Sənədləri necə skan etmək olar

Məcəlləsinin 131-ci maddəsində isə göstərilib:

VERGİLƏR

Sahibkarları, kadrlar üzrə mütəxəssisləri maraqlandıran məsələlərdən biri də işçinin qismən ödənişli və ya ödənişsiz məzuniyyətdən qayıdandan sonra əmək məzuniyyətindən istifadə edə bilməsidir.

Sərbəst auditor Altay Cəfərov bu məsələni aşağıdakı suallar çərçivəsində işıqlandırır:

– İşçi ödənişsiz məzuniyyətdən qayıtdıqdan sonra əmək məzuniyyətindən istifadə edə bilərmi?

– Belə hallarda hansı aylar baza kimi nəzərə alınır?

– Məzuniyyət üçün orta əməkhaqqı necə hesablanılır?

Misal: Tutaq ki, 1 may 2021-ci ildən 30 iyun 2021-ci ilədək öz hesabına, ödənişsiz məzuniyyətdə olmuş işçi 1 iyul 2021-ci il tarixində 30 günlük əmək məzuniyyətinə çıxmaq istəyir. İşçinin aylıq əməkhaqqı standart 500 manat olub.

Əmək Məcəlləsinin 14-cı maddəsinin I hissəsində göstərilib ki, məzuniyyət vaxtı üçün ödənilən orta əməkhaqqı onun hansı iş ili üçün verilməsindən asılı olmayaraq məzuniyyətin verildiyi aydan əvvəlki 12 təqvim ayının orta əməkhaqqına əsasən müəyyən edilir.

Məcəlləsinin 131-ci maddəsində isə göstərilib:

1. İşçinin birinci iş ili üçün əmək məzuniyyətindən istifadə etmək hüququ əmək müqaviləsinin bağlandığı andan etibarən 6 ay işlədikdən sonra əmələ gəlir.

2. İşçiyə 6 ay işlədikdən sonra birinci iş ili bitənədək əmək məzuniyyəti ərizəsi əsasında işəgötürənlə razılaşdırıldığı vaxtda verilə bilər.

3. İşçiyə işin ikinci və sonrakı illəri üçün məzuniyyət işəgötürənlə qarşılıqlı razılıqla müəyyən edilən vaxtda verilə bilər.

Məcəllənin 128-ci maddəsində ödənişsiz məzuniyyətdən istifadə hüququ təsbit olunub: “Qohumluq borcunun yerinə yetirilməsi ilə bağlı ailə, məişət və başqa sosial məsələləri təxirə salmadan həll etmək, təhsil almaq, yaradıcı elmi işlə məşğul olmaq üçün, habelə yaşına, fizioloji keyfiyyətlərinə görə işdən ayrılmaq zərurəti olduqda işçinin ödənişsiz məzuniyyətlərdən istifadə etmək hüququ vardır”.

Əmək Məcəlləsinin 129-cu maddəsinə əsasən, ödənişsiz məzuniyyətlər bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş hallarda işçilərin xahişi və ya tərəflərin qarşılıqlı razılığı ilə verilir.

Əmək Məcəlləsinin müddəalarından göründüyü kimi, bir məzuniyyətin digərindən asılılığı və ya növbəliliyi yoxdur.

Odur ki, ödənişsiz məzunyyətdən qayıdan işçi əmək məzuniyyətindən istifadə edə bilər. Amma 131-ci maddənin tələbləri nəzərə alınmaq şərtilə. Odur ki, bizim misalımızda göstərilmiş hər iki halda ödənişsiz məzuniyyətdən qayıdan işçi əmək məzuniyyətindən istifadə edə bilər.

Burada daha bir maraqlı məqam məzuniyyət haqqının necə hesablanmasıdır.

