Tiroid xərçəngi – neçə yaşayır

Kilo verməyə kömək edə biləcəyiniz ən vacib şeylərdən biri də kifayət qədər yuxu almaqdır. Çoxsaylı araşdırmalar yuxu çatışmazlığını yavaşladığı maddələr mübadiləsi və obeziteyle əlaqələndirir.Kifayət qədər yatmamaq sizi ürək xəstəliyi və ya diabet xəstəliyinə qarşı daha həssas edə bilər.

Tiroid xəstələri üçün pəhriz və kilo itkisi

Arıqlamaq, tiroid çatışmazlığı olan bir çox insan üçün əsəbi bir proses ola bilər. Hipotireozunuz olsun və ya əməliyyatdan sonra tiroidiniz olmasın və ya radioaktiv yod (RAI) müalicəsi olsun, bir çoxları üçün tiroid metabolizmanı təsir edəcəyi və kilo itkisini yoxuşlu bir döyüşə çevirə biləcəyi sualı yoxdur.

Budur, nəhayət kilo itkisi ilə mübarizə aparmaqda və yolunuzu düzəltməyinizə kömək edə biləcək bəzi təəccüblü tövsiyələr, həmçinin artıq funtlara qarşı mübarizədə qalib gəlməyinizə kömək edəcək bir neçə pəhriz və arıqlama sirləri.

Mümkün qədər tez bir diaqnoz qoyun

Tiroidiniz qeyri-aktivdirsə, müalicə çatışmazlığı və ya qeyri-kafi müalicə, pəhriz və idmana baxmayaraq kilo itkisini demək olar ki, mümkünsüz edə bilər. Diaqnoz qoymağınız nə qədər çox vaxt alırsa, bir o qədər çox kilo ala bilərsiniz.

Hipotiroid olduğunuz zaman, TSH müalicəni təmin edəcək qədər yüksəlmədən əvvəl də, metabolizma əhəmiyyətli dərəcədə yavaşlaya bilər və bu da hər gün daha az kalori yandırmanıza səbəb olur. Hipotiroidizm də sizi yorğun, ağrılı və idmanla məşğul olma ehtimalınızı azalda bilər və maddələr mübadiləsini daha da azaldır. Yorğun olduğunuzda enerji üçün daha çox şəkərli qida və karbohidrat yeyə bilərsiniz.

Tiroid xəstəliyinizin əlamətləri varsa, dərhal həkiminizə müraciət edin və diaqnoz və müalicə prosesi haqqında məlumat alın.

Hipotiroidisinizsə çəkinizi necə idarə etmək olar

Optimal müalicəyə baxın

Kilo itkisi, simptomların yüngülləşməsi və ümumiyyətlə yaxşı sağlamlıq baxımından bir çox tiroid xəstəsi üçün həkiminizin hipotiroidizm diaqnozu qoyması və sizə bir resept verməsi kifayət deyil. Standart müalicəyə əlavə olaraq, hüceyrələrinizin metabolizmanın işini görməsi üçün lazım olan oksigen və enerjini almasını təmin etmək üçün optimal müalicəyə ehtiyacınız ola bilər.

Nömrələrə görə

• Tipik olaraq, tiroid stimullaşdırıcı hormonunuz (TSH) test laboratoriyası üçün normal həddədir
• Pulsuz T3 referans aralığının ilk yarısında
• Pulsuz T4 referans aralığının yuxarı yarısında (T4 / T3 dərmanı qəbul etməsəniz, bu vəziyyətdə bəzən daha aşağı ola bilər)

Nömrələrinizin normal istinad diapazonunda olması onların şəxsən sizin üçün optimallaşdırıldığı anlamına gəlmir. Hər kəs bənzərsizdir və başqasından fərqli bir səviyyəyə ehtiyacınız ola bilər.

Hələ simptomlarla qarşılaşırsınızsa, praktikantınızla optimal hipotiroidizm müalicəsi barədə bir söhbət etməyin vaxtı gəldi. Və həkiminiz sizi yalnız “normal” səviyyəyə çatdırmaqla maraqlanırsa, bunu onlarla müzakirə etmək və ya ikinci rəy almaq istəyə bilərsiniz.

Tiroid xəstəliklərini müalicə etmək üçün istifadə edilə bilən dərmanlar

Hormon səviyyələrini test edin

Tədqiqatlar göstərir ki, leptin müqaviməti və insulin müqaviməti də daxil olmaqla hormon müqaviməti problemləri tiroid xəstələrinin arıqlamaqda qarşılaşdıqları çətinliklərə kömək edir. Həm hipertiroidi, həm də hipotiroidizm insulin müqaviməti yaratmaq üçün çoxsaylı tədqiqatlarda göstərildiyi üçün bu, aclıq qlükoza və insulin səviyyələrini test etmək, qiymətləndirmək və müalicə etmək barədə düşünməyiniz lazımdır.

