Press "Enter" to skip to content

Monoqrafiyanın xüsusiyyətləri

Qala divarları boyu düzülmüş oyuqlar diqqət çəkir. Tarixçi deyir ki, oyuqların arasında axan yanacaq düşməni qorxudarmış.
“12-ci əsrdə qala divalarının ucaldılmasına Şah Axsitan qərar verir. Şəhərin içərilərinə doğru uzanan 2-ci, 3-cü divarlar sökülür və o daşların hesabına İçərişəhəri əhatə etmiş qala divarları 8-12 metr hündürlüyə qaldırılır”.

İçərişəhər haqqında bimədiyimiz sirrlər açıldı

Day.Az представляет новость на азербайджанском языке.

Bakının gözü, döyünən ürəyi İçərişəhər. Qala divarları ilə əhatə olunmuş, yaşı keçmişə dayanan tariximiz. Bu divarlar keçmişlə indiki aləmin arasına sədd çəkir. Əslində İçərişəhərə məxsus kiçik bir daş parçası belə, tarixi vərəq-vərəq səhifələyir, qədim şəhərin simasına aydınlıq gətirir. Əvvəlcə enli, sonra isə getdikcə daralan yollar, dördkünc evləri kiçik və yığcam göstərən ensiz pəncərələr, möhtəşəm qala divarlarında açılan oyuqlar, Xəzərə göz olmaq üçün ucaldılan Qız qalası zaman-zaman başı bəlalar çəkmiş bir şəhərin tarixindən bəhs edir.

Milli.Az xəbər verir ki, modern.az saytı sirli İçərişəhərin tarixini bir daha vərəqləyib.

Tarixçi-etnoqraf Əlibaba Babayev deyir ki, orta əsrlərdə dar dalanlar düşməni məhv etmək üçün vasitə sayılırdı, kiçik pəncərələr yerli əhalini istidən və soyuqdan qorumaq üçün idi.

“Varlılar şəhərin yuxarı başında, Şirvanşahlar sarayının ətrafında cəm olub. Aşağı başla müqayisədə ora əlçatmaz sayılırdı. Dənizətrafı məhəllələrsə kasıblara məxsus məskunlaşma yeri idi.

Qız qalası dənizdən gələn düşmənlərdən qorunmağa xidmət edirdi.

“Bakı Şirvanşahlar dövlətini ikinci paytaxtı olub”

– İçərşihərin qala divarlarını Şirvanşah 3-cü Mənüçöhr inşa etdirib. Amma bəzi mənbələrdə qala divarlarının daha əvvəl də mövcud olduğu göstərilib. İçərişəhər özündə min illik tarixi, onun mədəni irsini, memarlıq abidələrini, mədəni təbəqələrini qoruyub saxlayır. Şəhərin tarixi ötən əsrin 20-ci illərindən öyrənilməyə başlasa da, bu günə qədər tədqiqatlar davam edir və məlum olur ki, açılmamış çox sirlər var. Burada çoxlu maddi-mədəni nümunələr cəmləşib. Misal olaraq məktəb məscidi, mədrəsələr, cami məscidi, karvansaraları göstərmək olar. Burada “Tut ağacı” meydanı mövcuddur. 80-ci illərdə tut ağacını xəzri küləyi kökündən qırır. Sakinlərdən biri onun yerində bir tut ağacı əkir. İndiki ikinci “Tut ağacı”meydanı beləcə yaranır. Keçmiş Tverskaya (indiki Mirzə Mansur küçəsi) küçəsinin üzərində Məhmət məscidi minarəsi ucalıb. Bu küçə təxminən 3 metr yuxarı qalxıb. Bəzi yerlərdə birinci mərtəbə zirzəmi olub. Bu mədəni lay adlanır.

“İçərişəhərin altında bir dənə də şəhər var”

Tarixçi Elxan Məmmədovun bildirdiyinə görə, ötən əsrin 50-ci illərində qala divarları qismən bərpa olunub. Bərpa işləri aparılarkən qala divarlarının tikilməsinə aid bir daş parçası tapılıb. 2 metr 70 santimetr ölçüsündə olan daşın üzərində qeyd edilib ki, qala divarları Şirvanşah 3-cü Mənüçöhrün fərmanı ilə 1138-1139-cu ildə tikilib. O daşa əsasən, qala divarlarının tarixini müəyyən etmək olub.

