TermiNLƏRİN İzahli lüĞƏTİ
Ölkədən gedənlərin yenidən öz vətəninə qayıtması
TermiNLƏRİN İzahli lüĞƏTİ
göstərdiyi dünya Ali şəxsiyyət– Allah yaradıcılıq fəallığının təzahürüdür.
Kommersiya miqyasında müəllif hüquqlarının pozulması
Podzol torpaqlar
Küləçalan torpaqlardır, yalnız Şimali Amerika və Avrasiya materiklərində rast gəlinir və tayqa
Sınaq, döyüş meydanı
Politologiya
Yunanca, politika – siyasət, loqos – elm.
Politologiya
Bir sosial elm olub siyasi davranışın, siyasi sistemlərin və geniş mənada siyasətin nəzəriyyəsi, təhlili,
təsviri və proqnozu ilə məşğul olur.
Avropanın muharibədən sonrakı quruluşu və Almaniyanın gələcək muqəddəratı məsələləri uc boyuk
dovlətlər – SSRİ, ABŞ və İngiltərə rəhbərlərinin1945-ci il iyulun 17-dən avqustun 2-dək Potsdamda
kecirilən konfransında həll edildi. Konfransda dovlətləri Stalin, Trumen və Corcill təmsil edirdilər.
Muttəfiqlər razılığa gəldilər ki, Almaniyanı SSRİ, ABŞ, İngiltərə və Fransa
qoşunları işğal edəcəklər. Almaniyaya aid butun məsələləri həll etmək ucun Nəzarət şurası yaradıldı.
Almaniyanın tam tərk-silah edilməsi və iqtidardan salınması həyata kecirmək, hərbi sənayeni ləğv
etmək, faşist partiyasını buraxmaq, hər cur nasizm və militarizm təbliğatını qadağan etmək qərara
alındı. Konfrans Koniqeberq şəhərini və onun ətrafındakı rayonu (indiki Kalininqrad şəhəri və
Kalininqrad vilayəti) SSRİ-yə verməyi qərara aldı.
(Mərhələli həll)
Azərbaycanda 2003-cü ildə İlham Əliyevin hakimiyyətə gəlişindən sonra erməni tərəfi bildirirdi ki,
danışıqları bundan əvvəl Ki-Uestdə əldə edilmiş razılaşmalar əsasında aparacaqlar. Lakin
Azərbaycan dövlət başçısı danışıqların sıfırdan başlayacağını elan etdi.
2004-cü il aprelin 16-dan başlayaraq Praqada Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirləri
səviyyəsində danışıqlar yenidən bərpa olundu. Sonradan “Praqa prosesi” adını almış danışıqların bu
mərhələsində 2005-ci ilin yayına qədər iki dövlətin xarici işlər nazirləri 11 görüş keçirərək
münaqişənin nizama salınmasına dair sülh planının yeni variantının detallarını müzakirə etdilər.
2005-ci il yanvarın 3-də Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Bakıda Təhlükəsizlik Şurasının
iclasında Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin aradan qaldırılması istiqamətində
əlverişli şəraitin yarandığını və bu problemin “Praqa prosesi” əsasında getdiyini bildirməklə
danışıqlarda yeni mərhələnin başlandığını bəyan etdi. 2005-ci il mayın 15-də Varşavada, avqustun
27-də isə Kazanda iki ölkənin prezidentləri arasında keçirilən növbəti görüşlərdə danışqların əsas
mövzusu təklif olunan yeni sülh planının detallarının müzakirəsi oldu.
Keçirilən görüşlərdə Ermənistanın qeyri-konstruktiv mövqedən çıxış etməsi “Praqa prosesi”nin
yenidən dalana dayanmasına və danışıqların nəticəsiz qalmasına gətirib çıxartdı. Ermənistan-
Azərbaycan münaqişəsinin nizama salınması prosesini sürətləndirmək üçün yenidən baza prinsipləri
2007-ci il noyabrın sonunda Madriddə tərəflərə təqdim olundu.
