Atom nüvə mənası

Bundan əlavə, atom nüvəsi atom qabığına, nüvəni əhatə edən daha böyük təbəqəyə, elektromaqnit qarşılıqlı təsir ilə bağlanır.

ATOM VƏ NÜVƏ FİZİKASI

Tüm tasavvufi yapılarda olduğu gibi Alevi Bektaşi düşüncesinde de bireysel ve toplumsal düşünce ve inanç bir gelişim süreci olarak algılanır. Bu süreç “kabuk” diye ifade edilen katı kurallarla başlar ve gelişimin seyrine göre “öze” doğru bir yol izler. Kabuk başlangıcı, öz ise zirveyi sembolize eder. Dört kapı kırk makamla ifade edilen durum, kabuktan öze yolculuğun basamaklardır. Şeriatle başlayıp hakikatle zirveye ulaşılan süreç, toplumsal değil bireysel bir gelişim sürecidir. Bir toplumda bireylerden birisi tarikat makamındayken diğeri şeriat makamında bulunabilir. Alevi Bektaşi literatüründe bu gelişim sürecinin örnekleri oldukça çoktur. Bu örnekleme metodu “kabuk-öz” metaforu olarak isimlendirilmiştir. Bu metaforla kastedilen olgu hayatın, felsefenin, inancın durağanlığa bir eleştiridir. Tüm sufi yapılarda kendine yer bulan zahir batın dikotomik katmansal yapı, bu metaforda ifade edilmeye çalışılan temel düzlemdir. Alevi Bektaşi literatüründe kabuk/öz, zahir/batın ayrımlarıyla eleştirel bir dil kullanılmıştır. Bu metinlerde eleştirilen aslında dinin temel kurallarına ve ahlaki ilkelerine yönelik literal okuma ve şekilcilik eleştirisidir. Günümüzde Alevilikle Sünnilik arasındaki gerilimin bir ifadesine dönüşen bu olgu, temelde literal okuma ve metinsel anlayış yerine, metinle hedeflenen öze ulaşma çabasını ifade etmektedir. Bu metafor, Hacı Bektaş Veli ve daha sonra onun yolunu devam ettirenler ve özellikle de “yedi ulu ozan olarak isimlendirilen erenler tarafından sıkça başvurulan bir yöntem olarak karşımıza çıkmaktadır. Hünkar ve diğer ozanlar katı ve özü ıskalayan anlayışları şiddetle eleştirmişler ve metnin literal kabuğunu değil o metinden kastedilen özü vurgulamışlar ve bu özü ıskalayan anlayışları, bazen şiddetle bazen mizah yoluyla eleştirmişlerdir. Ancak öze vurgu yapan ve literal anlayışı eleştiren bu protest tavır, Aleviliği İslam dışı olarak göstermek isteyen bazı yazarlarca, Aleviliğin İslam dışı bir inanç olarak sunulmasının bir delili olarak gösterilmeye çalışılmıştır. Bu yapılırken de aslında o metinlerin eleştirdikleri türden literal bir tutum sergilenmiş ve Alevi klasiklerindeki öz ıskalanmıştır.

Download Free PDF View PDF
Download Free PDF View PDF
Download Free PDF View PDF
Download Free PDF View PDF
Download Free PDF View PDF
Download Free PDF View PDF

Карелин В. М. Человек сталинской эпохи: антропология жертвы в свете современных теорий // Грани культуры: актуальные проблемы истории и современности: Материалы VII (2011 г.) и VIII (2012 г.) межрегиональных межвузовских научных конференций. — М.: Калейдос, 2014. — С. 57–62.

