Geodeziya və Kartoqrafiya Agentliyinin idarəetmə orqanı məlum olub

Geoinformatika (ing.: Geoinformatics). Geoinformatika XX əsrin ortalarında, sadə dillə desək Kartoqrafiya və İnformatika elmlərinin kəsişməsində yaranmış bir elmdir. Bu elm rəqəmli xəritələrin kompüterdə hazırlanma və məlumatların xəritələrə daxil edilməsi texnologiyaları, xəritələr üzərində müxtəlif ölçmə və analiz texnologiyaları, kompüter şəbəkələrindən istifadə etməklə xəritə üzərində informasiya sistemlərinin, internetdə veb-xəritələrin məsələn, “Google Maps” kimi veb xəritələrin (bu Coğrafi İnformasiya Sistemləri adlanır) hazırlanması və s. işlərin öyrənilməsi və tətbiqi ilə məşğul olur. Baxmayaraq ki, Geoinformatika ayrıca bir elm kimi yaranmış, ancaq müasir dövrdə bu peşə daxilində Kartoqrafiya və Geoinformatika faktiki olaraq, bir-biriləri ilə birləşmiş və onların arasında dəqiq sərhəd müəyyənləşdirmək çətinləşmişdir. Bu isə İnformatika elminin, proqramlaşdırmanın, informasiya sistemlərinin və digər kompüter texnologiyalarının Kartoqrafiyada tətbiqi ilə əlaqəlidir.

Geodeziya və kartoqrafiya

Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu (Dərc olunma tarixi: 31-07-1998, Nəşr nömrəsi: 07, Maddə nömrəsi: 443)

QÜVVƏYƏ MİNMƏ TARİXİ
AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI VAHİD HÜQUQi TƏSNİFATI ÜZRƏ İNDEKS KODU
HÜQUQİ AKTLARIN DÖVLƏT REYESTRİNİN QEYDİYYAT NÖMRƏSİ
HÜQUQİ AKTIN HÜQUQİ AKTLARIN DÖVLƏT REYESTRİNƏ DAXİL EDİLDİYİ TARİX

Geodeziya v ə kartoqrafiya haqq ı nda

Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n Qanunu

Bu Qanun Az ə rbaycan Respublikas ı nda geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya i ş l ə rinin t əş kilinin, idar ə edilm ə sinin v ə onlar ı n n ə tic ə si olan elmi-texniki m ə hsullar ı n, materiallar ı n v ə m ə lumatlar ı n (bundan sonra — materiallar ı n v ə m ə lumatlar ı n) haz ı rlanmas ı n ı n, istifad ə sinin v ə m ü hafiz ə sinin h ü quqi ə saslar ı n ı m üə yy ə n edir.

Maddə 1. Əsas termin və anlayışlar

Bu Qanunda istifad ə edil ə n termin v ə anlay ış lar a ş a ğı dak ı m ə nalar ı ifad ə edir:

geodeziya — yer k ü r ə sinin formas ı n ı , ö l çü l ə rini, qravitasiya sah ə sini, yer s ə thind ə ki obyektl ə rin koordinatlar ı n ı v ə m ü tl ə q y ü ks ə kliyini, onlar ı n zamandan as ı l ı olaraq dinamik d ə yi ş m ə sinin m üə yy ə n edilm ə si;

kartoqrafiya — yer s ə thinin qrafik t ə svirinin ö yr ə nilm ə si, yarad ı lmas ı v ə istifad ə si;

topoqrafiya — yer s ə thinin v ə onun ayr ı -ayr ı n ö qt ə l ə rinin qar şı l ı ql ı v ə ziyy ə tinin m üə yy ə n edilm ə si;

qravimetriya — yer k ü r ə sinin m ü xt ə lif n ö qt ə l ə rin ə d üşə n a ğı rl ı q q ü vv ə sinin ö yr ə nilm ə si;

Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n d ö vl ə t geodeziya v ə kartoqrafiya fondu — geodeziya v ə kartoqrafiya f ə aliyy ə ti n ə tic ə sind ə yarad ı lm ış v ə istifad ə üçü n qorunub saxlan ı lan material v ə m ə lumatlar ı n toplusu;

x ü susi t ə yinatl ı geodeziya v ə kartoqrafiya avadanl ı qlar ı v ə cihazlar ı — d ö vl ə t sirrini t əş kil ed ə n m ə lumat da şı y ı c ı lar ı haz ı rlanmas ı nda istifad ə edil ə n y ü ks ə k d ə qiqli geodeziya texnikas ı .

Maddə 2. Geodeziya və kartoqrafiya haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi

Geodeziya v ə kartoqrafiya haqq ı nda Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n qanunvericiliyi bu Qanundan v ə ona uy ğ un olaraq q ə bul edilmi ş dig ə r normativ h ü quqi aktlardan ibar ə tdir.

Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n beyn ə lxalq m ü qavil ə l ə rind ə geodeziya v ə kartoqrafiya ü zr ə m üə yy ə n edilmi ş qaydalar bu Qanunda n ə z ə rd ə tutulmu ş qaydalara uy ğ un g ə lm ə dikd ə beyn ə lxalq m ü qavil ə l ə rin qaydalar ı t ə tbiq edilir.

Maddə 3. Geodeziya və kartoqrafiya haqqında qanunvericiliyin məqsəd və vəzifələri

Geodeziya v ə kartoqrafiya haqq ı nda qanunvericiliyin m ə qs ə di Az ə rbaycan Respublikas ı nda geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya f ə aliyy ə ti sah ə sind ə d ö vl ə t siyas ə tini m üə yy ə nl əş dirm ə k, topogeodeziya i ş l ə rinin t əş kilini, h ə yata ke ç irilm ə sini v ə idar ə edilm ə sini t ə nziml ə m ə kdir.

Geodeziya v ə kartoqrafiya haqq ı nda qanunvericiliyin v ə zif ə l ə ri Az ə rbaycan Respublikas ı nda geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya i ş l ə rinin v ə onlar ı n n ə tic ə si olan materiallar ı n v ə m ə lumatlar ı n haz ı rlanmas ı n ı n v ə istifad ə nin vahid rejim v ə normativ-texniki s ə n ə dl ə r ə sas ı nda h ə yata ke ç irilm ə sin ə h ü quqi baza yatarmaqd ı r.

Maddə 4. Geodeziya və kartoqrafiya fəaliyyəti sahəsində hüquq münasibətlərinin obyektləri və subyektləri

Geodeziya v ə kartoqrafiya f ə aliyy ə ti sah ə sind ə h ü quq m ü nasib ə tl ə rinin obyektl ə ri a ş a ğı dak ı lard ı r:

Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n ə razisi;

Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n daxili sular ı v ə X ə z ə r d ə nizinin (g ö l ü n ü n) Az ə rbaycan Respublikas ı na m ə nsub olan b ö lm ə si;

Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n ü z ə rind ə ki hava m ə kan ı v ə t ə bii f ə za cisiml ə ri d ə daxil olmaqla, kosmik f ə za.

Geodeziya v ə kartoqrafiya f ə aliyy ə ti sah ə sind ə h ü quq m ü nasib ə tl ə rinin subyektl ə ri Az ə rbaycan Respublikas ı , Nax çı van Muxtar Respublikas ı , b ə l ə diyy ə l ə r, Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n v ə xarici d ö vl ə tl ə rin h ü quqi şə xsl ə ri v ə v ə t ə nda ş lar ı , habel ə v ə t ə nda ş l ığı olmayan şə xsl ə rdir.