Bundan sonra, 2008-ci il iyunun 5-də Sankt-Peterburqda, noyabrın 2-də Moskvada, 2009-cu il
yanvarın 28-də Sürixdə, mayın 7-də Praqada, iyunun 4-də Sankt-Peterburqda, iyulun 17-18-də
Moskvada, oktyabrın 8-9-da Kişinyovda, noyabrın 22-də isə Münhendə Azərbaycan və Ermənistan
prezidentlərinin 8 görüşü keçirildi. Bu görüşlər zamanı danışıqların mahiyyəti haqqında verilən
məlumatlarda bildirilir ki, son beş ildə “Praqa prosesi” çərçivəsində işlənilməsi başlanılan və Madrid
sənədinə çevrilən baza prinsipləri mövcuddur.
Keçmişdə olmuş və bu gün ola biləcək eyni tipli hadisələrə misal ola bilən hadisə, hərəkət,rəftar.
Hər hansı bir sahədə biliyi olmayanlar
Prokurorluq
Azərbaycan Respublikasının Prokurorluğu qanunla nəzərdə tutulmuş qaydada və hallarda qanunların
icra və tətbiq olunmasına nəzarət edir; qanunla nəzərdə tutulmuş hallarda cinayət işləri başlayır və
istintaq aparır; məhkəmədə dövlət ittihamını müdafiə edir; məhkəmədə iddia qaldırır; məhkəmə
qərarlarından protest verir.
Prolonqasiya
Hər hansı bir müqavilənin, sazişin müddətinin uzadılması.
Duzluluğun ölçü vahididir. 1000 qram suda olan duzun qramla miqdarını bildirir.
Proporsional seçki
Səslərin ayrı-ayrı şəxslərə deyil, partiyalara verilməsidir. İlk dəfə olaraq 1889-cu ildə Belçikada
Latınca, irəliyə doğru hərəkət.
Etiraz. Prokurorun qanunların icrasına nəzarəti həyata keçidiyi zaman aşkar etdiyi qanun
pozuntularını aradan qaldırmaq üçün verdiyi hüquqi cəhətdən əsaslandırılmış rəsmi etiraz
Psixologiya
“psixika haqqında elm” deməkdir. Psixologiya elminin predmeti mürəkkəb və çoxcəhətlidir.
Hiqrometr kimi havanın rütubətliyini ölçür.
Publisistika
(latınca “ictimai”) Publisistika termini 19-cu əsrdə yaranmış və uzun müddət sosial ədəbiyyat
mənasında işlənmişdir. Hal-hazırda jurnalistikanın hər janrı publisistika adlanır. Publisistikanın
məqsədi həyatı əks etdirmək, tədqiq etmək, onun haqqında kütləni düşündürərək inandıracaq
təhlükəsizliyi
İnsanın, bütövlükdə populyasiyanın, ətraf mühit obyektlərinin ionlaşdırıcı şüalanmanın zərərli
təsirlərindən qorunmasını təmin edən elmi əsaslanmış tədbirlər kompleksidir
(fransızca, səmərəli) Daha çox rasional hakimiyyət ifadəsilə işlənir.
Ratifikasiya – dövlət başçısının digər dövlətlə, yaxud beynəlxalq təşkilatla bağladığı müqavilənin öz
ölkəsinin parlamenti tırıfindın təsdiq edilməsi.
Ratifikasiya
Dövlətin ali hakimiyyət orqanının dövlət və ya hökumət nümayəndəsi tərəfindən bağlanmış
beynəlxalq sənədləri təsdiq etməsi
Reemiqrasiya
Ölkədən gedənlərin yenidən öz vətəninə qayıtması
Refrijirator
(lat. refrigero-soyuduram) Tez xarab olan məhsulların dasınması üçün içərisində soyuducu qurğu
olan nəqliyyat vasitəsi (gəmi, avtomobil, vaqon və s.)
təşkilatlar
Türkdilli Ölkələrin Əməkdaşlıq Şurası, İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı, Müstəqil Dövlətlər Birliyi
Qara dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı, GUAM
Toplantı, iclas, sessiya və qurultayların zamanla aparılma qaydası.
