural agricultural division into
districts of Russia, Central Asia and Southern Caucasus areas.
We present the literature list that published in our and in foreign countries, to the readers at the end of
the book.
This course is intended as an appliance for students of “Soil science”, “Earthstructure and soil control-
ler”, “Soil cadastre” specialty (bachelor, master, also post-graduate students) of biology faculty of Baku State
University. But also we can consider this book usefully for geography faculty of Baku State University and
Azerbaijan Pedagogical University, also some faculties of Azerbaijan Agriculture Academy for size and features
of given information of this book. During the composing of the book we use the experiment of the books which
published in Azerbaijan, Russian and Ukraine last 10-15 years.

5
MÜNDƏRİCAT

Giriş

BİRİNCİ HİSSƏ
TORPAQ HAQQINDA TƏLİMİN YARANMASI

I FƏSİL. TORPAQŞÜNASLIĞIN İNKİŞAF TARİXİ

II FƏSİL. AZƏRBAYCANDA TORPAQŞÜNASLIQ
ELMİNİN İNKİŞAF TARİXİ

İKİNCİ HİSSƏ
TORPAQƏMƏLƏGƏLMƏ PROSESİNİN MAHİYYƏTİ

III FƏSİL.
TORPAQƏMƏLƏGƏLMƏ PROSESİNİN
ÜMUMİ SXEMİ

§1. Təbii törəmə kimi torpağın ümumi xüsusiyyətləri
§2. Torpaqəmələgəlmənin mərhələləri və ümümi sxemi
§3. Torpaqəməlgəlmənin energetikası
§4. Torpağın yaranması və təkamülü
§5. Torpaq profilinin morfoloji əlamətləri

IV FƏSİL.TORPAQƏMƏLƏGƏTİRƏN AMİLLƏR

§6. Torpaqəmələgətirən süxurlar
§7. Aşınma
§8. Əsas torpaqəmələgətirən süxurlar
§9. İqlim torpaqəmələgətirən amil kimi
§10. Orqanizmlər və onların torpaqəmələgəlmədə və torpaq münbitliyinin
formalaşmasında rolu
§11. Torpaqda yaşayan heyvanlar və onların torpaqəmələgəlmə proseslərində
rolu
§12. Relyef torpaqəmələgətirən amil kimi
§13. Torpağın yaşı
§14. İnsanın istehsalat fəaliyyəti
§15. Torpaqəmələgətirən amillərin qarşılıqlı əlaqəsi

ÜÇÜNCÜ HİSSƏ
TORPAĞIN TƏRKİBİ, XASSƏ VƏ REJİMLƏRİ

V FƏSİL. TORPAQ VƏ TORPAQƏMƏLƏGƏTİRƏN SÜXURLARIN
MINERALOJI VƏ QRANULOMETRİK TƏRKİBİ

§16. Torpaqların və torpaqəmələgətirən süxurların qranulometrik tərkibi.
Qranulometrik elementlər, onların təsnifatı və xassələri

6
§17. Torpaq və süxurların qranulometrik tərkibinə görə təsnifatı
§18. Qranulometrik tərkibin əhəmiyyəti

VI FƏSİL. TORPAĞIN ÜZVİ HİSSƏSİ

§19. Torpaqda üzvi maddələrin mənbəyi və onun fraksiya-qrup tərkibi
§20. Humus maddələrinin torpağın mineral komponentlərilə, kənd təsərrüfatı
kimyəvi maddələri və çirkləndiricilərlə qarşılıqlı təsiri
§21. Üzvi qalıqların torpaqda çevrilməsi prosesləri və humus maddələri
sisteminin yaranması və funksional fəaliyyəti haqqında təsəvvürlər
§22. Üzvi maddənin torpaqəmələgəlmədə, münbitlik və bitki qidalanmasında
rolu

VII FƏSİL.TORPAQ VƏ TORPAQƏMƏLƏ- GƏTİRƏN SÜXURLARIN
KİMYƏVİ TƏRKİBİ

§23. Süxur və torpaqlarda kimyəvi elementlərin miqdarı
§24. Torpaqda kimyəvi element birləşmələrinin formaları və onların bitkilər
tərəfindən mənimsənilməsi
§25. Torpaq mikroelementləri
§26. Torpağın radioaktivliyi