Əmək Məcəlləsinin 140-cı maddəsinə əsasən, məzuniyyət haqqı son 12 təqvim ayının əməkhaqqı cəmlənərək 12-yə bölünməklə hesablanır. Bu qaydada işçinin son 12 ayda ödənişsiz məzuniyyətdə, sosial məzuniyyətdə olub-olmaması kimi azadolmalar, boşluqlar və çıxılmalar qeyd edilməyib. Konkret son 12 təqvim ayı yazılıb və “təqvim ayı” dedikdə aylar tam olmalıdır.

Yuxarıda qeyd etdiyimiz misala uyğun hesablamalar isə belə olacaq:

01.07.2020- 30.04.2021-ci il dövründə 10 ay x 500 manat = 5.000 manat
01.05.2021-30.06.2021-ci il dövründə 2 ay x 0,00 manat = 0,00 manat

12 ay üçün cəmi: 5.000 manat

Gündəlik orta əməkhaqqı 5000 : 12 : 30,4 = 13,71 manat

Məzuniyyət haqqı – 13,71 x 30 gün = 411,30 manat.

Məsələyə məntiqi yanaşsaq, belə bir qənaətə gəlmək olar ki, işçi az işləyib az qazandığına görə az da məzuniyyət haqqı alır. Yəni burada məntiq və qanunvericilik bir-birini tamamlayır.

Sənədləri necə skan etmək olar

Yox. Mürəkkəb skan etmək üçün deyil, çap üçün nəzərdə tutulub. Skan etmək üçün sadəcə sənədlər və elektrik lazımdır.

Mən kompüterimə sənədlər yığınını skan edə bilərəm, yoxsa onları bir-bir skan etməliyəm?

Skan edilmiş sənədi e-poçtla necə göndərə bilərəm?

Sənədi skan edəndə onu görə bilmirəm, amma çap edə bilirəm. Sənədə necə baxmaq olar?

Sənədi skan etmək üçün Canon surətçıxarma / skanerimi necə əldə edə bilərəm?

Skan proqramımı kompüterimdə necə tapa bilərəm?

Şəkilləri necə kiçildə bilərəm?

Sənədlərimi PDF fayllarına necə çevirə bilərəm?

Məsləhətlər

• Fotoşəkilləri mobil telefonda və ya planşetdə skan etmək istəyirsinizsə, Google-un PhotoScan proqramı əla seçimdir.

Xəbərdarlıqlar

• Buruq, çirkli və ya başqa şəkildə pozulmuş sənədləri skan etmək cəhdləri aşağı keyfiyyətli skanla nəticələnəcək.

Sınıq Sümüklər: növləri, simptomları və müalicəsi

Dişlərin yanında sümüklər insan bədənindəki ən çətin quruluşlardır. Onları sərt kimi qəbul etsək də, fiziki cəhətdən stresli olduqda sümüklər bir az “verir”. Sümüklər çox stres alarsa qırılır. Bəzi hallarda, bütün yolu qırmaq əvəzinə çatlaya bilərlər. Bəzi sümük qırıqları ilə sümük əslində parçalanır. Osteoporoz və ya xərçəng kimi bəzi xəstəliklər sümükləri daha həssas edir, buna görə qırıqlar kimi yaralanmalara daha çox meylli olurlar. Sümüklərin travması hətta sümük çürüklərinə səbəb ola bilər.

Sümük sınıqlarının xüsusiyyətləri

Sümük qırılmalarını xarakterizə etmək üçün həkimlər müxtəlif terminlərdən istifadə edirlər. Qırılma dərəcəsi və qırılma ilə əlaqəli açıq bir yaranın olub olmaması həkimlərin sümük qırıqlarını xarakterizə etmək üçün istifadə etdiyi bir neçə amildir. Qapalı bir sınıq dərini sındırmayan bir sınıqdır. Buna sadə bir qırıq da deyilir. Əksi bir qarışıq və ya açıq qırıqdır. Sümüyün dəridən qopduğu bu qırıq növü. Qismən sınıq sümüyün sona qədər qırılmadığı yerdir. Tam bir fasilə sümüyün iki və ya daha çox hissəyə parçalandığı bir qırığı təsvir edir. Qırılmış bir sümük parçaları düzülürsə, bu yerdəyişməmiş bir qırılmanı izah edir. Qırıq bir sümük parçaları bir-birinə uyğun gəlmirsə, bu yerdəyişmiş bir qırığı təsvir edir. Yaşıl çubuq sınığı, bükülmüş bir ağac budağına bənzər sümüyün büküldüyü və çatladığıdır. Bu tip qırıqlar ümumiyyətlə 10 yaşınadək yumşaq sümükləri olan uşaqlarda olur.