Bəzi beynəlxalq konqres və konfransların qərarlarının adı (məsələn, 1815-ci il Vyana reqlamenti).
Biznesdə – layihə üzvünün layihədə nəzərdə tutulan işlərin yerinə yetirilməsi üçün etməli olduğu
Reqrutasiya
Latınca, cəmiyyət üzvlərinin siyasi fəaliyyətə cəlb olunması
Relikt bitkilər
Keçmiş geoloji dövr florasından qalmış və yeni mühitə uyğunlaşmış bitki növləri
Kapitaldan, əmlakdan və ya torpaqdan müntəzəm alınan gəlir,hansı ki, öz sahibindən heç bir
işgüzarlıq fəaliyyəti tələb etmir.
Təzminat, hücuma məruz qalmış dövlətə dəymiş zərərin ödənilməsi üçün məğlub olmuş tərəfin
öhdəsinə götürdüyü ödənc.
Repatrasiya
Uzun illərdən sonra ölkəyə qayıtma. Məsələn, II Dünya müharibəsindən, Böyük Vətən
müharibəsindən çox müddətdən sonra. SSRİ-yə qayıdanların sayı 30 mln.nəfərdən çox olmusdur.
(latınca republic – “dövlət işləri, ictimai işlər” deməkdir) Elə idarəçilik formasıdır ki, burada dövlət
başçısını seçmək və dəyişdirmək mümkündür, onun hakimiyyəti isə seçicilərin iradəsi və ya
nümayəndələr qurumu tərəfindən müəyyən edilir. Prezidentli,, parlamentli və qarışıq formalı
idarəetmə forması
Ali qanunverici hakimiyyət seçkili Parlamentə, icraedici hakimiyyət hökumətə məxsusdur.
Revalvasiya
Pul vahidinin qızıl tərkibinin rəsmi artırılması onun valuyta paritetinin və faktiki valuyta
Məğlubiyyətin əvəzini çıxmaq, itirilmiş əraziləri, iqtisadi və siyasi mövqeləri geri qaytarmaq üçün
aparılan mürtəce müharibə siyasəti.
Qabiliyyətlilik Bu terminlə məhsulun keyfiyyət, texniki səviyyə, materialhəcmlilik, etibarlılıq və s.
göstəricilərinin yüksək olması başa düşülür və bir nəticə kimi xarici bazarda satışa getmək imkanı ilə
Lisenziya alanların icra etdikləri göstəriçilərə mütənasib olaraq qismən ödəmə(royalti) qaydası ilə
haqqın tədricən verilməsi.
Dənizçilər cəhətin istiqamətini belə adlandırırlar
Qədim türk yazısı hesab olunur
Kiməsə işgəncə verərək ondan həzz almaq
Saqqız ağacı
Püstə cinsinin Azərbaycanda yabanı halda yayılmış növü olub, üçüncü dövrün ən qiymətli relikt
ağaclarından biridir. Oduncağından əldə olunan qətran yüksək texniki keyfiyyətlərə malikdir,
aviasiya, elektronika və kimya sənayesində tstifadə olunur.
Müəsisəni müflisləşməkdən qaytarmaq və ya onun rəqabət qabiliyyətini yüksəltmək məqsədilə
dövlət tərəfindən onun maliyyə vəziyyətini yaxşılaşdırmağa yönəldilən tədbirlər sistemi
Qanunu pozanlara qarşı tətbiq edilən və onların fəaliyyətini məhdudlaşdıran dövlət tədbiqi; icarə,
Rus İmperiyası ilə Osmanlı İmperiyası arasında Birinci dünya müharibəsi dövründə 1914-cü il
dekabr ayından 1915-ci il yanvar ayına qədər Sarıqamış bölgəsində baş vermiş hərbi münaqişə.