Qlükoza səviyyəsinin 100-dən yuxarı olması insulin müqavimətinin və diabetdən əvvəl bir əlamət ola bilər ki, bu da kilo verməyi daha da çətinləşdirə bilər.

Çox yüksək səviyyələrdə həkiminiz Qlükofaj (metformin) kimi tip 2 diabet dərmanı təyin edə bilər. Sərhəd səviyyələri üçün pəhrizinizdəki şəkər və karbohidratların azaldılması və sağlam bir karbohidrat nəzarəti altında bir pəhriz təqib edilməsi şəkərinizi azalda bilər və kilo verməyə kömək edə bilər.

Hipertiroid müalicə seçimlərini də diqqətlə nəzərdən keçirin

Digər hipertiroidizm və Graves xəstəliyi müalicələrinə qarşı RAI-nin olub-olmaması barədə düşünməlisiniz. RAI-dən sonra kilo alma ümumi bir şeydir. Tiroidektomiya aparan xəstələr üzərində aparılan bir araşdırmada əməliyyatın ilk müalicəsi olaraq əməliyyat görənlərin əvvəlcə RAI keçirənlərdən daha çox kilolu və ya obez olma ehtimalının az olduğu aşkar edildi. Graves ‘/ hipertireoz müalicəsi haqqında həkiminizlə danışın seçimlər.

Tiroidektomiya və ya radioaktiv yod (RAI) müalicəsi adlanan tiroidin cərrahi çıxarılması olan xəstələrin əksəriyyətinin hipotiroidizmlə nəticələndiyini unutmayın. Müalicənizlə tiroid hormonu əvəzedici dərmanların başlanğıcı arasında gecikmə ola bilər, bu da hipotiroidi uzun müddətə buraxır.

Əməliyyatdan və ya RAI-dən sonra mütəmadi tiroid testi üçün həkiminizlə birlikdə bir plan qurun ki, hipotiroid olduğunuza dair dəlil çıxdıqdan sonra müalicəniz başlasın.

Pəhrizinizi dəyişdirin

Ən yaxşı tiroid pəhrizi yoxdur, ancaq tiroid vəziyyətinizdə müvəffəqiyyətlə kilo vermək üçün yemək qaydalarınızda əhəmiyyətli bir dəyişiklik etmək lazımdır. Ancaq hansı pəhriz növünə riayət etmək, bənzərsiz fiziologiyanıza, qida həssaslığınıza, qida qəbul etmə qabiliyyətinizə və vücudunuzun digər amillər arasında karbohidratların metabolizmasında, saxlanmasında və yandırılmasında nə qədər təsirli olduğuna bağlıdır. Əsas odur ki, arıqlamaq üçün müxtəlif yolları sınayın və işləyən bir şey tapdığınız zaman ona əməl edin.

Nəzərə alınmalı bəzi yanaşmalar bunlardır:

• Ümumi kalorilərin kəsilməsi: Telefonunuzda və ya kompüterinizdə kalori hesablama tətbiqindən istifadə edərək nə qədər yemək yeyəcəyinizi və yediyiniz və içdiyiniz hər şeyi müəyyənləşdirin.
• Lif qəbulunuzu artırmaq: Çox miqdarda lif almaq, arıqlamaq istəyirsinizsə tiroid xəstəsi olaraq istifadə edə biləcəyiniz əsas taktikalardan biridir. Yüksək lifli qidalardan, əlavələrdən və ya hər ikisindən gələ bilər.
• Sadə karbohidratlar və şəkərin məhdudlaşdırılması: Aşağı glisemik bir pəhriz izləməyə çalışın.
• İltihab əleyhinə bir pəhriz: Otoimmün protokol / antiinflamatuar / AIP pəhriz düşünmək üçün yaxşı bir seçim ola bilər.
• Paleo pəhriz: İşlənməmiş, az şəkərli, bütöv qidalar olan Paleo pəhrizi iltihabı azalda bilər. Yalnız kifayət qədər yod aldığınızdan əmin olun.

Yod nədir və əlavə necə işləyir?

• Aşağı karbohidratlı pəhriz və ya çox az karbohidratlı pəhriz: Buna misal olaraq ketogenik pəhriz və Atkins pəhrizini göstərmək olar.
• Yeməklərin vaxtının dəyişdirilməsi: Aralıqlı oruclu pəhrizi sınayın. Effektiv ola biləcək başqa bir yanaşma, bütün gün yeməyə “mini yemək” / otlaq yanaşmasıdır. Səhər 8-dən sonra qəlyanaltı və qida olmadan yeməklərinizi gündə iki-üç yeməklə məhdudlaşdırın. yağ yanmasını stimullaşdırmağa və aclıq hormonlarını tənzimləməyə kömək edə bilər.
• Qida alerjenləri üçün müayinə: Ümumi alerjenlərə süd, buğda, soya və bəzi meyvə və qoz-fındıq daxildir. Bunlardan hər hansı birinə alerjiniz olduğunu düşünürsünüzsə, onları pəhrizdən kənarlaşdırmağa çalışın.
• Qlütensiz pəhriz: Gluten həssaslığı ilə çölyak xəstəliyi ilə Hashimoto tiroiditi də daxil olmaqla otoimmün vəziyyətlərin inkişafı arasında bir əlaqə var. Bəzi xəstələr glutensiz bir pəhrizə keçdikdə əhəmiyyətli dərəcədə kilo itkisi olduğunu bildirdilər.