Sümük sınıqlarının növləri

Həkimlərin sümük qırıqlarını xarakterizə etmək üçün istifadə etdikləri bir neçə başqa termin var.

• Eninə bir qırıq düz sümüyə doğru gedən bir sümük qırılmasıdır.
• Eğik bir qırıq sümüyün bir açı ilə qırıldığı bir sümük qırılmasıdır.
• Xırdalanmış sınıq, sümüyün ən az 3 hissəyə parçalandığı sümük qırılmasıdır.
• Stres sınığı, qaçma kimi təkrarlanan təsir səbəbiylə ayaq və ya ayaq sümüklərində tez-tez meydana gələn saç tırnağı qırıqlarıdır.
• Yaşıl çubuq sınığı, sümüyün təzə bir ağac budağına bənzər bir tərəfdən bükülərək digər tərəfdən qırıldığı və ya çatladığı yerdir.

Yuxarıda sadalananlar xaricində sümük qırıqlarının növləri də mövcuddur. Bədəndə qırıqlar üçün ən çox görülən yerlər klavikula (yaxa sümüyü), bilək, ayaq biləyi və buddur. Bədəndəki sümükləri ön kol (ülna və radius), alt ayaq (tibia, fibula), arxa (fəqərə) və digər sümükləri qırmaq da mümkündür.

Sınıqlar zərər verə bilər

Bəzən kiçik bir qırıq zərər vermir və ya dərhal ağrıya səbəb olmaz. Bəzən sınıq keçirən bir insan şoka düşür, buna görə dərhal sümük qırılmasından ağrı hiss edə bilməzlər. Bəzi qırıqlar çox ağrılıdır. Ağrı ya dərin, güclü bir ağrıdır, ya da kəskin bir ağrı kimi hiss edə bilər. Kiçik qırıqlar alan uşaqlar heç bir ağrı hiss edə bilməzlər və sümüyün qırıldıqlarının fərqinə vura bilməzlər.

Sümük sınıqlarının simptomları

Sınıq sümüklər ağrıdan başqa bir çox simptomlara səbəb ola bilər. Yaralanma yerində aşağıdakıların bir neçə birləşməsini görə bilərsiniz:

• Çürük
• Şişkinlik
• İstilik
• Zəiflik
• Deformasiya

Bir sümüyü qırırsınızsa, üşütmək və ya baş gicəlləndirmək və ya havasızlıq hiss edə bilərsiniz. Bəzi insanlar huşunu itirir. Bədənin təsirlənmiş hissəsinin düzgün görünmədiyini görə bilərsiniz. Təsirə məruz qalan ərazini normal qaydada hərəkət etdirə bilməyəcəksiniz. Qırıq bir sümük tək bir açıda əyilmiş kimi görünə bilər.

İltihablı Şəfa Mərhələsi

Sınıqların yaxşılaşmasının ilkin mərhələlərində zədələnmiş ərazi şişir və qırılma yerində qan laxtası əmələ gəlir. İmmunitet hüceyrələr zibilləri təmizləyir və yaralı yerdəki mikroblarla mübarizə aparır. Bədən şəfa prosesinə kömək etmək üçün ərazinin ətrafında yeni qan damarlarını böyütür. Qan damarları qırılan sümüyə iyileşmesine kömək etmək üçün oksigen və qida verir. Saytın “təmizlənməsini” asanlaşdıran immunitet hüceyrələrini də təmin edirlər. Sınıq sümüyündən əziyyət çəkəndən sonra kəskin sağalma mərhələsi bir neçə günə qədər təxminən bir həftəyə qədər davam edir.