Osmanlının məğlubiyyəti ilə nəticələndi
Bu və ya digər faktı təsdiq edən sənəd.Xarici ticarətdə sertifikatın bir neçə növü işlədilir:
a) keyfiyyət sertifikatı-kompetent orqanlar tərəfindən verilən və malın keyfiyyətini təsdiq edən
sənəd; b) mənşə sertifikatı-ixlac edən ölkənin gömrük işçisi tərəfindən imzalanmış və malın hansı
ölkədən ixlac edildiyini göstərən sənəd; c) sığorta sertifikatı-sığorta müqaviləsinin şərtlərini göstərən
və sığorta polisini əvəz edən sənəd.
Qiymətli kağızdır ki,öz sahibinin səhmdarlar cəmiyyətinin üzvü olduğunu (oraya pul qoyduğunu) və
cəmiyyətin gəlirinin bölüşdürülməsində (dividend almağa) hüququ olduğunu təsdiq edir
Hər hansı bir işi icra etmək məqsədilə işgüzar adamların nizamnamə əsasında öz vəsaitlərini
birləşdirmək üçün yaratdıqları cəmiyyət.Vəsait qoyan işgüzar bunun müqavilində qiymətli qağız
səhm alır.Səhm sahibi olmaq isə hər bir işgüzara cəmiyyətin idarə olunmasında və gərilin müəyyən
hissəsinin (dividendin) bölüşdürülməsində iştirak etmək hüququ verir.
Səmaya, göyə mənsub
Sənaye səhraları
Daş, qum karxanaları, neft, qaz kəmərlərinin çəkilişi ilə yaranan pozulmuş ərazilər belə adlanır.
(latınca, documentum — nümunə, şəhadətnamə, sübut) Qeyd edilmiş və zaman, məkan üzrə təyin
edilmiş informasiyaya malik material daşıyıcı, hər-hansı faktı və ya hüququ təsdiq edən işgüzar
Prezident, Nazirlər Kabineti və s. tərəfindən ümumi qaydalar istisna olmaqla başqa məsələlər
barəsində verilir. Dövlət orqanları, müəssisə, idarə, təşkilat rəhbərləri tərəfindən verilən yazılı və ya
şifahi, məcburi və konkret göstərişlərdir.
(ing. incurance) Şəxslərin əmlakı, həyatı, sağlamlığı, mülki məsuliyyəti, həmçinin qanunvericilikdə
qadağan olunmayan fəaliyyəti, o cümlədən sahibkarlıq fəaliyyəti ilə əlaqədar olan əmlak
mənafelərinin müdafiəsi sahəsində riskin ötürülməsinə və ya bölüşdürülməsinə əsaslanan
Birləşmə, Analiz – parçalanma
“Siyasət” termini ilk dəfə qədim yunan mütəffəkiri Aristotel istifadə etmişdir. O, bu termini dövləti
idarə etmək sənəti kimi müəyyən edirdi. Hələ qədim zamanlarda siyasət haqqında belə bir fikir
formalaşmışdır ki, “onun haqqında hamı düşünə bilər, lakin onu yaratmaq seçmə insanlara
məxsusdur”. Müasir elmdə “siyasət” anlayışı hələ də birmənalı qəbul edilmir.
Siyasi sistem
Siyasi təsisatların, birliklərin və onlar arasında qarşılıqlı əlaqə formalarının məcmusu
İnsan üçün insani şərait yaratmaq deməkdir.
İdeologiyasının kökləri çox qədim zamanlardan müşahidə edilib. Az-çox sistemli şəkildə sosializm
ideyaları böyük utopistlər T.Mor və Kampanellanın, sonralar isə Sen-Simon, Furye və Ouenin
əsərlərində şərh edilib. J.J.Russonun və F.Babyöfün də xidmətləri az olmayıb.Əsas ideya
bərabər,ədalətli,xoşbəxt,istismarsız cəmiyyət qurmaqdır.
Sosiologiya
Cəmiyyəti mikro və makro səviyyədə öyrənən elmdir. O, cəmiyyəti, onun təşkil edən sistemlərin
strukturu, funksiyaları və inkişafını, sosial institutları, münasibətləri və icmaları tədqiq edir.
