Bilinqvizm dillərin qarşılıqlı əlaqəsi

Azərbaycan Milli Elm­­lər Akademi­ya­sı,

Bilinqualizm

İki dildə danışan insanlara bilinq, üç polinq, üçdən çoxu poliqlot deyilir. Dil sosial qruplaşmaların funksiyası olduğundan, ikidilli olmaq eyni zamanda iki fərqli sosial qrupa mənsub olmaq deməkdir [3] . Diqlossiya termini ikidilli terminlə yaxındır, lakin əhatə dairəsinə görə hər zaman onunla üst-üstə düşmür.

Mündəricat

• 1 Dillərin qarşılıqlı təsiri
• 2 Təsnifatı
• 3 Elmi araşdırma
• 4 Ədəbiyyat
• 5 Xarici keçidlər
• 6 Həmçinin bax
• 7 İstinadlar

Dillərin qarşılıqlı təsiri [ redaktə | mənbəni redaktə et ]

Dillərin hər hansı bir qarşılıqlı əlaqəsi, ən azından az miqdarda ikidilli olan insanların varlığını tələb edir.

Təsnifatı [ redaktə | mənbəni redaktə et ]

Yaşına və ikinci bir dili mənimsəmə üsuluna görə bunlar fərqlənir:

• uşaqların ikidilliliyi (ilkin, doğuşdan, təbii, uşaq);
• gec ikidilli (ikincil, qazanılmış, qatqı).

Dil qazanma mühiti ilə:

• təbii ikidilli (müxtəlif dillərdə danışanlar arasında qazanılmış)
• süni iki dillilik (dillərdən biri süni olaraq yerli olmayan bir şəxs tərəfindən təqdim olunur).

İki dilə yiyələnmə ardıcıllığı ilə:

• bir şəxsin eyni vaxtda iki dili mənimsədiyi eyni vaxtda ikidilli (eyni vaxtda, sinxron);
• ardıcıl ikidilli.

Gec ikidilliliyin könüllülüyü ilə:

• şərtlərə görə – fərdin yeni bir dil mühitində yaşamaq üçün bir dil öyrəndiyi bir vəziyyət;
• seçmə.

İki dilin nisbəti ilə:

• şaquli – bir şəxsin ədəbi formada dilə əlavə bir əlaqəli və ya ləhcəyə sahib olduğu bir vəziyyət;
• fərdi, bərabər sosiolinqvistik statusa malik olan iki uzaq dildə danışdığı yatay.

İki dilin bacarıqlarına / istifadə səviyyəsinə görə:

• bir insanın iki dildə eyni dərəcədə səlis danışdığı balanslı (maksimum, ayrılmaz, ikiqatlılıq, bərabərlik), yəni vəziyyət ikidilli dil səriştəsinin bərabər səviyyələri ilə xarakterizə olunur;
• balanssız (dominant, dominant) iki dilə münasibətdə ikidilli dil bacarıqlarının fərqli səviyyəsi ilə xarakterizə olunur;
• qarışıq, bir-birinin üstünə iki dil sisteminin tətbiq olunduğu iki dilin müntəzəm qarışması ilə xarakterizə olunur;
• normallaşmış dil ilə yanaşı fərdi şəxsin ustalığını nəzərdə tutan diaqonal (diqlossiya), onun qeyri-standart formaları.
• qəbuledici: 1. fərdin xarici dildə danışmaq və yazmaq bacarığı olmadığı halda xarici dili başa düşmə qabiliyyətinə malik olduğu (yarı dilçilik); 2. Bir şəxsin ana dilini başa düşdüyü, lakin nədənsə bu dildə danışmamağa üstünlük verdiyi bir vəziyyət (gizli ikidilli ilə qarışdırılmamaq, fərdin müəyyən səbəblərdən ikinci dil biliklərini gizlətdiyini ifadə etmək) ;
• ilkin – ikidilli ikinci dili mənimsəmənin ilkin mərhələsi;
• fərdi tərəfindən istifadə bacarıqlarının itirilməsi ilə xarakterizə olunan regresif (resessiv);
• subtraktiv (diferensial), burada fərdin mənimsədiyi ikinci, yeni dil birincisini əvəz edir.

Elmi araşdırma [ redaktə | mənbəni redaktə et ]

İki dilli və poliqlotlar psixologiya, sosiologiya və dilçilik üçün maraqlıdır.