VIII FƏSİL.TORPAQ KOLLOİDLƏRİ VƏ TORPAĞIN UDUCULUQ
QABİLİYYƏTİ

§27. Torpaq kolloidləri torpağın sorbsion xassələrinin daşıyıcıları kimi
§28. Torpağın uduculuq qabiliyyətinin növləri
§29. Torpaqlarda sorbsion proseslərin əsas qanunauyğunluqları
§30. Mübadilə olunan kationların miqdarı, torpağın turşuluğu, qələviliyi və
buferliyi
§31. Uduculuq xassəsi və onun torpağın genezisi və münbitliyində rolu

IX FƏSİL. TORPAĞIN STRUKTURU

§32. Torpaq strukturunun aqronomik əhəmiyyəti
§33. Strukturun yaranması
§34. Torpağın strukturunun itirilməsi və bərpası

X FƏSİL. TORPAĞIN FİZİKİ XASSƏLƏRİ

§35. Torpağın ümumi fiziki xassələri
§36. Torpağın fiziki-mexaniki xassələri

XI FƏSİL.TORPAQ SUYU, TORPAĞIN SU XASSƏLƏRİ VƏ SU REJİMİ

§37. Torpaq nəmliyinin kateqoriyaları və onun xassələri
§38. Torpağın su xassələri

7
§39. Bitkilər tərəfindən torpaq nəmliyinin mənimsənilməsi
§40. Torpaqların su rejimi
§41. Su rejiminin tənzimlənməsi

XII FƏSİL.TORPAQ HAVASI VƏ TORPAĞIN HAVA REJİMİ

§42. Sərbəst torpaq havasının tərkibi
§43. Torpaq havasının atmosferlə qaz mübadiləsi. Torpağın hava xassələri
§44. Torpağın hava rejimi və onun tənzimlənməsi

XIII FƏSİL.TORPAĞIN İSTİLİK XASSƏLƏRİ VƏ İSTİLİK REJİMİ

§45. Torpaqda istiliyin mənbəyi
§46. Torpağın istilik xassələri
§47. Torpağın istilik rejimi

XIV FƏSİL.TORPAQ MƏHLULU VƏ TORPAQDA OKSİDLƏŞMƏ-
REDUKSİYA PROSESLƏRİ

§48. Torpaq məhlulunun ayrılması metodları
§49. Torpaq məhlulunun tərkibi və konsentrasiyası
§50. Torpaqda oksidləşmə-reduksiya prosesləri

XV FƏSİL. TORPAĞIN MÜNBİTLİYİ

§51. Münbitliyin növləri
§52. Münbitliyin təkrar istehsalı

DÖRDÜNCÜ HİSSƏ
AZƏRBAYCAN TORPAQLARININ GENEZİSİ, TƏSNİFATI,
COĞRAFİYASI VƏ KƏND TƏSƏRRÜFATINDA İSTİFADƏSİ

XVI FƏSİL.TORPAQLARIN TƏSNİFATI

§53. Qısa tarixi icmal
§54. Torpaqların müasir təsnifatının qurulması prinsipləri
§55. Torpaqların nomenklaturası və diaqnostikası

XVII FƏSİL. TORPAQLARIN COĞRAFİ YAYILMASININ ƏSAS
QANUNAUYĞUNLUQLARI

XVIII FƏSİL. AZƏRBAYCAN TORPAQLARININDİAQNOSTİKASI VƏ
GENETİK TƏSNİFATININ QISA XÜLASƏSİ

XIX FƏSİL. ALP VƏ SUBALP ÇƏMƏNLƏRİNİN VƏ ÇƏMƏN-
BOZQIRLARININ TORPAQLARI

8
§56. Dağ-çəmən torpaqları
§57. Dağ-meşə-çəmən torpaqları
§58. Dağ-çəmən-bozqır torpaqları

XX FƏSİL. RÜTUBƏTLİ VƏ YARIMRÜTUBƏTLİ SUBTROPİKLƏRİN
TORPAQLARI

§59. Sarı dağ-meşə torpaqları
§60. Podzollu sarı torpaqlar
§61. Podzollu-qleyli-sarı torpaqlar