Monqolca hərfi mənası “ehsan”, “bəxşiş”, “hədiyyə”, “güzəşt” – orta əsrlərdə hərbi xidmət
müqabilində feodal əyanlara bağışlanılan torpaq sahəsi, mülk. Qızıl Orda, Orta Asiya, İran, İraq və
Azərbaycanda (XIV-XIX yüzilliklərdə), habelə Hindistanda (XVI-XIX yüzilliklərdə) və bir sıra
başqa ölkələrdə geniş yayılmışdı. Zaman keçdikcə s. tiyul torpaq sahibliyi ilə əvəz olunmuşdur.
zəlzələsi, Gümrü
7 dekabr 1988-ci ildə Ermənistanın şimalında baş vermiş 7 bal gücündə zəlzələ.
Yeraltı təkanlar 30 saniyə ərzində Ermənistanın Spitak şəhərini məhv edib, Ümumilikdə zəlzələdən
21 şəhər, eləcə də 350 kənd (58-i tamamilə dağılıb) ziyan çəkib. Rəsmi məlumatlara görə, 25 min
nəfər ölüb, 140 min adam şikəs olub, 514 min nəfər evsiz qalıb. Alimlərin hesablamalarına görə,
zəlzələ zamanı Xirosimaya atılmış on atom bombasına bərabər enerji çıxıb.
Spitakdakı zəlzələdən dərhal sonra Ermənistana ilk yardım əlini uzadanlardan biri Azərbaycan olub.
O zaman təbii fəlakətdən zərər çəkənlərə yardım göstərmək üçün Bakıdan fəlakət zonasına təcili
yola düşən azərbaycanlılardan ibarət böyük qrupu təyyarə qəzasına düşmüşdü. İL-76 təyyarəsinin
qəzaya uğraması nəticəsində 78 azərbaycanlı könüllü həlak olmuşdu.
Latınca “mövcud vəziyyətin saxlanılması” deməkdir.
İclas, müşavirə və s. kollegial orqanların yığıncaqlarından məruzələrin, mitinqlərin və s. çıxışların
stenoqrafiya üsulu ilə tərtib edilmiş sənəddir.
Quruluş, dövlətin təşkili forması
Sublimasiya
Suyun maye haldan bərk hala keçməsi. Dolu sublimasiya nəticəsində yaranan yağıntıdır.
(fr. ali hakimiyyət) Ölkənin daxilində və ondan kənarda müstəqilliyin ifadəsi kimi dövlətin siyasi və
hüquqi xüsusiyyəti olub onun öz daxili və xarici funksiyalarını azad və sərbəst şəkildə dövlətin
Konstitusiyası və qanunları, beynəlxalq hüququn hamılıqla tanınmış prinsipləri və normaları
əsasında həyata keçirmək, habelə xalqın sərbəst və müstəqil şəkildə öz idarəetmə formasını müəyyən
etmək hüququndan ibarətdir. Dövlət suverenliyi dedikdə, dövlətin ölkə daxilində və onun xarici
siyasi fəaliyyətində müstəqilliyi başa düşülür. Dövlətin daxili suverenliyi onun ərazisi daxilində
aliliyə iddia edən başqa hakimiyyətin olmasını istisna edir. Hətta federativ dövlətlərdə belə
federasiya subyektləri suveren təşkilatlar hesab olunmur, yalnız federasiyanın özü suveren təşkilat
kimi tanınır. Xalqın suverenliyi- xaqlın aliliyini, öz taleyini özünün həll etməsi, öz dövlətlərinin
siyasətinin istiqamətini, orqanlarının tərkibini formalaşdırmaq, dövlət hakimiyətinin nəzarət etmək
hüququnu bildirir. Demokratik dövlətin konstitusiyasında öz əksini tapan “hakimiyyət xalqa
mənsubdur”, “xalq hakimiyyətin mənbəyidir” kimi müddəalar xalqın suverenliyinin hüquqi
Şahdəniz yatağı
1999-cu ildə kəşf edilmişdir. Kollektorda 40 trilyon kub fut – 1 trilyon kub metr qaz ehtiyatı ilə bu
yataq dünyanın ən böyük qaz-kondensat yataqlarından biridir. O, Bakıdan 70 kilometr cənub-şərqdə,
suyun dərinliyinin 50-500 m arasında dəyişdiyi Xəzər dənizinin şelfində yerləşir. Şahdəniz
Azərbaycanı, Gürcüstanı və Türkiyəni təhlükəsiz və etibarlı qazla təchiz edən bir yataq olduğunu
Şahdəniz Mərhələ 1 üzrə əməliyyatlara 2006-cı ildə başlanılıb.
