Press "Enter" to skip to content

Tariq ibn Ziyod – Tariq ibn Ziyad

O’rta asr arab tarixchilari Tariqning kelib chiqishi yoki millati to’g’risida qarama-qarshi ma’lumotlar berishadi. Uning shaxsiyati va al-Andalusga kirish sharoitlari haqidagi ba’zi xulosalar noaniqlik bilan o’ralgan. [1] Zamonaviy manbalarning aksariyat qismida Tarik Berber bo’lganligi ta’kidlangan mavla ning Muso ibn Nusayr, Ifriqiya Umaviylar hokimi. [1] [2] [3] [4]

Тзинч

Пожалуйста, добавьте в статью ссылки на независимые авторитетные источники, рассматривающие её предмет достаточно детально (в объёме, позволяющем написать заготовку в два-три абзаца). Подробности могут быть на странице обсуждения. (Эта отметка стоит с 1 декабря 2011)

Символ Тзинча

Тзинч (англ. Tzeentch ) — один из Богов Хаоса в вымышленной вселенной Warhammer 40,000 и Warhammer Fantasy. Является богом Перемен, Амбиций, Знаний, Надежды и Колдовства [1] .Также он известен под следующими прозвищами: Изменяющий Пути, Архитектор Судеб, Владыка перемен, Великий Конспиратор, а также Чар в мире Fantasy Battles. Сфера интересов Тзинча — тонкие махинации, он является повелителем интриганов и заговорщиков всех мастей, и предпочитает действовать умом, а не силой. Больше других богов Хаоса он связан с невероятнейшими и разнообразнейшими мутациями, а его демоны изображаются в диковинных формах.

Сущность Тзинча

Когда-то он был сильнейшим среди богов Хаоса из-за своего Кристаллического Посоха. Однако, предвидя то, что остальные боги могут объединиться против него, Тзинч разрушил артефакт, тем самым одарив мир волшебством, появившимся из осколков посоха.

Эмоция, более всего связаная с Великим Конспиратором — Жажда изменений. Тзинч дарует людям обнадеживающие мечты и стремление их достигнуть, которые абсолютно неконтролируемы. Тзинч шепчет человеку свои хитрые обещания: возможность вечной жизни для несклонных принять смерть и забвение в качестве своей неизбежной участи. Нежелание принять неизбежность делает Тзинча заклятым противником другого Бога Хаоса — повелителя разложения, болезней и отчаяния Нургла.

Сам Тзинч изображается гуманоидным существом без шеи, рога его растут прямо из плеч, кожа имеет окрас самых невероятных цветов. По ней постоянно двигаются и меняют друг друга лица, одновременно вторящих и противоречящих речам своего владельца. В выпущенной Games Workshop книге «The Lost and the Damned», он был изображен как деревобразное существо, ветви и придатки которого постоянно искривлялись и вились, порождая невыносимые образы. Также его изображали в качестве змея. Личная руна Тзинча похожа на стилизованное пламя или змею, обычно синее по цвету. Священное число Архитектора Судеб — 9.

Владения Тзинча

Царство Изменяющего Пути безумно и непредсказуемо, это бесконечный лабиринт кристаллов, связанный с девятью измерениями, и постоянно переходящий в новые пути и тупики. Силы тяжести и изменения действительности быстро делают человека безумным и убивают его. Дворец самого Тзинча отражает темные идеалы богов. Здание постоянно меняет свою форму, и в один момент сверкающая башня синего огня может возвыситься из фундамента, чтобы потом огонь превратил её в кристалл или воду. Сам Тзинч может быть обнаружен в библиотеке, где хранится источник вечности. Там его преданные слуги ведут запись нитей судьбы, которую бог меняет на собственные заговоры и схемы по собственной прихоти. Нужно отметить, что эти схемы не окончены, это — интриги, которые ведет Великий Конспиратор.

Warhammer Fantasy Battles

В мире Warhammer Fantasy чемпионы Тзинча известны своими сильными магическими способностями, и обычно одеваются в голубые и золотые наряды. Тзинч проявляет намного больше интереса к миру смертных, чем его братья, и имеет большое число влиятельных культов в Империи. Они часто основываются учеными, волшебниками и теми людьми, которые жаждут обладать большими знаниями или властью.

Warhammer 40000

Во вселенной Warhammer 40000 один из падших легионов Космического Десанта Хаоса (Тысяча Сынов) во главе с примархом Магнусом Рыжим присягнул на верность этому Богу Варпа. Это легион магов, ставящий знание превыше всего и готовый на самые ужасные преступления ради его получения. В результате неудачного магического эксперимента (Рубрики Аримана) основная часть бойцов Легиона была превращена в големов — они лишились тел, а их души оказались навечно заключёнными в их боевых доспехах. Это проклятие стало наказанием Тзинча за то, что легион попытался освободиться от его власти. С другой стороны, это проклятие сделало Тысячу Сынов почти бессмертными – колдуну Тзинча достаточно переселить душу в новый доспех.

Демоны

Высшие демоны Тзинча (Повелитель Перемен)

Великим демоном Тзинча является Повелитель Перемен. Он способен поразить воображение любого живого существа, помутнить разум, проникнуть в самую душу и вывернуть её наизнанку. Сам Повелитель Перемен принимает обличье высокого и стройного гуманоида с длинной шеей и птичьей головой. Он носит волшебные, украшенные орнаментами одеяния, а в когтистых руках держит колдовской посох. За плечами у него — огромные крылья с разноцветными перьями, позволяющие парить высоко в небе, выполняя приказы своего бога. Повелитель Перемен является сильным колдуном и владеет способностью видеть ближайшее будущее. Однако он может быть убит оружием смертных, но лишь в тот момент, когда его гибель входит в планы Тзинча. Тем самым Изменяющий Пути часто обманывает своего демона, посылая тому ложные видения будущего.

Перевёртыш

Перевёртыш, имеет и другие имена: Обдуряющий пакостник, Ужасный обманщик, Тзинчев мошенник. Но все они показывают, что его основное занятие — обман, коварство и мошенничество. Он способен принимать форму любых существ. Никто кроме, Повелителя Перемен, не видел настоящего Перевёртыша — он всегда закутан в плотные одеяния, принимая изначальный облик. Перевёртыш перенимает от своего прототипа не только внешность, но также характер и поведение. Только суть Тзинча не известна ему.

Силы этого демона, соединённые с даруемыми знаниями, делают его идеальным оружием для работы в тылу врага, распространяя недоверие и беспорядки. В битве Перевёртыша можно отыскать в самой гуще боя, где демон, перенимая облик и умения сильнейшего противника, сражается с ним.

