Sahə müəssisilərinin avadanlıqları qida mehsullari muessiseleri

axıb getmək üçün döşəmədə xüsusi dəlik (trap) və

Yeni qida sənayesi müəssisələri və iaşə müəssisələrinin layihələndirilməsi və fəaliyyətdə olan müəssisələrin yenidən

texniki təchizat səviyyəsindən (lüks, əla, I, II, III kateqoriyalı).

Layihələndirmə üçün əsas normativ sənədlər kimi Dövlət tikintisi

təşkilatları tərəfindən təsdiq edilmiş «Tikinti norma və qaydaları» (SNİP-

lər) hesab olunur. İdarələrdə ticarət və iaşə müəssisələrinin

layihələndirilməsi isə idarə tikinti normaları (İTN) ilə müəyyən olunur.

Ayrı-ayrı qida sənayesi və iaşə müəssisələrinin tipli layihələri dövlət

sanitar nəzarəti orqanı ilə razılaşdırılır. Layihələndirilən kompleksin

sxem miqyasına daxil edilən baş plana (binanın yerləşməsi və qurğuları,

əsas giriş, ərazinin yaşıllaşması və abadlığı, su kəmərinin,

kanalizasiyanın, elektrik şəbəkəsinin keçdiyi yer) uyğun olaraq

aşağıdakılar təmin edilməlidir:

-müəssisənin zərərli istehsalından ətraf mühiti qorumaq, işçilərin əmək

şəraitinin lazımi sanitar-gigiyenasının təminatı, müəssisədə əlverişli

makroiqlim, tikintinin sıxlıq və yaşıllaşma göstəricilərinə riayət etmək.

Torpaq yeri gigiyenik normalara uyğun seçilməli, yəni müəssisənin

atmosfer şəraiti və torpağının çirklənməsi minimum həddə olmalıdır.

Tikinti sahələri zibillikdən – 1 km az olmayaraq, üzvi tozlar ayıran

müəssisələrdən (yun,dəri emal edən və s.) – 100m; yaşayış

məhəllələrindən – 50-500m aralı olmalıdır.

Ərazini seçərkən yerin relyefi, süxur sularının yerinin hündürlüyü,

sənaye və kommunal obyektlərin yaxınlığı nəzərə alınmalıdır. İri

sənaye və iaşə müəssisələri üçün (kulinar yaxud tədarük fabriki) 50

m radiusa qədər sanitar-müdafiə zonası nəzərdə tutulur. Müəssisəni

yerləşdirərkən küləyin istiqaməti nəzərə alınmalıdır. Sahə sənaye

obyektinə doğru küləklənən istiqamətdə, santexnika və kommunal

təyinatlı qurğular olan yerlərdə yerləşməlidir.

Gigiyenik nöqteyi-nəzərincə binalararası sanitar əlaqənin kəsilməsinə

riayət etmək vacibdir. Müəssisənin binası qarşıdakı binanın

hündürlüyündən aşağı olmamalıdır.

Sahənin epidemioloji cəhətdən uyğunluğu (rahatlığı, əlverişliliyi,

müvəffəqiyyəti) torpağın mexaniki xassəsi ilə – məsaməliyi, onun

qurumasının intensivliyi, havanın dərinliyə daxil olma səviyyəsi və s.

müəyyən edilir. Sahə üçün ən əlverişlisi aerob öz-özünə təmizləmə

prosesidir. Ərazinin sahəsi müəssisələrin gücü ilə müəyyən edilir.

Onun gigiyenik cəhətdən rahatlığında binanın yerləşməsi, yaşıllığı,

dəmir yolunun, piyadalar üçün yolun, həmçinin təsərrüfat zonasının

təcridliyi və təchiz olunmasının da əhəmiyyəti vardır. Binanın kifayət

qədər aerasiyası və insolyasiyası üçün torpaq sahəsinin 300-400%-

dən artıq olmayaraq tikinti altına verilməsi məsləhət görülür.

Ərazinin yaşıllıqla təmin olunması mühüm gigiyenik tələb hesab

edilir. Çıxış və piyada yolu asfaltlanmalıdır.

Daş tullantılarından istifadə etməklə gediş yollarının və keçidlərin örtülməsinə,

xüsusən kapilyar süxurların varlığına yol vermək olmaz.

Təsərrüfat zonasının düzgün yerləşdirilməsi, abadlığı və təcrid olunmasının

(izolyasiya olunmasının) da xüsusi sanitar-gigiyenik əhəmiyyəti vardır. Təsərrüfat

zonasının tərkibinə bütün köməkçi binalar və qurğular daxil edilir. Onlar istehsal

binasından, qida xammalının və hazır məhsulların saxlandığı yerdən 50 m məsafədən

az olmayaraq, istehsal binasına görə külək əsən tərəfdə yerləşdirilir.

Həyətdəki ayaqyolu və zibil yığılan yerlər su kəmərinin yerləşməsini nəzərə almaqla,

istehsal binasının qapı və pəncərəsindən 25-30 m məsafədə yerləşdirilir. Bu zonanın

istifadəsində sanitar qaydalarının pozulması, müəssisənin çirklənmə mənbəyi ola

bilər. Təsərrüfat zonası elə layihələndirilməlidir ki, inzibati-istehsal zonasının

yaşıllıq sahələrindən təcrid olunsun, qida məhsulları olan və qida olmayan yüklərin

daşınması üçün isə ayrı yol olsun. Əgər ərazidə bir yol olarsa, diametri 20m-ə qədər

olan xüsusi yük boşaltma məntəqəsi nəzərdə tutulmalıdır.

Qazanxana inzibati-istehsal binasına görə külək əsən istiqamətdə yerləşdirilir.

