Planlı İqtisadiyyat: Xüsusiyyətləri, üstünlükləri, mənfi cəhətləri

Planlı iqtisadiyyat ümumiyyətlə mərkəzləşdirilmiş dövlət planlaşdırma və inzibati qərar qəbul etməyi əhatə edən Sovet tipli mərkəzi planlaşdırma ilə əlaqələndirilir. Əsasən hökumətə diktatura kimi ölkənin qaynaqları üzərində nəzarət verir.

“O, BU XALQIN DÜŞMƏNİDİR. ” – “Bizim mövcud iqtisadiyyat sovet dövrünün planlı iqtisadiyyatından da pisdir”

– Erməni təxribatları. Ermənistan müharibəni uduzduğundan Baş nazir Paşinyan 10 noyabr 2020-ci ildə atəşkəs haqında Birgə Bəyanatı imzalamağa məcbur oldu, amma o, Azərbaycanın və Türkiyənin ərazi bütövlüyünü tanımağa və sülh sazişi bağlamağa hazır deyil. Baxmayaraq ki, erməni xalqı məğlub Baş nazirə ikinci dəfə ona görə səs verdi ki, o bunu etsin. Amma Paşinyanın bağlı olduğu Qərb dairələri Rusiyanın vasitəçiliyi ilə bu münaqişənin həll olmasında maraqlı olmadığından, o bunu edə bilmir. Məsələ burasındadır ki, heç Rusiyanın özü də bunda o qədər də maraqlı görünmür. Rusiya Ermənistana təsir imkanlarından sona qədər istifadə etmir. Rusiya sülh sazişi imzalanmadan Ermənistanı Rusiya ilə birləşdirəcək kommunikasiyaların açılmasında maraqlı görünür ki, Azərbaycan da buna getməməlidir və getməyəcək. 44 günlük savaş dövründə dəfələrlə vurğulayırdım ki, Ermənistanın bizim ərazi bütövlüyümüzü tanımadığı heç bir sənədə imza atmamalıyıq. Dünən MDB-nin Dövlət Başçıları Şurasının videokonfrans formatında keçirilən iclasında Prezident İlham Əliyev vurğulayıb ki, Ermənistan Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıdıqdan sonra sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiyası, o cümlədən sülh sazişi istiqamətində konkret danışıqlara başlaya bilərik.

Regionun digər fitnəkar dövlətləri də Ermənistana ümidlər verməklə sülhə mane olur, regionda davamlı sabitliyin yaranmasına imkan vermirlər. Bütün problemlərə baxmayaraq biz yeni geosiyasi reallıqlar yaratmışıq və hər kəs bununla barışmalı olacaq. Azərbaycana qarşı informasiya savaşı və erməni təxribatları heç nəyi dəyişməyəcək. Azərbaycan çevik və qətiyyətli siyasəti ilə döyüş meydanında qazanılmış uğurların əldən verilməsinə imkan verməyəcək.

Öz tarixinin önəmli dövrünü yaşayan xalqımız indi iqtidarlı-müxalifətli bir yumruq kimi birləşməlidir.

– Qarabağ üzərində suveren hüquqlarımızın bərpa olunmasına demokratik islahatların aparılmamasının mane olması barədə fikirlər nə qədər əsaslıdır?

– Azərbaycanda iqtisadi, ardınca demokratik, hüquqi islahatların genişləndirilməsinə ciddi zərurət var. Ölkədə mövcud olan, dövlətin tam nəzarət və idarə etdiyi iqtisadiyyata (statist economy) son qoyulmalı, azad bazar iqtisadiyyatına keçilməlidir. Bizim mövcud iqtisadiyyat sovet dövrünün planlı iqtisadiyyatından da pisdir. Çünki onda nələrsə planlaşdırılır, onun icrası istiqamətində müəyyən işlər görülürdü.