BP şirkəti və Şahdəniz tərəfdaşları bu vaxtadək Şahdəniz Mərhələ 1 layihəsinə 9 milyard ABŞ
dolları dəyərində investisiya yatırıb.
Quyuların qazılmasında çətinliklərə, platformanın inşa edilməsinə, sahil terminalının tikintisinə və
Azərbaycan və Gürcüstan ərazisindən keçməklə Gürcüstan-Türkiyə sərhəddinə qədər uzanan 700 km
uzunluğa malik Cənubi Qafqaz Boru Kəmərinin çəkilməsinə baxmayaraq, Şahdəniz Mərhələ 1
işlənməsinə cəmi yeddi ildə nail olundu.
Yatağın Tammiqyaslı İşlənməsi (YTİ) layihəsi
Azərbaycan qazını Avropaya və Türkiyəyə çatdıracaq nəhəng bir layihədir. Bu layihə yeni cənub qaz
dəhlizi vasitəsilə Avropa bazarlarına qaz təchizatını və enerji təhlükəsizliyini artıracaq
Qazın hasil edilməsi və onun Gürcüstan-Türkiyə sərhədinə çatdırılması üçün təxminən 28 milyard
ABŞ dolları dəyərində kapital qoyuluşuna ehtiyac vardır. Bundan sonra əlavə kəmər sistemləri
Cənub Qaz dəhlizi marşrutu üzrə 6 milyard kub metr qazı Türkiyəyə, əlavə 10 milyard kub metr
qazı isə Avropadakı bazarlara çatdıracaq. Şah Dəniz qazı 2500 metr hündürlüyə qalxaraq və
dəniz dibində 800metr dərinliyinə enərək 3500 kilometr məsafə boyunca nəql ediləcək.
İlk qaz Gürcüstan və Türkiyəyə satılmaqla 2018-ci ilin sonlarına nəzərdə tutulur, Avropaya isə qazın
bundan təxminən bir il sonra çatdırılacağı planlaşdırılır.
Şalaxo (Şələqoy)
Azərbaycan və Gürcüstanda oynanılan kişi rəqsidir. “Şalaxo” ən qədim Azərbaycan rəqslərindən
razılaşması
Gömrük-sərhəd nəzarətinin ləğv olunması haqqında 14 iyun 1985-ci ildə 5 Avropa ölkəsi (Belçika,
Niderland, Lüksemburq, Fransa, AFR) arasında Lüksemburqun Şengen şəhərində imzalanmış
razılaşma. 26 mart 1995-ci il tarixindən qüvvəyə minmişdir.
Şengen zonası ölkələri arasında sərhəd yoxlama məntəqələri ləğv olunmuş və Şengen vizası almış
turist və qonaqların Zona daxilində sərbəst hərəkəti təmin edilmişdir.
TermiNLƏRİN İzahli lüĞƏTİ
İngiltərə və digər Avropa ölkələrindən köçüb gələnlər, lakin İngiltərəyə tabe olanlar.
Ağ plan (Vays)
Hitlerin Polşaya basqın etdiyi gün 1 sentyabr 1939-cu il
Axill dabanı
Ən zəif cəhət, tez zədələnən yer. Qədim yunan əsatirində Parisin oxu Axili ölümcül yaralayır.