Yumşaq kallusun bərpaedici mərhələsi

Sümük iyileşmesinin bərpa mərhələsinin ilk hissəsi bir sümük sınığından təxminən 4 ilə 21 gün sonra meydana gəlir. Bu mərhələdə qırıq sümük ətrafında yumşaq bir kallus əmələ gəlir. Kollagen bölgəyə köç edir və tədricən qan laxtasını əvəz edir. Kallus sümük qədər güclü deyil, ancaq qan laxtasından daha sərtdir. Bu səbəbdən şəfa zamanı gipsin olması çox vacibdir. Şəfa baş verərkən sümüyü yerində saxlayır. Bu müddət ərzində sümük hərəkət edərsə, kallus qırılaraq sağalmanı daha da gecikdirə bilər.

Hard Callus Reparative Phase

Sümük iyileşmesinin sərt kallus bərpaedici mərhələsi, sümüyün sınıq çəkməsindən təxminən 2 həftə sonra başlayır. Osteoblastlar deyilən hüceyrələr qırıq sümük parçaları arasındakı körpüdə yeni sümük meydana gətirmək üçün toxuma minerallar əlavə edirlər. Yaranan toxuma sərt kallus deyilir. Sümük iyileşmesinin bu mərhələsi, sümük qırılmasından sonra təxminən 6 ilə 12 həftə arasındadır.

Yenidənqurma mərhələsi

Sümük iyileşmesi zamanı yenidən qurma mərhələsi yeni sümük meydana gəlməsi prosesinə aiddir. Bu mərhələdə osteoklastlar deyilən hüceyrələr meydana gələn artıq sümüyü xaric edir ki, bir sümük orijinal formasını qorusun. Həkiminiz bu mərhələdə adi fəaliyyətinizi davam etdirməyinizi tövsiyə edə bilər, çünki bu, həqiqətən sümüyün sağalmasına kömək edəcəkdir. Bu, müalicənin ən uzun mərhələsidir. Bir sümük sınıqından sonra 9 ilə qədər davam edə bilər.

Sümük sınıqlarının müalicəsi

Sınıq sümüyün müalicəsi sümüyü yerində bərpa etməyi əhatə edir. Ortopedik həkim sümüyü yerində saxlamaq və təsirlənmiş əzanı hərəkətsiz vəziyyətə gətirmək üçün bir kasa, atel və ya bir möhkəm istifadə edə bilər.Kasalar ümumiyyətlə gips və ya fiberglasdan hazırlanır. Sınıq növünə və qırılma yerindən asılı olaraq gips, aşırma və ya qırılma təsirlənmiş ərazini tamamilə hərəkətsizləşdirə bilər və ya yaxşılaşmasına mane olmayacağı müddətdə yaxınlıqdakı oynaqların məhdud nəzarətli hərəkətinə imkan verə bilər. Həkim ağrı üçün dərman təyin edə bilər.

Kompleks fasilə müalicəsi

Dərinizdən deşən və ya çıxan bir sümük və ya başqa bir ciddi qırılma növü kimi kompleks bir sümük qırılma keçirirsinizsə, kompleks müalicə tələb oluna bilər. Əməliyyata ehtiyacınız ola bilər. Bəzən ortopedik cərrahlar sümük parçalarını yerində tutmaq üçün sancaqlar, vintlər, lövhələr və ya çubuqlardan istifadə edirlər ki, düzgün şəkildə sağalsınlar. Bunlardan bəziləri zədə yaxşılaşdıqdan sonra bədəndə qala bilər. Digər vaxtlarda şəfa meydana gəldikdən sonra çıxarıla bilər. Bəzi fasilələr üçün dartmağa ehtiyac var. Dartma sümükləri sağalmaq üçün düzgün vəziyyətdə saxlayan kasnaqlar və çəkilər sistemidir.