Amma bunun dövlətin ərazi bütövlüyü məsələsinə heç bir aidiyyatı yoxdur. Dediklərinizi iddia edənlər etiraf etməlidirlər ki, Elçibəyin prezidentliyi dövründə heç bir demokratiya olmayıb, çünki həmin vaxt ABŞ Qarabağı azad etmək cəhdinə görə Azərbaycana sanksiya tətbiq edib, bu iqtidarın dönəmində isə onu müvəqqəti dayandırıb. İkincisi, demokratiyanın inkişafına görə çox irəli getdiklərini bəyan etdikləri Ukrayna, Gürcüstan və Moldova gərək çoxdan ərazi bütövlüklərini bərpa edərdilər. Dövlətlərin maraqları həmin ölkələrdəki siyasi rejimə bağlı məsələ deyil. Dünyada beynəlxalq hüquq böyük dövlətlərin maraqları səbəbindən ayaqlar altına atılıb. Yeni dünya, yaxud regional müharibələr təhlükəsi yaradan əsas faktor budur.

– Xarici ermənipərəst dairələr tərəfindən bizə qarşı informasiya savaşında bəzi qruplardan istifadə olunur. Onların fəaliyyətinə də qiymət vermənizi istərdik.

– Hər bir ölkənin inkişaf səviyyəsinə uyğun uğurları və problemləri var. Azərbaycanın problemlərindən biri də budur ki, dövlət orqanlarından qovulmuş bəzi məxluqlar – onlara adam deməyin özü belə böyük günahdır -səfirlər, nazirlər, deputat olub təkrar seçilmək üçün iqtidarın dəstəyini ala bilməyənlər, yaxud siyasi sürüşkənlikləri ucbatından iqtidarın əməkdaşlıqdan imtina etdiyi siyasi partiyalar, iqtidarı öyən, onun xidmətləri barədə dünya miqyaslı xarici telekanallara reportaj hazırlayan bəzi jurnalistlər indi iqtidarı devirmək üçün hər şeyə hazır olduqlarını nümayiş etdirirlər, hətta Azərbaycanın məhvi hesabına olsa da belə. Bu gün “bu rejim zülm rejimidir” deyənlər utanıb xəcalət çəkmədən həmin “rejim”in başçısının sərəncamı ilə niyə uzun illər vəzifə tutduqlarının xalqa izhanı vermirlər. Amma xalqımız onsuz da bilir ki, bu məxluqların hər biri, bəzilərinin hətta valideynləri, zamanla iqtidarı dolayısı və ya birbaşa dəstəkləmiş, aparılan siyasətə etiraz edib tutduqları vəzifələrdən istefa verməmişlər. Yalnız müxtəlif səbəblərdən kənara atıldıqdan sonra “qızğın vətənpərvərə, haqq-ədalət uğrunda mübarizlərə” çevriliblər. Bu ünsürlər 44 günlük savaş zamanı az qala Azərbaycana Ermənistan tərəfdən müharibə etməyə hazırlaşan, qanunverici orqanı separatçı rejimi tanıyan ölkəyə sığınıb, onların verdiyi çörəyi yeyib (xalqımızın çörəyi haramları olsun!) millətə “vətənpərvəlik” dərsi keçə bilməzlər. Mövcud olan, yaxud olmayan problemlərdən danışmaq bu milləti sevmək deyil. Xalqın birliyə ehtiyacı olduğu belə həssas dönəmdə kim onu parçalamaq istəyirsə, deməli, o, bu xalqın düşmənidir. Elə-belə söyləmirlər ki, hər şeyin öz vaxtı var. Xarici və daxili düşmənlərin fiti ilə iqtidarın və sağlam siyasi düşərgənin üstünə qısqırdılmışlar heç nəyə nail ola bilməyəcəklər. Özləri qorxularından qaçıb düşmən dövlətə sığınıblar, amma xalqımızı onların çağırışlarına əhəmiyət vermədiyi üçün qorxaqlıqda ittiham edirlər. Xalqımızı, rəqiblərini təhqir edən belələri mənəviyyatsız davranışlarının acısını yaşayacaq, əxlaqsız əməllərinə, düşmən tapşırıqlarını yerinə yetirdiklərinə görə gec-tez layiq olduqları cəzanı alacaqlar.