XXI FƏSİL. MEZOFİL MEŞƏLƏRİN TORPAQLARI

§62. Qonur dağ-meşə torpaqları
§63. Çimli-karbonatlı (çürüntülü-karbonatlı) dağ-meşə torpaqları
§64. Dağ qaratorpaqları

XXII FƏSİL.KSEROFİL MEŞƏLƏRİN, QURU SUBTROPİK
BOZQIRLARIN VƏ YARIMSƏHRALARIN TORPAQLARI

§65. Qəhvəyi dağ-meşə torpaqları
§66. Çəmən-qəhvəyi torpaqlar
§67. Boz-qəhvəyi (şabalıdı) torpaqlar
§68. Çəmən boz-qəhvəyi (şabalıdı) torpaqları
§69.Çəmən boz torpaqları
§70. Boz torpaqlar
§71. Bataqlıq torpaqları
§72. Çəmən-bataqlıq torpaqları
§73. Şoran torpaqlar
§74. Qumluqlar

XXIII FƏSİL. SUBASARLARIN (ÇAY VADİLƏRİNİN) TORPAQLARI

§75. Subasar çəmən-meşə torpaqları
§76. Subasar-çəmən torpaqları

BEŞİNCİ HİSSƏ
TORPAQLARIN EROZİYASI

XXIV FƏSİL. AZƏRBAYCAN TORPAQLARININ EROZİYASI VƏ
ONUNLA MÜBARİZƏ

§77. Eroziyanın növləri
§78. Su eroziyasının vurduğu ziyan və onun yayılması
§79. Eroziyanın inkişafını müəyyən edən şərait
§80. Deflyasiya
§81. Eroziyaya qarşı mübarizə tədbirləri

9

ALTINCI HİSSƏ
DÖVLƏT TORPAQ KADASTRI

XXV FƏSİL. AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ DÖVLƏT TORPAQ
KADASTRI

§82. Dövlət torpaq kadastrının mahiyyəti
§83. Torpaq sahələri üzərində hüquqların dövlət qeydiyyatı
§84. Torpaqların kəmiyyət və keyfiyyət uçotu
§85. Torpaqların bonitirovkası
§86. Torpaqların iqtisadi qiymətləndirilməsi
§87. Respublika ərazisinin təbii-kənd təsərrüfatı və torpaq-kadastr
rayonlaşdırılması

YEDDİNCİ HİSSƏ
DÜNYA TORPAQLARININ COĞRAFİYASI

XXVI FƏSİL. RUSİYA, MƏRKƏZİ ASİYA VƏ CƏNUBİ QAFQAZ
ƏRAZİSİNİN TORPAQ-COĞRAFİ VƏ TƏBİİ-KƏND TƏSƏRRÜFATI
RAYONLAŞDIRILMASI

§88. Rusiya, Mərkəzi Asiya və Cənubi Qafqaz ərazilərinin torpaq-coğrafi
rayonlaşdırılmasının qısa xülasəsi

XXVII FƏSİL. ARKTİKA VƏ TUNDRA ZONALARININ TORPAQLARI

§89. Arktika zonasında torpaqəmələgəlmə şəraiti və torpaqlar
§90. Tundra zonasında torpaqəmələgəlmə şəraiti və torpaqlar

XXVIII FƏSİL. TAYQA-MEŞƏ ZONASI TORPAQLARI

§91. Tayqa-meşə zonasında torpaqəmələgəlməşəraiti və torpaqlar
§92. Podzol torpaqlar
§93. Çimli torpaqlar
§94. Çimli-podzol torpaqlar
§95. Bataqlıq-podzol torpaqlar
§96. Donuşlu-tayqa torpaqları
§97. Tayqa-meşə zonasının torpaq örtüyünün strukturu və kənd təsərrüfatında
istifadəsi