İki dillilik psixolinqvistik, sosiolinqvistika və neyrolinqvistika çərçivəsində öyrənilir.

İki dilliliyin sosial aspektləri sosiolingvistik tədqiqatların mövzularından biridir [4] .

Kütləvi dillilik dil vəziyyətinin nəzərə çarpan bir xüsusiyyəti ola bilər.

Neyrobiologiya sahəsindəki mütəxəssislər tərəfindən ikidilliliyin müxtəlif aspektləri tədqiq edilmişdir. Bunlara: dillərin beyində göstərilməsi yolları, beynin neyroplastikliyinə təsiri, ikidilli afazi fenomeni, bimodal ikidilli fenomen (bir dildə yazıb başqa dildə danışmaq bacarığı) və s.

Ədəbiyyat [ redaktə | mənbəni redaktə et ]

• Ахунзянов Э. М. Двуязычие и лексико-семантическая интерференция. — Казань, 1978.
• Аюпова Л. Л. Вопросы социолингвистики: типы двуязычия в Башкирии. — Свердловск, 1988.
• Багироков Х. З. Билингвизм: теоретические и прикладные аспекты (на материале адыгейского и русского языков). РИО Адыгейский у-т, Майкоп, 2004.
• Бертагаев Т. А. Билингвизм и его разновидности в системе употребления // Проблемы двуязы-чия и многоязычия. — М.: Наука, 1872. — С. 82-88.
• Блумфилд Л. Язык. Пер. с англ., М., 1968;
• Вандриес Ж. Язык. Пер. с франц., М., 1937;
• Блягоз З. У. Двуязычие: сущность явления, формы его существования. Интерференция и её разновидности. — Майкоп: РИО Адыг. ун-та, 2006.
• Верещагин Е. М. Психологическая и методическая характеристика двуязычия (билингвизма). — М.: изд-во МГУ, 1973.
• Звегинцев В. А. Очерки по общему языкознанию. — М.: изд-во МГУ, 1962.
• Карлинский А. Е. Основы теории взаимодействия языков. — Алма-Ата: Гылым, 1990.
• Михайлов М. М. Двуязычие (принципы и проблемы). — Чебоксары, 1969.
• Михайлов М. М. О разновидностях двуязычия // Двуязычие и контрастивная грамматика: Межвузовский сборник научных трудов. — Чебоксары, 1987. — С. 4-9.
• Филин Ф. П. Современное общественное развитие и проблема двуязычия // Проблемы двуязычия и многоязычия.- М.: Наука, 1972. — С. 12 −25.
• Ханазаров К. Х. Критерии двуязычия и его причины // Проблемы двуязычия и многоязычия. М.: Наука, 1972. — С. 119—124.
• Чиршева Г. Н. Детский билингвизм: одновременное усвоение двух языков. — СПб.: Златоуст, 2012. — 488 с.
• Щерба Л. В. К вопросу о двуязычии // Щерба Л. В. Языковая система и речевая деятельность. — Л., 1974. — С. 313—318;
• Щерба Л. В. О понятии смешения языков // Щерба Л. В. Языковая система и речевая деятельность. — Л., 1974. — С. 60-74;
• Щерба Л. В. Очередные проблемы языковедения, в его кн.: Избранные работы по языкознанию и фонетике, т. 1, Л., 1958;
• Weinreich U. Languages in contact. N.Y., 1953.

Xarici keçidlər [ redaktə | mənbəni redaktə et ]

• “Портал по вопросам естественного билингвизма”. 2014-06-16 tarixində arxivləşdirilib.
• “Статья о билингвизме в Энциклопедии Башкортостан”. 2006-10-03 tarixində arxivləşdirilib. (#parameter_ignored_suggest)
• “Общество распространения русского языка и культуры в Греции”. 2013-07-19 tarixində arxivləşdirilib.
• “Двуязычные дети предрасположены к заиканию”. 2013-10-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib . İstifadə tarixi: 2021-03-09 .
• 15 сентября 2008

Həmçinin bax [ redaktə | mənbəni redaktə et ]

İstinadlar [ redaktə | mənbəni redaktə et ]