Qohumluq və ya qanunvericiliklə müəyyən olunmuş digər xüsusiyyətlərə görə bağlılığı olan, birgə
yaşayan, ümumi ev təsərrüfatına malik şəxslər və yaxud tənha yaşayan şəxslər (“Ünvanlı dövlət
sosial yardımı haqqında” Qanundan)
adambaşına düşən
Ailənin məcmu gəlirlərinin ailə üzvlərinin sayına nisbəti (“Yaşayış minimumu haqqında” Qanundan)
Ailənin gəlirləri
Ailə üzvlərinin bütün növ gəlirləri, o cümlədən ailə üzvlərinə bağışlanmış hədiyyələr, mülkiyyətdən,
ailə üzvlərinə məxsus əmlakdan, şəxsi yardımçı təsərrüfatdan əldə olunan və yaxud əldə oluna
biləcək pul və natural formada gəlirlərinin toplusu (“Ünvanlı dövlət sosial yardımı haqqında”
Ailənin orta aylıq
Ailənin gəlirinin orta aylıq göstəricisi (“Ünvanlı dövlət sosial yardımı haqqında” Qanundan)
Qazaxlarda, qırgızlarda və s. xalq şairi
Akkumulyasiya
(lat. accumulatio – toplanma) Yumşaq süxurların gətirilib çökək sahələrdə toplanması, çökməsi
Bu prosesləri əmələ gətirən amillərdən aslı olaraq Akkumulyasiya su, külək(eol),buzlaq ,vulkam
Akkumulyasiya ayrılır.Akkumulyasiya düzənliklər qurunun keçmişdəki çayların gətirdiyi
materiallarla (çınqıl,qum,qumdaşı,gil və.s) ,buzlaq çöküntüləri ilə,vulkan püskürmələri məhsulları və
eol çöküntüləri ilə dolması nəticəsində əmələ gələn düzənliklərdir.Akkumulyativ relyef-dəniz ,çay,
göl, buzlaq çöküntülərinin, qravitasiya toplantılarının və vulkan məhsullarının (lava, vulkan külü
və,s) toplanması nəticəsində əmələ gələn relyef formalarının məcmusudur.Mənşəyinə görə : su
Akkumulyasiya relef formaları (su-Akkumulyativ düzənliklər, prolüvü-delüvi şleyflər, gətirmə
konusları, deltalar və.s ); buzlaq Akkumulyativ relyef formaları (morenlər,drumlinlər və.s) ; Eol
Akkumulyativ relyef formaları ( dyunlar ,barxanlar və.s) ; qravitasiya formaları (uçqunlar və.s)
Akkumlyativ düzənliklər: Missisipi;
Yunanca “yuxarı şəhər”. Mənası rus Kremlinə uyğundur.
Müəyyən şərtlərlə müqavilə bağlanması təklifinə razılıq. Əmtəə və xidmətlər üzrə nağdsız
hesablaşmalarda alıcının haq-hesab və əmtəə sənədləri əsasında və yaxud əmtəəyə görə ödənişə
Bir dövlətin başqa dövlət arasındakı müqaviləyə qoşulması haqqında müqavilə
Elmdə sübutsuz qəbul edilən müddəa
Dövlətin xəzinəsini doldurmaq məqsədilə çoxişlənən mallara (duz, tütün və s.) qoyulan dolayı vergi,
həmçinin belə verginin yığmaqda məşğul olan təşkilat
(lat. actus — fəaliyyət) Müəyyən edilmiş fakt və hadisələri təsdiq edən sənəddir. Bir qayda olaraq o
bir neçə şəxs (kollegiyal) və ya xüsusi olaraq təyin edilmiş şəxs tərəfindən tərtib edilir.
Müasir dövrün tələblərindən irəli gələn
(lat. Aqua — su və ərazi) Yaxınlıqdakı hər hansı obyektə aid edilən su sıthinin bir hissəsi
Aqlomerasiya
(lat. Aqioniero — bir1omo, toplanma) — Birbirinə yaxın yerləşən yaşayış məntəqələrinin daha iri
şəhərinin dairəsinə cəlb olunaraq onunla birləşməsi nəticəsində yaranan şəhər sistemi
Şəhər əhalisinin, təsərrüfatının, dərininə və eninə artması, genişlənməsi
Aqrar-sənaye
Kənd təsərrüfatı və onunla bağlı olan sənaye sahələri sistemi
Britaniya adalarının qədim adı
AR Konstitusiyası qüvvəyə mindiyi gündən iqtisad məhkəməsi adlanır.