Yaşayış binalarında müəssisənin yerləşdirilməsi zamanı sakinlər istehsaldakı zərərli

maddələrdən qorunmalıdır. Bu məqsədlə yaşayış evləri binalarında yalnız böyük

olmayan kafe və 50 yerdən artıq olmayan yeməkxana və ticarət müəssisələri

layihələndirilir. Bu zaman yaşayış evlərinə istinin, səs-küyün, istehsaldakı iyin daxil

olması qarşısını alan izolyasiya qurğularının qurulması nəzərdə tutulur. Yaşayış

binalarında müəssisə layihələndirərkən, həmçinin onu maksimum dərəcədə binanın

sanitar-texniki xidmətindən izolyasiya (təcrid etmək) etmək lazımdır.

Qida məhsullarında istehsalı və emalı ilə əlaqədar

müəssisələrin istehsal binasında emal ilə əlaqədar

zəhərli maddələrin tətbiqinə və epidemioloji cəhətdən

təhlükəli materialların (dəri, ipək, tullantı) olmasına icazə

Anbar binaları üçün tələblərə xüsusi fikir verilməlidir.

Cünki, anbar binasının əsas vəzifəsi saxlanma prosesi

zamanı məhsulun bioloji və qidalıq dəyərini saxlamaqdır.

Bu qrup binaların gigiyenik cəhətdən təhlükəli olması,

xammalda mikroorqanizmlərin olması ilə əlaqədardır.

Belə ki, onlar hazır məhsulların çirklənmə mənbəyi ola

bilər. Hazır məhsulların təmizliyi pozulduqda bu

məhsulun keyfiyyətinin aşağı düşməsinə səbəb olur. Ona

görə də anbar binasını layihələndirərkən aşağıdakı

gigiyenik qaydalar əsas götürülr:

-məhsulun saxlanması növlər üzrə bölünməlidir;

-məhsulun növünə uyğun olaraq anbarda nəmlik və

temperatura rejiminə riayət olunmalıdır.

Anbar binasının düzgün layihələndirilməməsi məhsulun

bu və ya digər orqanoleptik xassəsinin pozulmasına,

qidanın potensial bakterial zəhərlənməsinə və infeksiya

təhlükəsinə, onun saxlanma davamlılığının azalmasına

Anbar binası bir qayda olaraq, zirzəmidə və yaxud əsas

binanın birinci mərtəbəsində yerləşdirilir. İkimərtəbəli

bina üçün anbar binasının bilavasitə istehsalat sexinin

altında yerləşdirilməsi daha optimal variant hesab

Çoxmərtəbəli binalarda anbarı zirzəmidə və onun

yanında yüksək temperatura və nəmlik olduqda

yerləşdirmək məsləhət görülmür.

Anbar binasının sahəsi və otaqların sayı müəssisənin

gücü ilə müəyyən edilir.

Soyuducu kameraları layihələndirərkən, onların aşağıdakı

məhsullar üçün ayrıca saxlınması və müxtəlif temperatur

rejimi təmin olunmalıdır. Mikroorqanizmlər inkişaf edən

və onların çoxalması üçün yaxşı qida mühiti olan

mənbələrə ət, balıq, süd xammalı;

qastronomiya məhsulları və hazır kulinariya məmulatları,

əlavə istilik emalı tələb etməyən birbaşa istifadə oluna

bilən qidalar; torpaq çirklənməsi labüdlüyü olan tərəvəz

və meyvə xammalı aiddir.

Soyuducu kameraların daxili qurğularına əsas gigiyenik

tələblər aşağıdakılar hesab edilir: giriş astanası tamamilə

olmayan və xüsusi təchiz olunmuş qapılara (izolyasiya

ilə), panelə üz çəkilməlidir, kamera su keçirməyən

döşəməyə malik olmalıdır. İstilik kəməri, su kəməri və

kanalizasiya borusunda, hava keçirən boruların

yanından, ümumi ventilyasiya olan yerlərdən

Müəssisənin soyuducusuz anbarında isə quru

məhsulların və tərəvəzin ayrıca saxlanması nəzərdə

tutulur. İaşə müəssisələri üçün tərəvəz anbarını tərəvəz

sexinin yanında yerləşdirmək məsləhət görülür. Anbar

otaqları süni işıqlandırılmalıdır. Çünki günəş işığı

tərəvəzin keyfiyyətli saxlanma qabiliyyətini azaldır və

vitaminləri isə parçalayır. Quru məhsulların saxlanması

anbarı birinci mərtəbədə, istehsalat binasına yaxın

zonada layihələndirilir. Ora divardan 25 sm aralı və

döşəmədən 15 sm məsafədə yerləşən rəflər ilə təchiz

Gigiyenik cəhətdən nəqliyyat yükboşaltma yerinin

layihələndirilməsinə olan müəyyən tələbə riayət olunması da

əhəmiyyətlidir. Yemək zalı 500 nəfərlik yer tutan iaşə

müəssisələrində hündürlüyü 1,1m, eni 3,5m və uzunluğu

4,5m-dən az olmayan yükboşaltma platforması

layihələndirilir. Az yerlik müəssisələr üçün isə qaldırıcı-

endirici mexanizmlərlə təchiz olunmuş yükboşaltma

meydançası nəzərdə tutulur. Tərəvəzi ayrıca yerə və yaxud

birbaşa anbara boşaltmaq məsləhət görülür. Boşaltma

meydançası təsərrüfat həyəti tərəfdə layihələndirilir və o

örtüklə (talvarla) təchiz edilir.

Böyük güclü iaşə müəssisələrində (100 sayda yerdən çox)

tara və inventarı saxlamaq üçün də anbar layihələndirilir.

Gigiyenik tələblərə görə onu parça materiallar alt paltarlar

saxlanan otaqla (ağ tuman-köynək, xalat, süfrələr, alt

paltarı saxlanılan) birləşdirmək qadağandır və burada

inzibati-məişət binası olan qrup da olmalıdır. Böyük

olmayan (100 yerdən çox olmayan) iaşə müəssisələrində

inventar və dəyişəkli alt paltarın və s. bir anbarda

saxlanması sanitar qaydalarına görə qadağan edilmir, lakin

tövsiyyə də edilmir.