1. ↑ Вайнрайх У., 2000
2. ↑ Ахманова О. С., 1966
3. ↑Щерба Л. В.“К вопросу о двуязычии”. Щерба Л. В. Языковая система и речевая деятельность. — Л., 1974. — С. 313—318. 2013-10-01 tarixində arxivləşdirilib . İstifadə tarixi: 2009-11-27 . (#parameter_ignored_suggest)
4. ↑Швейцер А. Д.“Социолингвистика //”. Лингвистический энциклопедический словарь. — М., 1990. — С. 481—482. 2012-10-05 tarixində arxivləşdirilib . İstifadə tarixi: 2009-11-27 . (#parameter_ignored_suggest)

Bilinqvizm dillərin qarşılıqlı əlaqəsi

Vəliyeva Çimnaz Həsən qızı
Azərbaycan, Bakı şəhəri

DİLLƏRİN QARŞILIQLI ƏLAQƏSİ: SUBSTRAT, SUPERSTRAT VƏ ADSTRAT

Açar sözlər: dilçilik, assimilyasiya, dillərin çarpazlaşması, dillərarası əlaqə, müqayisə
Key words: luinguistic, assimilation, language crossing, interlanguage contact, compare
Ключевые слова: лингвистика, ассимиляция, скрещивание языков, межъязыковые контакты, сравнение.

Cəmiyyət inkişaf etdikcə, müxtəlif xalqlar təşəkkül tapdığı kimi müxtəlif dillər də meydana çıxmış və zəngin tarixi inkişaf yolu keçmişdir. Yer üzündə mövcud olan dillər mütəmadi olaraq bir-biri ilə əlaqədədir, bu əlaqələrin nəticələrini isə dilçiliyin sosiolinqvistika sahəsi öyrənir. Dillərin təması və kontaktı məsələlərinin tədqiqinə başlanılması XIX əsrin başlanğıcına təsadüf edir. Alman dilçisi Vilhelm fon Humboldt dilləri daha yaxşı anlamaq və öyrənmək üçün onları müqayisə edir, bir-biri ilə əlaqələndirir və yalnız XX əsrin ikinci yarısından etibarən aktual bir problemə çevrilmiş anlayışların əsasını qoyur.
Dillərin inkişafı və dəyişilməsi anlayışlarını bir-birindən fərqləndirmək lazımdır. Hər bir dəyişiklik hələ inkişaf demək deyildir. İnkişafdan yalnız dil sisteminin mürəkkəbləşməsi şəraitində bəhs etmək olar. Bundan başqa, “Dilin inkişafının müəyyən mərhələlərində baş verən dəyişmələr təkcə dilin daxili inkişaf qanunları ilə izahını tapmır. Bu dəyişmələr xalqın ümumi tarixi inkişaf kontekstində öyrənilir. Hər bir xalqın öz dili olduğu kimi, öz tarixi, öz yaşayış ərazisi vardır. Bu üç amilin qarşılıqlı təsiri dil əlaqələri üçün əsas yaradır”. (1.s.2)

Azərbaycan dilinin qloballaşma şəraitində zamanın tələblərinə uyğun istifadəsinə və ölkədə dilçiliyin inkişafına dair Dövlət Proqramı

Bu gün Azər­bay­can dilinin milli dövlətçiliyin başlıca rəmzlərindən olaraq istifadəsi və əsaslı tədqiqi, ölkədə dilçilik elmi sahəsində vəziyyətin yaxşılaşdırılması üçün əlverişli zəmin yaradılmışdır. Eyni zamanda elm və texnikanın sürətlə inkişaf etdiyi hazırkı qloballaşma dövrü Azərbaycan dilinin zənginləşməsi və tətbiqi imkanlarının genişləndirilməsi istiqamətində aparılan işlərin yeni səviyyəyə yüksəldilməsini tələb edir.

Respublikada dil siyasətinin birmənalı şəkildə formalaşdırılması, ana dilinin dövlət dili kimi tətbiqi işinin təkmilləşdirilməsi və dünya azər­bay­­canlılarının ünsiyyət vasitəsinə çevrilərək milli həmrəyliyin göstəricisi kimi beynəlxalq aləmdə rolu və nüfuzunun yüksəlməsi Azərbaycan xalqının ümummilli li­deri Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır.