Üç ay ərzində qlütensiz yeməyə çalışın. Daha az şişkinlik, daha çox enerji görsəniz və biraz arıqlasanız, bu, glutenin aradan qaldırılmasının sizin üçün faydalı bir kilo itkisi yanaşması olduğunun yaxşı bir əlamətidir.

Tiroid Dostu Pəhriz üçün Bəslənmə

Nəmləndirin

Su maddələr mübadiləsinin daha səmərəli işləməsinə kömək edir. Ayrıca iştahınızı azaltmağa, suyun tutulmasını və şişkinliyini aradan qaldırmağa, xaric olma və həzmi yaxşılaşdırmağa kömək edə bilər.

Gündə səkkiz 8 unsiya eynək içməyin ümumi tövsiyəsini bilə bilərsiniz, ancaq bəzi mütəxəssislər, itirməli olduğunuz hər 25 kilo çəkiyə görə başqa 8 unsiyalı eynək içməyinizi təklif edirlər.

Philip Goglia, müəllifİstiliyi artırın: Metabolizmanın yağ yandırıcı gücünün kilidini açın, tərəzi ağırlığının bir kilosuna bir unsiyalı su içməyinizi tövsiyə edir. Əksər insanlar üçün bu, gün ərzində standart 64 unsiya ilə müqayisədə çox şey başa çatır. Yaylada olsanız və ya kilo itkiniz çox yavaşsa, sınamağa dəyər.

Maddələr mübadiləsini artıran bir məşq edin

Bir çox tiroid xəstəsi üçün kilo itkisi üçün kalori məhdudlaşdırması və ya hətta bir pəhrizdə yenidənqurma kifayət deyil. Hipotireoz metabolizmanı azalda bilər, yəni daha az kaloriyə ehtiyacınız var və bu da əhəmiyyətli dərəcədə kilo itkisi yaratmaq üçün kifayət qədər kalori kəsməyi çətinləşdirir.

Maddələr mübadiləsini yüksəltmək üçün edə biləcəyiniz ən vacib şeylərdən biri idmandır. İdmanla məşğul olmaq, kalori və yağ yandırmaq, qan şəkər səviyyəsini azaltmaq və leptin kimi arıqlamağa kömək edən hormonları tarazlaşdırmaqla maddələr mübadiləsini daha təsirli hala gətirməyə kömək edir.

Arıqlamaq istəyirsinizsə, gözlədiyinizdən çox idman etməlisiniz.

Xəstəliklərə Nəzarət və Qarşısının Alma Mərkəzlərinə (CDC) görə normal çəkidə olan sağlam insanlar, kilo saxlamaq və artıq qazancdan qorunmaq üçün hər həftə ən azı 150 dəqiqə orta dərəcədə fiziki aktivliyə və ya 75 dəqiqəlik güclü fəaliyyətə (və ya ikisinin bir araya gəlməsinə) ehtiyac duyurlar. .

Hipotiroidisinizsə və arıqlamaq istəyirsinizsə, gündə bir saatdan çox idman etməlisiniz.

Bəzi tiroid xəstələri T-Tapp adlı bir əzələ aktivasiyası və əzələ qurma DVD məşq proqramını çox tövsiyə edirlər. Digər xəstələr gəzinti, Pilates, ağırlıq qaldırmaq və digər idman növlərini təsirli hesab etdilər.

Hansı məşq növünə üstünlük verməlisinizsə, maksimum metabolik fayda əldə etmək üçün əzələ yaradan güc təhsili və məşqlərini nəzərdən keçirin.

Dərmanlarınızla tanış olun

Tiroidlə əlaqəli simptomlarınız və ya ola biləcəyiniz digər şərtlər üçün həkimlərin təyin etdiyi bəzi dərmanlar kilo almağa səbəb ola bilər. Məsələn, aşağıdakı dərmanlar kilo alması ilə əlaqələndirilir:

• Graves xəstəliyi və hipertireozun müalicəsində istifadə olunan Tapazol (metimazol) və PTU (propiltiourasil) kimi antitiroid dərmanları
• Tez-tez hipertireozun müalicəsində istifadə olunan Sectral (acebutolol), Tenormin (atenolol) və Corgard (nadolol) kimi beta-blokerlər.
• Prednizon kimi steroid antiinflamatuar maddələr
• Östrojen və progesteron, ya tək və ya birlikdə hormonal doğum nəzarətində və ya hormon əvəzedici terapiyada
• Bəzi antidepresanlar, xüsusilə Prozac (fluoksetin), Paxil (paroksetin) və Zoloft (sertralin)
• Lityum, Depakote (valproat) və Tegretol (karbamazepin) daxil olmaqla bipolyar pozğunluq üçün verilənlər kimi əhval-ruhi sabitləşdirici və antikonvulsant dərmanlar

Bu dərmanlardan hər hansı birini qəbul edirsinizsə və kilo alırsınızsa, narahatlıqlarınız barədə doktorunuzla danışın. Heç vaxt həkiminizin iştirakı olmadan bir dərman qəbul etməyi dayandırmayın.