Tarixi adlar altında gizlənən bəzi siyasi partiyaların liderlərinin xarici səfirlər tərəfindən idarə olunması, təkzib olunması mümkün olmayan faktlarla ortaya çıxmaqdadır. Hansı ki, birini Arif Yunus bu günlərdə Musavatla bağlı açıqladı. Yaxud ABŞ-da Qarabağa dair Ki Uest (Key West) danışıqları zamanı elan olunmuş mitinqin səfirin tapşırığı ilə AXCP tərəfindən təxirə salınması. Bütün bunlardan sonra xalqımız bu adamlara inanıb onların arxasınca gedərmi? Rusiyanı düşmən elan edib Rusiyanın tapşırığı ilə Azərbaycana gəlib siyasi fəaliyyətə başlamış Rüstəm İbrahimbəyovun prezidentliyə namizədliyinin qeydə alınması üçün “Milli Şura”nın Putinə necə yalvarması, əminəm ki, heç kimin yadından çıxmayıb. Xalqımızın bu ağla və bu cür siyasi əqidəyə malik şəxslərə diqqət yetirməsi sadəcə mümkünsüzdür.

Şərhlər

t.ədalət 2021-10-16 18:00:12

Ölkə iqtisadiyyatını artırmaq üçün yerli mütəxəssisləri irəli çəkmək lazımdır. Ölkədə Türkiyə yoluna keçmək lazımdır.

Məfhumun məğzi 2021-10-16 17:48:13

Bu dəfə gerçəyə çox yaxın müsahibədir! .

Adil 2021-10-16 15:57:01

Qayıtdən danış..Xalqı hər gün rəzil günə salan hökumətin rəzil qiymət siyasətindən danış. Qalib olduq budurmu qiymətinin. Tarif şurası kimdir? Kim seçib.? Hansı səsvermə ilə ki bu xalqı kefi istədiyi kimi qırır. Ona ” dur” deyə biləcək kimsə yox bu ölkədə. Ayıbdır valla

Planlı İqtisadiyyat: Xüsusiyyətləri, üstünlükləri, mənfi cəhətləri

A planlı iqtisadiyyat Sərmayə qoyuluşu və əsas malların bölgüsünün bütün iqtisadiyyat üçün iqtisadi və istehsal planları vasitəsi ilə həyata keçirildiyi bir iqtisadi sistem növüdür. İqtisadi planlaşdırmanın mərkəzləşdirilmiş, mərkəzləşdirilməmiş və ya iştirakçı formalarına əsaslana bilər.

Komandanlıq iqtisadiyyatı, keçmiş Sovet İttifaqı və Şərq Blokunun planlı əlaqələndirilməsindən fərqli olaraq, bu iqtisadi sistemlərdə resurs bölgüsünə rəhbərlik etməkdə iyerarxik rəhbərliyin mərkəzi rolunu vurğulayan iqtisadiyyatdır.

Planlı iqtisadiyyat ümumiyyətlə mərkəzləşdirilmiş dövlət planlaşdırma və inzibati qərar qəbul etməyi əhatə edən Sovet tipli mərkəzi planlaşdırma ilə əlaqələndirilir. Əsasən hökumətə diktatura kimi ölkənin qaynaqları üzərində nəzarət verir.

Planlı iqtisadiyyatlar sabitlik təmin edə bilər, eyni zamanda hökumət yenilikçi şirkətlərə vəsait ayırmasa, ölkənin böyüməsini və irəliləməsini məhdudlaşdıra bilər. Hökumət və ya kollektiv torpağa və istehsal vasitələrinə sahibdir. Bazar iqtisadiyyatı şəraitində fəaliyyət göstərən tələb və təklif qanunlarından asılı deyil.

Planlı iqtisadiyyat ənənəvi iqtisadiyyata rəhbərlik edən adətlərə də məhəl qoymur. Son illərdə bir çox planlı iqtisadiyyat bazar iqtisadiyyatının tərəflərini əlavə etməyə başladı.

Planlı iqtisadiyyatlar, istehsal, paylama, qiymət və investisiya qərarlarını bazarlarda fəaliyyət göstərən muxtar firmalar tərəfindən verildiyi planlaşdırılmamış iqtisadiyyatlardan, xüsusən bazar iqtisadiyyatından fərqli olaraq.

xüsusiyyətləri

Planlı iqtisadiyyat, hökumətin istehlakçılar və müəssisələr arasında qarşılıqlı təsir yolu ilə qəbul edilənlərdən daha çox iqtisadi qərarlar qəbul etdiyi bir iqtisadi sistemdir.