Однако Великий Конспиратор использует его и для шуток над своими божественными братьями по Хаосу. Братья Великого Колдуна давно мечтают о смерти Перевёртыша, так как его почерк безошибочно распознаётся после совершения мошенничества, но ему всегда удаётся ускользнуть.

Когда Тзинч не использует его в своих махинациях, Перевёртыш развлекается путешествиями по галактике и издеваясь над повстречавшимися смертными..

Голубые Писцы

Голубые Писцы

Когда был уничтожен Кристаллический Посох Тзинча в мире появилась магия, а каждая частица превратилась в заклятье или призыв. Однако Повелитель Перемен решил вернуть себе власть и создал двух демонов, П’тарикса и Скират’па, обязав их выучить все заклинания. Эти Голубые Писцы Тзинча, известные как Лазурные маговеды, Странствующие чаробратья, Квесторы Тзинча, требовали для работы большой самостоятельности, но, подозревая измену, Тзинч сделал следующее:. П’тарикс мог переносить колдовские символы заклятья на пергамент, но не умел читать, а Скират’п умел прочитать записи брата, но не мог их понять. Архитектор Судеб приказал им не возвращаться до тех пор, пока они не выполнят великую работу.

Голубые Писцы странствуют верхом на диске Тзинча, ища осколки посоха, чтобы связать их в коже и чернилах. П’тарикс строчит пером, вырванным из крыла своего бога, а Скират’п читает написанное, разыскивая ошибки. В процессе они навлекают мощь заклятья на тех, кому не повезло оказаться поблизости.

И если они когда-нибудь выполнят свою великую работу, Великий Конспиратор вновь обретет былое могущество.

Кайро Судьбоплёт

Кайро Судьбоплёт (Оракул Тзинча, Хранитель Свитков Предопределения, Насмешливый Смотритель Судеб) — первый из великих демонов этого бога. Когда Тзинч возжелал узнать, как действует Колодец Вечности, то он отправил туда своих демонов, но все они погибли.

В гневе Тзинч схватил своего визиря, Кайра, одного из первых великих демонов, и швырнул в колодец. К радости Тзинча Кайр вернулся обратно. Но его тело стало сгорбленным и иссохшим, а крылья превратились в короткие отростки. У демона появились две отдельных головы, каждая из которых была наделена знанием времени и безумием. Его правая голова видит грядущее с необычайной ясностью, а левая голова устремлена в прошлое. Но головы Кайра не могут видеть настоящего.

Каир сидит по правую руку от Тзинча как Оракул, внезапно объявляя несвязанными тирадами о грядущих событиях. Девять раз по девять Повелители Перемен записывают каждое его слово.

Демоны и смертные, в качестве награды за выполнение самых трудных заданий Изменяющего Пути, удостаиваются аудиенции у Кайра. Оракул знает ответы на все их вопросы, и одна из двух его голов всегда говорит правду, но другая голова в это же время даёт столь же убедительный противоположный ответ.

Иногда Архитектор Судеб посылает демона в мир смертных, где Кайр использует своё знание магии и чувство предвидения для перелома исхода в битвах и сражениях. Но стоит ему получить хотя бы царапину, он тут же сбегает в варп, опасаясь что повелитель специально утаил от него это будущее.

Низшие демоны Тзинча

Розовые и Голубые Ужасы

Розовые и Голубые Ужасы — твари розового или голубого цвета, прыгающие по полю боя и атакующие своих противников длинными клешнями. Изначально в сражениях появляются Розовые Ужасы, однако после своей гибели, каждый из них разделяется на два Голубых ужаса, которые продолжают участвовать в битве.

Огнемётчики Тзинча

Огнеметчики Тзинча — странные существа, порождённые Тзинчем. Нижняя половина их тела напоминает перевернутые грибы, чьи ножки стали телами, а из верхних конечностей вырывается розовое варп-пламя, разрушающее всё вокруг. Эти демоны быстро перемещаются по полю боя, обладая способностью передвигаться огромными прыжками.

Данные создания используются при штурме укреплений, пробивая их волшебным огнем. Сам огонь очень непредсказуем, и может иметь разнообразные эффекты: сжигать объекты, превращая их в замороженные кристаллы, или распылять противников.

Диски

Также существуют наистраннейшие порождения Великого Конспиратора — Диски, хищники варп-пространства, охотящиеся за душами смертных на просторах Хаоса. Это плоские создания, формой своего тела напоминающие диск, и оснащенные зубами и шипами. Они скользят над землей, ища новые жертвы, и способны служить носителем для пехотинцев, выступая в качестве средства передвижения.

Девиз

Меняться и меняться, пока меняется наш господин, ибо ни бог, ни смертный не смогут обмануть то, что не имеет формы Из Libra Chaotica

Примечания

  1. Журнал Мир Фантастики. Миры: Миры. Warhammer Fantasy.

Tariq ibn Ziyod – Tariq ibn Ziyad

Jariq ibn Ziyod (Arabcha: ططrq bn zyاd ), Shuningdek, oddiygina sifatida tanilgan Tarik ingliz tilida, a Berber Umaviy musulmonni boshlagan qo’mondon Umaviylar Visgotik Ispaniyani zabt etishdi Milodiy 711–718 yillarda (hozirgi Ispaniya va Portugaliya). U katta qo’shinni boshchiligida bosib o’tdi Gibraltar bo’g’ozi Shimoliy Afrika qirg’og’idan, o’z qo’shinlarini bugungi kunda ma’lum bo’lgan joyda birlashtirdi Gibraltar qoyasi. “Gibraltar” nomi Ispaniya hosilasi Arabcha ism Jabal Ṭāriq (Jbl ططrq), ya’ni uning nomi bilan atalgan “riqāriq tog’i”.

Mundarija

  • 1 Kelib chiqishi
  • 2 Tarix
  • 3 Nutq
  • 4 Adabiyotlar
  • 5 Manbalar
    • 5.1 Birlamchi manbalar
    • 5.2 Ikkilamchi manbalar

    Kelib chiqishi

    O’rta asr arab tarixchilari Tariqning kelib chiqishi yoki millati to’g’risida qarama-qarshi ma’lumotlar berishadi. Uning shaxsiyati va al-Andalusga kirish sharoitlari haqidagi ba’zi xulosalar noaniqlik bilan o’ralgan. [1] Zamonaviy manbalarning aksariyat qismida Tarik Berber bo’lganligi ta’kidlangan mavla ning Muso ibn Nusayr, Ifriqiya Umaviylar hokimi. [1] [2] [3] [4]

    Tarix

    The Moorish qal’asi Hurmat minorasi, ramzi Gibraltarda musulmonlar hukmronligi.

