Azerbaycan turizm cografiyasi
İstirahət və istirahət fəaliyyəti nəticəsində yaranan mühitdəki dəyişiklikləri öyrənməkdən məsul olan elmi yanaşma.
Turist coğrafiyası: öyrənmə obyekti, mənşəyi, köməkçi elmlər
The Turistik coğrafiya və ya turizm, sənaye, sosial və mədəni mühit daxilində səyahət və turizm kimi fəaliyyətlər baxımından insan hərəkətinin öyrənilməsinə yönələn bir coğrafiya şöbəsidir.
Bu sahə turizmə malların, xidmətlərin və insan qruplarının zaman və məkan vasitəsilə ötürülməsini əhatə edən fəaliyyət kimi baxır ki, bu da onu mahiyyətcə coğrafiya ilə əlaqəli bir fenomen edir.
Turizm dünyada mübadilə fəaliyyətini təşviq edir
Pam Patterson tərəfindən Pixabay tərəfindən çəkilmiş şəkil
Turizmə məkan bölgüsü, iqtisadiyyat, mədəniyyət, cəmiyyət və ətraf mühit baxımından təsirləri ilə coğrafi olaraq yanaşmaq olar. Məqsədin bir hissəsi, insanların asudə vaxtlarını keçirmək üçün turistik yer seçimi ilə bağlı səfərbərliklərini başa düşməkdir.
- 1 Tədqiqat obyekti
- 2 Mənşə
- 3 Köməkçi Elmlər
- 3.1 İqtisadi coğrafiya
- 3.2 Mədəni coğrafiya
- 3.3 Turizm sosiologiyası
- 3.4 İstirahət ekologiyası
- 4.1 Mədəni turizm
- 4.2 Ekoturizm
Tədqiqat obyekti
Bir fən kimi, turizm coğrafiyası turizmlə bağlı fəaliyyətləri və bu amilin dünyanın müxtəlif yerlərində yarada biləcəyi təsirləri öyrənmək məqsədi daşıyır. Bu yanaşma həm də iqtisadiyyatın və idarəetmənin sosioloji baxımdan inkişafına diqqət yetirir.
Turizm təbii olaraq coğrafiyanı əhatə edən bir fəaliyyətdir. Onun təhlili üçün coğrafi baxımdan əsas kimi xidmət edən müəyyən cəhətlər var.
Turizm, hər şeydən əvvəl, yerlərdə baş verən və ya meydana gələn bir fəaliyyətdir, digər tərəfdən satış və mənşə yerindən yeni bir yerə keçiddir. Bundan əlavə, bu fəaliyyət təbii mənzərəni qeyri-turistik fəaliyyətlərdən fərqləndirən xüsusi bir şəkildə dəyişdirmə qabiliyyətinə malikdir.
Araşdırmanın digər elementləri arasında insanlar, mallar, xidmətlər, fikir və mədəniyyət mübadiləsi və pul kimi turizmin təsir etdiyi faktorlar var. Bu mübadilə və ya elementlərin ötürülməsi çərçivəsində insanların dünya və ətraf ilə əlaqələr qurarkən sahib olduqları fərqli rejim və anlayışlar da önə çıxır.
Turizmdəki coğrafiya, turizm mənzərələrindəki inkişafı və dəyişiklikləri anlamaq üçün mədəni və fiziki mühiti sistematik olaraq araşdırır.
Turizmdən yaranan bazarların mənşəyini və bunlar tərəfindən “təyinat” nöqtələrinin yaradılmasını izah edən regional, məkan və təkamül perspektivləri də daxildir.
Mənşəyi
Coğrafiyadan turizmin öyrənilməsi iqtisadi fəaliyyət kimi turizmin böyüməsindən qaynaqlanır. Turizm insanlar üçün bir zərurət olaraq görünməyə başladığı 20 -ci əsrin ortalarında idi. Çimərliklər kimi sahələrə və yüksək tarixi və bədii məzmunlu şəhərlərə yönəlmiş “kütləvi turizm” olaraq bilinən bir şey var.