Bazar iqtisadiyyatından fərqli olaraq, planlı iqtisadiyyat, istehsal olunanlara, paylanmasına və istifadəsinə nəzarət edir. Dövlət şirkətləri mal və xidmətlər istehsalını öz üzərinə götürürlər.

İqtisadi plan

Hökumət iqtisadi plan yaradır. Beş illik plan ölkənin hər bir sahəsi və bölgəsi üçün iqtisadi və sosial hədəfləri müəyyənləşdirir. Qısa müddətli planlar hədəfləri həyata keçirilə bilən hədəflərə çevirir. Hökumət nə istehsal edəcəyinə, nə qədər istehsal edəcəyinə və kimin üçün istehsal edəcəyinə qərar verir.

Hökümət mərkəzi planı tətbiq etmək üçün qanunlar, qaydalar və təlimatlar yaradır. Şirkətlər planın istehsal hədəflərinə əməl edirlər; sərbəst bazar qüvvələrinə özləri cavab verə bilməzlər.

Resurs bölgüsü

Bu iqtisadiyyat növü hökumətə resursların bölüşdürülməsinə tam nəzarət edir. Hökumət bütün mənbələri mərkəzi bir plana görə ayırır.

Planlı iqtisadiyyat, özəl şirkətlərin istifadəsini azaldır və hökumətə paylamadan qiymətlərə qədər hər şeyi müəyyənləşdirməyə imkan verir. Bazar qüvvələri mal və xidmətlərin qiymətini təyin edə bilmir.

Millətin kapitalını, işçi qüvvəsini və təbii ehtiyatlarını mümkün qədər ən səmərəli şəkildə istifadə etməyə çalışın. Hər bir insanın qabiliyyətlərini ən yüksək potensialına qədər istifadə edəcəyinə söz verir.

İstehsal prioritetləri

Planlı iqtisadiyyat bütün malların və xidmətlərin istehsalı üçün prioritetləri müəyyənləşdirir. Bunlara istehsal kvotaları və qiymət nəzarətləri daxildir.

Məqsədləri ölkədəki hər kəsin ehtiyaclarını ödəmək üçün kifayət qədər qida, sığınacaq və digər əsas əşyalar təmin etməkdir.

Mənfiinhisar boş vaxtları

Hökumət inhisar müəssisələrinə sahibdir. Bunlar iqtisadiyyatın məqsədləri üçün vacib və əsas sayılan sahələrdir.

Bunlara ümumiyyətlə maliyyə şirkətləri, kommunal xidmətlər və avtomobil sənayesi daxildir. Bu sektorlarda daxili rəqabət yoxdur.

Üstünlük

Resursları sürətlə səfərbər edin

Planlı iqtisadiyyatlar iqtisadi resursları geniş miqyasda sürətlə hərəkətə gətirə bilər. Nəhəng layihələr həyata keçirə, sənaye gücü yarada və sosial hədəflərə cavab verə bilərlər. Fərdi məhkəmə çəkişmələri və ya ətraf mühitə təsir ifadələri ilə ləngidilmir.

İnkişaf etməmiş bir iqtisadiyyatda, dövlət yüngül sənayenin genişlənməsi yolu ilə kapital yığılmasını illərlə gözləmədən və xarici maliyyədən asılı olmayaraq ağır sənayeni qurmağa başlaya bilər.

Cəmiyyəti dəyişdirin

Planlı iqtisadiyyatlar cəmiyyətləri hökumətin baxışlarına uyğunlaşdırmaq üçün tamamilə dəyişdirə bilər.

Yeni rəhbərlik özəl şirkətləri milliləşdirir. İşçilərə bacarıqlarının dövlət tərəfindən qiymətləndirilməsi əsasında yeni iş yerləri verilir.

Beynəlxalq müqayisələrdə sosialist millətlər, uşaq ölümü statistikası öz-özünə bildirildiyinə və fərqli standartlara əsaslanmasına baxmayaraq, uşaq ölümü və ömür uzunluğu kimi sağlamlıq göstəricilərinə görə kapitalist ölkələrlə müsbət müqayisə etdilər.