Geodeziya v ə kartoqrafiya f ə aliyy ə ti sah ə sind ə h ü quq m ü nasib ə tl ə rind ə Az ə rbaycan Respublikas ı v ə Nax çı van Muxtar Respublikas ı ad ı ndan ö z s ə lahiyy ə tl ə ri daxilind ə m ü vafiq icra hakimiyy ə ti orqanlar ı i ş tirak edirl ə r.

B ə l ə diyy ə l ə r geodeziya v ə kartoqrafiya f ə aliyy ə ti sah ə sind ə h ü quq m ü nasib ə tl ə rind ə onlar ı n statusunu m üə yy ə n ed ə n qanunvericilik akt ı il ə veril ə n s ə lahiyy ə t daxilind ə i ş tirak edirl ə r.

Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n h ü quqi v ə fiziki şə xsl ə ri geodeziya v ə kartoqrafiya f ə aliyy ə ti sah ə sind ə h ü quq m ü nasib ə tl ə rind ə sahibkarl ı q f ə aliyy ə ti g ö st ə rm ə k v ə ö z ehtiyaclar ı n ı ö d ə m ə k m ə qs ə dil ə i ş tirak edirl ə r.

Az ə rbaycan Respublikas ı ə razisind ə f ə aliyy ə t g ö st ə r ə n xarici m üə ssis ə l ə r, xarici investisiyal ı m üə ssis ə l ə r, xarici d ö vl ə tl ə rin h ü quqi şə xsl ə ri, ə cn ə bil ə r v ə v ə t ə nda ş l ığı olmayan şə xsl ə r geodeziya v ə kartoqrafiya f ə aliyy ə ti sah ə sind ə h ü quq m ü nasib ə tl ə rind ə yaln ı z geodeziya v ə kartoqrafiya materiallar ı n ı n v ə m ə lumatlar ı n ı n istehlak çı lar ı kimi i ş tirak ed ə bil ə rl ə r.

Maddə 5. Geodeziya, topoqrafiya və kartoqrafiya materiallarının və məlumatlarının istehsalçıları və istehlakçıları

M ü lkiyy ə t formas ı ndan as ı l ı olmayaraq Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n qanunvericiliyind ə n ə z ə rd ə tutulmu ş qaydada geodeziya v ə kartoqrafiya f ə aliyy ə ti il ə m əşğ ul olan Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n h ü quqi v ə fiziki şə xsl ə ri geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya materiallar ı n ı n v ə m ə lumatlar ı n ı n istehsal çı lar ı d ı r.

Az ə rbaycan Respublikas ı ə razisind ə f ə aliyy ə t g ö st ə r ə n xarici m üə ssis ə l ə r, xarici investisiyal ı m üə ssis ə l ə r, xarici d ö vl ə tl ə rin h ü quqi şə xsl ə ri, ə cn ə bil ə r v ə v ə t ə nda ş l ığı olmayan şə xsl ə r geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya materiallar ı n ı n v ə m ə lumatlar ı n ı n istehsal çı lar ı ola bilm ə zl ə r.

Geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya materiallar ı n ı n v ə m ə lumatlar ı n ı n sifari şç il ə ri v ə istifad əç il ə ri h ə min materiallar ı n v ə m ə lumatlar ı n istehlak çı lar ı d ı r.

Geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya i ş l ə rin ə sifari ş l ə rin verilm ə si, materiallar ı n v ə m ə lumatlar ı n ə ld ə edilm ə si Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n qanunvericiliyi il ə m üə yy ə n edilmi ş qaydada h ə yata ke ç irilir.

Maddə 6. Geodeziya və kartoqrafiya fəaliyyəti ilə məşğul olan fiziki şəxslərin uçotu və hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı

Geodeziya v ə kartoqrafiya f ə aliyy ə ti il ə m əşğ ul olan fiziki şə xsl ə rin u ç otu v ə h ü quqi şə xsl ə rin d ö vl ə t qeydiyyat ı Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n m ü vafiq qanunvericiliyin ə uy ğ un olaraq h ə yata ke ç irilir.

Geodezİya və kartoqrafİya fəalİyyətİ sahəsİndə İdarəetmə

Maddə 7. Geodeziya və kartoqrafiya fəaliyyəti sahəsində dövlət siyasətinin əsas prinsipləri

Geodeziya v ə kartoqrafiya f ə aliyy ə ti sah ə sind ə d ö vl ə t siyas ə ti a ş a ğı dak ı prinsipl ə r ə ə saslan ı r:

geodeziya v ə kartoqrafiya f ə aliyy ə ti ü z ə rind ə d ö vl ə t n ə zar ə tinin z ə ruriliyi;

geodeziya v ə kartoqrafiya materiallar ı n ı n v ə m ə lumatlar ı n ı n d ö vl ə t q ə bulunun, u ç otunun v ə qeydiyyat ı n ı n m ə cburiliyi;

d ö vl ə t kadastr ı sah ə sind ə b ü t ü n n ö v kadastrlar ı n ə laq ə l ə ndirilm ə si v ə u ç otu;

geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya i ş l ə rinin, onlar ı n n ə tic ə si olan materiallar ı n v ə m ə lumatlar ı n haz ı rlanmas ı n ı n vahid ö l ç m ə sisteml ə ri ə sas ı nda apar ı lmas ı ;

geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya i ş l ə rinin h ə yata ke ç irilm ə sind ə v ə materiallar ı n istifad ə sind ə d ö vl ə tin m ü dafi ə sinin v ə t ə hl ü k ə sizliyinin t ə min edilm ə si;

geodeziya v ə kartoqrafiya f ə aliyy ə tinin beyn ə lxalq koordinatlar sisteml ə ri il ə ə laq ə l ə ndirilm ə si v ə uzla ş d ı r ı lmas ı ;

geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya materiallar ı n ı n v ə m ə lumatlar ı n ı n haz ı rlanmas ı n ı n, istifad ə sinin v ə m ü hafiz ə sinin sistemli qaydada idar ə edilm ə si.

Maddə 8. Geodeziya və kartoqrafiya fəaliyyəti sahəsində dövlətin vəzifələri

Geodeziya v ə kartoqrafiya f ə aliyy ə ti sah ə sind ə d ö vl ə tin v ə zif ə l ə ri a ş a ğı dak ı lard ı r:

d ə qiqliyin ə v ə m ə zmununa g ö r ə ü mumd ö vl ə t, m ü dafi ə , elmi-t ə dqiqat v ə dig ə r m ə s ə l ə l ə rin h ə llini t ə min ed ə n d ö vl ə t topoqrafik x ə rit ə l ə rinin, habel ə qrafiki, r ə q ə mli, fotoqrafik v ə ba ş qa formal ı planlar ı n yarad ı lmas ı , yenil əş dirilm ə si v ə n əş ri;

d ö vl ə t topoqrafik x ə rit ə l ə rin v ə planlar ı n haz ı rlanmas ı n ı n, ü mumd ö vl ə t, m ü dafi ə , elmi- t ə dqiqat v ə dig ə r m ə s ə l ə l ə rin h ə llini t ə min ed ə n d ö vl ə t plan v ə y ü ks ə klik, o c ü ml ə d ə n qravimetrik şə b ə k ə l ə rin yarad ı lmas ı , inki ş af etdirilm ə si v ə i şç i v ə ziyy ə td ə saxlanmas ı n ı n t əş kil edilm ə si;

geodeziya v ə kartoqrafiyan ı n inki ş af ı üçü n aerokosmik m ə lumatlar ə sas ı nda yer s ə thinin t ə dqiq edilm ə si;

geodeziya v ə kosmik ö l ç m ə l ə r ə sas ı nda m ü nt ə z ə m geodinamik m üş ahid ə l ə rin apar ı lmas ı ;

Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n m ü dafi ə sini v ə t ə hl ü k ə sizliyini t ə min ed ə n geodeziya, topoqrafiya, kartoqrafiya v ə hidroqrafiya i ş l ə rinin h ə yata ke ç irilm ə si;

d ö vl ə t ə h ə miyy ə tli co ğ rafi m ə lumat sisteml ə rinin yarad ı lmas ı v ə ü mumco ğ rafi, siyasi-inzibati, elmi-m ə lumat v ə dig ə r sah ə l ə raras ı m ö vzu x ə rit ə l ə rinin, atlaslar ı n, kartoqrafiya-t ə dris vasit ə l ə rinin layih ə l əş dirilm ə si, t ə rtibi v ə n əş ri;

vahid d ö vl ə t koordinat, y ü ks ə klik, qravimetrik ö l ç m ə sisteml ə rinin, topoqrafik x ə rit ə v ə planlar ı n miqyas s ı ralar ı n ı n t ə yin olunmas ı ;

X ə z ə r d ə nizinin (g ö l ü n ü n) Az ə rbaycan Respublikas ı na m ə nsub olan b ö lm ə si x ə rit ə sinin, o c ü ml ə d ə n topoqrafik v ə d ə niz x ə rit ə l ə rinin haz ı rlanmas ı ;

geodeziya, topoqrafiya, qravimetrik, planalma, o c ü ml ə d ə n kosmik v ə aeroplanalma, x ə rit əçə km ə , x ü susi m ü h ə ndis-geodeziya i ş l ə rinin apar ı lmas ı ;

torpaq, su, me şə , şə h ə r v ə dig ə r kadastr i ş l ə rinin apar ı lmas ı üçü n geodezi istinad ı n yarad ı lmas ı , topogeodeziya, kartoqrafiya v ə kadastr plan-x ə rit ə l ə rinin t ə rtibat ı , yenil əş dirilm ə si v ə t ə minat ı ;

co ğ rafi adlar ı n dövlət dilinin normalarına uyğun olaraq qaydaya sal ı nmas ı v ə qeydiyyat ı n ı n apar ı lmas ı ; [1]

geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya i ş l ə rinin metroloji t ə minat ı ;

Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n d ö vl ə t s ə rh ə dl ə rinin, o c ü ml ə d ə n s ə rh ə d sular ı n ı n v ə X ə z ə r d ə nizinin (g ö l ü n ü n) Az ə rbaycan Respublikas ı na m ə nsub olan b ö lm ə sinin geodeziya, topoqrafiya, kartoqrafiya v ə hidroqrafiya i ş l ə ri n ə tic ə sind ə delimitasiyas ı v ə demarkasiyas ı ;

x ü susi (sah ə vi) t ə yinatl ı geodeziya, topoqrafiya, kartoqrafiya v ə planalma i ş l ə rinin apar ı lmas ı ;

geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya materiallar ı n ı n, m ə lumatlar ı n ı n, avadanl ı q v ə cihazlar ı n ı n istehsal ı n ı n t əş kil edilm ə si;

qanunvericilikd ə n ə z ə rd ə tutulmu ş dig ə r v ə zif ə l ə rin h ə yata ke ç irilm ə si.

Maddə 9. Dövlət geodeziya və kartoqrafiya xidməti

Az ə rbaycan Respublikas ı nda d ö vl ə t geodeziya v ə kartoqrafiya xidm ə ti geodeziya v ə kartoqrafiya f ə aliyy ə tinin h ə yata ke ç irilm ə sind ə n, idar ə edilm ə sind ə n v ə bu istiqam ə td ə f ə aliyy ə t n ö vl ə rin ə d ö vl ə t n ə zar ə tind ə n ibar ə tdir.

D ö vl ə t geodeziya v ə kartoqrafiya xidm ə ti m ü vafiq icra hakimiyy ə ti orqan ı t ə r ə find ə n h ə yata ke ç irilir.

Geodezİya və kartoqrafİya fəalİyyətİnİn dövlət tənzİmlənməsİ

Maddə 10. Geodeziya və kartoqrafiya sahəsində dövlət tənzimlənməsi

Geodeziya v ə kartoqrafiya sah ə sind ə d ö vl ə t t ə nziml ə nm ə si a ş a ğı dak ı lardan ibar ə tdir:

geodeziya v ə kartoqrafiya sah ə sind ə d ö vl ə t siyas ə tini h ə yata ke ç irm ə k;

geodeziya v ə kartoqrafiya ü zr ə normativ-texniki s ə n ə dl ə r ə ə m ə l edilm ə sin ə n ə zar ə t etm ə k;

geodeziya v ə kartoqrafiya materiallar ı n ı n, m ə lumatlar ı n ı n d ö vl ə t q ə bulunu, u ç otunu v ə qeydiyyat ı n ı aparmaq;

geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya materiallarının və məlumatlarının sertifikatlaşdırılmasını təşkil etmək ; [2]

Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n operativ-m ə lumat x ə rit ə l ə rini aparmaq;

ə sas ı n ı geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya m ə lumatlar ı t əş kil ed ə n b ü t ü n n ö v kadastrlar ı ə laq ə l ə ndirm ə k v ə u ç otunu aparmaq;

Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n d ö vl ə t geodeziya v ə kartoqrafiya fondunu yaratmaq v ə qorunub saxlan ı lmas ı n ı t ə min etm ə k;

x ü susi t ə yinatl ı geodeziya v ə kartoqrafiya avadanl ı qlar ı n ı n v ə cihazlar ı n ı n u ç otunu aparmaq;

geodeziya, topoqrafiya, kartoqrafiya, kosmik v ə aerofotoplanalma, qravimetriya, dig ə r d ö vl ə t ə h ə miyy ə tli v ə x ü susi (sah ə vi) t ə yinatl ı m ü h ə ndis-geodeziya i ş l ə rini ə laq ə l ə ndirm ə k;

kartoqrafiya planlar ı nda, x ə rit ə l ə rind ə , dig ə r normativ-texniki s ə n ə dl ə rd ə Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n d ö vl ə t s ə rh ə dl ə rinin, ə razil ə rinin v ə obyektl ə rinin qanuni v ə d ü zg ü n çə kili ş in ə n ə zar ə t etm ə k;

geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya f ə aliyy ə ti il ə m əşğ ul olan h ü quqi v ə fiziki şə xsl ə r t ə r ə find ə n apar ı lan geodeziya i ş l ə rin ə v ə haz ı rlanan materiallara n ə zar ə t etm ə k;

geodeziya v ə kartoqrafiya sah ə sind ə beyn ə lxalq t əş kilatlarda Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n m ə nafeyini m ü dafi ə etm ə k;

geodeziya v ə kartoqrafiya haqq ı nda qanunvericiliyin pozulmas ı nda t ə qsirkar olan şə xsl ə ri Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n qanunvericiliyi il ə n ə z ə rd ə tutulmu ş qaydada m ə suliyy ə t ə c ə lb etm ə k.