    Muso ibn Nusayr Qariqni hokim qilib tayinladi Tanjer 710-711 yillarda fath qilinganidan keyin Ibn Abdul al-Hakam (803-871), [5] ammo yaqinda fath qilinmagan Visigot posti qoldi Seuta, ismli zodagon tomonidan boshqariladigan qal’a Julian, Seuta grafigi.

    Keyin Roderik Ispaniyada hokimiyat tepasiga keldi, Julian odatiga ko’ra qizini yubordi, Florinda la Kava, ta’lim olish uchun Visgotika qiroli saroyiga. Aytishlaricha, Roderik uni zo’rlagan va Julian shu qadar g’azablanganki, u musulmonlarga Visgotika qirolligini qulatishga qaror qilgan. Shunga ko’ra, u riqāriq (Muso qaytib kelgan) bilan shartnoma tuzdi Qayrawan ) Gibraltar bo’g’ozlari bo’ylab musulmon qo’shinini yashirincha jalb qilish uchun, chunki u bir qator savdo kemalariga egalik qilgan va Ispaniya materikida o’z qal’alariga ega bo’lgan. [ iqtibos kerak ] .

    Taxminan 711 yil 26-aprelda Islomni yaqinda qabul qilganlardan tashkil topgan riqāriq armiyasi Yulian tomonidan Iberiya yarim oroliga (Ispaniya) tushdi. [6] Ular bundan buyon Gibraltar nomi bilan atalgan tog’ning etagiga tushishdi (Jabal Tariq). [7]

    Tariqning armiyasida asosan Berber zaxiralaridan iborat bo’lgan 7000 ga yaqin arablar ham bor edi [8] Roderik, Umaviylar tahdidiga qarshi turish uchun 100 ming kishidan iborat qo’shin yig’di. [9] Qo’shinning aksariyati o’g’illari tomonidan boshqarilgan va ularga sodiq edi Wittiza, Roderik shafqatsizlarcha ishdan bo’shatgan. [10] Riqāriq 19 iyul kuni Roderik mag’lubiyatga uchrab, qat’iy g’alabaga erishdi Guadalete jangi. [1] [11] Bu Muso ibn Nusayrni ikkinchi hujumni rejalashtirish uchun 18000 (asosan arab) qo’shinlarini yig’ishga olib keldi va bir necha yil ichida Tarik va Muso Iberiya yarim orolining uchdan ikki qismini vestgotlardan tortib olishdi. [12] [13]

    Toriq o’z qo’shinini to’rt qismga bo’linib, qo’lga olishga o’tdi Kordova Mugith al-Rumi, Granada va boshqa joylarda, u qo’lga kiritgan bo’linmaning boshida qoldi Toledo. Keyin u shimol tomonga qarab yurishda davom etdi Gvadalaxara va Astorga. [1] Jariq Ispaniyaning amaldagi gubernatori bo’lib, Miso bir yil o’tib kelguniga qadar.

    Ham Tariq, ham Musoga bir vaqtning o’zida qaytarib berishni buyurdilar Damashq Umaviy xalifasi tomonidan Al-Valid I 714 yilda, ular hayotlarining qolgan qismini shu erda o’tkazdilar. [11] Musoning o’g’li Abd al-Aziz qo’shinlar qo’mondonligini oldi Al-Andalus 716 yilda o’ldirilgan. [2] Ispaniyaning janubini bosib olish to’g’risida yozilgan ko’plab arab tarixlarida Gariq va Muso bin Nusayr o’rtasidagi munosabatlar to’g’risida aniq fikrlar bo’linishi mavjud. Ba’zilar Musoning g’azab va hasad epizodlarini, uning ozod qilingan kishisi butun mamlakatni bosib olgani bilan bog’liq. Boshqalar bunday yomon qonni eslamaydilar yoki o’ynashmaydi. Boshqa tomondan, yana bir dastlabki tarixchi al-Baladxuri (9-asr) shunchaki Musa Ṭāriqni “qattiq xat” deb yozgan va keyinchalik bu ikkisi yarashganligini aytadi. [14]

    Nutq

    XVI asr tarixchisi Ahmed Muhammad al-Makkari, uning ichida Parfyumeriya nafasi, Gāriqning og’ziga Gvadalete jangidan oldin o’z qo’shinlari oldida uzoq nutq so’zlaydi. [15] [16] [17]

    Adabiyotlar

    1. ^ abvdMolina 2000 yil, p. 242.
    2. ^ abAbun-Nasr 1993 yil, p. 71.
    3. ^Kennedi 1996 yil, p. 6.
    4. ^Nikol 2009 yil, p. 64.
    5. ^ Shu bilan bir qatorda, Musoning o’g’li Marvon qaytib kelganida u hokim sifatida qoldi Qayrawan. Ikkala tushuntirish ham Ibn Abdul al-Hakam tomonidan berilgan, p. Ispan tilidagi tarjimaning 41-beti. 204 arabcha matn.
    6. ^ Ṭāriq, qo’rqoqlikning oldini olish uchun u kelgan kemalarni yoqib yuborishni buyurganligi haqida afsonalar mavjud. Bu haqda geograf 400 yildan keyin birinchi marta aytib o’tgan al-Idrisiy, ajoyib. 5 p. 540 arabcha matn (Arabcha: Fٱmr bإإrاq الlmrاkb ), Vol. 2 p. 18-frantsuzcha tarjimasi. Birozdan keyin aytilgan so’zlardan tashqari Kitob al-iktifa fī axbor al-khulafa (Gayangos D ilovasidagi inglizcha tarjimasi, Ispaniyadagi Muhammad sulolalari tarixi) bu afsonani boshqa mualliflar qo’llab-quvvatlamadilar.
    7. ^Molina 2000 yil, p. 243.
    8. ^Axbor majmūa, p. Ispan tilidagi tarjimaning 21-beti. 6 arabcha matn.
    9. ^Axbor majmūa p. 8 arabcha matn, p. Ispan tilidagi tarjimaning 22 tasi.
    10. ^ Ba’zi manbalarga ko’ra, masalan, al-Makkari p. 269 ​​inglizcha tarjimada, Vittizaning o’g’illari riqāriq bilan oldindan kelishib olishib, jangning muhim bosqichida qochib ketishdi. Rojer Kollinz Mozarab yilnomasi abz. 52 xuddi shu narsani anglatadi.
    11. ^ abReilly 2009 yil, p. 52.
    12. ^ Rojers, Klifford J. (2010). Oksford O’rta asrlar urushi va harbiy texnika ensiklopediyasi. Oksford universiteti matbuoti. ISBN978-0-19-533403-6 .
    13. ^ Esposito, Jon L. (2000-04-06). Oksford tarixi Islom. Oksford universiteti matbuoti. p. 21. ISBN978-0-19-988041-6 .
    14. ^ P. Xitti inglizcha tarjimasi 365-bet.
    15. ^Falk, Avner (2010). Franks va Saratsenlar: Salib yurishlarida haqiqat va fantaziya. p. 47.
    16. ^MakIntir, E. Berns, Suzanna, Uilyam (2009). Jahon tarixidagi ma’ruzalar. p. 85.
    17. ^ Charlz Frensis Xorn (1917). Sharqning muqaddas kitoblari va dastlabki adabiyotlari: har bir xalqning bosh yozuvlarini tarixiy tadqiqotlar bilan . VI: O’rta asr Arabistoni. Park, Ostin va Lipscomb. 241–242 betlar.