™İstehsal binaları. Qida sənayesi və iaşə müəssisələrində

istehsal binalarına olan əsas gigiyenik prinsiplər

aşağıdakıların cəmindən ibarətdir:

istehsalın arasıkəsilməz texnoloji proseslərinə

(fasiləsizliyinə) riayət etmək;

məhsulların mexaniki və istilik emalı bölgüsünə;

müxtəlif dərəcədə çirklənmiş xammalın emal və

saxlanma yerlərinin bir-birindən ayrı olmasına;

qısa texnologiyanı və nəqliyyat yükaxınını maksimum

qida məhsullarının təhlükəsizliyini və qidalılıq dəyərini

saxlamaq üçün sanitar rejiminə ciddi riayət etmək;

əmək mühafizəsini, texniki təhlükəsizliyi və istehsalın

sanitar mədəniyyətini təmin etmək.

İstehsal müəssisənin tərkibi və yerləşməsi müəssisənin

texnoloji prosesinə və tipinə uyğun gəlməlidir.

Tərəvəz sexi. (tərəvəz emalı olan bölmələr) xammalın torpaqla

çirklənmə mənbəyi olduğuna görə, gigiyenik nöqteyi-nəzərincə

təhlükəlidir. Pis yuyulmuş tərəvəz bağırsaq infeksiyasının

törədicisi kimi bağırsaq qurdu xəstəliklərinin yayılmasına səbəb

ola bilər. Bundan başqa, yuyulmuş tərəvəzlə qum və daşlar

kanalizasiya sisteminin tutulmasına səbəb olur. Bununla əlaqədar

olaraq, istehsal sexləri layihələndirilərkən onların istehsalat

sahəsindən maksimum təcridliyi nəzərdə tutulur. Müəssisələr iki

mərtəbəli planlaşdırıldıqda, tərəvəz sexi birinci mərtəbədə

lahiyələndirilir və yarımfabrikatlar üçün xüsusi qaldırıcı

qurğularla təchiz edilir. Tam texnoloji dövrlü müəssisələrdə onu

bir qayda olaraq anbar qrupu binalarının birbaşa yaxınlığında

yerləşdirirlər.Tərəvəzin emalının mexanikləşdirilmiş xətti

lahiyələndirilərkən xammalın və yarımfabrikatın axın hərəkətinin

istiqamətində qarşıdan gələn və qabağını kəsən maneələr kənar

̕Bu zaman torpaq qalıqları çətin təmizlənən kartof və

kökümeyvəlilərin emalı üçün ayrıca mexanikləşdirilmiş axın

xətti, kələm və göyərti üçün müstəqil axın xətti nəzərdə tutulur.

Soğan emal edilən iş stolunun üstündə yerli sorucu qurğu nəzərdə

tutulur. Sexin gücü kartof üzrə gündə 18 ton olan tədarük

müəssisəsində nişasta şöbəsinin təşkil olunması məsləhət görülür.

Tərəvəz sexində, çirkli axan suyun kanalizasiya şəbəkəsinə daxil

olmazdan əvvəl təmizlənməsi üçün təmizləyici qurğuların

lahiyələndirilməsi də gigiyenik cəhətdən əhəmiyyətlidir.

Ət sexi. Ət yarımfabrikatı istehsalı üzrə olan sexlər, adətən

xammalın saxlanması üçün lazım olan kameranın yanında

planlaşdırılır. Onların təşkilində böyük gigiyenik əhəmiyyəti ətin

emalı zamanı texnoloji proseslərin (buzun əridilməsi, yuyulması,

doğranması, ətin sümükdən ayrılması, paylıq yarımfabrikatların

hazırlanması) ardıcıllığına riayət olunması daşıyır. İri tədarük

müəssisələrində bu proseslər xüsusi yerdə (binada), orta və xırda

müəssisələrdə isə müstəqil (ayrıca) xətdə (cərgədə) həyata

Ət yarımfabrikatlarının tədarük sexlərində ətin emalı və

yarımfabrikatın hazırlanmasına ayrıca cərgə (xətt) ayrılmalıdır.

Xüsusi gigiyenik şəraiti kotletin hazırlanması texnologiyası və

doğranmış yarımfabrikatlarda tələb edir. Belə ki, onlar

mikroorqanizmlərin çoxalması üçün əlverişli mühit hesab

Toyuğun emalı və subməhsulları üçün istehsal yerlərinin

layihələndirilməsi zamanı bu məhsulların adətən çox çirkli

olduğunu, pis qansızlaşdırıldığını və onların sanitar cəhətdən

təhlükəli olduğunu nəzərə almaq lazımdır. İri tədarük

müəssisələrində və tam texnoloji dövrə malik güclü

yeməkxanalarda xüsusi toyuq təmizləmə sexləri də nəzərdə

tutulur. İri və orta güclü müəssisələrdə toyuğun və

subməhsulların emalı üçün ayrı cərgədə iş stolu, stellajlar,

vannalar təşkil edilir.

Balıq sexləri. Balığın emalı və ondan yarımfabrikatların

hazırlanması ciddi sanitar tələblərini yerinə yetirməyi

nəzərdə tutur. Balığın qəlsəmələri, pulcuğu, səth

örtüyü mikroorqanizmlərlə zəngindir. Ətinin birləşdirici

toxumalarının zəifliyi və suyun çoxluğu da güclü

mikrobioloji proseslərin getməsinə imkan verir.

Sexlərdə bir qayda olaraq iki texnoloji xətt nəzərdə

tutulur: balığın emalı və yarımfabrikatların hazırlanması

xətləri. Gündə 1 tondan çox balıq emal edən iri

sexlərdə sıx torla tutulan balıqların və nərə balığın

emalı da ayrı xəttə nəzərdə tutulur. Belə ki, onlardan

yarımfabrikatların hazırlanması müxtəlif donma

şəraitini və saxlanmanı tələb edir.

Böyük gücü olmayan (400 yerə qədər) müəssisələrdə

gigiyenik normalara görə ətin və balığın bir ət-balıq

sexində emalına icazə verilir, lakin bu zaman onların

xətdəki emalı ayrı olmalıdır.