Maddə 11. Geodeziya və kartoqrafiya fəaliyyətinə dövlət nəzarəti

Geodeziya v ə kartoqrafiya f ə aliyy ə tin ə d ö vl ə t n ə zar ə ti a ş a ğı dak ı istiqam ə tl ə rd ə h ə yata ke ç irilir:

geodeziya v ə kartoqrafiya ü zr ə normativ-texniki s ə n ə dl ə r ə ə m ə l edilm ə si;

geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya materiallar ı n ı n v ə m ə lumatlar ı n ı n d ö vl ə t q ə bulu, u ç otu v ə qeydiyyat ı ;

geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya materiallar ı n ı n v ə m ə lumatlar ı n ı n, x ü susi t ə yinatl ı avadanl ı q v ə cihazlar ı n ticar ə t d ö vriyy ə sin ə daxil edilm ə si, idxal ı , ixrac ı v ə u ç otu;

Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n d ö vl ə t geodeziya v ə kartoqrafiya fondunun saxlanmas ı v ə istifad ə si;

d ö vl ə t geodeziya-istinad m ə nt ə q ə l ə rinin m ü hafiz ə si.

Geodeziya v ə kartoqrafiya f ə aliyy ə tin ə d ö vl ə t n ə zar ə ti m ü vafiq icra hakimiyy ə ti orqan ı t ə r ə find ə n t ə sdiq edilmi ş ə sasnam ə y ə uy ğ un olaraq h ə yata ke ç irilir.

Maddə 12. Geodeziya və kartoqrafiya fəaliyyəti növləri

Geodeziya v ə kartoqrafiya f ə aliyy ə ti ə h ə miyy ə tind ə n as ı l ı olaraq d ö vl ə t ə h ə miyy ə tli v ə x ü susi (sah ə vi) t ə yinatl ı geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya i ş l ə rind ə n ibar ə tdir.

T ə svirind ə v ə ya m ə zmununda d ö vl ə t sirrin ə aid m ə lumatlar olan, ö lk ə nin m ü dafi ə si, t ə hl ü k ə sizliyi v ə strateji maraqlar ı il ə ba ğ l ı geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya f ə aliyy ə ti n ö vl ə ri d ö vl ə t ə h ə miyy ə tli i ş l ə r hesab edilir.

İ qtisadiyyat ı n m ü xt ə lif sah ə l ə ri ü zr ə h ü quqi v ə fiziki şə xsl ə rin sifari ş i il ə yerin ə yetiril ə n elmi-texniki, m ü h ə ndis-axtar ış v ə dig ə r qeyri-m ə xfi geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya f ə aliyy ə ti n ö vl ə ri x ü susi (sah ə vi) t ə yinatl ı i ş l ə r hesab edilir.

D ö vl ə t ə h ə miyy ə tli v ə x ü susi (sah ə vi) t ə yinatl ı geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya i ş l ə ri haz ı rlanan materiallar ı n v ə m ə lumatlar ı n m ə zmununa, miqyas ı na v ə d ə qiqliyin ə g ö r ə x ü susi ə h ə miyy ə tli, tam m ə xfi,xidm ə ti istifad ə v ə qeyri-m ə xfi olur.

D ö vl ə t ə h ə miyy ə tli v ə x ü susi (sah ə vi) t ə yinatl ı geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya i ş l ə ri müvafiq qaydada təsdiq edilmiş təlimatlar əsasında yerinə yetirilir, istifadə olunur və saxlanılır.

D ö vl ə t ə h ə miyy ə tli geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya i ş l ə rini ö z s ə lahiyy ə tl ə ri daxilind ə yaln ı z m ü vafiq icra hakimiyy ə ti orqanlar ı h ə yata ke ç ir ə bil ə rl ə r.

X ü susi (sah ə vi) t ə yinatl ı qeyri-m ə xfi geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya i ş l ə ri Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n qanunvericiliyi il ə m üə yy ə n olunmu ş qaydada geodeziya v ə kartoqrafiya f ə aliyy ə tin ə icaz ə verilmi ş h ü quqi v ə fiziki şə xsl ə r t ə r ə find ə n h ə yata ke ç iril ə bil ə r.

D ö vl ə t ə h ə miyy ə tli v ə x ü susi (sah ə vi) t ə yinatl ı geodeziya v ə kartoqrafiya f ə aliyy ə tinin n ö vl ə ri m ü vafiq icra hakimiyy ə ti orqan ı t ə r ə find ə n m üə yy ə n olunur.

Maddə 13. Geodeziya və kartoqrafiya fəaliyyətinin həyata keçirilməsi qaydaları

Geodeziya v ə kartoqrafiya f ə aliyy ə ti Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n qanunvericiliyind ə n ə z ə rd ə tutulmu ş qaydada h ə yata ke ç irilir.

Kartoqrafiya fəaliyyəti xüsusi razılıq (lisenziya) əsasında həyata keçirilir [3]

Maddə 14. Geodeziya və kartoqrafiya üzrə normativ-texniki sənədlər

Geodeziya v ə kartoqrafiya ü zr ə normativ-texniki s ə n ə dl ə r geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya i ş l ə rinin h ə yata ke ç irilm ə sind ə normativ v ə texniki t ə l ə bl ə ri, norma v ə qaydalar ı m üə yy ə n edir.

Geodeziya v ə kartoqrafiya ü zr ə normativ-texniki s ə n ə dl ə rin t ə l ə bl ə rin ə ə m ə l olunmas ı b ü t ü n geodeziya v ə kartoqrafiya f ə aliyy ə ti subyektl ə ri üçü n m ə cburidir. Geodeziya v ə kartoqrafiya ü zr ə normativ-texniki s ə n ə dl ə r geodeziya, topoqrafiya, v ə kartoqrafiya materiallar ı n ı n v ə m ə lumatlar ı n ı n ekspertizas ı v ə m ü bahis ə li m ə s ə l ə l ə rin h ə lli üçü n ə sasd ı r.

Geodeziya v ə kartoqrafiya ü zr ə normativ-texniki s ə n ə dl ə r m ü vafiq icra hakimiyy ə ti orqanlar ı t ə r ə find ə n t ə sdiq edilir.

Maddə 15. Azərbaycan Respublikasının operativ-məlumat xəritəsi

Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n operativ-m ə lumat x ə rit ə sinin apar ı lmas ı n ı n m ə qs ə di topoqrafik, inzibati, co ğ rafi v ə m ə lumat x ə rit ə l ə rind ə olan b ü t ü n d ə yi ş iklikl ə rin m ü nt ə z ə m olaraq qeydiyyat ı n ı aparmaq v ə bu d ə yi ş iklikl ə ri yeni n əş r olunan x ə rit ə l ə rd ə ə ks etdirm ə kdir.

Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n operativ-m ə lumat x ə rit ə sind ə normativ-texniki s ə n ə dl ə r ə , geodeziya v ə kartoqrafiya m ə lumatlar ı na ə saslanm ış a ş a ğı dak ı d ə yi ş iklikl ə r ə ks olunur:

Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n d ö vl ə t s ə rh ə dl ə rind ə olan v ə ziyy ə t;

respublika b ö lg ə l ə rinin, şə h ə rl ə rinin v ə dig ə r ya ş ay ış m ə nt ə q ə l ə rinin inzibati, co ğ rafi v ə ziyy ə ti v ə adlar ı ;

avtomobil v ə d ə mir yollar ı ;

d ə miryol stansiyalar ı , dayanacaqlar, yolayr ı c ı lar, k ö rp ü l ə r, hava v ə su limanlar ı , onlar ı n adlar ı v ə v ə ziyy ə ti;

su v ə su t ə s ə rr ü fat ı obyektl ə ri, su elektrik stansiyalar ı , dig ə r hidrotexniki qur ğ ular;

magistral neft, qaz v ə su k ə m ə rl ə ri, enerji v ə rabit ə ü zr ə kommunikasiyalar, elektrik ö t ü r ü c ü x ə tl ə ri;

d ö vl ə t qoruqlar ı , m ü v ə qq ə ti qoruqlar, milli parklar, x ü susi qorunan torpaq, me şə v ə su obyektl ə ri;

qanunvericilikd ə n ə z ə rd ə tutulmu ş dig ə r yer ü st ü , yeralt ı , su ü st ü v ə sualt ı obyektl ə r.

Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n operativ-m ə lumat x ə rit ə si d ö vl ə t geodeziya v ə kartoqrafiya xidm ə ti t ə r ə find ə n apar ı l ı r.

H ü quqi v ə fiziki şə xsl ə r t ə r ə find ə n Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n operativ-m ə lumat x ə rit ə sin ə daxil edilm ə li m ə lumatlar ı n d ö vl ə t geodeziya v ə kartoqrafiya xidm ə tl ə rin ə t ə qdim edilm ə si m ə cburidir.

Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n operativ-m ə lumat x ə rit ə sinin apar ı lmas ı , istifad ə si v ə m ü hafiz ə si m ü vafiq icra hakimiyy ə ti orqan ı t ə r ə find ə n t ə sdiq edilmi ş ə sasnam ə y ə uy ğ un olaraq h ə yata ke ç irilir.

Maddə 16. Geodeziya və kartoqrafiya fəaliyyətinin metroloji təminatı

Geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya materiallar ı n ı n v ə m ə lumatlar ı n ı n standartla ş d ı r ı lmas ı , format ı , metroloji v ə terminoloji t ə minat ı vahid ö l çü l ə rd ə apar ı l ı r.

Geodeziya t ə yinatl ı ö l ç m ə vasit ə l ə rinin s ı na ğı , geodeziya ö l ç m ə l ə rind ə vahidliyin t ə min edilm ə si, geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya m ə hsullar ı n ı n sertifikatla ş d ı r ı lmas ı müvafiq icra hakimiyyəti orqanının akkreditasiya edilmiş uyğunluğu qiymətləndirən qurumu və ya akkreditasiya edilmiş uyğunluğu qiymətləndirən qurumlar t ə r ə find ə n h ə yata ke ç irilir. Bu uyğunluğu qiymətləndirən qurumların akkreditasiyası “Uyğunluğun qiymətləndirilməsi sahəsində akkreditasiya haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə müəyyən olunmuş qaydada həyata keçirilir. [4]

Maddə 17. Geodeziya, topoqrafiya və kartoqrafiya məlumatlarının dövlət kadastrı

Geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya m ə lumatlar ı n ı n d ö vl ə t kadastr ı Az ə rbaycan Respublikas ı ə razisinin, o c ü ml ə d ə n X ə z ə r d ə nizinin (g ö l ü n ü n) Az ə rbaycan Respublikas ı na m ə nsub olan b ö lm ə sinin t ə bii relyefi ü z ə rind ə m ö vcud olan yer ü st ü , yeralt ı , su ü st ü v ə sualt ı obyektl ə rin yerl əş m ə sini, h ə nd ə si ö l çü l ə rini v ə s ə ciyy ə vi x ü susiyy ə tl ə rini ə ks etdir ə n m ə lumatlar toplusu olub vahid geoinformasiya sistemini t əş kil edir.

Geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya m ə lumatlar ı n ı n d ö vl ə t kadastr ı sah ə l ə raras ı ə h ə miyy ə t k ə sb ed ə n m ü xt ə lif t ə yinatl ı kadastrlar ı n (torpaq, su, me şə , inzibati- ə razi, informasiya, demoqrafiya v ə s.) m ə lumatlar ı n ı n ə sas ı n ı t əş kil ed ə r ə k, onlar ı ə laq ə l ə ndirm ə k v ə xalq t ə s ə rr ü fat ı n ı , elm, t ə hsil v ə t ə dris m üə ssis ə l ə rini aerokosmik, topoqrafik, elektron, ekoloji, dig ə r geodezi m ə lumatlar, x ə rit ə l ə r v ə co ğ rafi informasiya sisteml ə ri il ə t ə min etm ə k m ə qs ə dil ə apar ı l ı r.

Xalq t ə s ə rr ü fat ı n ı n sah ə l ə raras ı kadastrlar ı n ı aparan orqanlar t ə r ə find ə n geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya m ə lumatlar ı n ı n d ö vl ə t kadastr ı na daxil edilm ə li m ə lumatlar ı n d ö vl ə t geodeziya v ə kartoqrafiya xidm ə tin ə t ə qdim edilm ə si m ə cburidir.

Geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya m ə lumatlar ı n ı n d ö vl ə t kadastr ı n ı n m ə lumatlar ı d ö vl ə t orqanlar ı n ı n v ə b ə l ə diyy ə l ə rin q ə rar q ə bul etm ə si üçü n ə sasd ı r.

Geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya m ə lumatlar ı n ı n d ö vl ə t kadastr ı m ü vafiq icra hakimiyy ə ti orqan ı t ə r ə find ə n m üə yy ə n edilmi ş qaydalara uy ğ un olaraq apar ı l ı r.

Maddə 18. Geodeziya, topoqrafiya və kartoqrafiya işlərinin dövlət qəbulu

M ü lkiyy ə t v ə t əş kilati h ü quqi formas ı ndan as ı l ı olmayaraq h ü quqi v ə fiziki şə xsl ə r t ə r ə find ə n h ə yata ke ç iril ə n geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya i ş l ə ri, normativ-texniki s ə n ə dl ə rin v ə şə rti i ş ar ə l ə rin t ə l ə bl ə rin ə uy ğ un yerin ə yetirilm ə sini yoxlamaq m ə qs ə dil ə , qanunvericilikl ə m üə yy ə n olunmu ş qaydada d ö vl ə t q ə buluna t ə qdim edilir.

Geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya i ş l ə rinin q ə bulu icra çı t əş kilatlarla raz ı la ş d ı r ı lm ış i ş plan ı na ə sas ə n apar ı l ı r.

Geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya i ş l ə rinin d ö vl ə t q ə bulu m ü vafiq icra hakimiyy ə ti orqan ı t ə r ə find ə n t ə sdiq edilmi ş d ö vl ə t geodeziya v ə kartoqrafiya n ə zar ə ti haqq ı nda ə sasnam ə y ə uy ğ un olaraq h ə yata ke ç irilir.

Q ə bul edilmi ş geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya i ş l ə rinin n ə tic ə si olan materiallar v ə m ə lumatlar d ö vl ə t qeydiyyat ı na t ə qdim olunur.

Maddə 19. Geodeziya, topoqrafiya və kartoqrafiya materiallarının və məlumatlarının dövlət qeydiyyatı

Geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya materiallar ı n ı n v ə m ə lumatlar ı n ı n d ö vl ə t qeydiyyat ı haz ı rlanm ış materiallar ı n v ə m ə lumatlar ı n u ç otunu aparmaq, istifad ə sin ə v ə saxlanmas ı na n ə zar ə t etm ə k m ə qs ə dil ə h ə yata ke ç irilir.

Geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya materiallar ı n ı n v ə m ə lumatlar ı n ı n d ö vl ə t qeydiyyat ı m ü vafiq icra hakimiyy ə ti orqan ı t ə r ə find ə n m üə yy ə n edilmi ş qaydada vahid sistem ü zr ə apar ı l ı r.

