Blight (Taun)

Xəstəliyə səbəb olan Yersinia Pestis adlı bakteriya 1894cü ildə Alexandre Yersin tərəfindən aparılan araşdırmalar nəticəsində aşkar edilmiş və adını tədqiqatçıdan götürmüşdür. Bu bakteriya basillus adlanan qalın və qısa bir quruluşa malikdir və olduqca asanlıqla çoxala bilir. Bədənin xaricində də qaranlıq və nəmli mühitdə illərlə yaşaya bilər. Bakteriyaların xüsusi bir formaya keçərək həftələr boyu, birə nəcisində bir aya qədər, iltihab və bəlğəmdə bir neçə həftə yaşaya biləcəyi məlumdur.

Taun Xesteliyi Haqqında Məlumatlar 2020 ✅

Taun xesteliyi bəşəriyyətin gördüyü ən ağır bakterial infeksiyalardan biridir. Taun insan və heyvanlar da kəskin təbii ocaqlı, epidemik yayılmağa meyilli,taun çöpü tərəfindən törədilən transmissiv infeksion xəstəlikdir. O, kəskin qızdırma ağır ümumi intoksikasiya və limfatik düyünlərin, ağciyərin və başqa orqanların hemmoragik – nekrotik iltihabı ilə təzahür edir.

Olduqca təhlükəli olan taun yalnız yolxucu deyil həmdə ölümcül xəstəlikdir.

Tədqiqatlar göstərirki taun kənd yerlərində daha çox yayılmışdır,lakin bulaşıcı təbiəti sayəsində bu bölgələrdən asanlıqla şəhərə yayıla bilər.

Xəstəliyə səbəb olan Yersinia Pestis adlı bakteriya 1894cü ildə Alexandre Yersin tərəfindən aparılan araşdırmalar nəticəsində aşkar edilmiş və adını tədqiqatçıdan götürmüşdür. Bu bakteriya basillus adlanan qalın və qısa bir quruluşa malikdir və olduqca asanlıqla çoxala bilir. Bədənin xaricində də qaranlıq və nəmli mühitdə illərlə yaşaya bilər. Bakteriyaların xüsusi bir formaya keçərək həftələr boyu, birə nəcisində bir aya qədər, iltihab və bəlğəmdə bir neçə həftə yaşaya biləcəyi məlumdur.

⬇️ Taun xesteliyi haqqında daha ətraflı..

Tədqiqatlarçılar taun xesteliyinin Çin və orta Asiyadan ortaya çıxdığını, miqrasiya ilə buradan geniş coğrafiyalara yayıldığını göstərir. Qara ölüm kimi xaraqterizə olan taun keçmişdə Avropa əhalisinin yarısının ölümünə səbəb oldu. Xəstəlik yalnız insanların deyil heyvanların ölümünə səbəb olmuşdur.

Taun xesteliyinin əlamətləri hansıları?

Taun xesteliyinin növleri çox olduğundan,əlamətləri olduqca müxtəlifdir. Yüksək atəş, baş, bel və ayaq ağrılarından başqa ” Bubonik taun” adlanan taun növünün simptomları arasındadı.

“Septicemic Taun” adlanan taun növündə titrəmə, kilo itkisi, bağırsaq nizamının pozulması, qusma, yüksək hərarət, ağızdan və burundan qanaxma, toxumaların ölümü və daxili qanaxmalar nəticəsində qaralma(nekroz) ən vacib simptomlardandır. Öskürək, tənəffüsdə çətinlik, şok, bəlğəmdə qan, üz rənginin dəyişməsi və həddindən artıq susuzluq hissi “ağciyər taunu” adlanan tanunun növüdür. Yüksək temperatur və daxili orqanlardakı qanaxmalar hərcür taun xəstəliyinin ümumi əlamətləridir.

Taun xesteliyinin səbəbləri nələrdir?

Tauna səbəb olan bir növ bakteriya olan Yersinia Pestis vəhşi gəmiricilərlə yoluxur. Dünyada baş verən taun xesteliklərinin 95%-i Afrika qitəsinin yoxsul ərazilərində olur. Vəhşi heyvanlarda parazit olan bitlər, xəstə heyvanın qanı ilə qidalandıqları üçün bakteriyaların yayılmasında aktiv rol oynayırlar. Bu birələrin taun yaradan bakteriyalar üçün vəhşi heyvanlar ilə insanlar arasında vasitəçi rolunu oynadığı da söylənilə bilər. Xəstəlik daha çox gəmiricilərdə görülsədə, xəstəlik bu heyvanların yoxsul hissələrində tükənməsi səbəbindən geniş kütlələrə yayıla bilər.

Taun xesteliyinin hansı növləri var?

Bubonik Taun, Septicemic Taun, Ağciyər Taunu və Mədə-bağırsaq Taunun bir neçə növləri var. Ən çox görünən taun növü olan Bubonik Taun bütün taun xesteliklərinin 75%-ni təşkil edir.

Taundan ən çox təsirlənən orqanlardan biri də ağciyərdir və bakteriyalar ağciyərə çatdıqda “Pulmoner Taun” adlanan xəstəlik növü yaranır.