Erkən Sümük Sınıqlarının Bərpası

Sümük qırılmasından qurtarmaq bir neçə həftədən bir neçə aya qədər davam edə bilər. Yaşınız, ümumi sağlamlığınız və aldığınız fasilə növü kimi amillərin hamısı bərpa müddətinə təsir göstərir. İlk 1 ilə 2 həftə arasında qırıq gördükdən sonra həkiminizin göstərişlərinə əməl etmək xüsusilə vacibdir. Özünüzü itələməyin. İstiqamətdə olduğu kimi istirahət edin və bədəninizin təsirlənmiş hissəsini istifadə etməyin. Yaxşı özünüzə qulluq edin. Siqaret çəkməyin. Doktorunuz sizin üçün fiziki müalicə təyin edərsə, təlimləri təlimatla yerinə yetirin. Sağlam bir pəhriz yeyin və sağlam sümüyü bərpa etmək üçün kifayət qədər kalsium və D vitamini aldığınızdan əmin olun.

Sümük sınıqlarının bərpası həftələri 3 ilə 5 arasında

Sınıq sümüyünüzün sağalma zamanı hərəkətsiz qalması vacibdir, ancaq istifadə etmədiyiniz zaman əzələlər atrofiyaya başlayır. Zəif və sərtləşə bilərsiniz. Bu müddət ərzində həkiminiz fiziki müalicə təyin edərsə, təlimatları təlimat əsasında yerinə yetirin. Sərtliyi azaltmağa və əzələ qurmağa kömək edəcəkdir. Hərəkət də yara toxumasının parçalanmasına kömək edir. Zədələnmiş bədən hissəsini yavaş-yavaş və yavaşca yenidən tədricən istifadə etməyə başlaya bilərsiniz. Zərərin yaxşılaşma müddətini yoxlamaq üçün həkiminiz rentgen müayinəsi təyin edə bilər.

Sümük sınıqlarının bərpası həftələri 6 – 8

Şəfanızın bu nöqtəsində həkim gips çıxara bilər. Dəriniz və saçlarınız işığı görmədiyindən, həmişəkindən daha tünd olan bədən tüklərini görə bilərsiniz. Dəriniz əlavə solğun və pullu ola bilər. Təsirə məruz qalan ərazi görməyə öyrəşdiyinizdən daha kiçik görünür, çünki əzələlər istifadənin olmaması səbəbindən atrofiyaya uğrayır. Tibbi tövsiyələrə əməl edin və həkiminizin göstərişi ilə fiziki terapiya etməyə davam edin. Doktorunuz və fiziki terapevtiniz tərəfindən təyin olunmuş hədlər daxilində adi fəaliyyətinizlə normallaşın. Fəaliyyət tam bərpa etməyinizə kömək edəcək, ancaq həddini aşmaq bərpa vəziyyətinizi geri qaytara bilər.

Tibbi məsləhətə nə vaxt müraciət etməli

Yayılmış qırıq növlərinin diaqnozu və müalicəsi kifayət qədər sadədir. Aşağıdakı simptom və əlamətlərdən birinin qarşılaşması halında həkiminizə müraciət etməlisiniz. Dərinizin bölgələri mavi rəngə çevrilirsə və ya gips çox sıx və ya çox boş hiss olunursa, həkiminizə müraciət edin. Barmaqlarınızı və ya ayaqlarınızı hərəkət etdirə bilmirsinizsə dərhal tibbi yardım alın. Yaralanma yerinin yaxınlığında şişlik, qızartı, qızdırma və ya pis qoxulu axıntı meydana gəlsə, infeksiya ola bilər, həkimə müraciət edin. Ağrının pisləşməsi narahatlığa səbəb olur. Təsirə məruz qalan əzanızda keylik, karıncalanma və ya sancaqlar və iynələr hiss olunursa, həkiminizə müraciət etməlisiniz.