Soyuq və isti sexlər. Kütləvi qidalanma

müəssisələrində bu sexlərin lahiyələndirilməsinə

ciddi sanitar tələbi göstərilir, çünki burada yeməyin

hazırlanmasının əsas texnoloji prosesləri başa çatır

rvə sexlərdən xörəklər birbaşa istifadəçiyə daxil

olur. Sexlərin yerləşməsi bunlar arasında həmçinin

tədarük sexi, yuma şöbəsi və paylama şöbəsi ilə

əlverişli əlaqəni təmin etməlidir. İsti sexin yerləşməsi

qonşu otaqların temperatur-nəmlik rejimini

İsti və soyuq sexlər ticarət (yemək) zalları ilə birlikdə

eyni səviyyədə lahiyələndirilməlidir. Əgər zallar bir

neçə mərtəbədə yerləşdirilərsə, onda sex hər bir

mərtəbədə, yaxud az yeri olan zaldakı mərtəbədə

layihələndirilir. İsti sexin mətbəx qabları yuyulan

şöbə ilə birbaşa əlaqəsi olmalıdır. İsti sexdən

xammalın, yarımfabrikatların və istifadə olunan

qabların axını kəsilməməlidir.

Soyuq sex isti sexlə və xörək paylama xətti ilə yanaşı

yerləşməlidir. Bununla məmulatların sex və zal

arasında qısa daşınma yoluna nail olmaq mümkün

olur. Sexdə lazım olan temperatur – nəmlik rejiminə

riayət etmək mühüm gigiyenik prinsip hesab edilir

(havanın temperaturu 16°C-ə, nisbi rütubəti 40-

60%-ə). Bu məqsədlə soyuq sex digər istehsal

yerlərindən arakəsmələrlə təcrid olunmalıdır.

Yarımfabrikatlarla işləyən iaşə müəssisələrində isti

və soyuq sexlərin bir binada olmasına icazə verilir.

Bu zaman iş yerində lazımi temperaturu yarada bilən

müasir seksiyalı texnoloji avadanlıqların olması

vacibdir. Belə avadanlıqlara yerli soyuducular,

soyuma səthinə malik stollar, infraqırmızı şüalar və

Qənnadı sexləri. Qənnadı sexlərinin yerləşməsində əsas

gigiyenik tələb, onların digər istehsal sexləri

binasından tamamilə təcrid olunmasıdır. Belə ki, kremli

məmulatlar çoxlu bağırsaq infeksiyası və qida

zəhərlənmələri törədicilərinin çoxalması üçün əlverişli

mühit hesab edilirlər. Sexlər adətən anbar binası

otaqları və tədarük sexi tərəfdə lahiyələndirilir, lakin

onların quru məhsullar olan anbarın yanında

yerləşməsinə də icazə verilir. Qənnadı məmulatlarına

bakteriyaların düşməsi profilaktikasında əsas vəzifə

texnoloji əməliyyatların dəqiq ayrılması və ardıcıllıqla

həyata keçirilməsinə riayət olunmasıdır. Bu zaman

xammalın gündəlik saxlanması üçün yer, xammalı

hazırlamaq üçün hissə, xəmir hazırlamaq üçün yer,

məmulatların bişirilməsi və düzülməsi üçün yer,

qabların yuyulması, tara, inventara və s. yer ayrılır. Bir

qayda olaraq yumurtanın hazırlanması üçün xüsusi yer

Binanın planı çəkilən zaman məmulatın

hazırlanması üçün yerə xüsusi diqqət yetirilir.

Burada kremin hazırlanmasına xüsusi yer ayrılır.

Yuma yeri kremli məmulatların hazırlanmasında

işlənən inventarın sterilizasiyası üçün su hamamı

ilə təchiz olunmalıdır. Tez xarab olan məhsulların

saxlanması üçün soyuducu şkaf da qoyulur.

Gündə 5.000-ə qədər qənnadı məmulatıları

istehsal edən, çox da böyük olmayan

müəssisələrdə məhsulun gündəlik ehtiyat anbarı

çörək bişirilən yer ilə birləşdirilir. Hazır qənnadı

məmulatları isə məmulatların hazırlanan yerində

saxlanıla bilər. Daha böyük müəssisələrdə (gündə

8.000 və daha çox məmulat istehsal edən) xammal

və hazır məhsullar xüsusi anbarda ayrı saxlanılır.

Yeməkxana və mətbəx qablarının yuyulması şöbələrinə

göstərilən tələblər. Çirkli yeməkxana qabları və mətbəx qabları

epidemioloji təhlükəsinə görə bərabər deyildir. Daha çox təhlükəli

yeməkxana qablarıdır, çünki ondan istifadə edən müştərilər arasında

vərəm, zöhrəvi və digər infeksion xəstəliklərə tutulanlar ola bilər.

Mətbəx qablarında yalnız hazır məhsulların qalıqları olduğu üçün,

insanlar tərəfindən olan infeksiya mənbəyinə görə onlara az

təhlükəlidir. Ona görə də yeməkxana və mətbəx qablarının

yuyulması şöbələri ayrıca layihələndirilir. Yuyucu şöbələrdə

temperatur-nəmlik rejimi eyni olduğu üçün, yeməkxana və mətbəx

qablarının böyük olmayan müəssisələrdə (100 yerlik), onlar arasında

kafel örtüklü, hündürlüyü 1,6 m arakəsmə ilə təcrid olunan bir

binada yuyulmasına icazə verilir. Şüşə arakəsməyə icazə verilmir.

Yuyucu şöbələr layihələndirilərkən onların istehsal binası və yemək

zalı ilə səmərəli qarşılıqlı əlaqəsini nəzərə almaq lazımdır. Bu isə

istifadə olunmuş və təmiz qabların arasıkəsilməz axının, həmçinin

qida tullantılarının tullantı kamerasına maksimum qısa və təcrid

olunmuş yolla getməsinə imkan verir.