Bu mərhələdə xəstəlik ən mühüm mərhələyə çatmışdır. Yoluxuculuğu digər taun növlərindən yüksəkdir.

Taun xesteliyinə necə diaqnoz qoyulur?

Xəstəliyin simptomları kifayət qədər yüksək olduğundan, diaqnoz mərhələsində xəstə bir çox cəhətdən qiymətləndirilməlidir. Şəxsdə taun əlamətləri müşahidə olunarsa, bəzi müayinələr labaratoriya mühitində aparılır. Bakteriyaların inkubasiya müddəti 2-8 gün arasında olduğundan bu mərhələdə qan testləri çox vacibdir. Bundan başqa bakteriya birbaşa limfa düyünlərimə təsir edə bildiyindən, limfa düyünlərin in biopsiyası da tətbiq oluna bilər.

Taun xesteliyinin müalicə üsulları

Xəstəliyin müalicəsində ən uğurlu üsul erkən diaqnozdur. Erkən diaqnoz qoyulmuş xəstəlik 100% sağala bilər. Tamamilə dərman üsulları ilə müalicə olunan taun xesteliyində heçbir cərrahi müalicəyə ehtiyac yoxdur. Bədəndə bakteriyalar aşkar edildikdən sonra dərman müalicəsinə tez başlamaq lazımdır. Dərman qəbul edilməyə gecikilərsə, xəstəlik çox daha sürətli inkişaf edir. Bu vəziyyət müalicə müddətimi uzadır və çətinləşdirir. Xüsusi və güclü antibiotiklər taun xesteliyinin müalicəsində istifadə olunur,çünki bu bakterial xəstəlikdir və tək bir bakteriya növüdür.

Xəstəliyi müalicə üsullarından biri də yaradan zəli ilə qan almaq, yaranın deşilərək qanın çıxarılması üsullarından biridir.

Tarixdə 3 güclü taun epidemiyası baş vermişdir :

• Birinci epidemiya 541 – 590cı illəri əja edir. Tarixə “Yustinian” taunu adı ilə daxil olmuşdur. Bizans imperatoru Yustinian hakimiyyətdə olduğu dövrdə yayıldığından bele adlanır. Xəstəliyin Misirdən gəldiyi güman olunurdu.
• İkinci epidemiya 1346-1353cü illəri əhatə edir. Xəstəlik zamanı çox insan öldüyü üçün “qara ölüm” adlanırdı. Çindən Avropaya gəldiyi güman edilir.
• Üçüncü epidemiya 1853 – 1959 cu illəri əhatə edir. Bu epidemiya Çindən yayılmağa başlamışdır. Xəstəlik başladığı ilk illərdə 12 milyon insan məhv olmuşdur.

Blight (Taun)

Blight, səbəb olduğu ciddi bir bakterial infeksiyadır Yersinia pestis gənə ilə ötürülür.

Vəhşi həyat (Taun) nədir?

Blight xəstəliyi çox yaygındır. Hər yaşda xəstəlik göstərə bilər. Risk faktorunuzu azaltmaqla düzəldilə bilər.Xahiş edirəm əlavə məlumat üçün həkiminizlə söhbət edin.

Semptomlar

Blight (Taun) əlamətləri hansılardır?

Yanma növünə görə simptomlar dəyişə bilər, məsələn:

• Bubonic Blight üçün ümumi simptom qasıqda, qoltuqaltıda, boyunda, təxminən toyuq yumurtası ölçüsündə yerləşən və toxunuşda isti və ağrılı bir bubo (şişmiş limfa bezi) dir. Qızdırma, üşütmə, baş ağrısı, yorğunluq, süstlük və əzələ ağrıları kimi digər simptomlar da birdən görünə bilər.
• Septikemik yanma üçün adi simptomlar od, ayaq barmaqlarında və bədənin qızdırması, üşütmə, həddindən artıq zəiflik, qarın ağrısı, üşütmə, qusma, ağızdan, burundan, rektumdan və ya dəri altından qanaxma, şok və ya qaranlıqdır (qanqren). burun.
• Pnevmonik Blight üçün ümumi simptomlar qanlı bəlğəm, nəfəs almaq çətinliyi, ürək bulanması, qusma, qızdırma, baş ağrısı və zəiflik olan öskürəkdir.

Yuxarıda sadalanmayan bəzi simptomlar ola bilər. Hər hansı bir əlamətdən şübhələnirsinizsə, lütfən həkiminizə müraciət edin.

Bir həkimə müraciət etməliyəmsə?

Yuxarıda sadalanan əlamət və ya simptomlardan hər hansı biriniz varsa və ya suallarınız varsa, lütfən həkiminizlə məsləhətləşin. Hər kəsin bədəni fərqli hərəkət edir. Vəziyyətiniz üçün ən yaxşısını həkimlə müzakirə etməyiniz məsləhətdir.

Punca

Taun nədir?