    Manbalar

    Birlamchi manbalar

    • Paskal de Gayangos va Arce, Ispaniyadagi Muhammad sulolalari tarixi. jild 1. 1840. ning inglizcha tarjimasi al-Makkari.
    • al-Baladxuri, Kitob Futuh al-Buldan, Inglizcha tarjimasi tomonidan Filipp Xitti yilda Islomiy davlatning kelib chiqishi (1916, 1924).
    • Anon., Axbor majmūa fī fath al-andalūs va zikr ūmarā’iha. Arabcha matn ispancha tarjimasi bilan tahrirlangan: E. Lafuente va Alcantara, Ajbar Machmua, Coleccion de Obras Arabigas de Historia y Geografia, jild. 1, Madrid, 1867 yil.
    • Anon., Mozarab yilnomasi.
    • Ibn Abdul al-Hakam, Kitob Futuh Misr va’l Mag’rib va ​​vandalus. Tomonidan nashr etilgan butun asarning tanqidiy arabcha nashri Torrey, Yel University Press, 1932. Torisning arabcha matnining Shimoliy Afrika va ispan qismlaridan Eliseo Vidal Beltran tomonidan ispancha tarjimasi: “Conquista de Africa del Norte y de Espana”, Textos Medievales # 17, Valensiya, 1966. Bu afzaldir. 19-asrning eskirgan inglizcha tarjimasiga: O’rta asr manbalari: Ispaniyaning islomiy istilosi
    • Enrike Gozalbes Kravioto, “Tarif, el conquistador de Tarifa”, Aljaranda, yo’q. 30 (1998) (sahifaga qo’shilmagan).
    • Muhammad al-Idrisiy, Kitob nuzhat al-mushtaq (1154). Arabcha matnning tanqidiy nashri: Opus geographicum: “Liber ad eorum delectationem qui terras peragrare studeant”. (tahrir. Bombaci, A. va boshq., 9 fasl, 1970-1978). Istituto Universitario Orientale, Neapol. Frantsuzcha tarjima: Jaubert, P. Amedi, tarjima. & ed. (1836–1840). Géographie d’Édrisi traduite de l’arabe en français d’après deux manuscrits de la Bibliothèque du roi et Compompagnée de notes (2 jild). Parij: L’imprimerie Royale. CS1 maint: qo’shimcha matn: mualliflar ro’yxati (havola)
    • .
    • Ibn Tagribirdi, Nujum al-zohira fi muluk Misr val-Qohira. E. Fagnan tomonidan qisman frantsuzcha tarjimasi, “En-Nodjoum ez-Zohira. Extraits relatifs au Maghreb”. Recueil des Notices va Mémoires de la Société Archéologique du Departement de Constantine, 40-jild, 1907, 269-382.
    • Ibn Xallikan, Vafayat al-aiyan va-anbāʾ abnāʾ az-zamon. M. De Slane tomonidan ingliz tilidagi tarjimasi, Ibn Xallikanning biografik lug’ati, Buyuk Britaniya va Irlandiyaning Sharqiy tarjima fondi, 1843 yil.
    • Ibn Idxari, Kitob al-bayon al-mug’rib fī akhbor mulūk al-andalus val-magrib. Arabcha matn. G.S. Kolin va E. Levi-Provans, Histoire de l’Afrique du Nord et de l’Espagne intitulée Kitāb al-Bayān al-Mughrib, 1948.

    Ikkilamchi manbalar

    • Abun-Nasr, Jamil M. (1993). Islom davridagi magrib tarixi. Kembrij universiteti matbuoti. ISBN9780521337670 .
    • Kollinz, Rojer (1995) [1989]. Ispaniyaning arablar istilosi: 710 – 797. Vili. ISBN978-0-631-19405-7 .
    • Djayt, Xixem (2008). Tsys غlغrb إlإslاmy (arab tilida) (2-nashr). Beyrut: dاr طlطlyعة. ISBN978-9953410876 .
    • Ivan Van Sertima (1992). Murning oltin davri. ISBN9781412815369 . Olingan 23 avgust, 2012 .
    • Kennedi, Xyu (1996). Musulmon Ispaniya va Portugaliya: al-Andalusning siyosiy tarixi. Yo’nalish. ISBN9781317870418 .
    • Molina, L. (2000). “Ḳāriḳ b. Ziyod” . Yilda Bearman, P. J.; Byankuis, Th.; Bosvort, C. E.; van Donzel, E. & Geynrixs, V. P. (tahr.). Islom entsiklopediyasi, yangi nashr, X jild: T – U. Leyden: E. J. Brill. ISBN978-90-04-11211-7 .
    • Nikol, Devid (2009). Milodiy 632-750 yillarda Buyuk Islom fathlari. Bloomsbury nashriyoti. ISBN9781846032738 .
    • Reilly, Bernard F. (2009). O’rta asr Ispaniyalari. Nyu-York: Kembrij universiteti matbuoti. ISBN978-0-521-39741-4 .