D ö vl ə t qeydiyyat ı na al ı nm ış geodeziya v ə kartoqrafiya materiallar ı na v ə m ə lumatlar ı na onlar ı n m ə n şə yi v ə keyfiyy ə ti bar ə d ə sertifikat verilir.

Maddə 20. Geodeziya, topoqrafiya və kartoqrafiya materiallarının və məlumatlarının istehsalı

D ö vl ə t ə h ə miyy ə tli geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya i ş l ə rinin n ə tic ə si olan materiallar ı n v ə m ə lumatlar ı n istehsal ı , Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n qanunvericiliyin ə uy ğ un olaraq d ö vl ə t geodeziya v ə kartoqrafiya xidm ə tinin m üə ssis ə l ə rind ə h ə yata ke ç irilir.

X ü susi (sah ə vi) t ə yinatl ı qeyri-m ə xfi geodeziya v ə kartoqrafiya i ş l ə rinin n ə tic ə si olan materiallar ı n v ə m ə lumatlar ı n istehsal ı m ü vafiq şə raiti v ə maddi-texniki bazas ı olan h ü quqi v ə fiziki şə xsl ə r t ə r ə find ə n h ə yata ke ç iril ə bil ə r.

Geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya materiallar ı n ı n v ə m ə lumatlar ı n ı n istehsal ı il ə m əşğ ul olan h ü quqi v ə fiziki şə xsl ə r m ü vafiq qaydada u ç ota al ı n ı rlar.

Geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya materiallar ı n ı n v ə m ə lumatlar ı n ı n istehsal ı zaman ı d ö vl ə tin m ü dafi ə si, sirri v ə t ə hl ü k ə sizliyi t ə min olunur, patent sahibinin, m üə llifl ə rin v ə m ü lkiyy ə t ç il ə rin h ü quqlar ı qorunur.

Maddə 21. Geodeziya və kartoqrafiya materiallarının, məlumatlarının, xüsusi təyinatlı avadanlıq və cihazlarının ticarət dövriyyəsinə daxil edilməsi

Az ə rbaycan Respublikas ı nda keyfiyy ə ti d ö vl ə t standartlar ı n ı n t ə l ə bl ə rin ə cavab ver ə n, m ü vafiq qaydada d ö vl ə t qeydiyyat ı na al ı nm ış , patent verilmi ş v ə sertifikatla ş d ı r ı lm ış geodeziya v ə kartoqrafiya materiallar ı , m ə lumatlar ı , x ü susi t ə yinatl ı avadanl ı q v ə cihazlar ı ticar ə t d ö vriyy ə sin ə daxil edil ə bil ə r.

D ö vl ə t sirrini t əş kil ed ə n v ə ya d ö vl ə t sirrinin da şı y ı c ı s ı olan geodeziya v ə kartoqrafiya materiallar ı n ı n v ə m ə lumatlar ı n ı n Az ə rbaycan Respublikas ı ndan ixrac ı , bir qayda olaraq, qada ğ an edilir. M ü st ə sna hallarda bel ə materiallar ı n v ə m ə lumatlar ı n ixrac ı m ü vafiq icra hakimiyy ə ti orqan ı n ı n raz ı l ığı il ə h ə yata ke ç iril ə bil ə r.

X ü susi t ə yinatl ı geodeziya v ə kartoqrafiya avadanl ı qlar ı n ı n v ə cihazlar ı n ı n idxal ı na v ə ixrac ı na qanunvericilikl ə m üə yy ə n olunmu ş qaydada n ə zar ə t edilir.

M ü vafiq icra hakimiyy ə ti orqanlar ı idxal ı na v ə ixrac ı na n ə zar ə t edil ə n x ü susi t ə yinatl ı geodeziya v ə kartoqrafiya avadanl ı qlar ı n ı n v ə cihazlar ı n ı n m ü vafiq qaydada t ə sdiq edilmi ş siyah ı larla v ə istifad ə si ü zr ə metodik s ə n ə dl ə rl ə t ə min edilir.

Az ə rbaycan Respublikas ı na idxal edil ə n x ü susi t ə yinatl ı geodeziya v ə kartoqrafiya avadanl ı qlar ı v ə cihazlar ı m ü vafiq qaydada u ç ota al ı n ı r.

Maddə 22. Geodeziya və kartoqrafiya materiallarından və məlumatlarından istifadə

Geodeziya v ə kartoqrafiya materiallar ı ndan v ə m ə lumatlar ı ndan, o c ü ml ə d ə n Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n geodeziya v ə kartoqrafiya fondundan istifad ə m ü vafiq qaydada t ə sdiq edilmi ş t ə limatlara uy ğ un olaraq h ə yata ke ç irilir.

D ö vl ə t sirrini t əş kil ed ə n v ə ya d ö vl ə t sirrinin da şı y ı c ı s ı olan geodeziya v ə kartoqrafiya materiallar ı n ı n v ə m ə lumatlar ı n ı n yay ı lmas ı , verilməsi v ə istifad ə si “D ö vl ə t sirri haqq ı nda” Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n qanunvericiliyi il ə t ə nziml ə nir. [5]

Geodezİya və kartoqrafİya materİallarının və məlumatlarının mühafİzəsİ

Maddə 23. Azərbaycan Respublikasının dövlət geodeziya və kartoqrafiya fondu

Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n d ö vl ə t geodeziya v ə kartoqrafiya fonduna ü mumd ö vl ə t v ə sah ə l ə raras ı ə h ə miyy ə t k ə sb ed ə n materiallar v ə m ə lumatlar aid edilir.

Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n d ö vl ə t geodeziya v ə kartoqrafiya fondu d ö vl ə t geodeziya v ə kartoqrafiya xidm ə tinin s ə r ə ncam ı nda olur.

Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n d ö vl ə t geodeziya v ə kartoqrafiya fondu bar ə d ə ə sasnam ə m ü vafiq icra hakimiyy ə ti orqan ı t ə r ə find ə n t ə sdiq edilir.

Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n d ö vl ə t arxivin ə aid edilmi ş Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n d ö vl ə t geodeziya v ə kartoqrafiya fondu qanunvericilikd ə n ə z ə rd ə tutulmu ş qaydada saxlan ı l ı r.

Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n d ö vl ə t geodeziya v ə kartoqrafiya fondunun materiallar ı n ı n v ə m ə lumatlar ı n ı n ba ş qa şə xsl ə r ə verilm ə si v ə sur ə tinin çı xar ı lmas ı m ü vafiq t ə limatlara uy ğ un olaraq h ə yata ke ç irilir.

Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n ə razisind ə geodeziya v ə kartoqrafiya f ə aliyy ə ti il ə m əşğ ul olan h ü quqi v ə fiziki şə xsl ə r t ə r ə find ə n, habel ə Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n h ü quqi v ə fiziki şə xsl ə rinin sifari ş i il ə xarici ö lk ə l ə rd ə haz ı rlanm ış materiallar ı n v ə m ə lumatlar ı n bir n ü sx ə si, m üə lliflik v ə m ü lkiyy ə t h ü ququ saxlan ı lmaq şə rti il ə , qanunvericilikl ə m üə yy ə n olunmu ş qaydada Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n d ö vl ə t geodeziya v ə kartoqrafiya fonduna verilm ə lidir.

Maddə 24. Geodeziya, kartoqrafiya və kadastr materialları və məlumatları üzərində müəlliflik hüquqlarının mühafizəsi

Geodeziya, kartoqrafiya v ə kadastr materiallar ı v ə m ə lumatlar ı ü z ə rind ə m üə lliflik h ü quqlar ı Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n qanunvericiliyin ə uy ğ un olaraq qorunur.