Kifayət qədər yatın

Kilo verməyə kömək edə biləcəyiniz ən vacib şeylərdən biri də kifayət qədər yuxu almaqdır. Çoxsaylı araşdırmalar yuxu çatışmazlığını yavaşladığı maddələr mübadiləsi və obeziteyle əlaqələndirir.Kifayət qədər yatmamaq sizi ürək xəstəliyi və ya diabet xəstəliyinə qarşı daha həssas edə bilər.

Bəzi praktikantlar, hətta səhər məşqini atlamağınızı və daha çox yatmaq üçün vaxtdan istifadə etməyinizi tövsiyə etdi. Beləliklə, kilo itkisi bir problemdirsə, hər gecə yeddi və ya daha çox saat yuxu hədəfləyin (sağlamlıq məqsədlərinizdən asılı olmayaraq yaxşı məsləhətlər).

Tiroid disfunksiyası yuxu probleminə necə kömək edir

Verywell-dən bir söz

Hər şeyi düzgün etdiyiniz kimi hiss edirsinizsə və tərpənməməyi rədd edən tərəzi sizi incidirsə, son bir pəhriz məsləhətidir: təslim olmayın! Bir kilo itkisi yaylasında necə büst ediləcəyini və tiroid xəstələri üçün pəhrizinizin təsirli bir kilo itkisi üçün çalışması üçün daha çox tövsiyəni araşdıraraq yenidən qruplaşdırın və pəhriz və kilo vermə proqramınızda problemi həll etməyə başlayın. Qeydiyyatdan keçmiş bir diyetisyen və bir fitness məşqçisi ilə məsləhətləşmə də faydalı ola bilər.

Tiroid xərçəngi – neçə yaşayır?

Onkoloji xəstəliklər fərqli bir proqnoza malikdir, bu hüceyrə mutasiyalarının tipinə, şiş yerinə, böyümə sürətinə, metastaza və daha çox bağlıdır. Tiroid xərçəngi diaqnozu ilə neçə xəstə yaşayır, birbaşa da müxtəlif amillərdən asılıdır. Axı eyni orqan tamamilə müxtəlif növ xərçəngdən təsirlənə bilər.

Tiroid xərçəngi əlamətləri və mümkün proqnoz

Tiroid xərçəngi adətən ciddi yod çatışmazlığı olan ərazilərdə yaşayan 40 yaşdan yuxarı xəstələrdə inkişaf edir. Digər tiroid xəstəliyindən və endokrinoloji xəstəliklərdən əziyyət çəkənlər də risk qrupuna daxil olurlar. Bir uşağın doğumundan sonra hormonal bərabərsizlik də nəticədə malignə çevrilə bilən bezdə qapaq və möhürlərə səbəb ola bilər. Buna görə mütəmadi olaraq ultrasəs müayinəsindən keçmək və sağlamlığınızı nəzarət etmək vacibdir.

Ümumiyyətlə, tiroid xərçəngi simptomları xəstəliyin başlanğıcından sonra olduqca tez-tez ortaya çıxır. Bunlar:

• Yutulma zamanı narahatlıq hissi, irəliləyən baş meylləri;
• sürətli kilo vermə ;
• ümumi zəiflik və daimi yorğunluq hissi;
• tez-tez başgicəllənmə, ürəkbulanma;
• iştahanın azalması;
• boyunda genişlənmiş limfa düyünləri;
• səs səsi;
• tənəffüs prosesinin pozulması;
• boyun ağrısı;
• palpasiya zamanı yoğunlaşmanın aşkar edilməsi.

Bu dəyişikliklər tədricən görünür, amma artıq bir və ya iki əlamət endokrinolog ilə təmasda olmaq üçün yaxşı bir səbəbdir. Xərçəng diaqnozu təsdiqlənməməli olsa da, gələcəkdə onkologiyadan qaçmaq üçün tiroid xəstəliyinə dərhal müalicə edilməlidir. Ümumiyyətlə, tiroid xərçəngi üçün ömür uzunluğu olduqca yüksəkdir, lakin xərçəng növünün növü vacibdir.

Müxtəlif növ tiroid xərçəngi və yaşam səviyyəsi səviyyəsinin xüsusiyyətləri

Şitovidka xərçəngi nisbətən nadir bir xəstəlikdir, bu növ ümumi xərçəng sayının təxminən 0,5% -ni təşkil edir. Bu orqanın bir neçə əsas növ xərçəngi var:

• papiller xərçəngi ;
• Folliküler xərçəng;
• medullar xərçəngi;
• anaplastik xərçəng.