İstifadə olunmuş və təmiz qabların hərəkət yolu kəsilməməlidir.

Bu gigiyenik tələbləri yerinə yetirmək üçün yeməkxana

qablarının yuma şöbələri elə yerləşdirilməlidir ki, onların zal və

paylama xətti ilə birbaşa əlaqəsi olmaqla, binanın istehsal qrupu

yeri ilə təcrid olunması təmin edilsin. Yuma şöbələrində da

yuyucu maşınlar olmaqla yanaşı, maşın xarab olan halda yuma

xətti vannası da (5 vanna) layihələndirilir.

Mətbəx qablarının yuma şöbələri adətən qarışıq halda və yaxud

ayrılıqda isti sexin yaxınlığında olur. Yarımfabrikat taraları

üçün (qaşıq, termos, bidon) yuyucu bölmə böyük müəssisələrdə

(100 yerdən artıq) planlaşdırılır. Kiçik müəssisələrdə onlar

mətbəx qablarının yuma şöbəsi ilə bir yerdə ola bilər, lakin bu

zaman onlar üçün ayrı yuma vannası qurulmalıdır. İki və daha

yuxarı mərtəbələrdə yeməkxana qablarının yuma şöbələri

yerləşdirilərkən yeyinti qalıqlarının aparılması üçün lift

Tullantı kamerası. Yeyinti qalıqlarının yığılması üçün nəzərdə

tutulmuş zibil qabları (tullantı kamerası) saxlandığı yerdə təcrid

olunmuş şəkildə yerləşməli, maksimum qısa yolla vaxtında

Tullantı kamerası birinci mərtəbədə, həyətə doğru isidilmiş

dəhlizdən yolu olan soyuducu blokda yerləşdirilir. Əgər

soyuducu blok zirzəmi yerində olarsa, onda kamera birinci

mərtəbədə ayrıca yerləşdirilir. Bir mərtəbəli binada

layihələndirilən müəssisələrdə tullantı kamerası yuma şöbəsi ilə

bir yerdə, çox mərtəbəlidə isə o xüsusi qaldırıcı-liftlə yuma

şöbələri ilə birləşdirilir. Tullantıların yuyucu şöbələrdən tullantı

kamerasına araba ilə aparılması nöqsan hesab edilir, çünki bu

halda müəssisələrdə daşınmanın sanitar rejimi pozula bilər.

Yuma şöbələrindən yeyinti tullantılarının paylama və istehsal

yerlərindən keçməklə aparılması qadağandır.

Tullantı kamerası çənlərinin yuyulması üçün isti və soyuq

suyun çəkilməsi də layihələndirilməlidir.

Müştərilər üçün yer. Müştərilər üçün yer qruplarına xörək

paylama xətti ilə birlikdə zallar, bufet, paltar saxlanılan yerlə

birlikdə vestibül və ayaqyolu otağı, xörəyin evə buraxılması

üçün yer, kulinariya maqazası daxildir. Binanın yerləşməsi,

daxili planlaşdırılması və təchizatı müştərilərə xidmət etmək

üçün əlverişli olmalı, istifadə olunmuş və təmiz qablar, hazır

məhsullar və s. maksimum dərəcədə əlaqəsiz olmalıdır.

Yemək zalı bilavasitə binanın girişinin yaxınlığında və

vestibüldən təcrid olunmuş halda layihələndirilməlidir. Onun,

paylama xətti vasitəsilə isti və soyuq sexlərlə (öz-özünə

xidmətdə), servis otağı və bufetlə bilavasitə əlaqəsi olmalıdır.

Zalın yeməkxana qabları yuma şöbəsinə yaxın olması sanitar

Ticarət zalı ilə istehsal bölmələri arasında

əlaqələndirici hissə paylama xəttidir. Özü-özünə

xidmətdə, o xüsusi gigiyenik əhəmiyyət kəsb edir.

Belə ki, bu xəttin necə yerləşməsi müştərilərin

hərəkətini müəyyən edir. Onun düzgün qurulması,

tipinin seçilməsi və piştaxta toplusunun sayı xörəyin

qidalıq dəyərinin saxlanmasını təmin edir.

Özü-özünə xidmət zamanı, paylama xətti mətbəx

olan sahədə də yerləşə bilər və ondan arakəsmə ilə

ayrılır. Paylama xətti ilə mətbəx arasında tavandan

döşəməyə qədər ekran (sipər) buraxılmalıdır. Sipər

mətbəxdən iyin, buxarın zala daxil olmasının

qarşısını alır və hava axınının konvensiyası hesabına

onları otağın yuxarısına yayır.

Müxtəlif mərtəbələrdə layihələndirilən zallar

müstəqil paylama şöbəsi (xətti) və yuma şöbəsi ilə

Müxtəlif mərtəbələrdə layihələndirilən zallar

müstəqil paylama şöbəsi (xətti) və yuma şöbəsi ilə

təmin edilməlidir. Qoşa paylama xəttinin istifadəsi

zamanı, onun soyuq və şirin xörəklər üçün soyuducu

piştaxta-vitrinlə təchiz olunmasının nəzərdə

tutulması da çox vacibdir.

Müştərilərə ofisiantla xidmət etdikdə isə paylama

xətti müstəqil, ayrıca yerdə layihələndirilir və zaldan

əsas divarla, dekorativ ekranla (sipərlə) yaxud

hərəkətli arakəsmə ilə ayrılır.

Özü-özünə xidmət müəssisələrində mühüm

gigiyenik şərt yeməkxana qablarının yuma şöbəsi ilə

zal arasında əlaqə formasının yaradılmasıdır. Belə ki,

istifadə olunan qabların yığılıb toplanması

müəssisənin sanitar vəziyyətini poza bilər. İri

müəssisələrdə qabların yuyulmaq üçün pəncərədən

verilməsi gigiyenik tələblərə cavab vermir.

Zaldan çirkli qabların vaxtında aparılmasını təmin

edən lentşəkilli nəqliyyat bölməsinin

layihələndirilməsi daha münasib hesab edilir.