“Tarixən isə qala divarlarının uzunluğu 1500 metr olub. 70 yarımbürc, 600-ə yaxın mazğal olub. Bu gün isə divarlardan 500 metrə qədər hissə mövcuddur. 25 yarımbürc qalıb ki, onlar da bərpa olunub”.

E.Məmmədov deyir ki, İçərişəhərə dair yazılı mənbələrdə qala divarlarının 3 hissədən ibarət olduğu bildirilir. Hər 3 divar sədd rolunu oynayıb və düşməndən qorunmaq üçün güclü vasitə sayılıb. Mənbələrdə göstərildyi kimi, divarlar bir-birinə paralel şəkildə tikilib və onları əhatə edən məsafə 25 metrə çatıb. Düşmən hücumu zamanı aralara odun doldurulur və od vurulurmuş.

Qala divarları boyu düzülmüş oyuqlar diqqət çəkir. Tarixçi deyir ki, oyuqların arasında axan yanacaq düşməni qorxudarmış.
“12-ci əsrdə qala divalarının ucaldılmasına Şah Axsitan qərar verir. Şəhərin içərilərinə doğru uzanan 2-ci, 3-cü divarlar sökülür və o daşların hesabına İçərişəhəri əhatə etmiş qala divarları 8-12 metr hündürlüyə qaldırılır”.

Şirvanşahlar sarayının qarşısında sağ tərəfdə bağça var ki, ora konservasiya yeridir. Yəni oradan nümunələr muzeyə aparılıb. Onun altında 8 metr dərinliyində evlər, küçələr mövcuddur. Şirvanşahlar sarayı haqqında son zamanlar yanlış mülahizələr söylənilir. Bəzən buranı saray kimi yox, Şeyx Seyid Bakuvinin xanəgahı kimi təqdim edirlər.

“Bunun isə heç bir tarixi əsası yoxdur. Yalnız Bakıxanova istinadən deyirlər ki, Seyid Yəhya Bakuvinin Bakıda xanəgahı olub. Amma yeri göstərilmir”, – deyə tarixçi bildirir.

Qeyd edək ki, İçərişəhərin öyrənilməsində alim Sara Aşurbəylinin xidmətləri əvəzsizdir. Onun Şirvanşahlar dövləti haqqında yazdığı monoqrafiya, Bakı tarixinə aid digər əsərləri İçərişəhər tarixinin öyrənilməsində mühüm mənbə olub.

Taix elmləri doktoru Məşədixanım Aşurbəyli İçərişəhərə məxsus olan yazılı nümunələrin oxunmasında əvəzsiz xidməti olan insandır. Yazılı kitabələrə qədim şəhərin bir çox yerlərində rast gəlinir. Hər bir yazıyla bağlı alimin maraqlı açıqlamaları var. Bunlardan biri Cümə məscidinin həyətində divara vurulmuş daş kitabədir ki, oxunmuş mətni sayəsində əhalinin həyatında önəm daşıyan hadisə haqqında məlumat toplamaq mümkün olur. Bildirək ki, İçərişəhər tarixinin bütün mədəni təbəqələri tam öyrənilməyib. Yazılı abidələr isə bunun əksinə, tam öyrənilib.

İçərişəhərin 930 yaşlı məscidi

İçərişəhər 22 min hektara qədər ərazini əhatə edir. Burada hazırda 4 minə yaxın əhali yaşayır. Vaxtilə bu şəhərin aşağı və yuxarı məhəllələrində 28 məscid, 28 hamam, həmçinin karvansaralar fəaliyyət göstərib. Orta əsr dövrlərində tikilmiş hamamların quruluşu, istiliyin təmin olunması çox unikaldır. Həmçinin burada yerləşən və bərpa olunan Məhəmməd məscidi dünya tarixində bu günə qədər minarəsi salamat qalmış 4 qədim məsciddən biridir. Məscidin 930 yaşı var.