Undifferentiasiya olunmuş şişlər, sarkoma, lenfoma və epidermoid tiroid xərçəngi daha az yaygındır.

Papiller tiroid xərçəngi ən əlverişli proqnoza malikdir. Sağkalım dərəcəsi təxminən 80% -dir, müalicənin 10 ildən çox yaşı keçdikdən sonra 60% -i. Relapslar ümumi deyil. Bu növ xərçəng tiroid bezinin bütün onkoloji xəstəliklərinin təxminən 70% -ni təşkil edir.

Folliküler tiroid xərçəngi proqnozu belə bir göy qurşağından uzaqdır, lakin ümumiyyətlə pis deyil. Müvəqqəti müalicə ilə, beş illik sağkalım dərəcəsi oxşar diaqnozu olan xəstələrin ümumi sayının 70% -ni təşkil edir. Ancaq bu cür xərçəng daha agresifdir və daha sürətli yayılır, buna görə əvvəlki müalicə başlanır, tam bərpa şansı yüksəkdir.

Medullar tiroid xərçəngi pis bir proqnozdur, çünki yüksək hüceyrə təcavüzkarlığı ilə artmaqdadır metastaz meydana gəlməsinin ehtimalı. Ümumiyyətlə, beş illik sağalma nisbəti ümumi halların 60% -ni təşkil edir. Əlverişli bir ssenari ilə, xəstələrin təxminən 50% əməliyyatdan 10 ildən çox müddət sonra yaşayır.

Digər növ tiroid xərçəngi daha təhlükəlidir, ancaq inkişaf vəziyyətləri tək olaraq qəbul edilə bilər. Hər hansı bir malign şiş aşkar edildikdə, həm də tiroid bezlərinin tam aradan qaldırılmasının, orqanın sağlam hissəsində zədələnmiş hissənin çıxarılmasından sonra yeni bir şişin olma ehtimalı 98% -i olduğunu xatırlamaq vacibdir.

Tiroid xəstəsi necə arıqlaya bilər

Qalxanabənzər vəz (Tiroid vəzi) boyunun ön-orta hissəsində yerləşən, hormon ifraz edən orqandır. Çəkisi 20-30 qr ağırlığında olub boyunun orta xəttinin sağ və solunda yerləşən iki lobdan və bu lobları birləşdirən isthmus adlanan hissədən ibarətdir.

Qalxanabənzər vəzində sintez olunan hormonlar – T3-Triyodtironin ve T4-Tiroksin bədənin enerji mübadiləsini tənzimləyir və başda sinir sistemi olmaqla bütün sistemlərin normal fəaliyyətində mühüm rol oynayır.

Tiroid vəzi xəstəlikləri:

• Tiroidin funksional pozğunluqları – Hipotiroidi və Hipertiroidi
• Zob (Guatr) və Tiroid Düyünləri (Nodülləri)
• Tiroidin iltihabi xəstəlikləri – Tiroiditler (ən çox rastlanan xroniki autoimmun tiroidit-Hashimoto Tiroiditidir)
• Tiroid Xərçəngi – Papillyar, Follikulyar, Medulyar, Anaplastik olmaqla 4 qrupa bölunur.

Sadalanan xəstıliklərin bir çoxunda tiroidin funksional pozğunluğu – hipotiroidi və ya hipertiroidi müşahidə olunur.

Kimlər risk altındadır?

Tiroid funksiyasının pozulması (hipotiroidi – tiroid vəzinin az hormon ifraz etməsi və hipertiroidi – tiroid vəzinin çox hormon ifraz etməsi) bütün dünyada, xüsusən qadınlar arasında çox yayılmışdır. Qadınların niyə kişilərə nisbətən daha böyük riskə məruz qalmalarının əsas səbəbi məlum deyildir, həmçinin qadınlarda tiroid problemlərinə daha çox rast gəlməklə yanaşı, bu cür problemlər daha erkən yaşda müşahidə olunur. Qadınların həyatındakı müəyyən dövrlər, onları tiroid problemlərinə qarşı daha həssas edir. Bunlara hamiləlik, doğuş və menopoz zamanı meydana gələn hormonal dəyişiklikləri göstərmək olar.

Cinsiyyətinizdən asılı olmayaraq, aşağıda sadalanan durumlarda tiroid funksiyasının pozulması riskiniz artır:

• Ailənizdə tiroid problemləri varsa (hipotiroidi və hipertiroidi, tiroid xərçəngi)
• 1-ci tip Diabet kimi autoimmün xəstəliyiniz varsa (hipotiroidi və hipertiroidi)
• Yaşınız 60-ın üstündədirsə (hipotiroidi və hipertiroidi)
• Tiroid xəstəliyiniz varsa və ya tiroid əməliyyatı keçirmisinizsə
• Down və ya Turner sindromunuz varsa (hipotiroidi)
• Litium istifadə etmisinizsə (hipotiroidi)
• Dərmanlar vasitəsi ilə həddindən artıq miqdarda yod qəbul etmisinizsə (hipertiroidi və hipotiroidi)
• Radiasiya müalicəsi və ya boyun bölgəsinə şüalanma (radioterapiya) qəbul etmisinizsə
• Ağ irq və asiyalılar digər irqlərə nisbətən üç qat daha çox risk altındadır.