Allüvial düzənlik
Çay çoküntülərindən əmələ gəlmiş düzənlik
Alp qırışıqlığı
Kaynozoy erasında Yer qabığının müxtəlif yerlərində baş vermiş və indi də davam edən qırışıqlıq
2000-3000 m hündürlüklərdə yerləşən uca dağ çəmənliyi
Qədim Afinada iki qulplu dar boğazlı qab
Xilafət vaxtı mülki işlərə və vergi toplanmasına nəzarət edən şəxs
Ali hakimiyyət orqanı tərəfindən verilən və cinayət törətmiş şəxslərin cəzadan qismən və ya
tamamilə azad edilməsini,yaxud bu şəxslər barəsində məhkəmənin təyin etdiyi cəzanın daha yüngül
cəza ilə əvəz edilməsini nəzərdə tutan akt
Rəhbərsizlik, hakimiyyətsizlik, özbaşınalıq
İbtidai insanların hər şeydə ruh olmasına inanması
Antanta bloku
1904-1907-ci illərdə Rusiyanın, İngiltərənin və Fransanın hərbi-siyasi bloku olaraq yaradılmışdır.
1915-ci ildə İtaliya və Yaponiya da bu ittifaqa qoşuldu. Antanta bloku “Üçlər İttifaqına” cavab
olaraq, alman hegemonluğuna qarşı yaradılmışdı. I Dünya Müharibəsi Antanta blokunun qalibiyyəti
ilə başa çatmışdı.
Yer qabığında süxurların qabarıq yatım forması
Antisemitizm
Almaniya faşistlərinin yəhudilərə qarşı tətbiq etdikləri milli və dini ayrı-seçkiliyin ifrat forması
Atmosferin qapalı yüksək (mərkəzdə) təzyiq sahəsində havanın burulğanvari hərəkəti
İnsanın ətraf mühitə təsiri nəticəsində yaranan dəyişiklik
İrqi ayrı-seçkiliyin ən kəskin forması. bir qrup əhalinin yaşamaq üçün zəruri olan hər şeydən
məhrum edilməsi. Aparteid genosidi xatırladır və onun bir növü hesab olunur. 1990-cı illərin
əvvəllərinə qədər CAR-ın hakim dairələri aparteid siyasətini yerli əhaliyə qarşı aparmışdır. Müasir
beynəlxalq hüquq qaydaları aparteidi bəşəriyyətə qarşı cinayət sayır.
Arakçeyevçilik
I-ci Pavelin və I Aleksandrın çarlığı illərində kobud hərbiçilik, ağır polis rejimi
(lat. area – sahə) Hər hansı komponentin (bitki, heyvan, xalq) yayıldığı sahə
Qədim Afinada ali məhkəmə
Arxeoqrafiya
Qədim yazı abidələrini toplamaq, tədqiq, şərh və nəşr etməklə məşğul olan elm sahəsi
Arxeologiya
Arxeologiya qədim maddi mədəniyyət nümunələrini öyrənən elm olub, tarix fənninə kömək edir.
İlk ibtidai insanların meydana gəlməsi, inkişaf etməsi və formalaşması tarixinin öyrənilməsi
arxeologiya elminin ən əsas vəzifələrindən biridir. Arxeologiya elmi insanlığın uzaq keçmişini
maddi mədəniyyət qalıqları vasitəsilə öyrənir.
Bir-birinə yaxin yerləşən eyni mənşəli adalar qrupu
Arxivşünaslıq
Arxiv işinin metodologiya və üsullarını tədqiq etməklə məşğul olan elm
Ariadna sapı
Krit çarı Minonun qızı Ariadna, Afina qəhrəmanı Teseyə verdiyi bir yumaq sap onu labirintdən
Dostları ilə paylaş:
Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2023
rəhbərliyinə müraciət
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.