1950 -ci ildə, turizm coğrafiyası, əsasən Amerika Birləşmiş Ştatları və Almaniya kimi ölkələrdə öz bir qolu olaraq daha çox qəbul edildi. Bu andan etibarən, zaman keçdikcə inkişaf edən intizamı müəyyən etmək cəhdləri ortaya çıxmağa başladı.
1998 -ci il üçün coğrafiya professoru Stephen Williams, turizm coğrafiyasının öyrənilməsinin maraq sahələrini təyin etdi: məkan ölçüsünə təsirləri, iqtisadi fəaliyyətlərin paylanması, turizm və planlaşdırmanın təsirləri və turizmin məkan inkişafı üçün modellər.
Bununla belə, turizm dəyişən bir fəaliyyətdir ki, burada hətta təyinat yerlərində yeni qarşılıqlı əlaqə formaları yaranır. Ekoturizm kimi dinamikalar nisbətən yenidir və yeni yerlərdə istirahət etməkdən zövq alanda insan qrupları üçün digər davranış növlərinə layiqdir.
Köməkçi Elmlər
Turizm, coğrafiyanın və cəmiyyətin müxtəlif sahələrinə təsir göstərə biləcək bir fəaliyyət olaraq, öyrənilməsi üçün başqa yanaşmalardan istifadə edə bilər.
İqtisadi coğrafiya
İqtisadi coğrafiya, iqtisadi fəaliyyətlərin məkanda yerləşməsinə diqqət yetirir. O, təhsili çərçivəsində malları, xidmətləri, mədəni amilləri, ünsiyyət yollarını və insanların yerlər arasında qurduğu əlaqəni nəzərə alır.
Turizm bir məkan və ya bölgənin iqtisadiyyatına təsir göstərə bilər, buna görə də turizmin coğrafiyası üçün iqtisadiyyatın onunla əlaqəli müxtəlif elementlərini götürmək vacibdir.
Mədəni coğrafiya
Bir cəmiyyətin mədəni müxtəlifliyinin öyrənilməsindən məsuldur. Mədəniyyətin insanın kosmosdakı paylanmasını, şəxsiyyət hissini və yer hissini necə təyin etdiyini vurğulayır. Təhlil olunan elementlərin bir hissəsi mədəniyyəti təyin edən dəyərlər, təcrübələr və adətlər və ifadə və qarşılıqlı əlaqə formalarıdır.
Turizmə gəlincə, onlar mübadilə və ya mədəni görüş nöqteyi-nəzərindən əlaqəlidirlər. Qeyd etmək lazımdır ki, mədəniyyət eyni zamanda bir qrupun digərinə olan marağını belə üstün tuta biləcək insan qruplarının üstünlüklərini və ya prioritetlərini müəyyən edir.
Turizm sosiologiyası
Turizm və cəmiyyətlə əlaqəli insanlar arasındakı motivasiyaların, rolların, qurumların və əlaqələrin öyrənilməsinə yönəlmiş sosiologiya sahəsidir.
İstirahət ekologiyası
İstirahət və istirahət fəaliyyəti nəticəsində yaranan mühitdəki dəyişiklikləri öyrənməkdən məsul olan elmi yanaşma.
Təbiətə təsirini azaltmaq üçün biyofiziki dəyişiklikləri, səbəbləri və mümkün həlləri nəzarət edir və təhlil edir. Turizm, ətraf mühitin təbii vəziyyətinə təsir etmək qabiliyyətinə malik olan istirahət fəaliyyətlərinin bir hissəsidir.
Əlaqəli anlayışlar
mədəni turizm
Əsas motivasiyası, maddi və ya qeyri -maddi mədəniyyətlə əlaqəli hər hansı bir cazibənin öyrənilməsi, sınanması və kəşf edilməsi olan bir turizm növüdür.