Maddə 25. Geodeziya, kartoqrafiya və kadastr materialları və məlumatları üzərində mülkiyyət hüquqlarının mühafizəsi

D ö vl ə t sifari ş i hesab ı na haz ı rlanm ış geodeziya, kartoqrafiya v ə kadastr materiallar ı , m ə lumatlar ı , geodeziya — istinad m ə nt ə q ə l ə ri, habel ə Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n d ö vl ə t geodeziya v ə kartoqrafiya fondu Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n d ö vl ə t m ü lkiyy ə tidir.

H ü quqi v ə fiziki şə xsl ə rin sifari ş i il ə haz ı rlanm ış geodeziya, kartoqrafiya v ə kadastr materiallar ı v ə m ə lumatlar ı h ə min şə xsl ə rin m ü lkiyy ə tidir.

Geodeziya, kartoqrafiya v ə kadastr materiallar ı v ə m ə lumatlar ı ü z ə rind ə m ü lkiyy ə t h ü quqlar ı Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n qanunvericiliyin ə uy ğ un olaraq qorunur.

Maddə 26. Dövlət geodeziya-istinad məntəqələrinin mühafizəsi

Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n ə razisind ə yerl əşə n astronomik, geodeziya, nivelir v ə qravimetriya m ə nt ə q ə l ə ri, yer ü st ü ni ş an v ə m ə rk ə zl ə ri, o c ü ml ə d ə n i şı qlanan mayaklar, naviqasiya i ş ar ə l ə ri, dig ə r m ü h ə ndis qur ğ ular ı ndak ı geodeziya-istinad m ə nt ə q ə l ə ri d ö vl ə t t ə r ə find ə n m ü hafiz ə edilir.

D ö vl ə t geodeziya-istinad m ə nt ə q ə l ə rinin v ə yer ü st ü ni ş anlar ı n yerl ə rinin d ə yi ş dirilm ə si, yenid ə n qurulmas ı v ə yenil ə rinin qura ş d ı r ı lmas ı yaln ı z d ö vl ə t geodeziya v ə kartoqrafiya xidm ə tinin raz ı l ığı il ə h ə yata ke ç iril ə bil ə r.

Ə razil ə rind ə dövlət geodeziya-istinad məntəqələri və ya yerüstü nişanları olan torpaq mülkiyyətçiləri, istifadəçiləri, habelə digər şəxslər h ə min m ə nt ə q ə l ə rin v ə ni ş anlar ı n korlanmas ı v ə m ə hv edilm ə sin ə g ö r ə m ə suliyy ə t da şı y ı rlar. Bel ə hadis ə l ə r ba ş verdiyi hallarda onlar d ö vl ə t geodeziya v ə kartoqrafiya xidm ə tin ə m ə lumat verm ə li, habel ə geodeziya-istinad m ə nt ə q ə l ə rind ə geodeziya v ə kartoqrafiya i ş l ə rinin apar ı lmas ı üçü n laz ı mi şə rait yaratmal ı d ı rlar. [6]

Geodeziya-istinad m ə nt ə q ə l ə rinin yerl əş dirilm ə si üçü n torpaq sah ə l ə rinin ayr ı lmas ı v ə istifad ə qaydalar ı Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n torpaq qanunvericiliyi il ə t ə nziml ə nir.

Geodeziya-istinad m ə nt ə q ə l ə rinin istifad ə si v ə m ü hafiz ə si qaydalar ı m ü vafiq icra hakimiyy ə ti orqan ı t ə r ə find ə n t ə sdiq edilmi ş ə sasnam ə il ə m üə yy ə n olunur.

Geodezİya və kartoqrafİya fəalİyyətİnİn İqtİsadİ tənzİmlənməsİ

Maddə 27. Geodeziya və kartoqrafiya fəaliyyətinin maliyyələşdirilməsi

D ö vl ə t sifari ş i hesab ı na h ə yata ke ç iril ə n geodeziya, topoqrafiya, kartoqrafiya, kadastr i ş l ə ri v ə d ö vl ə t geodeziya n ə zar ə ti Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n b ü dc ə sind ə n maliyy ə l əş dirilir.

Geodeziya və kartoqrafiya işlərinin elmi tədqiqatı müvafiq elmi müəssisə və təşkilatlar və ali təhsil müəssisələri tərəfindən həyata keçirilir və “Elm haqqında” Azərbaycan Respublikasının Qanununa uyğun olaraq maliyyələşdirilir. [7]

H ü quqi v ə fiziki şə xsl ə rin sifari ş i il ə h ə yata ke ç iril ə n geodeziya, topoqrafiya v ə kartoqrafiya i ş l ə ri sifari şç il ə r t ə r ə find ə n maliyy ə l əş dirilir.

Maddə 28. Geodeziya və kartoqrafiya materiallarından və məlumatlarından istifadəyə görə ödəmələr

Geodeziya v ə kartoqrafiya materiallar ı ndan v ə m ə lumatlar ı ndan istifad ə y ə g ö r ə a ş a ğı dak ı i ş l ə r ə ö d ə m ə l ə r al ı n ı r:

materiallar ı n v ə m ə lumatlar ı n se ç ilm ə sin ə , sur ə tl ə rinin çı xar ı lmas ı na v ə istifad ə y ə verilm ə sin ə ;

Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n d ö vl ə t geodeziya v ə kartoqrafiya fondundan istifad ə y ə ;

geodeziya-istinad m ə nt ə q ə l ə rind ə n v ə m ü h ə ndis-texniki vasit ə l ə rd ə n istifad ə y ə ;

yerin s ə thind ə , suda v ə f ə zada yerl əşə n obyektl ə r bar ə d ə veril ə n m ə lumatlara;

qanunvericilikl ə m üə yy ə n edilmi ş dig ə r xidm ə t i ş l ə rin ə .

Geodeziya v ə kartoqrafiya materiallar ı ndan v ə m ə lumatlar ı ndan istifad ə y ə g ö r ə ö d ə m ə d ə r ə c ə l ə ri v ə qaydalar ı m ü vafiq icra hakimiyy ə ti orqan ı t ə r ə find ə n m üə yy ə n edilir.

Geodezİya və kartoqrafİya haqqında qanunverİcİlİyİn pozulmasına görə məsulİyyət və mübahİsələrİn həllİ

Maddə 29. Geodeziya və kartoqrafiya haqqında qanunvericiliyin pozulması ilə bağlı əqdlərin etibarsızlığı

Geodeziya v ə kartoqrafiya haqq ı nda qanunvericiliyin pozulmas ı il ə ba ğ lanm ış ə qdl ə r etibars ı zd ı r.

Maddə 30. Geodeziya və kartoqrafiya haqqında qanunvericiliyin pozulmasına görə məsuliyyət

Geodeziya v ə kartoqrafiya haqq ı nda qanunvericiliyin pozulmas ı nda t ə qsirkar olan h ü quqi, fiziki v ə v ə zif ə li şə xsl ə r Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n qanunvericiliyind ə n ə z ə rd ə tutulmu ş qaydada m ə suliyy ə t da şı y ı rlar.

Maddə 31. Geodeziya və kartoqrafiya haqqında qanunvericiliyin pozulması ilə vurulmuş zərərin ödənilməsi

Fiziki v ə h ü quqi şə xsl ə r geodeziya v ə kartoqrafiya haqq ı nda qanunvericiliyi pozmaqla vurduqlar ı z ə r ə ri Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n qanunvericiliyi il ə m üə yy ə n edilmi ş qaydada ö d ə m ə lidirl ə r.

