Qazax Information Center

Əksər düz bağırsaq xəstəlikləri zamanı ağrı hissiyatı müşahidə edilir. Ağrılar çox vaxt defekasiya zamanı, bəzi hallarda isə də nəcis ifrazından sonra əmələ gəlir. Proktalgiya hər hansı xəstəlik olmadan psixoloji səbəblərdən düz bağırsaqda qısa müddətli spazmlar şəklində də yarana bilər.

“Bacım Dilarənin vəziyyəti pisdir”

“Rəy verilib ki, ürəyində problem olunub. Amma ürəyindən əməliyyat olunmayıb, yalandır, şaiədir. Avtomobili idarə edən zaman, sükan arxasında bir anlıq huşunu itirib. İdarəetməni itirib”.

Milli.Az xəbər verir ki, bu sözləri bizim.media-nın əməkdaşı ilə söhbətində Əməkdar artist Dilarə Əliyevanın aktyor qardaşı Vüsal Əliyev deyib.

Aktyor bacısının səhhətinin pis olduğunu bildirib:

“Dilarə şok vəziyyətindədir. Evdədir, onu da təcili yardım gətirib. Xəsarəti yoxdur. Oqtayın öldüyünü qızları və valideyinləri bilirlər”.

Oqtay Əliyevin harada dəfn olunacağı ilə bağlı suala isə Vüsal belə cavab verib:

“Oqtayın dəfni ilə bağlı ailə üzvləri onun Qurd Qapısı qəbiristanlığında torpağa tapşırılmasını istəyirlər. Amma daha öncə fikrimiz onu Mehdiabad məzarlığında idi, çünki onun nənəsi orada dəfn olunub.

Bacım Dilarə dedi ki, Oqtay Əliyev hörmətli adamdır, fəxri titulu var, ona görə də onun Qurd Qapısı qəbiristanlığında dəfn olunmasını istəyir. Mədəniyyət Nazirliyindən dəfnlə bağlı cavab gözləyirik”.

Qeyd edək ki, baş verən ağır yol-nəqliyyat hadisəsində Əməkdar mədəniyyət işçisi Oqtay Əluyev 54 yaşında ürəktutmadan dünyasını dəyişib.

Milli.Az

Qazax Information Center

Vəli Xramçaylı 1955-ci il aprel ayının 27-də Sibirdə anadan olub. Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsini bitirib. «Azərbaycan təbiəti» jurnalında şöbə müdiri, məsul katib, baş redaktorun müavini vəzifəsində çalışıb. Hal-hazırda «Ocaq» qəzetinin təsisçisi və baş redaktorudur. 80-ci illərdən dövri mətbuatda şeirlərlə çıxış edib. Beş şeir kitabının müəllifidir.
Vəli Xramçaylının son illərdə yazdığı kitablardan biri də «Şairin kitabı»dır. Şair bu kitabda vətən həsrətindən, yar sevgisindən, dostluğa vəfadan, uşaqlığın ən gözəl çağlarından yazıb.
Kitabdakı şeirlər Oxucunun qəlbinin dərin tellərinə toxunur. Ələlxüsus kitabdakı vətən həsrəti ilə bağlı şeirlər hər bir insanın vətənini, doğulduğu yerləri xatırlamasına, vətəni haqda dərin düşüncələrə dalmasına səbəb olur.
Şairin sevgi ilə bağlı şeirlərində yar həsrəti, sevgi acısı daha qabarıq hiss olunur. Yarına qovuşmayan aşiqin yarsız keçirdiyi günlərdə çəkdiyi əzablar öz əksini tapır.

ŞEİRLƏR

Dərviş Vəli haqq aşığı

Düşdükcə sözün sehrinə,
Ilham sinəmi teyləyər.
Yatdıqca sözün mehrinə,
Sözü sinəmdə əyləyər.

Tanrım yazıb bu yazını,
Nə çoxunu, nə azını.
Yol gedərəm yol uzunu,
Yol məni yoldan eyləyər.