Hər bir fəaliyyət adətən intellektual və ya mənəvi səviyyədə fərqli xüsusiyyətlərə malikdir. Bunlar həm də memarlıq, tarix, mədəniyyət, qastronomiya, musiqi, həyat tərzi, dəyərlər və adət-ənənələr kimi müəyyən bir məkanın identifikasiyası elementləri ilə bağlıdır.
Ekoturizm
Ekoturizm turizmin davamlı bir yolunu təklif edir
Renategranade0 tərəfindən Pixabay tərəfindən çəkilmiş şəkilBu, “məsuliyyətli” kimi müəyyən edilən və təbii və qorunan ərazilərə səfərlərə üstünlük verilməsi ilə xarakterizə olunan turizm formasıdır.
Məqsədin bir hissəsi, yerli həyatı öyrənmək yolu olaraq ziyarət edilən ətraf mühitin həyat tərzinə qarışmaqdır. Ekoturizm icmaların və davamlı səyahət formalarının qorunmasını müdafiə edir.
İstinadlar
- Ekoturizm nədir? ecoturism.org saytından bərpa edilmişdir
- Turizm və Mədəniyyət. Etika, Mədəniyyət və Sosial Məsuliyyət. Dünya Turizm Təşkilatı. Ethics.unwto.org saytından bərpa edildi
- Vera F (2002). Coğrafiyadan turizm. Biblioqrafik Coğrafiya və Sosial Elmlər Jurnalı. Barselona Universiteti Cild. VII, nömrə 365, 13. Ub.edu saytından bərpa edildi
- Williams S (1998). Turizm coğrafiyası. Routledge Müasir İnsan Coğrafiyası. Bauldelturismo.com saytından bərpa edildi
- Che D (2017). Turizm coğrafiyası. Oxford Biblioqrafiyası. Oxfordbibliographies.com saytından bərpa edildi
- Mitchel L, Murphy P (1991). Coğrafiya və turizm. Turizm Araşdırmalarının Salnamələri. Sciencedirect.com saytından bərpa edildi
- Saarinen J (2014). Turizm coğrafiyaları: insan coğrafiyası və yaranan məsuliyyətli coğrafiyalarla əlaqələr. Researchgate.net saytından bərpa edildi
- Salomia S (2014). Turizm coğrafiyası nədir? Geographyrealm.com saytından bərpa edildi
- Balasubramanian A (2018). Mədəni coğrafiyanın əsasları. Researchgate.net saytından bərpa edildi
- Turizm coğrafiyası. Vikipediya, Pulsuz Ensiklopediya. En.wikipedia.org saytından bərpa edildi
- Cohen E (1984). Turizm Sosiologiyası: yanaşmalar, problemlər və tapıntılar. Yillikreviews.org saytından bərpa edildi
- İstirahət Ekologiyası. Vikipediya, Pulsuz Ensiklopediya. En.wikipedia.org saytından bərpa edildi
Azərbaycanın əsas turizm mərkəzi
Azərbaycanın iqlimi, zəngin təbiəti, maddi-mədəniyyət abidələri turizmin yeni növlərinın inkişafına imkan verir. Turizm ehtiyatları tarixi, ekoloji, ekzotik, təbiət, idman, mədəni turizm növlərinin inkişafı baxımından perspeklivlidir.
Müasir dövrdə iqtisadi inkişafa ciddi təsir göstərən və mühüm strateji əhəmiyyətə malik olan turizmin tarixi Azərbaycanda XX əsrin əvvəlinə təsadüf edir. 1908-ci ildə Krım-Qafqaz dağ klubunun bir bölməsi Bakıda fəaliyyətə başlamışdır. Bu bölmənin başlıca vəzifəsi Qafqazda turizmlə bağlı araşdırmaların aparılması və ekskursiyaların təşkili idi.