İqtisadi məqsədlər

Hökumət, dövlətin iqtisadi məqsədlərinə xidmət etmək üçün torpaq, iş və kapital istifadə edə bilər. İstehlakçı tələbi, istənilən bir nümunə ilə iqtisadi inkişaf üçün kapital qoyuluşunun artırılması lehinə məhdudlaşdırıla bilər.

Sovet İttifaqında 1930-cu illərdə hökumətin özəl istehlaka ayrılan ÜDM payını 80% -dən 50% -ə endirdiyi zaman belə oldu.

Nəticədə Sovet İttifaqı həm sənayedə həm nisbi, həm də mütləq baxımdan kənd təsərrüfatı sektorunun böyük bir daralması ilə ağır sənayedə kütləvi bir böyümə yaşadı.

Qiymətlər nəzarətdə saxlanılır və bu səbəbdən hər kəs mal və xidmətləri istehlak edə bilər. Hökümət hər kəsi məşğulluqla təmin etməyi hədəflədiyindən sərvət bərabərsizliyi və işsizlik azdır.

Dezavantajları

Resursların səmərəsiz paylanması

Planlı iqtisadiyyatların planlaşdırıcıları istehlakçıların üstünlüklərini, çatışmazlıqlarını və artıqlıqlarını kifayət qədər dəqiqliklə aşkar edə bilmirlər və bu səbəbdən də istehsalı səmərəli şəkildə əlaqələndirə bilmirlər.

Planlı iqtisadiyyat müəyyən sosial ehtiyacları yox edir. Məsələn, hökumət işçilərə hansı işləri görməli olduqlarını deyir. İstehsal etdiyiniz mallar həmişə istehlakçı tələbinə əsaslanmır.

Tez-tez bir şey həddindən artıq, başqa bir şey çox deyil. Mərkəzi planlaşdırıcılar üçün istehlakçı ehtiyacları barədə ən son məlumatları almaq çətindir.

Planlı iqtisadiyyatlar dünya bazar qiymətləri ilə doğru ixracat istehsal etmək üçün mübarizə aparırlar. Mərkəzi planlaşdırıcılar üçün daxili bazarın ehtiyaclarını ödəmək çətin olsa da, beynəlxalq bazarların ehtiyaclarını ödəmək daha da mürəkkəbdir.

İqtisadi demokratiyanın yatırılması

İqtisadçı Robin Hahnel, planlı iqtisadiyyatın yeniliklərə və təşviqlərə yönəlmiş daxili çəkilmələrini aşsa da, iqtisadi azadlığın şərti ümumiliyindən daha ədalətli və ardıcıl anlayışlar olan özünüidarəetmə və iqtisadi demokratiyanı genişləndirmək gücünə sahib olmayacağını göstərir. Hahnel deyir:

“Daha demokratik bir siyasi sistemlə birləşərək və daha yaxşı bir versiyaya yaxınlaşmaq üçün özlərini yenidən düzəldən planlı iqtisadiyyatlar əlbətdə daha yaxşı nəticə verərdi, amma heç vaxt iqtisadi özünüidarə edə bilməzdilər, həmişə apatiya və yenilik etməkdə yavaş olardılar. məyusluq qaçılmaz qiymətini alardı.

Planlı iqtisadiyyat, məlumatlarını və təşviqedici çatışmazlıqlarını aradan qaldırsaydı belə, iqtisadi demokratiya ilə bir araya sığmazdı. Yalnız misli görünməmiş totalitar siyasi güc tərəfindən dəstəkləndiyindən bunu etdi. “

İqtisadi qeyri-sabitlik

1950-1960-cı illərdə Şərqi Avropanın planlı iqtisadiyyatları üzrə Amerika iqtisadçıları tərəfindən aparılan araşdırmalar, gözləntilərinin əksinə olaraq, məhsul istehsalında eyni dövrdə bazar iqtisadiyyatlarına nisbətən daha çox dalğalanma göstərdiklərini təsbit etdi.

Planlı iqtisadiyyatı olan ölkələrüçün

Belarusiya

Bu keçmiş Sovet peyki hələ də planlı bir iqtisadiyyatdır. Hökumət müəssisələrin 80% -nə və bankların 75% -nə sahibdir.