Müəssisələrin sanitar qovşağında ayaqyolu otağı

yerinin düzgün təşkil olunmasının da böyük

əhəmiyyəti vardır. 60 yerlik zal üçün bir unitaz

olmaqla, azı iki ayaqyolunun olması layihələndirilir.

Əlüzyuyan ayaqyolunun girəcəyində və əlavə olaraq

vestibüldə (50 yerə bir əlüzyuyan hesabı ilə) qoyulur.

Qəlyanaltı müəssisələrdə əlüzyuyan birbaşa zalda

Kulinariya maqazaları bir qayda olaraq birinci

Evə xörək buraxılma üçün yer, isti və soyuq sexlə sıx

əlaqədə olmaqla ayrıca (təcrid edilmiş)

İnzibati-məişət binaları . İnzibati binalar, digər

binalar ilə əlverişli əlaqəsi olan yerdə yerləşdirilir.

Belə ki, mühasiblik, direktorun kabineti, iri

müəssisələrdə isə sanitar həkimin kabineti birinci

mərtəbədə nəzərdə tutulur. Bu zaman direktorun

kabineti və mühasibat şöbəsi yaxşı olardı ki, xidmət

girişinə yaxın yerdə planlaşdırılsın, müştərilər

istehsal yoluna yox, istehsal binasına yaxın – həkim

kabinetinə düşə bilsinlər.

Məişət otaqları (yeri) hər bir müəssisədə

planlaşdırılır və vahid blok şəklində birinci

mərhələdə, yaxud zirzəmi mərtəbəsində

yerləşdirilir. Bu yerin layihələndirilməsi zamanı

gigiyenik normanın həyata keçirilməsi, heyətin şəxsi

gigiyena qaydalarını yerinə yetirməyə riayət

etməsinə imkan verilməsidir.

Heyətin üst paltarda müəssisə üzrə çox qısa yol

ilə hərəkətini nəzərdə tutmaq çox vacibdir. Bunun

üçün iri müəssisələrdə inzibati-məişət binaları

otaqları təsərrüfat həyəti tərəfdə, ayrıca girişi olan

və heyətə qulluq etmək üçün pilləkənli sahədə

layihələndirilir. Məişət yerinin istehsal yerindən

şlüzlərlə, koridor, damalı pilləkənlə təcrid

edilməsi məcburi sanitar tələbi hesab edilir.

Sanitar şəbəkənin layihələndirilməsi xüsusi diqqət

tələb edir: ayaqyolu otağında əlüzyuyanla birlikdə

axma üçün şlüz və paltar üçün xüsusi paltarasan

Tualet otağının dəhlizində heyət üçün döşəmədən

0,5m hündür-lükdə isti və soyuq su kəməri olan

ayrıca su kranı nəzərdə tutulur.

Məişət otaqlarının sayı və ölçüsü yerin sayı ilə,

təchizatı isə istehlakçıların sayı nəzərə alınmaqla

müəyyən edilir. Belə ki, 100-dən çox işçisi olan

müəssisələrdə xüsusi otaq və ev paltarının ayrı

saxlanması yeri nəzərdə tutulur. Heyət üçün otaq

150 və daha çox oturacaq yeri olan

restoranlarda nəzərdə tutulur. Paltarasılanın

ölçüsü, duşxana şəbəkəsinin sayı (işləyənlərin

50%-i üçün), qadınlar üçün ayaqyolu kabinəsinin

sayı və s. ilə həmçinin sanitar normalarla müəyyən

Qarşılıqlı yerləşmiş binalarda istehsalın fasiləsizliyinin

arası kəsilmədən təminatı və onların bir-birilə əlaqəsi.

İaşə müəssisələri, həmçinin digər qida müəssisələrinin

layihələndirilməsi zamanı vacib məsələ, istehsalın

fasiləsizliyini və texnoloji proseslərin ardıcılılığını

təmin etməkdir. Ümumiliyi mümkün olan şərtlərdən

xammal axınının görüşən və qabağını kəsən hissələri

götürmək, yarımfabrikatları, hazır məhsulları və

yeyinti yükü olmayanı, heyətin təcridliyini, üst

geyimlərdə olanları istehsal prosesindən çıxarmaqdır.

Müəssisələrdə sanitariya vəziyyətinin yaxınlığı və

istehsal proseslərinin fasiləsizliyi binaların qarşılıqlı

yerləşməsindən və onlar arasında əlaqədən

əhəmiyyətli dərəcədə asılıdır.

Müəssisələr iki və daha çox mərtəbədə yerləşən

zaman, gigiyenik cəhətdən ən əlverişlisi (məhsulun

hərəkətinin qısa yolunu təmin edən) binanın şaquli

əlaqəsidir. Liftin sayı və ölçüsü, şaxtanın yerləşməsi

xammalın, yarımfabrikatların, hazır məmulatların və

qida tullantılarının qısa müddətdə daşınmasını təmin

etməlidir. Belə ki, xammal daşıyan liftin şaxtası birinci

mərtəbədə anbar binası qrupunda, yuxarı

mərtəbələrdə hazırlanma sexlərinə qədər və digər

istehsal sexinə qədər yerləşir. Bu da anbar binası

otaqlarını istehsal sexləri ilə əlverişli əlaqələndirir,

sexlərinə isə xammal və yarımfabrikatların qısa yolla

hərəkətini təmin edir.Qida qalıqlarının xaric olunması

üçün yaxşı olardı ki lift birbaşa yeməkxana qablarının

yuma hissəsində yerləşsin, onun şaxtası birinci

mərtəbədə tullantı kamerasına yaxınlaşdırılsın.

Binanın tikinti materialına və daxili interyerinə gigiyenik

tələblər. Qida məhsulları istehsal edən müəssisə

binasının quruluşu və daxili interyeri, müəssisədə

əlverişli mikroiqlimin yaranmasına və sanitar rejiminin

riayət olunmasına imkan verməlidir, yəni burada asan

yuyulma təminatı və dezinfeksiya təminatı olmalı,

həmçinin estetik və texniki təhlükəsizlik şərtləri müvafiq

tələblərə cavab verməlidir.