Blight xəstəliyinə infeksiya səbəb olur Yersinia pestis əvvəllər yoluxmuş heyvanlara yoluxmuş birə tərəfindən dişləndikdə insanlar üçün yoluxucudur:

Risk faktorları

Taun üçün riskimi artıran nədir?

Yanma üçün bir çox risk faktoru var:

• Yer: Kiçik yayılma ən çox tıxac, zəif təmizlənmə / sanitariya və siçovul populyasiyasının yüksək olması ilə xarakterizə olunan şəhərdən və ətrafdan kənar ərazilərdə baş verir.
• Peşə: baytar həkimlər və köməkçilərinin xəstəlik inkişaf edə biləcək ev pişikləri və itləri ilə təmasda olma riski daha yüksəkdir.
• Vabanın heyvanlara yoluxduğu yerlərdə işləyən insanlar.
• Hobbi: taunla yoluxmuş heyvanların düşərgə qurması, ov etməsi və ya gəzməsi yoluxmuş birə tərəfindən dişlənmə riskinizi artıra bilər.

Diaqnoz və Müalicə

Verilən bildiriş heç bir tibbi məsləhətin əvəzi deyil. Əlavə məlumat üçün SILA həkiminizlə məsləhətləşin.

Taun Xəstəliyi necə diaqnoz qoyulur?

Xəstəlik bakteriyaların yoxlanılması ilə müəyyən edilə bilər Yersinia pestis götürülmüş nümunələrdə:

• Bubo (şişmiş limfa düyünü).
• Qan.
• Ağciyərlər.

Taun necə müalicə olunur?

Aşağıdakı kimi güclü antibiotiklər qəbul edərək yanma müalicəsi üçün xəstəxanaya yerləşdirilməlisiniz.

• Gentamisin.
• Doksisiklin (Vibramisin).
• Siprofloksasin (Cipro).
• Levofloksasin (Levaquin).

Həyat tərzi dəyişiklikləri və yan baxım

Taun xəstəliyini müalicə etmək üçün hansı həyat tərzi dəyişikliklərini və yan müalicələri edə bilərəm?

Aşağıdakı həyat tərzi və yan müalicə üsulları Blight’ı idarə etməyə kömək edə bilər:

• Evinizin siçovul olmadığından əmin olun. Fırçalar, qayalar, odun və zibil yığınları kimi yuva olma potensialı olan yerləri götürərək; siçovulların çata biləcəyi ərazilərdə ev heyvanlarınızı yeməyin.
• Ev heyvanlarınızın birə olmadığından əmin olun.
• Dəri ilə zərərli bakteriyalar arasında təmasın qarşısını almaq üçün yoluxa bilən heyvanları idarə edərkən əlcək geyin.
• Siçovulların olduğu açıq yerlərdə vaxt keçirərkən böcək itələyicisini istifadə edin, uşaqlarınıza və ev heyvanlarınıza diqqətlə baxın.

Hər hansı bir sualınız varsa, sizin üçün ən yaxşı müalicəni anlamaq üçün həkiminizlə məsləhətləşin.

Hello Health Group tibbi məsləhət, diaqnoz və ya müalicə vermir.

Taun xəstəliyi hansı kəşfin edilməsinə səbəb olub

Holland alimlər XIV əsrdə Avropanı qırıb-çatmış taun xəstəliyinə qarşı araşdırma apardıqılarında insanların genetikasını təkamül etdirdiyini kəşf ediblər. Yəni babalarımız öz qardaşlarından fərqli olaraq, bu xəstəliyə ona görə qalib gəliblər ki, genləri özünü təkmilləşdirib və xəstəliyə qarşı gəlib. Bu, təbii seçmədir.

Harvard Universitetinin araşdırmasına görə, bizlər təkcə “Homo Sapiens” yox, həm də “Neandertal” geni daşıyırıq. Bu gen bizə qadınlardan keçib və bizi soyuğa qarşı daha dözümlü edib. Afrikalılarda neandertal geni yoxdur.

Yeşiva Universitetində beyində yaddaşın (xatirənin) necə yaradılması müşahidə edilib və həmin anın görüntüsü çəkilib.

Barselona universitetində aparılan bir araşdırmaya əsasən, insanların əkinçiliyə başlaması genetikamızı da dəyişib. Ətyeyən və ovlayan insanlar günəş altında çox qalmır, buna görə də D vitamini qəbul etmirdilər. Aralıq dənizi ətrafında yaşayanlar isə əkinçiliklə məşğul olduqları üçün günəşin altında çox vaxt keçirir, D vitamininin yaranmasına təkan verirdilər. Beləliklə, dəri rəngləri daha tünd olmaları ilə bərabər, bir çox xəstəliyə məhz bitkilər sayəsində immunitet yaranıb. Yəni biz bitkilər sayəsində artıq xəstəliklər gəlməmiş ona qarşı immunitetə sahib olmuşuq. Ətyeyənlər isə tezliklə buna görə süquta uğrayıb.

Mənbə: “Science” Magazine

Hazırladı: Cavid AĞA

• Teqlər:
• Araşdırma
• , insan genetikasının təkamülü