Nə olub, zəmanə uşağı,
Eşit, gözümün işığı.
Dərviş Vəli haqq aşığı,
Haqqdan gələni söyləyər.

Damcı damcı söz könlümə süzülür,
Misra-misra söz sinəmə düzülür.
Söz əlindən yazıq canım üzülür,
Yol ver, əcəl, yol ver, Dərviş Vəliyə.

Əcəl köhlənində gəlir, yoldadı,
yenəmi ilğımı məni aldadır?
Qaymaq havadıdı, bu yaz bal dadır,
Yol ver, əcəl, yol ver, Dərviş Vəliyə.

***

Mən Dərvişəm yer üzündə

Sel-su tək boşalıb dolan,
Yaş quruyub bu gözümdə.
Bu yollara yoldaş olan,
Bir dərvişəm yer üzündə.

Yolum çox uzaqdı, paşam,
Ayağına qəm dolaşan.
Dərə keçib dağlar aşan,
Bir dərvişəm yer üzündə.

Yurdun qəmilə yüklənən,
Elə bu yüklə təklənən.
Üçtelli sazda köklənən,
Bir dərvişəm yer üzündə.

Sazam, sözəm, deyişməyəm,
Amalında dəyişməyən,
Bu dünyaya uyuşmayan,
Bir dərvişəm yer üzündə.

Eh, nə deyim belə ömrə,
Yanıb-yanıb dönüb kömrə,
Gözün aydın, Yunus İmrə,
Bir dərvişəm yer üzündə.

***

Mən dərvişə yiyə durar, söylə, kim?

Bu bədəndə buz bağlayar qanım da,
Dərd sızlayar, qəm çağlayar canımda,
Inan vallah, sən olmasan yanımda,
Mən dərvişə yiyə durar, söylə, kim?

Sənsiz məni dərd budayıb dil açar,
Sinəm üstən söz perikər, söz qaçar.
Sən açmasan bu qapımı, kim açar,
Mən dərvişə yiyə durar, söylə, kim?

Kədər məni haqlayıbdı, nə vaxtdı,
Boran gəlib, can evimdə sazaqdı.
Kim deyər ki, ölüm məndən uzaqdı?
Mən dərvişə yiyə durar, söylə, kim?

Qolunu aç, uğuruna gəlim mən,
Qapını aç, ayağında ölüm mən.
Bu dərdimi söylə kimlə bölüm mən,
Mən dərvişə yiyə durar, söylə, kim?

***

Bir qərib dərvişəm bu yer üzündə

Indi adamları gəl, özün tanı,
Məni anlayanım, duyanım hanı.
Şair sücaətin torpağı, sanı,
Mənə qərib demə, qərib qardaşım,
Bir qərib dərvişəm bu yer üzündə

Kim anlar bu yurdda, torpağı,daşı,
İndi meydan sular, hər nadan, naşı.
Mən elə qəribəm hər addımbaşı,
Mənə qərib demə, qərib qardaşım,
Bir qərib dərvişəm bu yer üzündə

Çoxdandı, bu ömrü yelə vermişəm,
Nə olsun, daşqına selə vermişəm.
Nədə ki, bir kəsə ələ vermişəm,
Mənə qərib demə, qərib qardaşım,
Bir qərib dərvişəm bu yer üzündə.

Dağın dağ dərdi var mənim sinəmdə,
Dağ çəkib sinəmə neçə sənəm də.
Içimdə kükrəyib daşı senəndə,
Mənə qərib demə, qərib qardaşım,
Bir qərib dərvişəm bu yer üzündə.

Söz desən, sözünü kəsən deyiləm,
Incəyən deyiləm, küsən deyiləm.
Mən də sizinkiyəm özgə deyiləm,
Mənə qərib demə, qərib qardaşım,
Bir qərib dərvişəm bu yer üzündə.