Download Free PDF View PDF
Download Free PDF View PDF

Özet İslam’ın hikmete dayalı ilim/bilim anlayışı ile Batı’nın ” ideolojik bilim ” anlayışı ilişkili oldukları medeniyetler bağlamında farklı şeyleri ifade etmektedirler. Her medeniyetin bir dünya görüşü, evren tasavvuru ve dolayısıyla bir niyeti vardır. Bu bağlamda İslam’da ilim, bizatihî hayırdır (iyilik), değer muhtevâlıdır ve neticede bireyin ve toplumun kemâlini hedeflemektedir. İslam medeniyetinin dünya görüşünden neşet etmiş olan ilim/bilim anlayışı, Allah’ın iradesini ve onun niyetini hedefleyen bir bilgi, varlık ve değerler tanımına sahiptir. İslamî ilim/bilim anlayışı, tevhid anlayışı üzerine kurulu, akıl ve vahyin merkeze alındığı, Allah-âlem-insan ilişkisi bağlamında eyleyen, yalnızca hakikatin, hikmetin ortaya çıkarılmasını hedefleyen bir niteliğe sahiptir. Nitekim ” ilm ” kavramı; teori, eylem ve eğitimi de kapsayan sadece bir bilme işleminden ziyade tecelli, marife, idrak, temyiz, isbat, keşf, vicdan, iman, itikad, takva, vb. anlamları da muhtevî olan İslam medeniyetine özgü bir kavramdır. İslâm medeniyeti, bilimin evrenselliğine sonuna kadar inanan ve bu bağlamda Eski Yunan, Hint, Bizans, İran, Mezopotamya, Mısır medeniyetlerinden tevârüs ve temellük ettiği bilimsel birikimi 9-16 yy. arasında olağanüstü bir seviyeye ulaştırıp insanlığın ortak hafızasına armağan eden bir medeniyettir. Buna karşın kimi çağdaş İslâm intelijansının, özendiği ve karşısında kendisini çaresiz ve beceriksiz hissettiği Batı medeniyetinin tekno-bilimi, 15. yüzyılda coğrafi keşiflerle başlayan, doğudaki insan gücüne, yeraltı ve yerüstü zenginliklere sahip olup onlara hükmetme niyetini taşıyan, bilimsel bilgiyi pazar ekonomisi, güç ve şimdilerde konfor için araçsallaştıran, 16-17. yüzyıllarda köleleştirmeyi ve koloniciliği, 18. yüzyılda insan ve doğa ilişkisi temelinde doğaya hükmetmeyi, 18. yüzyıldan sonra da bilginin toplumsal işlerliğinin keşfedilmesiyle teknolojiyi hedefleyen ideolojik bilim anlayışıdır. Bu çalışma, özellikle son iki yüzyılda Batı medeniyetinin tekno-bilimsel gelişimi ve toplumlar üzerindeki kapital tahakkümü karşısında İslâm bilim/ilim anlayışını yeniden, ancak yanlış bir temel üzerine inşâ etmeye çalışan kimi çağdaş İslâm intelijansının içine düştüğü niyet sapmasını ortaya koymayı ve bu bağlamda ” tarihsel ben ” algımızın olması gereken tasvirini yapmayı hedeflemektedir.

Download Free PDF View PDF

A. Dobos, D. Petruț, S. Berecki, L. Vass, Sz. P. Pánczél, Zs. Molnár-Kovács, P. Forisek (eds.), Archaeologia Transylvanica. Studia in honorem Stephani Bajusz. Opitz Archaeologica 8. Cluj-Napoca, Târgu-Mureș, Budapest 2016.

Atom nüvə mənası

Atom nüvəsi atomun mərkəzi, proton və neytrondan ibarətdir və demək olar ki, atomun bütün kütləsinə malikdir.

Atom nüvəsinin varlığı, 1908-ci ildə Kimya üzrə Nobel Mükafatına layiq görülən Rutherfordun atom modelini yaratmış fizik Ernest Rutherford (1871-1937) tərəfindən kəşf edilmişdir.

Atom nüvəsi müsbət yüklüdür və nuklonlardan ibarətdir. Nüvələr proton və nuklonlara bölünür. Protonlar müsbət elektrik yükünə, neytronlar neytral yükə sahibdir.

Atom nüvəsinin əhəmiyyəti, atomun daha çox hissəsini təşkil etməsidir və protonları müşahidə olunan kimyəvi elementin növünü göstərir.

Atom nüvəsinin xüsusiyyətləri

Rutherfordun atom modeli, bütün müsbət yükün və atomun kütləsinin atom nüvəsində birləşdiyini göstərir. Atom nüvəsi, demək olar ki, bir atomun ümumi kütləsinə (% 99-dan çox) sahib olması ilə xarakterizə olunur.

Bundan əlavə, atom nüvəsi proton və neytronlara bölünən nuklonlara sahib olması ilə xarakterizə olunur. Protonlar müsbət yükə və neytronlar neytral yükə sahibdir, buna görə atom nüvəsinin elektrik yükü müsbətdir.

Həmçinin baxın Atom.

Atom nüvəsinin xüsusiyyətləri

Atom nüvəsi, mənfi elektrik yüklü elektronların nüvədəki protonların müsbət yükünə qarşı çıxaraq döndüyü orbitlərə malikdir. Bu şəkildə atomlar ümumi bir neytral elektrik yükünə sahibdirlər.