    Tashqi havolalar

    • Paskal de Gayangos va Arce, Ispaniyadagi Muhammad sulolalari tarixi. jild 1. 1840. Google eBooks-da mavjud bo’lgan al-Makkariyning ingliz tilidagi nufuzli tarjimasi. Bu hozirgi zamon tarixchilari tomonidan keltirilgan tarjimadir.
    • 711 yil, Tarikning o’z askarlariga murojaatnomasi Parfyumeriya nafasi. Ning tarjimasi al-Makkari Charlz F. Xornning asarlari, Sharqning muqaddas kitoblari va dastlabki adabiyoti, (Nyu-York: Parke, Ostin va Lipscomb, 1917), jild. VI: O’rta asr Arabistoni, 241–242 betlar. Xorn muharriri bo’lgan, tarjimon aniqlanmagan. Eslatma: tez-tez keltirilgan onlayn ko’chirma p-dagi ogohlantirishni o’z ichiga olmaydi. 238 (yuklab olish boshqa saytlardan to’liq kitob ): “Ammo bu nutq Tarikning haqiqiy so’zlarini saqlamaydi; faqatgina ularning an’analarini mavrlar tarixchisi Al Maggari saqlaganidek taqdim etadi. Afrikada so’nggi mavrlar Ispaniyadan haydab chiqarilgandan ancha oldin yozgan. Al Maggari davrida qadimgi arab xizmatining aniq an’analari ancha susaygan edi. Murlar olimlar va tanqidchi tarixchilar o’rniga shoir va xayolparastga aylanishgan. “
    • Ibn Abdul al-Hakam, eskirgan ingliz tilidagi tarjimasi O’rta asr manbalari: Ispaniyaning Islom fathi
    • GND: 118994980
    • ISNI: 0000 0000 8519 1459
    • LCCN: n82164390
    • VIAF: 90039197
    • WorldCat identifikatorlari: lccn-n82164390

    Jadid ruhida tug‘ilgan o‘zbek nashrlari. Milliy matbuotning ilk yillari haqida

    Jadid ziyolilari uchun eski usuldagi maktablarni isloh etish, badiiy adabiyotni yangi o‘zanga solish, teatr sahnasini ibratxonaga aylantirish naqadar muhim bo‘lsa, milliy matubot tashkili va taraqqiysi ham shu darajada ahamiyatli edi.

    Jadidlar zamonida matbuotdagi haq so‘zning kundalik hayotga, odamlarga, jamiyatga ta’siri kuchli bo‘ldi. Vaqtli matbuot odamlarning ijtimoiy hayotiga faol aralashmog‘i va dunyodan boxabar bo‘lmog‘i uchun zaruratga aylandi. Boshlab gazetalar oyda bir bora bazo‘r chiqdi; asta-asta haftalik va kunlik nashrlar shiddat bilan odamlar orasiga kirib bordi; sahifalaridagi maqola va ma’lumotlar ma’naviy ehtiyoj tusini oldi.

    Darhaqiqat, millat ma’naviyatini isloh etish, odamlarni ma’rifatli qilish, olamga ochiq nazar bilan boqishga o‘rgatish va mudroq tafakkurni uyg‘otishning eng asosiy omili sifatida jadidlar matbuotning qadrini baland ko‘tardi. Ular nazdida matbuot – fikrlar tilmochi, millat va el-yurt rivoji yo‘lida xizmatchi, odamlar ong-u shuurining quyoshi, har kimning vijdoniga tutilgan ko‘zgu bo‘lmog‘i lozim edi. «Ulfat» ko‘ngillar birligidan so‘z ochishi, «sado»lar ma’rifat va ma’naviyat, odobiyot va adabiyotning ovozi bo‘lishi kerak edi. Gazeta va jurnallar nomi shu ezgu niyatlarga moslab tanlandi.

    Turkistonlik ziyolilar o‘zlari gazeta chiqargunga qadar bir muddat Qrimga – Baxchasaroyga ko‘z tikishdi. Ismoilbek Gasprinskiyning «Tilda, fikrda, ishda birlik» degan g‘oyalariga havaslanib qarashdi. Jadidlar shu allomaning «Tarjimon» (1883-1914) gazetasini o‘qib, uning muxlisi va muhibiga aylanishdi.

    Gazetaning yo‘li, maslagi va maqsadi aniq edi:

    «Tarjimon» – har turli ish, ahvol va ixtilofga «haqqoniyat»va «mumkiniyat» jihatidan boqajakdir. «Tarjimon» tavhidi lison, tavhidi afkor va maorifi milliya masalalarida g‘ayrati doimiyda bo‘lajakdir. «Tarjimon» – har na so‘ylar va yozar bo‘lsa, bu kunda millatning anglami, idrok va qabul etishi suratda arz va bayon etajakdir».

    Garchand «Tarjimon»ning Turkistondan o‘quvchilari ko‘p bo‘lsa ham, bosilishining boshlarida turkistonlik yozuvchilar juda kam – onda-sonda ishtirok etdi. Biroq XX asrning o‘ninchi yillaridan boshlab Mahmudxo‘ja Behbudiy (Samarqand), Oxund mulla Mavdud Ohimov (Toshkand), Mirhusayn Mirrahimov (Qo‘qon), Abduqodir Shakuriy (Samarqand), Hoji Mu’in (Samarqand), Qozi Ziyouddin Mahmud ibn Domla va mudarris Fayzrahmat (Buxoro) kabilar qatnashadi.

    Mualliflar ba’zan maqola-xabar yozishsa, ayrim hollarda «Tarjimon»dan o‘zlarining eng muhim savollariga javob olish niyatida maktublar yo‘llaydi. Abdulhamid Cho‘lpon 1913 yili Ismoil Gaspinskiyga yozgan maktubida «Shalola», «Turk yurdi», «Shahbal», «Tarjimon», «Vaqt» va «Iqbol» kabi jadid qardoshlarning gazeta va jurnallarini yodga oladi, ularni o‘qib borayotganini aytadi.

    Turkiston ziyolilari «Tarjimon»dan juda mamnun bo‘ladilar. Deylik, shu mamnuniyatni toshkentlik shoir Karimbek Kamiy «Mo‘tabar «Tarjumon» va Ismoilbek Gasprinskiy janoblari haqqinda» degan she’rida izhor etdi. Unda gazetaning barchaga manzuru maqbul ekani, undan o‘quvchi «hilmu odobu maoshu ilmu fan» o‘rganishi mumkinligini ta’kidlab, «Har hurufi gul kabi, har nuqtasi g‘uncha misol, Xush tamosho istayanlarg‘a guliston «Tarjimon», deb yozdi.

    I.Gasprinskiy va «Tarjimon»ning to‘rt tarafga sochgan fikrlari, ilg‘or qarashlari, jadidona ruhiyatli fikrlari barchaning yuragidan birdek o‘rin oldi. Ulkan jadidshunos olim, professor Begali Qosimov o‘rinli ta’kidlaganidek, «uni Qashqardan Londongacha, Sankt-Peterburgdan Bombeygacha bilar edilar»; Gasprinskiyga ergashar va «Tarjimon»ini e’zozlar edilar.