Müstəqil Azərbaycanın 1995-ci ildə ümumxalq səsverməsi yolu ilə qəbul olunmuş Konstitusiyasında Azərbaycan dilinin Azərbaycan Respublikasının dövlət dili kimi təs­biti, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin “Dövlət dilinin tətbiqi işinin təkmilləşdirilməsi haqqında” 2001-ci il 18 iyun tarixli 506 nömrəli və “Azərbaycan əlif­ba­sı və Azərbaycan dili gününün təsis edilməsi haqqında” 2001-ci il 9 avqust ta­rix­li 552 nömrəli fərmanları, eləcə də “Azərbaycan Respublikasında dövlət dili haq­qın­da” Azərbaycan Respublikasının Qanunu və dil siyasəti sahəsində nor­mativ hüquqi akt­lar, həmçinin digər tədbirlər Azərbaycanda dilçilik sa­hə­sinin hüquqi əsaslarını və icra mexanizmini müəyyən etmişdir.

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin “Azərbaycan Milli Ensiklopediyasının nəş­ri haqqında” 2004-cü il 12 yanvar tarixli 55 nömrəli və “Azərbaycan dilində latın qrafikası ilə kütləvi nəşrlərin həyata ke­­çirilməsi haqqında” 2004-cü il 12 yanvar tarixli 56 nömrəli sərəncamlarına əsasən latın qrafikalı yeni Azərbaycan əlifbası ilə dərsliklərin, elmi əsərlərin, lüğətlər və bədii ədəbiyyat nümunələrinin çap olunaraq istifadəyə verilməsi milli ədəbi dilin daha da zənginləşməsi ilə yanaşı, dilçiliyin əsas­lı inkişafı baxımından da əhəmiyyətli olmuşdur.

Eyni zamanda, Azərbaycan dilinin qloballaşma şəraitində zamanın tələblərinə uyğun istifadəsi və azərbaycançılıq məfkurəsi əsasında hərtərəfli inkişafı baxımından gənc nəslin ana dilinə sevgi və hörmət ruhunda tərbiyə olunması, ədəbi dilin normalarına ciddi surətdə əməl edilməsi, o cümlədən dilçilik elminin müxtəlif sahələri üzrə yüksəkixtisaslı kadrların ha­zır­lan­ma­sı dövrün tələbi olaraq qalır.

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin “Azərbaycan dilinin qloballaşma şə­rai­tin­də zamanın tələblərinə uyğun istifadəsinə və ölkədə dilçiliyin inkişafına dair Dövlət Proq­ramı haqqında” 2012-ci il 23 may tarixli 2236 nömrəli və “Azərbaycan Milli Elm­lər Akademiyasının Nəsimi adına Dilçilik İnstitutunun maddi-texniki bazasının güc­ləndirilməsi haqqında” 2012-ci il 29 may tarixli 2240 nömrəli sərəncamları ölkədə dil si­yasətinin uğurla həyata keçirilməsində mühüm fəaliyyət sənədləridir. “Azərbaycan dilinin qloballaşma şəraitində zamanın tələblərinə uyğun istifadəsinə və ölkədə dilçiliyin inkişafına dair Dövlət Proqramı” (bundan sonra – Dövlət Proqramı) həmin sərəncamlardan irəli gələn məsələlərin həllinə yönəlmişdir və 2013-2020-ci illər ərzində bu istiqamətdə zəruri tədbirlərin həyata keçirilməsini nəzərdə tutur.

2. Dövlət Proqramının məqsədi

Dövlət Proqramının məqsədi Azərbaycan dili­nin istifadəsinə və tədqiqinə dövlət qayğısının artırılmasını, Azərbaycan dilinin qlo­bal­laşma şəraitində zamanın tələblərinə uyğun istifadəsini, ölkədə dilçilik araş­dır­ma­la­rının əsaslı surətdə yaxşılaşdırılmasını, dilçiliyin aparıcı istiqamətlərində fun­da­men­­tal və tətbiqi tədqiqatları­n inkişafına yönəldilmiş yaradıcılıq səylərinin birləş­di­ril­­məsini və dilçiliyin müasir cəmiyyətin aktual problemləri ilə əlaqələndirilməsini tə­min etməkdir.