Tikinti materialları. Tikinti materiallarını seçərkən onların

fiziki xassələrini – istilik keçirməsini, istilik tutumunu,

hiqroskopikliyini və səs keçirməməsini, həmçinin

nəmliyinin təmizlənmə imkanını nəzərə almaq lazımdır.

Qida müəssisələri üçün istifadə olunan tikinti materialları

istilikkeçirmə xassəsinə malik olmalıdır. Bu isə

müəssisənin fəsillər üzrə temperatura dəyişməsindən

qorunmasını təmin edir və otaqları müxtəlif temperatur-

nəmlik rejimindən təcrid edir. Bu cəhətdən istilik keçirmə

əmsalı 0,15-0,25 olan ağac materialı daha gigiyenikdir.

Kərpiç üçün isə bu qiymət 0,5-0,75, əhəngli suvaqda

0,33-0,75, betonda 0,9-1,25, dəmir betonda 1,4 təşkil

Binanın daxili və xarici hissəsinin tikintisinə gedən

materiallar kiçik hiqroskopikliyə malik olmalı, yəni

havanın nəmliyini özünə çəkməməli və atmosfer

çöküntüsünə davamlı olmalıdır. Belə ki, məsamələrin

su ilə dolması divarın istilik keçirmə xassəsini

Materialların yarımkeçirici xassəyə, yəni su buxarını

özündən keçirmə qabiliyyətinə malik olması da

gigiyenik cəhətdən əhəmiyyətlidir. Tikinti

materialının düzgün olmayan ölçüləri divarda nəmin

tutulmasına və onun rütubətlənməsinə səbəb olur.

Materialların belə xassəsinin, xüsusilə, yüksək

temperatur-nəmlik rejimi olan binalar üçün (isti və

qənnadı sexi, yuyucu, duşxana, soyuducu

kameralarda) mühüm gigiyenik əhəmiyyəti vardır.

Tikinti materialları həmçinin kiçik səskeçirmə ilə

Qeyd etmək lazımdır ki, tikinti materialının hava keçirməsi

müasir tikintidə təbii küləkləmə amili kimi bir qədər

əhəmiyyətli rol oynamır. Belə ki, divarın düzəldilməsi

(suvaq, örtüyün vurulması, xüsusilə yuyulan örtüklə,

sintetik və yağlı rənglərlə rəngləməsi) praktiki olaraq onu

Tikinti materialının ən mühüm gigiyenik xassəsi onun

istilik mənimsəməsidir, yəni orqanizm istiliyinin materiala

toxunan zaman verilməsi intensivliyidir.

Məlumdur ki, ağac və kərpicə toxunma hissi müxtəlifdir.

Eyni temperatur şəraitində kərpic soyuq, ağac isə isti

görünür. Bu xassəni döşəmə üçün material seçdikdə və

divara üz çəkəndə nəzərə almaq lazımdır.

Hazırda tikintidə müxtəlif təbii və sintetik materiallardan

istifadə edilir. Ağac material gigiyenik cəhətdən daha çox

əlverişli olub, ondan binanın daxilinin düzəldilməsi və qida

müəssisəsinin çox da böyük olmayan tikintisində (kafe,

kurort zonasında restoran) istifadə edilməsi tamamilə

Kərpic, beton, dəmirbeton materialları da həmçinin

gigiyenik tələbatları kafi ödəyir. İstilik texniki xassəni

artırmaq və səskeçirməni azaltmaq üçün yastı formalı,

istiliyi və səsi izolyasiya edən (təcrid edən) materiallardan

və tutqun üzvi və qeyri-üzvi materiallardan – minerallı

pambıqlı, ağac-lifli, samanşəkilli-fibrolit plitələrdən, tikinti

keçələrindən istifadə edilir.Sintetik tikinti materialları

yüksək tikinti və iqtisadi effektinə, həmçinin gigiyenik

effektə malikdirlər. Onların çoxunun zəif istilik və

səskeçirməsi olur, hamar, asan təmizlənən səthə

malikdirlər. Onlar tikinti konstruksiyası elementi, döşəmə

üçün örtük, istilik və səs izolyasiya materialı və s. kimi

Polimerləri bir tikinti materialı kimi gigiyenik cəhətdən

qiymətləndirərkən nəzərə almaq lazımdır ki, onlardan

bəziləri ətraf mühitə toksiki kimyəvi maddələr ayırmaq

qabiliyyətinə malikdir. Bundan başqa, polimer materialların

səthində xeyli statik elektrik yükləri toplana bilər ki, bu da

materiala toxunan zaman insanda xoşa gəlməyən hisslər

yaradır. Ona görə də polimer materiallarından tikintidə

istifadə üçün, sanitar-gigiyenik tövsiyələrə ciddi olaraq

Binanın içərisinin düzəldilməsi . Binanın içərisi (interyeri)

düzəldilərkən təmizləməni çətinləşdirən artıq arxitektura

hissələrdən (barelyef, qabartma naxış, mürəkkəb karniz,

kələ-kötür tavan) qaçmaq lazımdır. Döşəmə düz, sıx,

sürüşkənsiz, asan təmizlənə bilən olmalıdır.