Çin

II Dünya müharibəsindən sonra Mao Tse Tung kommunizmin idarə etdiyi bir cəmiyyət yaratdı; qəti planlı bir iqtisadiyyat tətbiq etdi.

Bugünkü liderlər bazar əsaslı bir sistemə doğru irəliləyirlər. Maliyyə hədəflərini və hədəflərini müəyyənləşdirmək üçün beş illik planlar yaratmağa davam edirlər.

Kuba

1959-cu ildə Fidel Castro inqilabı kommunizm və planlı bir iqtisadiyyat qurdu. Sovet İttifaqı 1990-cı ilə qədər Kuba iqtisadiyyatına subsidiya verdi. Hökumət böyüməni stimullaşdırmaq üçün yavaş-yavaş bazar islahatları tətbiq edir.

İran

Hökümət iqtisadiyyatın 60% -nə dövlət şirkətləri vasitəsilə nəzarət edir. Bazarın tənzimlənməsi üçün qiymət nəzarət və subsidiyalarından istifadə edin. Bu, laqeyd yanaşmalar yaratdı.

Bunun əvəzinə nüvə potensialının genişləndirilməsinə vəsait ayırdı. Birləşmiş Millətlər Təşkilatı ona qarşı sanksiyalar tətbiq edərək iqtisadi tənəzzülü daha da pisləşdirdi. 2015-ci il nüvə ticarəti müqaviləsinin sanksiyaların sona çatmasından sonra iqtisadiyyat yaxşılaşdı.

Liviya

1969-cu ildə Müəmmər Qəddafi neft gəlirlərindən asılı olaraq planlı bir iqtisadiyyat yaratdı. Liviyalıların çoxu hökumətdə işləyir.

Kaddafi bazar iqtisadiyyatı yaratmaq üçün islahatlar aparırdı, lakin 2011-ci ildə öldürülməsi bu planları dayandırdı.

Simali Koreya

II Dünya Müharibəsindən sonra Prezident Kim Il-sung dünyanın ən planlı iqtisadiyyatını yaratdı.

Yemək çatışmazlığı, qidalanma və bir neçə kütləvi aclıq epizodu yaratdı. Dövlət resurslarının çoxu silahlı qüvvələrin qurulması üçün istifadə olunur.

Rusiya

1917-ci ildə Vladimir Lenin ilk kommunist planlı iqtisadiyyatı yaratdı. Josef Stalin, II Dünya Müharibəsindən sonra hərbi güc yaratdı və iqtisadiyyatı sürətlə bərpa etdi.

Sovet Dövlət Planlaşdırma Komitəsi və ya “Gosplan” planlı iqtisadiyyatda ən çox araşdırılan varlıq olmuşdur.

SSRİ də 1930-cu illərdən 1980-ci illərin sonlarına qədər davam edən ən uzunmüddətli planlı iqtisadiyyat idi.Sonra dövlət ən böyük şirkətlərin mülkiyyətini oliqarxlara verdi.

İstinadlar

1. Wikipedia, pulsuz ensiklopediya (2018). Planlı iqtisadiyyat. En.wikipedia.org saytından götürülmüşdür.
2. Kimberly Amadeo (2018). Komanda iqtisadiyyatı, xüsusiyyətləri, üstünlükləri və eksileri. Balans. Alınan: thebalance.com.
3. Tejvan Pettinger (2016). Mərkəzi Planlı İqtisadiyyat. İqtisadiyyat Kömək. Alınan: org.
4. Tejvan Pettinger (2017). Komanda iqtisadiyyatı. İqtisadiyyat Kömək. Buradan götürülmüşdür: Economicshelp.org.
5. CFI (2018). Komanda iqtisadiyyatı nədir? Buradan götürülmüşdür: Corporatefinanceinstitute.com.
6. Britannica Ansiklopediyasının Redaktorları (2018). Komanda iqtisadiyyatı.