3. Dövlət Proqramının əsas vəzifələri

3.1. Dövlət Proqramının əsas vəzifələri aşağıdakılardır:

3.1.1. Azərbaycan dilinin qloballaşma şəraitində zamanın tələblərinə uyğun inkişafı­, qorunması, elektron məkanda daha geniş istifadəsi və ölkədə dilçiliyin in­ki­şaf etdirilməsi mexanizminin yaradılması;

3.1.2. dilçilik sahəsində yüksəkixtisaslı kadrların hazırlanmasının təkmilləşdirilməsi;

3.1.3. dünya dilçilik elminin müasir inkişaf meyillərini nəzərə almaqla, elmi tədqiqatların prioritet istiqamətlərinin müəyyənləşdirilməsi;

3.1.4. dilçilik sahəsində dünyanın aparıcı elmi mərkəzləri ilə əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi;

3.1.5. dilin inkişafı və tədrisi məsələlərinin uzlaşdırılması və təkmilləşdirilməsi;

3.1.6. dilçi alimlərin müasir informasiya və kommunikasiya texnologiyalarının yaradılmasında iştirakının təmin edilməsi;

3.1.7. dil (ədəbi dil) və mədəniyyət tarixinin daha əsaslı tədqiqini təmin etmək üçün qədim dillərin tarixinin öyrənilməsi;

3.1.8. dilin inkişafını və ədəbi dil normalarının qorunmasını təmin edən qanunvericilik bazasının təkmilləşdirilməsi;

3.1.9. dil və nitq mədəniyyətinin yüksəldilməsi;

3.1.10. Azərbaycan dilinin lüğət tərkibinin və qrammatik normalarının sistemləşdirilməsi;

3.1.11. Azərbaycanda dil situasiyalarının və dil əlaqələrinin öyrənilməsi.

4. Gözlənilən nəticələr

4.1.Dövlət Proqramının yerinə yetirilməsindən gözlənilən nəticələr aşağıdakılardır:

4.1.1. Azərbaycan dilinin qloballaşma şəraitində zamanın tələblərinə uyğun istifadəsi və ölkədə dilçiliyin inkişafının dövlət səviyyəsində təmin olunması;

4.1.2. dünya dilçilik elminin müasir inkişaf meyilləri nəzərə alınaraq, Azərbaycan Mil­li Elmlər Akademiyasında və respublikanın digər elmi müəssisələrində, ali məktəblərində aparılan fundamental və tətbiqi tədqiqatların prioritet istiqamətlərinin müəyyənləş­dirilməsi;

4.1.3. dilçiliyin inkişafı sahəsində fəaliyyət göstərən elmi müəssisə və qurumların mad­di-texniki bazasının möhkəmləndirilməsi;

4.1.4. Azərbaycan dilinin və dilçilik elminin inkişafı ilə bağlı qısamüddətli və uzunmüddətli kompleks elmi proqramların işlənilib həyata keçirilməsi;

4.1.5. Azərbaycan dilçiliyinin prioritet istiqamətlərinin müəyyənləşdirilməsi;

4.1.6. qədim dillərin öyrənilməsi sahəsində dönüş yaradılması və müasir dünya dilçiliyi­nin nəzəri səviyyəsinə uyğun elmi tədqiqatlar aparılması işinin gücləndirilməsi;

4.1.7. dilçilik sahəsində ixtisaslı kadrların hazırlıq səviyyəsinin yük­səl­di­lməsi;

4.1.8. dünyanın aparıcı mərkəzləri ilə beynəlxalq elmi əməkdaşlığın inkişaf etdirilməsi, dilçiliyin aktuallıq kəsb edən müxtəlif problemlərinə dair birgə tədbirlərin həyata keçirilməsi;

4.1.9. Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi inkişafı, tədrisi, lüğət ehtiyatının zənginləşdirilməsi, qram­ma­tik quruluşunun qorunması, söz yaradıcılığı prosesinə nəzarətin gücləndirilməsi və nitq mədəniyyəti sahəsində kompleks tədbirlərin həyata keçirilməsi;

4.1.10. dilin inkişafını və ədəbi dil normalarının qorunmasını təmin edən qanunvericilik bazasının təkmilləşdirilməsi;

4.1.11. mətbuat orqanlarında, televiziya və radio kanallarında, internet resurslarında və sosial şəbəkələrdə ədəbi dil normalarının pozulması hallarının qarşısını almaq üçün mexanizmlərin müəyyənləşdirilməsi;

4.1.12. elmi, bədii və publisistik əsərlərin orijinaldan tərcüməsi, eləcə də filmlərin dublyajı sahəsində qüsurların aradan qaldırılması üçün tədbirlərin müəy­yən­ləş­di­ri­lməsi;

4.1.13. reklam, afişa və elanlarda ədəbi dil normalarının pozulması hallarının qarşısını almaq üçün yollar müəyyən edilməsi;

4.1.14. Azərbaycan dilini öyrənən xarici vətəndaşlar və xarici dil öyrənmək istəyən azərbay­can­lılar üçün tədris vəsaitlərinin daha intensiv hazırlanmasının təmin olunması;

4.1.15. Azərbaycan dilinin düzgün işlənilməsində çevikliyin təmin olunması üçün müvafiq internet resurslarının yaradılması;

4.1.16. Azərbaycan dilində internet resurslarının, elektron və interaktiv dərsliklərin yaradılması sahəsində işlərin görülməsi.