    Turkistonlik jadidlar «Tarjimon»dan bir necha yil tinimsiz saboq oldi. So‘ngra, 1906 yil 27 iyunda Ismoil Obidov muharrirligida birinchi o‘zbek gazetasi – «Taraqqiy» nashrdan chiqdi.

    Turkistondagi bu yangilikni ham birinchi bo‘lib «Tarjimon» tabrikladi. «Turkistonning bunday taraqqiyparvar bir gazetaga ko‘pdan beri ehtiyoji bor edi», deb yozdi. Biroq «jadidlarning eng suyukli va to‘ng‘ich gazetasi»ning umri qisqa bo‘ldi. Yigirma soni chiqqandan keyin chor hukumati tomonidan yopib qo‘yiladi va «muharriri qamoqqa olinadi».

    Shundan keyin Munavvar Qorining «Xurshid» (1906 yil sentabr), Abdulla Avloniyning «Shuhrat» (1907 yil dekbar) gazetalari nashr bo‘ladi. Biroq bu gazetalar faoliyati ham uzoqqa cho‘zilmaydi.

    «Tarjimon» (1907 yil, 14-son) bu xususda ham yozdi: «Matbuotimizda taassuf bo‘lgan bir hol-da bordir: bu Toshkandda chiqqan «Taraqqiy» va «Xurshid» do‘stlarimizning taqiqlanishi. O‘rta Osiyo uchun rasmiy bo‘lgan «Turkiston gazeti» yetarli emas».

    O‘z g‘oyalari, maslaklari targ‘ibi uchun naqadar foydali ekanini chuqur anglagan jadidlar gazetachilik jabhasida sa’y-u harakatdan to‘xtamadi. «Tujjor», «Osiyo», «Samarqand», «Sadoi Turkiston», «Sadoi Farg‘ona», «Tirik so‘z» kabi gazetalar yonida Mahmudxo‘ja Behbudiyning «Oyina» jurnali paydo bo‘ldi. 1913-1915 yillarda 68 soni bosildi.

    «Sadoi Turkiston»
    Foto: Bahrom Irzayev / Tarjumon.uz

    Ziyo Said jurnalning maqsadi islom millatining saodati va islohi, musulmonlarning madaniyati va zamonaviy fanlardan foydalanishlari yo‘lida xizmat qilishini yozar ekan, Behbudiyning «tavahhudi lisoniya» (turkiy tillarni birlashtirish) tarafdori ekaniga urg‘u beradi. Bu g‘oyaning ildizi ham «Tarjimon»ga borib taqaladi, albatta.

    «Oyina» jurnali o‘z vaqtida juda yuksak bir obro‘ga ega bo‘ldi, har bir o‘quvchining suyukli jaridasiga aylandi. Mahmudxo‘ja Behbudiyning nashri xuddi «Tarjimon»dek ulkan va olamshumul bir missiyani ado qildi: ma’rifat tarqatdi, odamlarni fikr tarbiyasiga o‘rgatdi; yangi paydo bo‘lgan matbuot nashrlarini targ‘ib-tashviq qildi.

    Behbudiy «Sadoi Turkiston» va «Sadoi Farg‘ona» gazetalarini «Turonning egizak farzandlari» deb atar ekan, gazetxonlarga shu nashrlarni o‘qish va ularga obuna bo‘lishni tavsiya etadi: «Millatg‘a iona va olib o‘qumoqlarini ojizona tavsiya etarmiz, chunki matbuot chirog‘ va niholdek bo‘lub, anga yog‘ va suv berib tarbiyat qilmaguncha, ma’zolloh, so‘nub qurumog‘i tabiiydur».

    «Sadoi Farg‘ona» gazetasining birinchi soni. Marg‘ilonning nozik ipak shoyisiga bosilgan noyob nusxadan ko‘chirma / Foto: O‘zA

    O‘zbekiston matbuoti tarixida jadid ziyolilari nashr qilgan gazeta va jurnallar son-sanog‘i ko‘p. Bir marta chiqib to‘xtaganlari bor. Ularning ba’zilari o‘z yo‘l-yo‘rig‘iga ko‘ra jiddiy farqlanadi ham. Garchand o‘zaro qarama-qarshi kayfiyatda bahslashadiganlari bo‘lsa ham, ular oldiga qo‘ygan maqsadlari nihoyatda ulug‘, niyatlari ezgu, qarashlar aniq va tiniq edi. Millatni uyg‘otishdek ulkan vazifa ijrosiga bel bog‘lagan edi jadidlar va ularning maktabi, maorifi, teatri, adabiyoti va matbuoti.

    Muhim bir fikr shuki, davriy nashrlar qaysidir ma’noda ijtimoiy hayotdagi o‘zgarishlar tarixi bilan uyg‘un-hamqadam edi. O‘zgarishlar, yangilanishlar gazeta va jurnallardan aks etdi. Yoki shu o‘zgarishlarga mos yangidan yangi matbuot nashrlari vujudga keldi.

    Shunga ko‘ra 1917 yilgi fevral o‘zgarishi, Turkiston Muxtoriyati, oktabr inqilobi kabi voqea-hodisalar munosabati bilan «Najot», «Turon», «Kengash», «Ulug‘ Turkiston», «Yurt», «Hurriyat» kabi nashrlar maydonga keldi.

    «Yashasin, Turkiston muxtoriyati!» shoirlarini o‘rtaga tashlab, ozodlik va hurriyatdan, tenglik va adolatdan so‘z ochdi. Muhit girdobi va ziddiyalari bois ularning ayrimlari tezda botqoqzor va uyumuqlar bag‘riga cho‘kib ketdi.

    Darhaqiqat, matbuot insonlarni ma’naviyat ufqlari sari parvozga chorlagan jadidchilik harakatining keng qulochli qanoti edi.

    Inqilob, hokimiyat tepasiga kelgan ishchi va dehqonlar boshqaruvi jamiyatni tubdan o‘zgartirdi. Yoshlar nisbatan bu vaziyatga tez moslashdi. Ammo yurt hurriyatini o‘ylagan va orzulari sarobga aylanganidan mahzun tortgan jadid ziyolilari ong-u shuurida, xayollarida o‘z niyatlari yashab qoldi.

    Garchand sho‘ro jamiyatining hukmronligi kun-kundan ortib borayotgan va bu yangi ijtimoiy tuzum millatlararo tenglik, insonlararo adolat kabi juda ko‘p ijtimoiy va’dalar bersa ham, amaldagi vaziyat ancha boshqacha – gapdangina iborat edi. Shu bois XX asrning 20-yillari matbuotida «Og‘izda emas, amalda bo‘lsin!» kabi maqolalar bosildi.