XIX əsrin sonu — XX əsrin əvvəllərində Bakı karvansaralarından mehmanxana kimi istifadə olunurdu. Bakıda “Astoriya”, “Bolşaya Moskva”, «Ermitaj”, “Marsel”, „Madrid”, “Metropol”, “İmperial” kimi yüksək səviyyəli mehmanxanalar fəaliyyət göstərirdi. Ekskursiyaların, alpinist, velosiped və piyada yürüşlərinin geniş yayılması bu sahəyə marağın artmasına, həvəskarların ixtisaslaşmış cəmiyyətlərdə birləşməsinə səbəb olmuşdu. Rusiya Turist Cəmiyyəti 1910-cu ildən Qafqaza müstəqil səyahətlər təşkil etməyə başlamışdı.
Turizmi inkişaf etdirmək məqsədilə 1928-ci ildə Azərbaycan Komsomolu Mərkəzi Komitəsi nəzdində Turizm bürosu yaradılmışdı. “Sovetski turist” (1928) və “İnturist” (1929) səhmdar cəmiyyətləri 1929-cu ildən başlayaraq Qafqaza və Cənubi Qafqaza turist marşrutları təşkil etmişdi. Bakıda mərkəzi turizm təşkilatlarının bölmələri fəaliyyət göstərirdi.
1936-cı ildə Bakı Turist Bazası (BTB), 1950-ci ildə Bakı Ekskursiya Bazası yaradılmış, BTB onun tərkibinə daxil edilmişdi (1952). Azərbaycan Turist-Ekskursiya İdarəsi (ATEİ, 1957), Göygöl (1960), Mingəçevir və Hacıkənd (1962) turist bazaları yaradılmışdı. Ümumittifaq Həmkarlar İttifaqları Mərkəzi Şurasının Azərbaycanda Turizm üzrə Respublika Şurası (1962) Azərbaycanda Turizm və Ekskursiyalar üzrə Respublika Şurasına (1969) çevrilmişdi. Yalamada BTB-nin flialı olan “Sputnik” turist düşərgəsi (1962), Azərbaycan SSR Baş Xarici Turizm İdarəsi (1984) yaradılmışdı. 1970-80-ci illərdə Bakıda “Azərbaycan” və “Abşeron” kimi iri mehmanxanalar tikilmişdi.Azərbaycanda turizm müasir həyat tərzinin və mədəniyyətin mühüm atributu, beynəlxalq əlaqələrin bir forması kimi inkişaf etdirilir. Ölkədə “Turizm haqqında” Qanun 4 iyun 1999-cu ildə qəbul edilmişdir. 2001-ci ildə Gənclər, İdman və Turizm Nazirliyi yaradılmışdır. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 30 yanvar 2006-cı il tarixli Fərmanı ilə Mədəniyyət Nazirliyi və Gənclər İdman və Turizm Nazirliyi ləğv olunaraq Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi təşkil edilmişdir. Respublikada 2006-cı il iki Turizın İnstitutu fəaliyyətə başlamışdır.
Azərbaycan Respublikası 16 dövlətlə (Türkiyə, Çin, Polşa, İtaliya, Bolqarıstan, Yunanıstan və s.) turizm sahəsində əməkdaşlıq haqqında hökumətlərarası saziş imzalamışdır. 2002-ci ildən Bakı şəhərində hər il Azərbaycan Beynəlxalq Turizm Sərgisi “AİTF” keçirilir, respublikanın turizm imkanları beynəlxalq turizm sərgilərində (London, Moskva, Berlin, İstanbul, Məsqət, Əl-Küveyt. Daşkənd, Tbilisi, Kiyev və b.) nümayiş etdirilir.
2006-cı ilin sentyabrında Azərbaycanda İslam Konfransı Təşkilatına üzv dövlətlərin turizm nazirlərinin 5-ci Konfransı keçirilmiş, “Bakı Bəyannaməsi” qəbul edilmişdir. “Azərbaycan Respublikasında 2002-2005-ci illərdə turizmin inkişafına dair Dövlət Proqramı” təsdiq edildikdən sonra ölkədə turizm ehtiyatlarından səmərəli istifadə olunur. Respublika ərazisində turizmin inkişafını təmin etmək məqsədilə 2002-ci ildə beynəlxalq standartlara cavab verən 7 əsas (Bakı, Xaçmaz, Bakı Astara, Bakı Balakən, Bakı Qazax, Bakı Abşeron yarımadası Qobustan, Bakı-Naxçıvan, Bakı Şuşa) turist marşrutu müəyyənləşdirilmişdir.