Planlı İqtisadiyyat və Bazar İqtisadiyyatı arasındakı fərq

Planlı İqtisadiyyat vs Bazar İqtisadiyyatı

Həm planlı iqtisadiyyatın, həm də bazar iqtisadiyyatının məqsədi oxşar olsa da, iqtisadi fəaliyyətin iqtisadiyyatda necə baş verməsi, aralarındakı fərqə kömək edir. Bazar iqtisadiyyatı və plan iqtisadiyyatı yüksək məhsuldarlıq əldə etmək məqsədi daşıyan iki iqtisadi modeldir. Planlı iqtisadiyyat, termini ilə ifadə edildiyi kimi, ümumiyyətlə bir hökumət qurumu tərəfindən planlaşdırılan və təşkil edilən bir iqtisadi sistemdir. Planlaşdırılan iqtisadiyyatlar sərbəst bazar axını qərarlarını qəbul etmir, ancaq mərkəzdən planlaşdırılır. Bunun əksinə olaraq, bazar iqtisadiyyatı tələb və təklifə əsaslanır. Qərarlar sərbəst bazar qüvvələrinin axınına uyğun olaraq qəbul edilir. İndiki dünyada təmiz bazar iqtisadiyyatı görmürük. Ümumiyyətlə, həm planlı iqtisadiyyat, həm də bazar iqtisadiyyatının birləşməsindən ibarət olan qarışıq iqtisadiyyata sahibik. Əvvəlcə hər bir dövrə ətraflı baxaq və sonra plan iqtisadiyyatı ilə bazar iqtisadiyyatı arasındakı fərqi təhlil edək.

Planlı İqtisadiyyat nədir?

Planlaşdırılan iqtisadi sistemlərə mərkəzləşdirilmiş planlı iqtisadiyyatlar da deyilir . İnvestisiyalar , istehsal , paylama və qiymətlər və s. İlə bağlı qərarlar hökumət və ya bir orqan tərəfindən verilir . Buna görə də əmr iqtisadiyyatı olaraq da adlandırılır. Planlaşdırılan iqtisadiyyatın məqsədi, istehsallar haqqında daha çox məlumat əldə edərək və buna uyğun olaraq paylama və qiymətlərə qərar verərək məhsuldarlığı artırmaqdır. Beləliklə, bu iqtisadi sistemin əsas xüsusiyyəti, hökumətin bazar əməliyyatlarını düzəltmək və tənzimləmək səlahiyyəti və gücünə sahib olmasıdır. Bu tip iqtisadi quruluş həm tam dövlətə məxsus müəssisələrdən, həm də özəl mülkiyyətli, lakin dövlətin idarə etdiyi müəssisələrdən ibarət ola bilər.

Planlı bir iqtisadiyyatın əsas üstünlüyü, hökumətin heç bir müdaxilə etmədən əməyi , kapitalı və mənfəəti birləşdirmə qabiliyyətinə sahib olmasıdır və bu, müəyyən bir ölkənin iqtisadi hədəflərinə çatmasına səbəb olacaqdır. Bununla birlikdə, iqtisadçılar, planlaşdırılan iqtisadiyyatların istehlakçıların üstünlükləri, artığı və bazarda çatışmazlıqları həll etməkdə uğursuz olduqlarını və nəticədə gözlənilən hədəfə çata bilmədiklərini qeyd edirlər.

Planlaşdırılmış iqtisadiyyatlar bazarda çatışmazlıqları müəyyən edə bilmədilər – Kütləvi iqtisadiyyatda növbə adi bir mənzərə idi

Bazar İqtisadiyyatı nədir?

Planlı iqtisadiyyatın əksi bazar iqtisadiyyatıdır. Bu iqtisadi quruluşda istehsal, investisiya və paylama qərarları bazar qüvvələrinə uyğun olaraq alınır . Tələb və təklifdən asılı olaraq bu qərarlar zaman zaman dəyişə bilər. Pulsuz qiymət sistemi də mövcuddur. Əsas xüsusiyyətlərdən biri, bazar iqtisadiyyatının investisiyalar və istehsal girdiləri haqqında bazar danışıqları yolu ilə qərar verməsidir.

Bazar iqtisadiyyatı bazar qüvvələrinə əsaslanaraq qərarlar qəbul edir

Dünyada çox təmiz bazar iqtisadiyyatı yoxdur, lakin iqtisadi strukturların əksəriyyəti qarışıqdır. Qiymət tənzimləməsinə və istehsal qərarlarına və s. Dövlət müdaxiləsi var. Buna görə də indiki dünyada planlı iqtisadiyyat və bazar iqtisadiyyatı qarışıqdır. Bazar iqtisadiyyatı şəraitində həm dövlət müəssisələri, həm də özəl müəssisələr ola bilər. Bununla birlikdə, bazar iqtisadiyyatı mal və xidmətlərin tələb və təklifi üzərində işləyir və öz balansına təkbaşına çatır. Bazar iqtisadiyyatı dövlətin daha az müdaxiləsi ilə fəaliyyət göstərir.