XXIX FƏSİL. BATAQLIQ TORPAQLAR
§98. Bataqlıq torpaqlar

XXX FƏSİL. ENLİYARPAQ MEŞƏLƏRİN QONUR MEŞƏ TORPAQLARI

§99. Qonur meşə torpaqları

10

XXXI FƏSİL. MEŞƏ-BOZQIR ZONASININ BOZ MEŞƏ TORPAQLARI

§100. Boz meşə torpaqları

XXXII FƏSİL. MEŞƏ-BOZQIR VƏ BOZQIR ZONASININ QARA
TORPAQLARI

§101. Qara torpaqlar

XXXIII FƏSİL. QURU BOZQIR ZONASININ ŞABALIDI TORPAQLARI

§102. Şabalıdı torpaqlar

XXXIV FƏSİL. ŞORLAŞMIŞ TORPAQLAR VƏ SOLODLAR

§103. Şoranlar
§104. Şorakətlər
§105. Solodlar

XXXV FƏSİL. YARIMSƏHRA ZONASININ TORPAQLARI

§106. Qonur yarımsəhra torpaqları

XXXVI FƏSİL. SƏHRA ZONASININ TORPAQLARI

§107. Boz-qonur torpaqlar
§108. Takırlar və takırabənzər torpaqlar

XXXVII FƏSİL. QURU SUBTROPİKLƏRİN DAĞƏTƏYİ–SƏHRA
BOZQIR TORPAQLARI

§109. Boz torpaqlar

XXXVIII FƏSİL. QURU SUBTROPİK BOZQIRLARIN, KSEROFİT MEŞƏ
VƏ KOLLUQLARIN TORPAQLARI

§110. Boz-qəhvəyi (şabalıdı) torpaqlar
§111. Qəhvəyi torpaqlar

XXXIX FƏSİL. RÜTUBƏTLİ SUBTROPİK MEŞƏLƏRİN TORPAQLARI

§112. Qırmızı torpaqlar
§113. Sarı torpaqlar

XL FƏSİL. DAĞ VİLAYƏTLƏRİNİN TORPAQLARI

11
§114.
Şaquli qurşaqlığın əsas qanunauyğunluqları və ayrı-ayrı dağ
vilayətlərinin torpaqları

XLI FƏSİL. SUBASAR TORPAQLAR

XLII FƏSİL. QUMLAR VƏ QUMLU TORPAQLAR

XLIII FƏSİL. DÜNYANIN TORPAQ ÖRTÜYÜ

§115. Tropik qurşağın torpaq örtüyü
§116. Subtropik qurşağın torpaq örtüyü
§117. Subboreal (mülayim) qurşağın torpaq örtüyü
§118. Boreal (soyuq-mülayim) qurşağın torpaq örtüyü
§119. Qütb (soyuq) qurşağının torpaq örtüyü
§120. Dünyanın torpaq ehtiyatları

ƏDƏBİYYAT SİYAHISI

12
Bu kitabı görkəmli torpaqşünas, ekoloq akademik Həsən Əlirza
oğlu Əliyevin anadan olmasının 100 illik yubileyinə ithaf edirəm.

Qərib məmmədov

(+994 12) 493 30 77

• Fəlsəfə
• Tarix
• Azərbaycan tarixi
• Sosiologiya
• Etnoqrafiya
• İqtisadiyyat
• Dövlət və hüquq
• Siyasət. Siyasi elmlər
• Elm və təhsil

• Mədəniyyət
• Kitabxana işi
• Psixologiya
• Dilçilik
• Ədəbiyyatşünaslıq
• Folklor
• Bədii ədəbiyyat
• İncəsənət
• Kütləvi informasiya vasitələri

Torpaqşünaslıq və torpaq coğrafiyasının əsasları

Abunə

Lokal şəbəkədə oxucuların istifadəsinə “Rusiya Federasiyasının Qanunvericilik Bazası” təqdim olunur.

Lokal şəbəkədə oxucuların istifadəsinə bütün elm sahələri üzrə 5 000 e-kitabdan ibarət elektron kitabxana – Elektron Kitabxana Sistemi İPR Books təqdim olunur.

Polpred.com Medianin İcmalı. Hər gün minlərlə xəbərlər, Rus dilində tam mətn, son 15 ilin informasiya agentliklərinin və işgüzar nəşrlərin ən yaxşı milyon mövzusu.

Bannerlər

Əlaqə

Ünvan: AZ1005, Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri,
Nizami küçəsi 58

Tel.: (+99412) 596-26-13

İş vaxtı:
Bazar ertəsi – Cumə: 9:00-18:00
Fasilə: 13:00-14:00
İstirahət günləri: Şənbə, Bazar

Copyright © 2013 Prezident Kitabxanası. Bütün hüquqlar qorunur.
Məlumatlardan istifadə zamanı istinad vacibdir.