Ölkədə sahibkarlıq fəaliyyətinin genişlənməsi turizm sektorunun inkişafına və turizm sənayesinin formalaşmasına müsbət təsir etmişdir. Hazırda Bakıda 50-dən artıq turizm təşkilatı fəaliyyət göstərir. “Khazar Tour Travel”, “Azal”, “SİLTD”, “BTİ Azerbaijan”, «PAŞA Travel» “Caspian Travel” və b. ölkənin iri turist şirkətləridir.
Bakıda dünyanın ən böyük mehmanxana şəbəkələrinə daxil olan beşulduzlu “Hyatt Regency”, “Grand Hotel Europe», «Radissou SAS Plaza Hotel», «Park Uvalt Hotel», «Execlsior Hotel Baku», “Holiday Inn Baku Airport”, “Abşeron”, “Park İN” və b. fəaliyyət göstərir.
Azərbaycanda turizmin inkişafında vacib amillərdən sayılan qida sektoru formalaşmış, Milli Kulinariya Mərkəzi yaradılmışdır (1991). «Amburan», «Karvansara», «Bəh-bəh klub», “Mc Donald’s”, “ Pizza-hat”, “Patio-pizza “Oyster Fish House”, “Dolce Vita”, “Dəniz” restoranları və b. həm yerli əhalinin həm də turistlərin ixtiyarındadır. Respublikada fəaliyyət göstərən milli, Avropa, türk, hind və Çin mətbəxli restoranların əksəriyyəti Bakıda yerləşir.
Azərbaycanda dövlət tərəfindən qorunan 6305 tarix və mədəniyyət abidəsinin 65-i dünya, 2034-ü ölkə, qalanı isə yerlı əhəmiyyətlidir. YUNFSKO-nun Dünya İrs Siyahısına Azərhaycandan İçərişəhər Şirvanşahlar sarayı və Qızqalası ilə birlikdə salınmışdır (2000). “İçərişəhər” Tarix-Memarlıq Qoruğunun ərazisindəki 10 dünya, 27 ölkə əhəmiyyətli abidə maraqlı turizm obyektləridir.Azərbaycan ərazisində ehtiyatlarının müxtəlifliyi, inkişaf səviyyəsi və perspektivliyinə görə seçilən 8 turizm bölgəsi vardır. Onlardan daha münasibi Bakı-Abşeron turizm bölgəsidir.
Bakı-Abşeron turizm bölgəsi Azərbaycan Respublikasının şərqində, Xəzər dənizi sahilində yerləşir və əlverişli coğrafı mövqeyə malikdir. Balneoloji iqlimə malik Bakı-Abşeron turizm bölgəsinə daxildir. Bakıdan qərb, şimal-qərb, şimal və cənub marşrutları üzrə turist səyahətləri təşkil edilir. Bölgə dərketmə, müalicə-sağlamlıq, idman, işgüzar turizm növləri üzrə ixtisaslaşmışdır. Xəzərin Bilgəh, Nardaran, Pirşağı, Buzovna, Zuğulba, Novxanı sahillərindəki qumlu çimərliklər turizmin inkişafı baxımından əlverişlidir. Balneoloji iqlimə malik bölgədə «Gənclik” Beynəlxalq turizm Mərkəzi, “Neptun” turist bazası və sanatoriya-kurort mərkəzləri (Bilgəh, Mərdəkan, Buzovna) fəaliyyət göstərir. Bakıda İçərişəhərin tarixi-memarlıq abıdələrindən olan Buxara və Multani karvansaralarından müasir dövrdə turist obyektləri kimi istifadə olunur. Bakı Əyləncə Mərkəzi, “Akva-park” “Lunapark” “Lido” istirahət və əyləncə mərkəzlərində turistlərə yüksək xidmət göstərilir. Dərketmə turizminin mərkəzi olan Bakıda gəlmə və getmə turizmi inkişaf