5. Dövlət Proqramının maliyyələşdirilməsi

Dövlət Proqramında nəzərdə tutulan tədbirlər Azərbaycan Respublikasının dövlət büdcəsində müvafiq dövlət qurumlarının xərclər smetasında elmi tədqiqatların aparılması üçün nəzərdə tutulmuş vəsaitlər, büdcədənkənar vəsaitlər, qrantlar, habelə Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə zidd olmayan digər mənbələr hesabına maliyyələşdirilir.

6. Dövlət Proqramının icrasına dair Tədbirlər Planı

Tədbirin adı

İcraçılar

İcra müddəti

(illər üzrə)

6.1. Normativ hüquqi bazanın təkmilləşdirilməsi

Dövlət dilinin elm və təhsil müəssisələrində istifadəsi və tətbiqi ilə bağlı mövcud normativ hüquqi aktların təkmilləşdirilməsinə dair təkliflərin hazırlanması

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası,

Azərbaycan dilinin tədrisi metodikasının təhsilin bütün pil­lələri üzrə yeni standartlarının hazırlanması

Qloballaşma dövrünün tələblərinə uyğun olaraq Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Dilçilik İnstitutunun struktu­ru­nun tək­mil­ləş­­dirilməsi və maddi-texniki bazasının müasirləşdirilmə­sinin təmin edilməsi

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası

Milli transliterasiya standartlarının hazırlanması

Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi inkişafında və dilin təmiz­liyinin qorunmasında, eləcə də ədəbi dilin normaları­na əməl olunmamasının, reklamlarda, ictimai iaşə ob­yekt­lə­rin­də Azərbay­can dilinin leksik və qrammatik qay­da­la­rı­nın pozul­ma­sının qarşısının alınmasında ictimaiyyətin iştirakının təmin edilməsi və operativ tədbirlər görülməsi məqsədilə qay­nar xəttin yaradılması

Azərbaycan Milli Elm­­lər Akademi­ya­sı,

Rabitə və İnformasiya

yerli icra hakimiyyəti orqanları

6.2. Azərbaycan dilinin tədrisinin genişləndirilməsi

Azərbaycan Respublikasının xa­ric­də­ki diplomatik nü­ma­­yən­dəliklərində əc­nəbi vətəndaşlar, diaspor nüma­­yən­də­ləri və digər maraq göstərən şəxslər üçün təsərrüfathesablı Azər­bay­can dili kurslarının yaradılmasına dair təkliflərin hazırlanması

Xarici İşlər Nazirliyi,

Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi,

Diasporla İş üzrə

Ali təhsil müəssisələrində müvafiq ixtisaslar üzrə “Nitq mədəniyyəti” fənninin tədris olun­ma­sının təmin edilməsi

Dövlət idarəçiliyində, kütləvi informasiya va­si­tə­lə­rində Azərbaycan ədəbi dilinin düzgün tətbiq olun­ma­sı məqsədilə maarifləndirmə tədbirlərinin və tre­ninq­lərin təşkil edilməsi

Azərbaycan Milli Elm­­lər Akade­mi­­ya­sı,

mərkəzi və yerli icra hakimiyyəti orqanları,

Milli Televiziya və Radio Şurası

6.3. Azərbaycan dilinin tətbiqinin genişləndirilməsi

Ölkədə tədrisin digər dillərdə aparıldığı ümum­təhsil müəs­sisələrində döv­lət dilin­in tədrisinin təmin edilməsi

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası

Ölkədə qədim dünya dillərinin və qədim mə­də­niyyətlərin öyrənil­mə­si üçün yeni layihələrin hazırlanması və həyata keçirilməsi

Türk dillərinin fonetika, leksika və qrammatikasının mü­qayisəli tədqiqi sahəsində işlərin inten­siv­ləş­di­ril­mə­si, ortaq əlifba, terminologiya və ədəbi dillə bağlı birgə layihələrin hazırlanması