Y od Əskikliyinin Təsiri

Yod çatışmamazlığı dünyada təxminən 1,6 milyard insanın risk altında olduğu və dünyada ən geniş yayılmış xəstəliklərdən biridir. Yod tiroid hormonlarının(Tiroksin-T4 və Triyodtironin-T3) ayrılmaz hissəsidir və bu səbəbdən hipotiroidi və hipertiroidi əmələ gəlməsində vacib rol oynayır. Yod qəbulu çox az olarsa, hipotiroidi, kretinizm və digər yod çatışmazlığı xəstəlikləri inkişaf edə bilər. Digər tərəfdən, həddindən artıq yod qəbulu hipertiroidiyə səbəb ola bilər.

Yod ehtiyacınızı necə qarşılaya bilərsiniz?

Dəniz məhsulları yaxşı bir qaynaqdır. Yodun miqdarı əksər dəniz məhsullarından aşağı olsa da, yumurta, ət və süd məhsulları yod miqdarı baxımından əksər bitki mənşəli qidalardan daha zəngindir. Lakin ölkəmizdə heyvanların yodlaşdırılmış duzla qidalanmadığı üçün bu mənbələrdən əldə edə biləcəyiniz yod məhduddur. Əsas mənbə yodla zənginləşdirilmiş duzdur. Həkiminiz tərəfindən başqa bir göstəriş olmadığı müddətdə yodlu rafinə duz istifadə edin. Qaya duzu və digər duzlar tövsiyə edilmir.

Yod mənbələri:

• Yodlaşdırılmış süfrə duzu
• Pendir, Yumurta, Südü, Dondurma, Qatıq
• Duzlu balıqlar, Qabıqlı dəniz heyvanları, Yosunlar
• Soya südü, Soya sousu
• Yod tərkibli multivitaminlər

Yod çatışmazlığının qarşısını almağın ən yaxşı yolu ÜST-nin tövsiyə etdiyi strategiyaya əməl edərək uzun müddət yodlaşdırılmış duzun istifadəsidir. ÜST ürək-damar xəstəliklərinin qarşısını almaq üçün 5 qramdan az duz (gündə təxminən 1 çay qaşığı) qəbul etməyi tövsiyə edir. Lakin təcrübədə gündəlik duz istehlakı 10-14 qramdan az deyil. Buna görə az, lakin mütləq yodlaşdırılmış duz istifadə edilməlidir.

Yod ehtiyacınız nə qədərdir?

Əslində bütün həyatınız boyu cəmi bir çay qaşığı yod insan orqanizmi üçün yetərlidir, ancaq yod uzun müddət orqanizmdə depolana bilmədiyi üçün mütəmadi olaraq az miqdarda qəbul edilməlidir. Gündə 1000 mikrogramdan çox yod qəbul edilərsə, mədə-bağırsaq simptomları, ağızda metal dadı və tiroid problemləri ortaya çıxa bilər.

Gündəlik yod ehtiyacı insanın ömrü boyu dəyişir:

• Körpələr: (0-59 ay): gündə 90 mikrogram
• Uşaqlar: (6-12 yaş): gündə 120 mikrogram
• Uşaqlar: (> 12 yaş): gündə 150 ​​mikrogram
• Yeniyetmələr və böyüklər: gündə 150 ​​mikrogram
• Hamiləlik və laktasiya dövründə: gündə 250 mikrogram

Hipotiroidi

Hipotiroidinin əsas simptomları:

• Yorğunluq/yuxululuq
• Soyuğa qarşı dözümsüzlük/üşümə
• Çəki alımı və arıqlamaqda çətinliklər (ciddi pəhriz və fiziki məşqlərə baxmayaraq)
• Depressiya
• Qəbizlik
• Menstrual pozğunluqlar, sonsuzluq, spontan abortlar
• Zəif və kövrək saçlar, dırnaqlar və quru dəri
• Oynaq və ya əzələ problemləri
• Azalmış libido (cinsi istək)

Müalicə edilməzsə, hipotiroidi daha ciddi fəsadlara və hətta həyati təhlükəyə səbəb ola bilər.

Hipotiroidinin ciddi fəsadlarına aşağıdakılar daxildir:

• Xəstələrin komaya düşməsinə səbəb ola biləcək qədər zəif metabolizma və ürək döyüntüsü
• Ürək çatışmamazlığı
• Həyati təhlükə yarada biləcək şiddətli depressiya
• Koma

Kimlərdə Hipotiroidi riski vardır?