etdirilir. Bakı şəhərində 150-dən artıq mehmanxana və mehmanxana tipli müəssisələr fəaliyyət göstərir. Bakıda İçərişəhər kompleksi (Sirvanşahlar sarayı, Qız qalası, qədim məscidlər, karvansara və b.), Bibi-Heybat məscidı “Atəşgah” məbədi, Xəzəryanı müdafiə qurğuları, qalalar, karvansaralar və ovdanlar kompleksi (Mərdəkan qalası və qüllələri, Nardaran və Ramana qalaları) və b. maraqlı tarixi abidələrdir. Şəhərdən 70 km cənubda Qobustan Dövlət Tarix-Bədii Qoruğu, Altıağac Milli Parkı, Abşeron Milli Parkı, “Cənnət bağı” istirahət zonası (Xızı) yerləşir. Bakının cənub-qərbində “Şıx” kurort kompleksi fəaliyyət göstərir. Turistlər Bakıdan 4 istiqamətdə: respublikanın qərb, şimal-qərb, şimal və cənub bölgələrinə səyahətə çıxırlar. Müasir Olimpiya (Bakı, Maştağa, Hövsan) və digər idman kompleksləri idman turizminin inkişafına imkan yaradır.
YUNESKO-nun Umumdünya irsi siyahısına Şirvanşahlar sarayı və Qız qalası ilə birlikdə salınmış İçərişəhər Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğunun ərazisindəki 10 dünya və 27 ölkə əhəmiyyətli abidə, həmçinin şəhər ətrafında yerləşən tarixi memarlıq abidələrindən Bibi-Heybət məscidi, “Atəşgah” məbədi, Xəzəryanı müdafiə qurğuları, karvansaralar və ovdanlar kompleksi (Mərdəkan qalası və qüllələri. Nardaran və Ramana qalaları). Ən böyük mehmanxanaları: “Hyyat Regensy”, “Grand Hotel Europa”, “Radisson SAS Rlaza Hotel”, “Park Hyyat Hotel”, “Excelsior Hotel Baku”, “Buta palace”, “Hilton” vəs. (2011). Bakıda 120 mehmanxana və digər mehmanxana tipli müəssisə fəaliyyət göstərir.
Turizmin təbliği məqsədilə Azərbaycan, rus, ingilis dillərində müxtəlif elmi-kütləvi ədəbiyyat, fotoalbomlar, bələdçi kitabçaları, buklet, prospekt, atlas və xəritə-sxemlər (“Azərbaycan”, “Aзербайджан”, “Welcome to Azerbaijan”, “Azərbaycan olduğu kimi”, “Bakı”, “Böyük İpək Yolu”, “Azərbaycan turizm regionları”, “Azər baycan tarix və arxitektura abidələri”, “Bakının otelləri”, “Bakının əyləncə mərkəzləri və restoranları” və s.) nəşr edilmişdir. “Turizm yenilikləri” qəzeti, “Azerbaijan review” jurnalı buraxılır.»2009-2018-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında kurortların inkişafı üzrə Dövlət Proqramı” Azərbaycanda yaxın gələcəkdə turizm-kurort sahələrinin planlı surətdə inkişaf etdirilməsinə və səmərəli istifadəsinə zəmin yaratmışdır.
Azərbaycan Respublikasının Prezidentinin 20 aprel 2018-ci il tarixli sərəncamı ilə Azərbaycan Respublikasının Dövlət Turizm Agentliyi yaradılmışdır.
Mənbə: bakucity.preslib.az
- Teqlər:
- Azərbaycan
- , Azərbaycanda turizm
- , turizm inkişafı
- , müasir Azərbaycan
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.