Atom nüvəsi, miqdarı kimyəvi elementin atom nömrəsini təyin edən protonlardan ibarətdir. Məsələn, kimya elmində atom nömrəsi, müşahidə olunan kimyəvi elementi təyin edəcək atomlardakı proton sayını təyin edəcəkdir.

Kimyəvi elementə də baxın.

Bundan əlavə, atom nüvəsi atom qabığına, nüvəni əhatə edən daha böyük təbəqəyə, elektromaqnit qarşılıqlı təsir ilə bağlanır.

Bir atom nüvəsinin davranışı və xüsusiyyətləri nüvə fizikası tərəfindən öyrənilir. Bu elm həm də nüvə parçalanması ilə enerji əldə etmək qabiliyyətini, yəni iki yüngül nüvəni daha ağır birinə birləşdirməyi öyrənir. Nüvə parçalanmasından enerji yaradılması, neytronla eyni sayda protona sahib olmayan atom nüvəsinin qeyri-sabitliyindədir.

• Nüvə fizikası
• Nüvə fisiyası

Atom nüvəsinin quruluşu

Atom nüvəsinin quruluşu proton və neytrondan ibarətdir. Protonlar müsbət elektrik yükünə, neytronlar isə neytral yükə malikdirlər. Protonlar və neytronlar eyni ölçüdədir və hər ikisinə atom nüvəsinin nuklonları deyilir.

Atom və atom nüvəsi

2500 il əvvəl qədim yunan filosofu Demokrit hesab edirdi ki, bütün maddələr çox kiçik, bölünməz zərrəciklərdən – atomlardan təşkil olunmuşdur. Yalnız XX əsrdə müəyyən edildi ki, atomlar bölünəndir və daha kiçik zərrəciklərdən təşkil olunmuşdur.
Atomun ən sadə modeli onun kürəcik formasında təsəvvür olunmasıdır. Atomlar maddələrin adı ilə adlandırılır və müxtəlif hərflərlə işarə olunur. Məsələn: hidrogen atomu H, karbon atomu C, oksigen atomu O, dəmir atomu Fe, qızıl atomu Au və s. Atomlar təsvirlərdə müxtəlif rənglərlə göstərilir (a). Bu zaman onları asanlıqla fərqləndirmək mümkündür. Həqiqətdə isə atomların rəngi olmur. Müxtəlif maddələrin atomlarının ölçüləri də müxtəlifdir. Bu müxtəliflik atomun tərkibindəki daha kiçik zərrəciklərin sayından asılıdır.

İngilis alimi E.Rezerford apardığı araşdırmalardan atomun quruluşunun təyini sahəsində mühüm nəticəyə gəlir:

• Atom nüvə və onun ətrafında hərəkət edən elektrondan (e) ibarət əlaqəli sistemdir.
Atomun bu quruluşu Günəş və onun ətrafında dövr edən planetlər sisteminə bənzədiyindən atomun planetar modeli adlanır .
Atom nüvəsi proton və neytron adlanan zərrəciklərdən ibarət əlaqəli sistemdir. Proton və neytron kütlələri təqribən birbirinə bərabər zərrəciklərdir. Elektronun kütləsi daha kiçikdir, onun kütləsi neytronun kütləsindən 1838 dəfə azdır. Proton və elektronların mühüm xassəsi onların elektrik yüklərinə malik olmalarıdır. Proton və elektronun elektrik yükləri qiymətcə bərabər, işarəcə əksdir. Belə ki, proton müsbət, elektron mənfi elektrik yükünə malikdir.
Neytron elektrik yükü olmayan zərrəcikdir. Atom bütövlükdə elektrik yükünə malik deyildir, çünki onu təşkil edən müsbət yüklü protonların sayı mənfi yüklü elektronların sayına bərabərdir.
Ən sadə atom bir proton və bir elektrondan ibarət olan hidrogen atomudur. İki proton, iki neytron və iki elektrondan ibarət əlaqəli sistem helium atomudur.
İon. Atomlar elektron itirmək və ya özünə əlavə elektron birləşdirmək xassəsinə malikdir. Atomdan elektron ayrılması və ya özünə əlavə elektron birləşdirməsi nəticəsində yaranan zərrəcik ion adlanır. İonlar müsbət və mənfi olur. Atom əlavə elektron birləşdirdikdə ondakı elektronların sayı protonların sayından artıq olur.

Nəticədə mənfi yük müsbət yükdən çox olduğundan atom mənfi iona çevrilir. Əksinə, atomdan elektron ayrıldıqda ondakı mənfi yüklərin miqdarı azalır, müsbət yüklərin miqdarı isə dəyişməz qalır və atom müsbət iona çevrilir.