• Qadınlar xüsusən hamiləlik, doğuşdan sonrakı dövr və menopoz zamanı hipotiroidi inkişafına daha çox meyllidirlər
• Yaşlı insanlar
• Qohumlarında və ya özlərində autoimmun xəstəlikləri olan insanlar
• 1-ci tip Diabet və ya Vitiligo kimi autoimmun xəstəlikləri olan insanlar
• Manik depressiyası olan və Litium istifadə edən insanlar
• Boyun nahiyəsinə radiasiya terapiyası almış və ya tiroid əməliyyatı keçirmiş xəstələr
• Ağ irq və Asiya populyasiyaları

Tiroid disfunksiyası sadə bir qan testi ilə təsdiqlənə bilər, qanda tiroid stimullaşdırıcı hormon (TSH) və tiroid hormonlarının (Sərbəst T3 və Sərbəst T4) səviyyəsi həkim tərəfindən dəyərləndirilir.

Hipotiroidi necə müalicə olunur?

Tiroid disfunksiyasının müalicəsi yüksək effektiv bir müalicədir. Müalicənin məqsədi bədəndə çatışmayan tiroid hormonlarını bir ömür boyu əvəz etməkdir, çünki hipotiroidi zamanı vəzin sağalması ümumiyyətlə mümkün olmur, yəni bu geridönüşsuz bir haldır. Bununla yanaşı gündəlik uyğun dozada alınan dərman xəstələrə simptomsuz bir həyat sürməyə imkan verir. Əgər sizə hipotiroidi diaqnozu qoyulubsa, müalicə bir ömür boyu davam edəcək və simptomlarınız nəzarətdə olsa belə gündəlik dərman qəbul edilməlisiniz. Tiroid hormon dərmanları səhər acqarnına qəbul olunmalı, onunla yanaşı heç bir dərman istifadə edilməməli və dərman qəbul etdikdən sonra ən azı 30 dəqiqə ərzində yemək yeyilməməlidir. Müxtəlif vəziyyətlərdə müalicə dozası dəyişə bilər. Doza uyğunluğu vəziyyətdən asılı olaraq ən azı 6 aydan bir TSH və ST4 ölçülməsi ilə qiymətləndirilməlidir. Vəziyyətinizdə hər hansı bir dəyişiklik olarsa və ya müalicəyə yeni başlamısınızsa, hormon səviyyəsi daha tez-tez ölçülə bilər.

Hipertiroidi

Hipertiroidi tiroid vəzinin həddindən artıq işləməsi, qana lazımi miqdardan daha çox tiroid hormonu istehsal etməsi və nəticədə bədənin metabolizmasının sürətlənməsidir. Hipertiroidi müxtəlif səbəblərdən yarana bilər. Nəsildən-nəslə ötürülməyə meyilli olan forması Graves xəstəliyi əsasən gənc, orta yaşlı qadınlarda olur. Həmçinin həddindən artıq və avtonom fəaliyyət göstərən düyünlər, bəzi keçici tiroidin iltihabi xəstəlikləri də qanda tiroid hormonlarını artıra bilər.

Hipertiroidinin əsas simptomları:

• Çarpıntılar, yüksək ürək döyüntüləri (dəqiqədə 90-100-dən çox döyüntü)
• Əsəbilik və/və ya tez hirslənmə
• Əllərdə titrəmə
• Tərləmənin çoxalması
• Daha az və daha seyrək görülən menstruasiya
• Qidalanmada dəyişiklik olmadan və ya daha çox yeməyə baxmayaraq çəki itgisi
• Xaricə doğru qabariq–bərəlmiş gözlər (Graves xəstəliyi üçün tipikdir)
• Tez-tez, lakin mülayim defekasiya
• İncə, kövrək saçlar
• Yumşaq, nazik və nəm dəri
• Xüsusi ilə qolların yuxarı hissəsində, budda və ayaqlarda əzələ zəifliyi

Kimlər risk altındadır?

• Ailələrində hipertiroidi olan insanlar
• Qadınlar
• Yaxın zamanlarda hamilə qalan, yeni doğmuş qadınlar (ilk 6 ay-1 il)
• Autoimmün xəstəlikləri olan insanlar (1-ci tip Diabet, Vitiligo)
• Həddən artıq tiroid hormonu qəbul edən insanlar
• Yod qəbul edən insanlar (ürək ritminin pozulmasına qarşı istifadə olunan yodlu dərmanlar)
• Tiroid hormonları ilə qarşılıqlı təsir göstərən yod tərkibli dərmanlar qəbul edən xəstələr
• Siqaret çəkən insanlar

Hipertiroidi simptomlarının müalicə olunması vacibdir, çünki bu ciddi fəsadlara səbəb ola bilər. Müalicə olunmayan xəstəlik ürək ritminin pozulmasına (ürək əzələlərinin qeyri-müntəzəm sürətdə yığılması), qan təzyiqinin artmasına, insulta və ya ürək çatışmazlığına səbəb ola bilər. Həmçinin menopoz dövrü qadınlarında hipertiroidi osteoporoz (sümük əriməsi) və sümük qırılması riskini artırır. Yalnız hipertiroidi diaqnozunu təstiq etmək üçün simptomlarla yanaşı fiziki müayinə və qan analizi də tələb olunur. Qan testi zamanı TSH dəyəri çox aşağı, ST4 ve ST3 dəyırləri yüksəlmiş olur.