Hicri 471, miladi təqvimlə isə 1078-1079-cu illərdə inşa olunmuş bu məscid indinin özündə də gələn turistləri heyran qoyur. Sovet dövründə İçərişəhərin küçələrinə asfalt örtüyü çəkilir. Lakin sonradan küçələrdəki asfalt qatı çıxarılıb yenidən daş döşənib. Buradakı köhnə məhəllələr orada yaşayan məşhurlara görə tanınır. Hacınskilər, Ramazanovlar, Xanlarovlar, Babayevlər, Səlimxanovlar İçərişəhərdə orta əsrlərdən məskunlaşan nəsillərdəndir. Varlı nəsillər öz gəlirlərini möhtəşəm binalar tikməyə sərf edir. Həmin binalar bu gün İçərişəhərin gözəlliyini tamamlayır. Ötən əsrin əvvələrinə kimi papaqçılar, şirniyyatçılar, başmaqçılar və s. peşə sahibləri şəhər əhalisinin həyatında önəmli rol oynayıb. Xırda sənətkarlara indi də rast gəlmək olar. Demək olar ki, İçərişəhərə məxsus qədim ənənələr indi də yaşamaqdadır.

Monoqrafiyanın xüsusiyyətləri

Monoqrafiya, müəyyən bir mövzunun və ya mövzunun müəyyən bir aspektinə toxunan bir tədqiqat işi və ya mətndir. Monoqrafiyanın nədən ibarət olduğunu tam başa düşmək üçün aşağıda təqdim etdiyimiz əsas xüsusiyyətləri bilmək lazımdır.

1. Müəyyən bir mövzu haqqında məlumat verin

Monoqrafiya, istər elmi, istər humanist, istər sosial, istərsə də publisistik bir mövzu ilə bağlı konkret məlumat vermək funksiyasına malikdir. Bunu etmək üçün diqqət və aydın bir hədəf seçməlisiniz.

2. İstintaqın sərhədlərini aydın şəkildə müəyyənləşdirin

Monoqrafiyada təklif olunanları, yəni əhatə dairəsini elan etməklə yanaşı, hüdudları da elan edilməlidir. Müəyyən bir mövzunu inkişaf etdirmək məqsədini yerinə yetirmək üçün hər monoqrafiya tədqiqat hüdudlarını müəyyənləşdirməli, bunun üçün bir korpus və layihənin ehtiyaclarına uyğunlaşdırılmış nəzəri və ya istinad çərçivəsini seçməlidir.

3. Metodoloji dizayn məqsədinə və istifadəsinə uyğunlaşır

Monoqrafiyanın istifadəsindən asılı olaraq metodoloji dizaynı uyğunlaşdırılmalıdır. Məsələn, məktəb, jurnalist, elmi və ya ümumi maraq mühiti üçündürsə.

4. Fərqli üsullara və ya növlərə uyğunlaşdırıla bilər

Monoqrafiya müxtəlif üsullara və ya növlərə uyğunlaşdırıla bilər. Bunların arasında aşağıdakılar diqqət çəkir:

  • Təcrübələrin təhlili monoqrafiyası: müəyyən nəticələrin çıxarıldığı təcrübələrin və ya təcrübələrin inkişafına yönəlmişlərdir.
  • Tədqiqat monoqrafiyası: daha çox araşdırma və ya dərinləşdirmə tələb edən məsələlər və ya mövzular haqqında məlumat vermək istəyənlərdir.
  • Tərtib monoqrafiyası: Bir təfsir qurmaq üçün bir mövzuda olan məlumatları tərtib edən və təhlil edənlər bunlardır.

Sizi də maraqlandıra bilər: Monoqrafiya nədir?

5. Əsas bir quruluşa uyğun gəlin

Monoqrafiyalar əsas quruluşa uyğun olmalıdır. Variantları ola bilsə də, monoqrafiyalar ümumiyyətlə aşağıdakı elementlərə malikdir:

  • Örtük səhifəsi: burada qurum, əsərin adı, müəllifin adı, təqdimat tarixi və yeri kimi əsas məlumatlar açıqlanır.
  • İndeks: Bu, əsərin quruluşunu və səhifələrin sayını nəzərə almalıdır.
  • Giriş: giriş monoqrafiyanın məqsədlərini, metodunu və əsaslandırılmasını izah edir.
  • İşin əsas hissəsi: mövzunun istintaqın ehtiyaclarına uyğun inkişafına cavab verir.
  • Nəticələr: istintaq ərzində əldə edilmiş müvafiq məlumatları toplayır.
  • Əlavələr və ya əlavələr: hamısı mövzunu daha yaxşı anlamağa kömək edən əlavə materiallardır.
  • İstinad mənbələri: biblioqrafiya, hemeroqrafiya, müsahibələr və ya əsərin əsas götürüldüyü digər mənbələrə istinad edir. Əlifba sırası ilə düzülməlidir.