***

Xramçayın sahilində

Bu çay mənə körpəlikdən tanışdı,
Pıçıltısı dünənimdən danışdı.
Sinəm üstü körükləndi, alışdı,
Keçən günü keçəidikcə gözümdən.

Səhər tezdən sahilində bitərdim,
Dalğasında gizlənərdim, itərdim.
Sinə gərib dalğasını ötərdim,
Sevinc, fərəh tökülərdi üzümdən.

Ürəyimdə təkcə bu çay yaşardı,
Hər yaz ağzı qəzəblənib daşardı.
Sısqa gördüm, gözüm, könlüm yaşardı,
Dərin yerlər aşağıydı dizimdən.

Qızılqaya karıxmışdı elə bil,
Sınıq körpü sınıxmışdı elə bil.
Buraxmırdı, darıxmışdı, elə bil,
Oxuyurdum hər daşının üzündən.

***

Ürəyim göynəyir, Dədə Ələsgər

Bu kədər qəlbimi didir, dağıdır,
Hissimin, duyğumun kövrək çağıdır.
Qəbrinə əl vuran alçaq yağıdır.
Ürəyim göynəyir, Dədə Ələsgər.

O Göyçədə bir kimsənə qalmadı,
Kim deyər ki, bizə olan olmadı.
Azərbaycan hey bölünən almadı,
Ürəyim göynəyir, Dədə Ələsgər,
Məzarın dağılıb ulu Göyçədə.

Tarix boyu soyuuzdan silindik,
Haqq yolunda biz günahkar bilindik.
Illər boyu içimizdən bölündük,
Ürəyim göynəyir, Dədə Ələsgər,
Məzarın dağılıb ulu Göyçədə.

Çəkə bilməz gözüm yaşı bu dağı,
Qala bilməz nə qarası, nə ağı.
Qismət olmaz yada elin bulağı,
Ürəyim göynəyir, Dədə Ələsgər,
Məzarın dağılıb ulu Göyçədə.

Dağlar özü qarıyacaq bu dərddən,
Göyçə gölüm quruyacaq bu dərddən.
Bəs kim məni qoruyacaq bu dərddən,
Ürəyim göynəyir, Dədə Ələsgər,
Məzarın dağılıb ulu Göyçədə.

***

Dərviş Vəli

Bil, bilmək istəsən sözün düzünü,
Sən allah, nahqdan üzmə özünü.
Arayıb axtarıb gəzmə özünü,
Sən daha dərvişsən, ay dərviş Vəli.

Gəl elə bilmə ki, bu yol keçilib,
Yüz yol ölçülüb, bir yol biçilib.
Tanrıdan baxtına bu yol seçilib,
Sən daha dərvişsən, ay dərviş Vəli.

Bu nə dövran, nə zəmanə, nə gərdiş,
Ulu Tanrım özü dedi; a dərdiş.
Ya QAZİ ol, YA ŞƏHİD ol, ya dərviş,
Sən daha dərvişsən, ay dərviş Vəli.

Düz bağırsaq xəstəlikləri

Babasil (hemorroy) – düz bağırsaq xəstəlikləri arasında ən çox rast gəlinən formadır. Hemorroy düz bağırsaq venalarının genişlənməsi nəticəsində düyünlərin əmələ gəlməsi ilə xarakterizə olunur. Onun 2 forması mövcuddur: daxili və xarici. Daxili düyünlər arxa dəlikdən xaricə çıxa və qanaxma verə bilər. Xarici düyünlər isə qanamır, lakin bir çox hallarda tromblaşır. Belə vəziyyətlərdə ağrı və anal nahiyədə qaşınma müşahidə olunur.