Azərbaycan dilinə daxil olan yeni elementlərin öyrənil­məsi, sistemləşdirilməsi və tətbiqinin genişləndiril­mə­si ilə bağlı tədbirlərin həyata keçirilməsi

Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyi

Azərbaycan dilinin müxtəlif dialekt və şivə­lərinin müasir dövrün tələblərinə uyğun olaraq öyrə­nil­məsinin təmin edilməsi

Xarici İşlər Nazirliyi,

Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsi

Qloballaşma şəraitində Azər­baycanda dil situa­si­ya­sı­nın və dil­lərin qarşılıqlı əlaqəsinin öy­rə­nil­mə­sinin intensivləşdirilməsi

Azərbaycana idxal olunan malların etiketlərində və adlarında isteh­lak­çı­lar üçün Azərbaycan dilində zəruri məlumatların olmasına nəzarət edilməsi

İqtisadi İnkişaf Nazirliyi,

Dövlət Gömrük Komitəsi,

Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsi

Küçə adları, afişa və reklamlarda Azərbaycan ədəbi dilinin nor­­malarının pozulması hallarının qar­şı­sını almaq məqsədilə zəruri tədbirlərin həyata keçirilməsinin təmin edilməsi

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası,

Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi,

Əm­lak Məsələləri Dövlət Komitəsi,

yerli icra hakimiyyəti orqanları və bələdiyyələr

Milli transliterasiya standartları əsasında Azərbaycan əlif­basından digər əlifbalara transliterasiyanı həyata ke­çi­rən proqram təminatının hazırlanması

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası,

Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyi

6.4. Azərbaycan dilinin öyrənilməsi və təbliği sahəsində

informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqi

Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi ümumi informasiya bazasının yaradılması

Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyi

Azərbaycan dilinin təkmilləşdirilmiş yeni orfoqrafik, izahlı, frazeoloji, terminoloji, tərcü­mə, ensiklopedik və tezlik elektron lüğətlərinin hazırlan­ma­sı

Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyi

Azər­baycan dilində in­ter­net resurslarının, elek­­tron və interaktiv dərslik­­lə­rin yaradılması istiqamətində fəaliyyətin gücləndirilməsi

Rabitə və İnfor­ma­si­­ya Texno­logi­ya­­la­rı Nazirliyi

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının Əlyazmalar İnstitutunda saxlanılan əlyazma­lar­dan istifadəni asanlaşdırmaq məqsədilə “Əlyazmaların elektron kitabxanası”nın və internet portalının yaradıl­ma­sı

Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyi

Beynəlxalq standartlar əsasında milli terminoloji informasiya sisteminin yaradılması

Azərbaycan Respublikası Standartlaşdırma, Metrologiya və Patent üzrə Dövlət Komitəsi,

Azərbaycan Milli Elmlər Akade­mi­­ya­sı

Azərbaycan dilində antiplagiat sistemin yaradılması

Rabitə və İnfor­ma­si­­ya Texno­logi­ya­­la­rı Nazirliyi,

Müəllif Hüquqları Agentliyi

Azərbaycan dilinin daha geniş istifadəsinin təmin edilməsi üçün internet texnologiyalarının, maşın tərcüməsi sistemlə­rinin və digər müasir tətbiqi linqvistik texnologiyaların yaradılması və inkişaf etdirilməsi

Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyi

6.5. Azərbaycan dilinin kütləvi informasiya vasitələrində təbliği

Kütləvi informasiya vasitələrində dövlət dilinin təbliği­nin gücləndirilməsi

Milli Televiziya və Radio Şurası,

Televiziya və radio verilişlərində, yazılı və elektron mət­buatda Azərbaycan ədəbi dilinin normalarına əməl olunmasını təmin etmək məqsədilə teleradio şirkətləri və kütləvi informasiya vasitələri sahəsində çalışan mütəxəssislərin dil hazırlıqlarının yüksəldil­mə­sinin təmin edil­məsi

Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası,

Milli Televiziya və Radio Şurası,

Teleradio şirkətlərində dil və nitq mədəniyyətinin qorunması üçün bədii şuraların yaradılması

Milli Televiziya və Radio Şurası

Qeyri-hökumət təşkilatlarının, kütləvi informasiya vasitələri nümayəndələrinin iştirakı ilə seminarlar, dəyirmi masalar, konfranslar, televiziya və radio verilişlərinin təşkil edilməsi

Milli Televiziya və Radio Şurası,