Planlı İqtisadiyyat və Bazar İqtisadiyyatı arasındakı fərq nədir?

Hər iki iqtisadiyyatı bir araya gətirdiyimiz zaman oxşarlıqları da, fərqləri də görə bilərik. Həm planlı, həm də bazar iqtisadiyyatı daha yüksək məhsuldarlıq əldə etməyi hədəfləyir. Hər iki sistemdə də dövlətin qərar qəbul etməsinə az-çox müdaxiləsini görə bilərik. Bununla birlikdə, burada ətraflı izah edilən ikisi arasında bəzi əhəmiyyətli fərqlər var.

• Əməliyyat Metodu:

Fərqlərə baxdığımızda, əsas fərq hər ikisinin də işləmə tərzidir.

• Planlı iqtisadiyyat dövlət və ya bir orqan tərəfindən əvvəlcədən tərtib edilmiş planlar əsasında fəaliyyət göstərir.

• Bazar iqtisadiyyatı bazar qüvvələri üzərində işləyir; yəni tələb və təklifə əsaslanır.

• Qərar vermə:

• Planlı bir iqtisadiyyatda investisiya, istehsal, paylama və qiymətlərlə bağlı qərarlar hökumət tərəfindən qəbul edilir.

• Bunun əksinə olaraq, bazar iqtisadiyyatlarının qərar verən yoxdur, lakin onlar sərbəst bazar axınları üzərində işləyirlər.

• İstehlakçı ehtiyacları, çatışmazlıqlar və artıqlıq:

• Planlı iqtisadiyyatların istehlakçıların ehtiyaclarını, çatışmazlıqlarını və bazardakı artığını müəyyən edə bilmədikləri deyilir.

• Amma bazar iqtisadiyyatı həmişə bu amillərdən asılı olaraq işləyir.

Halbuki indiki dünyada ümumiyyətlə bu iki iqtisadi sistemin qarışığını görürük; yəni dünyada gördüyümüz şey qarışıq iqtisadiyyatdır.

1. “Kolejka”. Wikimedia Commons vasitəsilə Public Domain altında lisenziyalaşdırılmışdır
2. Dallas.Epperson tərəfindən təklifvə tələb qrafiki ( CC BY-SA 3.0 )

Əlaqəli yazılar:

Müəllif haqqında: Admin

İnsan Resursları İnkişafı mühəndisliyindən gələn, məzmun inkişaf etdirmə və idarəetmə sahəsində 10 ildən artıq təcrübəyə malikdir.

Şərhlər

1. Annabelle deyir 11 iyun 2017, 14:05

Mövzuyla əlaqədar olmayan çox şey öyrəndim
Yaxşı izah edildi

Bəyənə bilərsiniz

Pul və qeyri -monetar aktivlər arasındakı fərq

Əməliyyat Gəliri ilə Xalis Gəlir arasındakı fərq

Kredit dərəcəsi ilə borc dərəcəsi arasındakı fərq

İdman Ceket və Kostyum Ceket arasındakı fərq

Gibbs Pulsuz Enerji ilə Helmholtz Sərbəst Enerji arasındakı fərq

Ən Son Mesajlar

• Düzəldici həlledici ilə fərqləndirici həlledici arasındakı fərq nədir?
• Antasid və PPI arasındakı fərq nədir?
• Dihidropiridin və Nondihidropiridin Kalsium Kanal Blokatorları arasındakı fərq
• Ekzotik və Endemik Növlər arasındakı fərq nədir?
• Tam Kremli Südlə Tam Süd arasındakı fərq
• Metabolik Asidoz və Metabolik Alkaloz arasındakı fərq nədir?

Müəlliflik hüququ © 2021 arasındakı fərq . Bütün hüquqlar qorunur. İstifadə Şərtləri və Məxfilik Siyasəti: Qanuni .