Anal çat

Rastgəlmə tezliyinə görə düz bağırsaq xəstəlikləri arasında babasildən sonra 2-ci yerdə dayanır. Düz bağırsaq çatı – anal dəlik divarının 1-2 sm uzunluğunda olan defektidir. İlk öncə kəskin fazada olur, müalicə aparılmadıqda xronikləşir. Kəskin çat zamanı defekasiyadan (nəcis ifrazından) əvvəl ağrı meydana çıxır. Xroniki çatlarda isə ağrı defekasiyadan sonra baş verir. Ağrı hissi bir neçə dəqiqədən bir neçə saata qədər davam edə bilər. Xroniki çat zamanı adətən nəcis ifrazından sonra 1 neçə damcı al qan müşahidə edilir. Ağrı bəzən o qədər şiddətli olur ki, xəstə bilərəkdən defekasiya aktını gecikdirir. Nəticədə qəbizlik yaranır. Bu da öz növbəsində çatın daha da ağırlaşmasına səbəb olur. O üzdən xəstəlik xroniki mərhələyə keçmədən həkimə müraciət etmək lazımdır.

Proktit

Proktit – düz bağırsağın selikli qişasının iltihabıdır. Əksər xəstələr qarnın aşağı hissəsində, arxa dəlikdə ağrılardan şikayət edir. Belə şəxslərdə ishal halları yarana, nəcisdə selik, bəzən qan aşkarlana bilər.

Paraproktit

Paraproktit – mikroorqanizmlərin təsirindən düz bağırsağın ətrafındakı dərialtı toxumanın iltihabıdır. Onun kəskin və xroniki formaları vardır. Kəskin paraproktit qəflətən başlayır. Xəstədə şiddətli ağrılar, temperatur yüksəlməsi müşahidə edilir. Bu formada təcili olaraq cərrahi müdaxilə aparılmalıdır. Xroniki formada fistul formalaşır. Belə xəstələr müalicəni gecikdirməlidir.

Düz bağırsağın polipləri və şişləri

Təəssüflər olsun ki, polip və şiş kimi təhlükəli düz bağırsaq xəstəlikləri xarakterik şikayətlərə malik olmur. Bu törəmələr yalnız iri ölçülərə çatdıqdan sonra düz bağırsaqdan qanaxma, qəbizlik və ağrı meydana çıxır. Əgər xəstə öz sağlamlığının qayğısına qalıb vaxtında həkimə müraciət edərsə, proqnoz qənaətbəxş olur.

Düz bağırsaq sallanması

Sallanma düz bağırsağın anal dəlikdən xaricə çıxması ilə özünü büruzə verir. Xəstəliyin inkişafı 3 mərhələyə bölünür:
I mərhələ – defekasiya zamanı yalnız selikli qişa sallanır. Nəcis ifrazından sonra isə əvvəlki vəziyyətinə qayıdır;

II mərhələ – bağırsaq yalnız defekasiya aktında deyil, fiziki gərginlik zamanı da xaricə çıxır. Öz-özünə yerinə qayıtmadığından xəstə onu barmağı ilə içəri itələməyə məcbur qalır;

III mərhələ – bağırsaq hətta yüngül fiziki hərəkət zamanı sallanır. Yerinə salındıqdan sonra yenidən xaricə çıxır.

Düz bağırsaq xəstəlikləri aşağıdakı əlamətlərə malikdir:

• Arxa dəlik və aralıq nahiyəsində ağrılar

– Heç bir şiş olmadan müşahidə edilən düz bağırsaq ağrıları anal çat , proktit, proktalgiyaya xasdır.

– Müayinə əsnasında barmaqla palpasiya zamanı yaranan ağrılar babasil xəstəliyi, paraproktit, düz bağırsağın polipləri və şişləri üçün xarakterikdir.