6. Danışılan mənbələrə hörmət

Hər monoqrafik əsər məsləhət mənbələrinə əsaslanır.Buna görə kredit, hər zaman təqdim olunan bir fikrin müəllifinə verilməli və hərfi sitat və ya parafraz olmasından asılı olmayaraq götürüldüyü mənbəyə istinad edilməlidir.

7. Genişləndirilməsi dəyişkəndir

Monoqrafiyanın uzunluğu, müraciət olunan tip və ya modallığa, hüdudlarına və əhatə dairəsinə və məsləhətləşilən və istinad olunan mənbələrin sayından asılıdır.

8. Maruz qalma aydın olmalıdır

Monoqrafiya nəzəriyyə və ya fərziyyə əsəri olmadığı üçün tədqiqatın ehtiyaclarına aydın və qısa şəkildə cavab verməlidir.

9. Obyektivlikdən məhrum edir

Monoqrafiya, oçerkdən fərqli olaraq, mövzunun şəxsi fikrini kənarda qoyaraq obyektiv şəkildə məlumat verməyi hədəfləyir.

10. qərəzsiz təhlildən başlamalıdır

Müstəntiq dəyərli qərarlar verməmək üçün diqqətli olmalıdır. Bu o deməkdir ki, ideoloji inanclarınızın çərçivəsindən və şəxsi bağlılığınızdan asılı olmayaraq ümumiləşdirilən və təhlil olunan məlumatların təhlilində tərəfsiz olmağa çalışmalısınız.

11. Monoqrafiyanın hazırlanması mərhələləri

Monoqrafiya hazırlamaq üçün aşağıdakı addımlar yerinə yetirilməlidir:

  • mövzu seçimi;
  • mənbələrin arxivləşdirilməsi;
  • metodologiyanın seçimi;
  • ilkin indeksin hazırlanması;
  • iş planının dizaynı;
  • son yazı;
  • orto-tipoqrafik düzəliş.

12. Təqdimat qaydalarına uyğun olmalıdır

Monoqrafiyalar, bilik sahəsinə uyğun tərtib edilmiş metodikaya əlavə olaraq bir sıra təqdimat normalarına tabe olan akademik əsərlərdir. Buna nümunə olaraq elmi tədqiqatlarda ən geniş yayılmış modelə çevrilmiş APA standartlarını göstərmək olar.

Dbi srlr haqqında monoqrafiyalar

Ana səhifə Monoqrafiyalar sa sa

  1. Əliyev C.Ə., Balakişiyeva G.Ş, Məmmədov Ə.Ç, Danet J.-L., Foissac X., Hüseynova İ.M. (2015) Azərbaycanda yayılan fitoplazmaların genetik müxtəlifliyi (monoqrafiya). Bakı:Elm, 150 səh.
  2. Гусейнова И.М., Сулейманов С.Ю., Алиев Д.А. (2009) Регуляция синтеза и сборки пигмент-белковых комплексов пшеницы. М.:Наука, 162 c.
  3. Сулейманов С.Ю., Гусейнова И.М., Алиев Д.А. (2009) Структурно-молекулярная организация пигмент-белковых комплексов высших растений. Баку: Элм, 179 c.
  4. Əliyev C.Ə., Hüseynova İ.M., Quliyev N.M., Babayev H.Q. (2019) C3 və C4 bitkilərin quraqlıq stresinə fizioloji-biokimyəvi adaptasiyası monoqrafiya.pdf
  5. Ş.M.Bayramov, N.M.Quliyev, C.Ə. Əliyev (2020) “Ali bitkilərdə karbonun ilkin assimilyasiyasının tənzimlənmə xüsusiyyətləri” monoqrafiya

Published in ! Без рубрики

Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.