    Uning muallifi: «Eski idora yerlik xalqni yot ko‘rish barobarida sag‘ir hisoblab, vasiylik qilishni o‘z ustiga olgan edi. Ajal sayyodi u bechoraga o‘z jomidan ajal sharbatini ichirdi. O‘zgarishdan keyin yana bizni «tarbiya» qilish uchun vasiy bo‘lguvchilar topildi. Lekin so‘nggi vaqtda giriftor bo‘lg‘on vasiylarimiz ham, o‘tgan marhum vasiylarimiz kabi bizga vasiyi mutloq bo‘lib, muqaddiratimizni o‘z qo‘llarida tutib kelmoqdalar. Rusiya o‘zgarishi bo‘lg‘on 1917 yil edi, hozir o‘zgarishning 1922 yilida turibmiz. Shu muddatda biz «sag‘ir»lar haqiga «vasiylarimiz» tomonidan ozmi taarruzlar bo‘ldi?

    Sag‘ir bolalarning ishi yig‘idir; biz yig‘ladik. A, bizni ovutish yo‘lini bergan vasiylarimiz, bizni haqimiz bo‘lg‘on semiz sigirlarning sutidan bahrasiz qildi, quruq emizukni og‘zimizga soldilar. Ilgarigi vasiylarimiz biz sag‘irlarni «siz yot, begona bolalarsiz» deb emizuk berganda, o‘zgarishdan keyingi vasiylarimiz bizning peshonamizni silab «bechora, benavo yetimlarim, sizdan baynalmilalchi vasiy otangiz aylansin» deb ko‘nglimizni sindirmasdan ovutib keladilar», – deb qo‘rqmay ochiqcha yozdi. (Oziyoliq. Og‘izda emas, amalda bo‘lsin. «Qizil bayroq», 1922, 11 avgust).

    Jadid munaqqidi Vadud Mahmud o‘zining «Mustamlakachilik o‘z yo‘liga» maqolasida bunday adolatsiz siyosat va uning oqibatlari to‘g‘risida shunday fikr yurgizdi:

    «O‘ris jahongirligi vaqtida Turkiston general-gubernatori yonida ko‘chirish mahkamasi (pereselechskoye upravleniye) degan idora bo‘lar edikim, uning bir vazifasi Turkistonning doim o‘rislar qo‘lida qolishini ta’min etmak edi. Shu maqsad bilandirkim, Turkistonning har shahrida eng mahsuldor yerlarida o‘ris qishloqlari qurildi.

    Sirdaryo, Farg‘ona, Samarqand viloyatlarida bunday qishloqlar hali ham bor va ko‘chmanchilar koshki yolg‘iz o‘zlariga berilgan joylarga egalik qilsunlar. Bular o‘z hukumati kabi odamgarchilikni bilmas edilar. Yettisuvdagilar qirg‘iz-qozoqlarni o‘ldirish, mollarini talash bilan mashg‘ul bo‘ldilar. Boshqa joydagilari ham atroflaridagi kambag‘al dehqonlarni har turli qiynoqlar ostida talamoq bilan kun o‘tkazdilar», – deya fikrini erkin yozdi. (V.Mahmud. Mustamlakachilik o‘z yo‘lida. «Zarafshon», 1924, 3 sentabr.)

    Bu davr matbuoti keyinroq keladigan hibslar, so‘z erkinligi bo‘g‘ilgan muhitdan nisbatan farq qiladi. Jadid ziyolilari sho‘rolarning matbuot nashrlarida ishlar ekan, yangi hukumatning va’dalariga goh ishondi va ba’zan shubhaga borishdi. Ichki bir milliy tuyg‘u ziyolilar ko‘nglini hamisha bezovta etdi. Berahm zolimlarning qonli panjalari ostida zulm chekayotgan o‘lkaga qarata erkparvar shoir Cho‘lpon bir she’rida «Nega sening qalin tovshing «ket» demaydir ularga?», «Nega tag‘in tanlaringda qamchilarning kulishi?» – deya so‘roqli xitoblar qiladi.

    Cho‘lpon «Qo‘zg‘alish» (1922 y.) she’rida yana shunday dedi:

    «Ey! Sen meni haqir ko‘rgan, tuban degan afandi!
    Ey! Ustimda bir umrga xo‘ja bo‘lmoq istagan,
    Ey! Bo‘ynimga kishan solib, halokatga sudragan,
    Ko‘zlaringni zaharlatib o‘ynatmagil, bas endi!»

    «Kecha va kunduz» romanida botiniy shuur Miryoqub obraziga ko‘chdi. Cho‘lpon keyinchalik aynan shu nisbatan so‘z erkinligi muhitida aytgan jadidona kayfiyatli, o‘tli xitoblari uchun tafakkur qurbonlari qatlgohida jonini berdi.

    Ayrim moddiy narsalar mamlakatlar chegaralarini o‘zgartirishi mumkin, biroq ma’naviyat, inson tafakkuri masalasida bunday chegaralar aralashgan, uyg‘unlashgan, ikkilangan, shakllanish yoki eskicha tarzda qolishga moyil va yana shu kabi bir qancha sifatlarga ega bo‘lishi mumkin. Jumladan, jadid ziyolilarining matbuotdagi faoliyati ham manzaraga uyqash keladi.

    XX asrning 20-yillari oxiriga borib matbuotda cho‘lponizm bahslari boshlandi, Cho‘lponni tanqid va tahqir qilishlar, anjumanlar majlislaridan haydab chiqarish jarayonlari boshlandi. Cho‘lpon darhol tuzalib, yangi jamiyatga moslashib keta olmasligini, bu jarayon sekin-asta bo‘lishini e’tirof etdi. Shoir haqida «Qizil O‘zbekiston»da «Aqlli jinni» degan maqola bosildi.

    «Qizil O‘zbekiston» gazetasi. 1929-1940 yillarda o‘zbek yozuvi ilk marta lotin alifbosiga o‘tkazilgan edi.
    Foto: Maks Penson

    Aynan erkin matbuotda nisbatan erkinlab va erkalab yozgan «Yig‘indi gaplar» hangomasi uchun Julqunboy ma’nan majruh qilindi: 1926 yili uch oy qamoqda o‘tirdi. Zotan, Abdulla Qodiriyning tushunchalari, tasavvurlari jadidona ruhiyatli «Tarjimon», «Ulfat», «Vaqt»lar o‘qish bilan shakllangan, o‘sha yillarda, uning ko‘nglida «Sadoyi Turkiston», «Samarqand», «Oyina»larga «gap yozib yurish fikri» uyg‘ongan edi.