• Arxa dəlikdən selik və irin ifrazı, aralıqdakı fistuldan gələn axıntılar paraproktit, Kron xəstəliyi, xoralı kolit, proktit zamanı aşkarlanır.
• Qanlı ifrazat, defekasiyanın (nəcis ifrazının) 48 saatdan çox gecikməsi hemorroy, anal çat, yoğun bağırsağın qıcıqlanma sindromu, düz bağırsağın polip və şişlərində qeydə alınır.
• İshal zamanı nəcisdə çoxlu miqdarda selik, bəzən irin, hətta qan ola bilər. Bu hal düz bağırsaq xəstəlikləri sırasından olan proktit, xoralı kolit, yoğun bağırsaq qıcıqlanması zamanı müəyyən edilir.
• Tenezm – yalançı defekasiya çağırışları. Bu zaman nəcis ifrazının baş verməməsi və ya çox az miqdarda olması, selik, bəzən qan ifrazı proktit, xoralı kolit, düz bağırsaq şişlləri üçün səciyyəvi hal hesab edilir.
• Nəcisi və qazı saxlaya bilməmə düz bağırsaq sallanmasında baş verir.

Düz bağırsaqda ağrılar (proktalgiya)

Əksər düz bağırsaq xəstəlikləri zamanı ağrı hissiyatı müşahidə edilir. Ağrılar çox vaxt defekasiya zamanı, bəzi hallarda isə də nəcis ifrazından sonra əmələ gəlir. Proktalgiya hər hansı xəstəlik olmadan psixoloji səbəblərdən düz bağırsaqda qısa müddətli spazmlar şəklində də yarana bilər.

Proktalgiyaya daha çox orta yaşlı kişilərdə rast gəlinir. Ağrılar əsasən gecə saatlarında müşahidə edilir. Orta hesabla 3-30 dəqiqə davam edir. Bu da yuxunun pozulmasına səbəb olur. Xəstələrdə qanaxma, selikli qişanın eroziyası müşahidə edilə bilər. Proktalgiyanın səbəbini müəyyən etmək və müalicəyə başlamaq üçün mütləq proktoloq müayinəsindən keçmək lazımdır.

Qəbizlik

Qəbizlik defekasiya aktının 48 saatdan çox gecikməsidir. Onun yaranma səbəbləri aşağıdakılardır:

• qeyri-düzgün qidalanma: rasionda lifli qidaların çatışmazlığı, kifayət qədər maye qəbul olunmaması;
• psixoloji səbəblər: stress, gərginlik, yuxusuzluq;
• hipodinamiya (az hərəkətli və ya oturaq həyat tərzi);
• yoğun bağırsaq xəstəlikləri: divertikulyoz, meqakolon, dolixosiqma, babasil, anal çat;
• nəcisin hərəkətinə mane olan mexaniki amillər: yoğun bağırsaq şişləri ;
• bəzi dərman vasitələrinin təsiri: antidepressantlar, atropin, kodein, yuxu dərmanları, bəzi sidik qovucular;
• endokrin xəstəliklər: miksedema, hiperparatireoz, şəkərli diabet, feoxromositoma, hipofiz pozğunluqları.

Anal qaşınma

Anal nahiyədə qaşınma xəstəlik kimi birincili və hər hansı digər düz bağırsaq xəstəlikləri fonunda ikincili ola bilir.

İkincili qaşınmanın səbəbləri:

• Düz bağırsaq xəstəlikləri – babasil, anal çat, itiuclu kondiloma, düz bağısaq şişi, xroniki proktosiqmoidit;
• Ginekoloji xəstəliklər – uşaqlıq yolu pH-nın pozulması, vulvovaginit;
• Cinsi əlaqə ilə yoluxan xəstəliklər– xlamidioz, trixomoniaz, qeyri-spesifik uretrit;
• Dəri xəstəlikləri– psoriaz, kontakt dermatit;
• Daxili orqanların xəstəlikləri– şəkərli diabet, xroniki qaraciyər xəstəliyi;
• Göbələk infeksiyası;
• Antibiotiklərin əlavə təsiri kimi – tetrasiklin, eritromisin, penisillin qəbulundan sonra;
• Bəzi qida növlərinə allergik reaksiya – acılı ədviyyatlar, pomidor, sitrus meyvələri, şokolad;
• Psixogen səbəblər – gərginlik, depressiya.

Sadalanan əlamətlərdən hər hansısa biri Sizdə varsa, həkim-proktoloqa müraciət etməyiniz məsləhətdir.