Hipertiroidi necə müalicə olunur?

Həkiminiz hipertiroidinin növünə, yaşınıza, sağlamlığınıza və tiroid vəzinizin necə işlədiyinə əsaslanaraq sizin üçün ən uyğun müalicəni təyin edəcəkdir. Antitroid dərmanlar tiroid vəzisinin tiroid hormonları istehsal etməsinə mane olur. Alternativ müalicə olaraq radioaktiv yod istifadə edilə bilər və ya tiroid vəzisinin bir hissəsi və ya bütöv şəkildə cərrahi yolla çıxarıla bilər. 1,7 Beta -bloker dərmanları tiroid hormonlarının yüksək olduğu bütün durumlarda ürək döyüntülərini və digər simptomları azaltdığı üçün köməkçi vasitə kimi istifadə edilə olunur.

Zob və Düyünlər

Qidalanmada yod çatışmamazlığı bütün dünyada tiroid böyüməsinin bir nömrəli səbəbidir (“guatr” kimi tanınır). Zob-yod çatışmamazlığını və bu səbədən yetərsiz tiroid hormonu istehsalını kompensasiya etməyə çalışdıqda əmələ gəlir. Bu müddətdə tiroid vəzisinin normal ölçüsü tədricən artır, zamanla böyüyür və nodüllər (düyünlər) əmələ gəlir. Qalxanabənzər vəzisi həddən artıq böyüyən şəxslər udma və nəfəsalmada problemlərlə qarşılaşa bilər.

Diaqnoz və Müalicə

Həkimin əllə müayinəsindən sonra qanda TSH səviyyəsini təyin etmək üçün qan nümunəsi götürülür. Bu hormon, tiroid vəzisinin normal işləməsinin göstəricisidir. Düyün və tiroid vəzisinin ölçüsü ultrasəs müayinəsi ilə müəyyən edilir. Bu müayinə səs dalğaları ilə həyata keçirildiyi üçün tamamilə ağrısız və zərərsizdir. Düyünlərin müayinəsində istifadə olunan digər üsullar incə iynə biopsiyası və bəzi hallarda istifadə olunan sintiqrafiyasıdır. Tiroid incə iynə aspirasyon biyopsiyası (İİAB) etibarlı bir müayinə metodudur və bir düyünün xoş və ya bədxassəli olduğunu müəyyənləşdirmək üçün tatbiq olunur. Ciddi ağrı və yan təsirləri yoxdur, nodül xərçənglidirsə, yayılmasına səbəb olmur. Əməliyyat planlaşdırılırsa belə, əvvəlcə biopsiya etmək cərrahın düzgün cərrahi yanaşma seçməsi üçün və nəyi əməliyyat etdiyini bilməsi üçün lazımdır. Tiroid düyünlərinin sintiqrafiyası yalnız qanda TSH səviyyəsi çox aşağı olduqda və düyün 1.5 sm-dən böyük olduqda tələb oluna bilər. Aşkarlanan nodüllər “isti”, “ilıq” və ya “soyuq” kimi təsnif edilir. Düyün radioaktiv maddəni tutmursa “soyuq” görünür. Maddəni tutanlar daha tünd görünür və “isti” adlandırılır. Nodüllərin təxminən 85% -i soyuq, 10% -i iliq, 5% -i isti olur. Soyuq nodüllərin 85%, iliq nodüllərin 90% və isti düyünlərin 99% -i xoşxassəlidir (xərçəng deyil). Beləliklə, düyünün “soyuq” olması onun bədxassəli olduğunu gotərməz və təkbaşına əməliyyata göstəriş deyildir.

Zob və düyünlər necə müalicə olunur?

Bir çox zob və düyünlər müalicə tələb etmir. Növü və ölçüsündən asılı olaraq onların böyüməsi müntəzəm olaraq müşahidə altında saxlanılır. Müalicə tələb olunarsa, üç müalicə metodu vardır: dərman müalicəsi, radioaktiv yod müalicəsi, tiroid əməliyyatı. Müalicə seçimi hər bir xəstənin diaqnozuna əsaslanır. Müalicənin əsas məqsədi bədxassəli olan, ətrafdakı toxumalara həcmi ilə təzyiq edən və ya aşırı hormon ifraz edərək hipertiroidiyə səbəb olan vəzin və/və ya düyünlərin müalicəsidir.

Endokrinoloq Dr.Sevinc Ağaqızı