Döşəmənin örtülməsinə olan gigiyenik tələblər binanın

təyinatından asılı olaraq fərqlənir. Belə ki, döşəməsi çox

nəmlənən və çirklənən istehsal otaqları, soyuducu anbar,

ayaqyolu otağı, duşxana, vestibüllər sukeçirməyən

möhkəm keramik plitələrlə örtülür. Bəzən bu məqsədlər

üçün beton və yaxud nəmliyə davamlı sintetik

materiallardan da istifadə edilir. Sement döşəmə yük

boşaltma yerləri, həmçinin tərəvəz və quru məhsul anbarı

üçün nəzərdə tutulur. Asfalt örtük bu binalara qadağan

edilir. İnzibati binaları, paltarasılanı, dəyişmə anbarını və

inventar otağını adətən ağac döşəmə ilə düzəldirlər, yağlı

boya ilə rəngləyir və yaxud parça əsası olan linoleumla

Parket döşəmə az gigiyenikdir, bundan yalnız restoran

zalında istifadə edilir. Lakin zalda sintetik materialdan da

istifadə məqsədəuyğundur. Aşağı mərtəbədəki döşəmə

quruluşunun böyük gigiyenik əhəmiyyəti vardır. Belə ki,

etibarlı döşəmənin olmadığı halda onun kifayət qədər

qızdırılmaması, isitmə dövründə temperaturun şaquli

istiqamətdə bərabər paylanmamasına səbəb olur. Digər

binadan izolyasiya üçün döşəmənin hündürlüyünün

dəyişilməsinin də əhəmiyyəti az deyildir. Belə ki, anbar və

məişət binası otaqlarnın eyni mərtəbədəki döşəməsində,

bütün anbar binası döşəməsi məişət binasındakı

kanalizasiyanın pozulmasından izolyasiya olunmaq üçün

0,5 m hündürlükdə yerləşməlidir.

Bütün istehsalat sexlərində, yuyucu şöbələrdə,

yükboşaltma yerlərində, döşəməyə meyilli istiqamətdə, su

axıb getmək üçün döşəmədə xüsusi dəlik (trap) və

qapaqlar qoyulur. Vannaların çıxışının yanından

döşəmənin axın yerinə olan meyilliyi 0,015 m-dən az

Müəssisənin tavanı və divarı suvanmalı və

rənglənməlidir. Divarı yaxşı olar ki yağlı boya ilə

rənglənsin, bu da yığışdırma aparmaq üçün əlverişlidir.

Yaxşı gigiyenik effektə və divarın suya davamlılığına,

onun sintetik boya ilə rənglənməsi nəticəsində nail

olunur. Eyni zamanda, anbar, istehsalat və məişət

binasının divarının tərtibatında vacib şərtlər panelin

düzəldilməsi, örtüyün xarakteri və hündürlüyüdür ki,

bu da binanın təyinatından asılıdır. Belə ki, istehsalat və

anbar binasının, duşxananın, ayaqyolu otağının paneli

1,8 m hündürlüyündə olmalı və ona şirələnmiş plitə ilə

üz çəkilməli, sonra isə suya davamlı sintetik materialla

örtülməli, yaxud yağlı boya ilə rənglənməlidir.

Soyuducu kameralarda panelin hündürlüyü 2,5 m-ə

çatır. Koridor divarına üz çəkilməli yaxud o, 1,5 m

hündürlüyündə rənglənməlidir. Pəncərə çərçivəsi və

qapısı isə açıq fonda yağlı boya ilə rənglənməlidir

Dostları ilə paylaş:

Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2023
rəhbərliyinə müraciət

Xankəndi

Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin tabeliyində olan “Aqrar Tədarük və Təchizat” ASC-nin Loqistika və Anbar Departamentinin əməkdaşları üçün qida məhsullarının qəbulu, saxlanması və daşınması üzrə təlim keçirilib.

Qurumdan Azvision.az -a verilən məlumata görə, təlimin əsas məqsədi ASC-nin xidmət səviyyəsinin artırılması və əməkdaşların loqistika və anbar işindəki müasir texnoloji yeniliklərlə tanış edilməsi olub.

Təlim iştirakçıları anbara daxil olan qida məhsullarının kəmiyyət və keyfiyyət üzrə qəbulu, saxlanması, nəqliyyat vasitələrinə yüklənməsi, daşınması və boşaldılması işləri ilə bağlı məlumatlandırılıblar. Təlim iştirakçılarına yüklərin daşınması ilə bağlı əsas tələb və prinsiplər barədə məlumat verilib. Bildirilib ki, əsas prinsiplər məhsulların insan həyatının təhlükəsizliyinə dair məcburi tələblərə uyğun nəqliyyat vasitələrində daşınması və qablaşdırılan bağlamaların yüklənmə, daşınma və boşaldılma prosesləri zamanı salamatlılığını təmin etməkdir.

“Aqrar Tədarük və Təchizat” ASC-nin Loqistika və Anbar Departamentinin direktoru Orxan Qasımov bildirib ki, xidmət səviyyəsinin yüksəldilməsi məqsədilə bu cür təlimlər davamlı olaraq təşkil ediləcək.

“Cəmiyyətin bütün anbarlarında işlərin səmərəli şəkildə qurulması üçün ilk növbədə qida məhsullarının kəmiyyət və keyfiyyət göstəriciləri nəzarətdə saxlanılmalıdır. Tədarük etdiyimiz kənd təsərrüfatı və ərzaq məhsulları arasında xüsusi saxlanma şəraiti tələb edən məhsullar olur ki, onların saxlanc yerləri də müasir tələblərə cavab verməlidir. Bu məsələdə isə əsas iş anbardarların üzərinə düşür. Məhz təşkil olunan təlimin də əsas məqsədi anbardarların və ümumilikdə loqistika və anbar işi ilə məşğul olan əməkdaşlarımızın bu sahədəki bilik və bacarıqlarını artırmaqdır.”

Qeyd edək ki, “Aqrar Tədarük və Təchizat” Açıq Səhmdar Cəmiyyəti nizamnaməsinin və Strateji Yol Xəritəsinin tələblərinə uyğun olaraq yerli kənd təsərrüfatı və ərzaq məhsulları istehsalçıları ilə əməkdaşlıq edir. Belə ki, qurumun əsas fəaliyyət istiqamətlərindən biri də kənd təsərrüfatı və ərzaq məhsullarının yerli istehsalçılardan tədarük edilməsini, fiziki və hüquqi şəxslərlə bağlanılmış müqavilə şərtlərinə uyğun olaraq saxlanılmasını və çatdırılmasını həyata keçirməkdir.