    Julqunboy qalamini satira va yumor yo‘lida boshlab, «Qizil bayroq», «Turkiston» gazetalarida qayrab oladi: paydarpay hajviyalari, hangomalari, feletonlari bosildi. Keyin hajviy jurnalning birinchi sonida: «Bu «Mushtum» – zo‘rliq mushtumi emas, haqliq mushtumidir; bu «Mushtum» – zolimlar mushtumi emas, mazlumlar mushtumidir», deb yozdi.

    Matbuotda beto‘xtov bosilgan tanqidiy ruhdagi asarlari uchun «feletonlar qiroli» nomini oldi.

    «Matbuot kuni» maqolasida yuziga «Pravda» pardasini tutishga majbur bo‘ldi. «Pravda» gazetasini – «gala bo‘rilar ichida yolg‘uz arslon edi», deb ta’rifladi; «haqiqat arsloni» deya sifatladi. Gazetaning haqiqatni aytish borasidagi jasoratiga tahsin aytdi. O‘zi ishlab turgan «Mushtum» jurnalini quyidagicha tavsifladi:

    «Jurnalimiz ham shu haqiqat olovining uchqunidir. Shuning uchunkim, biz tegib o‘tkan qitiqlik yerlar egasini cho‘chitmay, jonlarini achitmay qo‘ymaydir. Chunki biz haqiqat o‘tiniing uchqunimiz, biz butun ruhni, borliq ma’noni shu arslon bobodan olamiz. Biz teskarilikning, kapitalning, egrilikning dushmanidirmiz. Negaki, bobomiz shunday edi».

    «Mushtum» shunday oyoqqa turdi.

    Darvoqe, yaxshi bilasizki, «Pravda»ning tarjimasi – «haqiqat»dir. 1922 yili jadidlar «Haqiqat» degan jurnal ham chiqarishdi. «Dinsiz jamiyat, jamiyatsiz din yo‘qdir. » – ularning shiori edi. Cho‘lponning «Kishan» she’ri shu jurnalda bosiladi.

    «Haqiqat» ham ikkita sondan keyin so‘nadi.

    Alohida ta’kidlash kerakki, o‘sha yillari o‘zbek matbuoti bilan birga o‘zbek adabiy tili ham qayta shakllanish bosqichini boshidan kechirdi.

    Adabiy tildagi turli islohotlar, ular bilan bog‘liq muammo va takliflarni jadidlar matbuoti yoritib bordi. «Chig‘atoy gurungi» o‘z qarashlarini Fitrat boshchiligida nashr bo‘lgan «Tong» jurnalida e’lon qildi. «Miya o‘zgarmaguncha boshqa o‘zgarishlar negiz tutmas» degan gap ularning shiori edi.

    Zamonaviy adabiy til uchun qoidalar ishlab chiqildi; o‘zbek tilining ifoda imkoniyatlari, badiiy til fasohati va balog‘ati jadidlar yozgan badiiy asarlarda yaqqol ko‘rindi. Shu e’tibordan jadid adabiyotidagi poetik nutqning yangilanishi va unga xos ilmiy-nazariy tamoyillar alohida tadqiqot qamrovida o‘rganish uchun o‘z egalarini kutib turibdi.

    Nafaqat, jadid adiblari asarlarining tili, balki nodir fondlardagi jadidlar chiqargan gazeta va jurnallar, ulardagi adabiy, publitsistik, ilmiy manbalarning joriy imloga tabdillari, zamonaviy nuqtayi nazardan qayta baholash va qayta nashri ham yosh ilmiy kuchlarning odil, xolis, jiddiy va mehr-muhabbatli talqinlariga juda-juda muhtoj, menimcha.

    Shuningdek, asr boshida boshlangan ma’rifatparvar ziyolilarining jadidona kayfiyati, matbuotda chiqishlaridagi jadidona ruhiyati mustabid sho‘ro tuzumi davrida ham ming mashaqqat bilan, «ezopona til»ga ko‘chgan ravishda qaysidir ma’noda davom etganini ham ta’kidlashni istar edim.

    Aslida jadidlar orzusida bo‘lgan so‘z erkinligi, har bir narsani o‘z nom bilan atash uchun Istiqlol yillari imkon berdi. Samarqandda bitta gazeta XX asrning 20-yillarida «Mehnatkashlar tovushi», «Kambag‘allar tovushi», keyin «Zarafshon» deb nomlandi. Sho‘ro zamonida bu nomlar o‘chirildi. Ammo hozir Samarqand viloyat gazetasi «Zarafshon» deb ataladi.

    O‘sha yaqin moziyda poytaxtda bosilgan bitta gazeta «Ishtirokyun», «Qizil bayroq», keyin «Turkiston» deb nomlandi. Sho‘ro zamoni avjiga mingan yillari «Qizil O‘zbekiston», «Sovet O‘zbekistoni» bo‘ldi. Istiqlol yillari gazetalarning biri uchun «Turkiston» nomi qayta tiklanganini ko‘pchilik yaxshi biladi. Jadidlar orzu qilgan zamonlarning gazetalar nomdagi eng sodda ifodasi bu.

    Tarixdan ibrat olish har bir inson uchun juda muhim. Jumladan, o‘zbek matbuotining jadidlari faoliyati bilan bog‘liq ancha qiziqarli, murakkab va ibratlarga to‘la tarixi bor.

    Gazeta chiqarish, fikrni hukmron «nozirlar» chig‘irig‘idan o‘tkazish, obuna, chiqqan gazeta va jurnallarni tarqatish yo‘l-yo‘riqlari – bularning barcha-barchasini sinchiklab o‘rganish lozim. Umri «qo‘lmiya»larga tikilib o‘tayotgan hozirgi yosh avlodga o‘rgatish ham kerak. Shundagina bugungi ijtimoiy tarmoq egalari, turli xabarlarni beto‘xtov yozib tarqatayotgan mualliflar o‘z vijdonlarini oyinaga solib ko‘radilar. O‘zlari yog‘dirayotgan so‘z bo‘ronlarining talafoti yoki saodatini mulohaza qilib ko‘radilar, albatta.

    Bahodir Karim,
    filologiya fanlari doktori, professor.

    Ma’lumot uchun, birinchi o‘zbek gazetasi – «Taraqqiy» o‘z faoliyatini atigi 2 oy-u 1 hafta davom ettirgan bo‘lsa-da, to‘rt marta sudga berilib, mol-mulki musodara etilgan edi. Bu haqda batafsil Umid Bekmuhammadning «Matbuot tarixidan sahifalar» maqolasida tanishish mumkin.

Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.