Maddə 32. Mübahisələrin həlli

Geodeziya v ə kartoqrafiya materiallar ı n ı n v ə m ə lumatlar ı n ı n yarad ı lmas ı , istifad ə si v ə m ü hafiz ə si il ə ə laq ə dar m ü bahis ə li m ə s ə l ə l ə r Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n qanunvericiliyin ə uy ğ un olaraq m ə hk ə m ə qaydas ı nda h ə ll olunur.

Az ə rbaycan Respublikas ı n ı n Prezidenti Heyd ə r Ə L İ YEV

Bak ı şə h ə ri, 17 aprel 1998-ci il

İSTİFADƏ OLUNMUŞ MƏNBƏ SƏNƏDLƏRİNİN SİYAHISI

1. 5 dekabr 2003-cü il tarixli 538-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2004-cü il, № 1, maddə 6)

2. 30 dekabr 2003-cü il tarixli 568-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2004-cü il, № 2, maddə 57)

3. 23 dekabr 2005-ci il tarixli 32-IIIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2006-cı il, № 2, maddə 64)

4. 9 oktyabr 2007-ci il tarixli 429-IIIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2007-ci il, № 10, maddə 938)

5. 14 aprel 2017-ci il tarixli 591-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyun 2017-ci il, № 122, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2017-ci il, № 6, maddə 1014 )

6. 31 oktyabr 2017-ci il tarixli 826-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 17 dekabr 2017-ci il, № 279 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2017-ci il, № 12, I kitab, maddə 2194 )

QANUNA EDİLMİŞ DƏYİŞİKLİK VƏ ƏLAVƏLƏRİN SİYAHISI

[1] 5 dekabr 2003-cü il tarixli 538-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2004-cü il, № 1, maddə 6) ilə 8-ci maddənin 12-ci abzasında “coğrafi adların” sözlərindən sonra “dövlət dilinin normalarına uyğun olaraq” sözləri əlavə edilmişdir.

[2] 14 aprel 2017-ci il tarixli 591-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyun 2017-ci il, № 122, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2017-ci il, № 6, maddə 1014 ) ilə 10-cu maddənin beşinci abzasında “materiallarını və məlumatlarını sertifikatlaşdırmaq” sözləri “materiallarının və məlumatlarının sertifikatlaşdırılmasını təşkil etmək” sözləri ilə əvəz edilmişdir.

[3] 9 oktyabr 2007-ci il tarixli 429-IIIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2007-ci il, № 10, maddə 938) ilə 13-cü maddəsinin ikinci hissəsi yeni redaksiyada verilmişdir.

Əvvəlki redaksiyada deyilirdi:

[4] 14 aprel 2017-ci il tarixli 591-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 8 iyun 2017-ci il, № 122, Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2017-ci il, № 6, maddə 1014 ) ilə 16-cı maddənin ikinci abzasında “müvafiq icra hakimiyyəti orqanı” sözləri “müvafiq icra hakimiyyəti orqanının akkreditasiya edilmiş uyğunluğu qiymətləndirən qurumu və ya akkreditasiya edilmiş uyğunluğu qiymətləndirən qurumlar” sözləri ilə əvəz edilmişdir və həmin abzasa yeni məzmunda ikinci cümlə əlavə edilmişdir.

[5] 23 dekabr 2005-ci il tarixli 32-IIIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2006-cı il, № 2, maddə 64) ilə 22-ci maddəsinin ikinci hissəsində “ötürülməsi” sözü “verilməsi” sözü ilə əvəz edilmişdir.

[6] 30 dekabr 2003-cü il tarixli 568-IIQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2004-cü il, № 2, maddə 57) ilə 26-cı maddəsinin üçüncü hissəsinin birinci cümləsində “geodeziya-istinad məntəqələri və nişanları olan torpaq mülkiyyətçiləri və istifadəçiləri” sözləri “dövlət geodeziya-istinad məntəqələri və ya yerüstü nişanları olan torpaq mülkiyyətçiləri, istifadəçiləri, habelə digər şəxslər” sözləri ilə əvəz edilmişdir.

[7] 31 oktyabr 2017-ci il tarixli 826-VQD nömrəli Azərbaycan Respublikasının Qanunu (“Azərbaycan” qəzeti, 17 dekabr 2017-ci il, № 279 , Azərbaycan Respublikasının Qanunvericilik Toplusu, 2017-ci il, № 12, I kitab, maddə 2194 ) ilə 27-ci maddənin ikinci hissəsi yeni redaksiyada verilmişdir.

Əvvəlki redaksiyada deyilirdi:

Geodeziya və Kartoqrafiya Agentliyinin idarəetmə orqanı məlum olub

Geodeziya və Kartoqrafiya Agentliyinin idarəetmə orqanı məlum olub Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi yanında Geodeziya və Kartoqrafiya Agentliyinin idarəetmə orqanı onun İdarə Heyəti olacaq.

30 Noyabr , 2022 18:36

https://static.report.az/photo/d908495f-3beb-38e6-8250-d1431ba052d7.jpg

Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi yanında Geodeziya və Kartoqrafiya Agentliyinin idarəetmə orqanı onun İdarə Heyəti olacaq. “Report” xəbər verir ki, bu, Agentliyin bu gün Baş Nazir Əli Əsədov tərəfindən təsdiqlənmiş Nizamnaməsində öz əksini tapıb. Sənədə əsasən, İdarə Heyəti Agentliyin fəaliyyətinə ümumi rəhbərliyi və nəzarəti həyata keçirir. İdarə Heyəti 3 üzvdən – ekologiya və təbii sərvətlər nazirinin vəzifəyə təyin və vəzifədən azad etdiyi sədrdən və onun iki müavinindən ibarətdir. İdarə Heyətinin sədri müvəqqəti olmadıqda, onun səlahiyyətlərini müvafiq əmrlə müavinlərindən biri icra edir.

Geodeziya və kartoqrafiya

Bu peşə əvvəllər “Geodeziya və Kartoqrafiya mühəndisliyi”, bəzi başqa ölkələrdə “Geodeziya və Fotoqrammetriya mühəndisliyi”, “Xəritə mühəndisliyi”, “Planalma və xəritə mühəndisliyi” və s. şəkildə adlandırılıbdır. Son illər yeni texnologiyaların və terminlərin yaranması ilə əlaqədar bəzi başqa ölkələrdə “Geodeziya və Geoinformatika mühəndisliyi”, “Geomatika mühəndisliyi” də adlandırılan ölkələr və universitetlər vardır. Hal-hazırda, Azərbaycanda son bir neçə ildir ki, rəsmi olaraq “ Geomatika və Geodeziya mühəndisliyi ” kimi adlandırılır.

Ancaq adlandırmanın necə olmasından, hansı terminlərdən istifadə edilməsindən, universitetlərdə inzibati olaraq hansı fakültələrin içində yeləşməsindən asılı olmayaraq, söhbət eyni peşədən, eyni işlərdən və eyni texnologiyalardan gedir. Çoxşaxəli, geniş tətbiq sahəsi olan, həmçinin ən qədim tarixə malik olan mühəndislik peşələrindən biridir.

İlk olaraq, onu qeyd edim ki, əsas fəailiyyət sahəsi və işlər aşağıdakılardır:

– Yer sətində müxtəlif ölçmə vasitələri və texnologiyaları ilə müxtəlif təyinatlı ölçmələrin və müşahidələrin aparılması;

– Yer kürəsinin (həmçinin digər planetlərin) forma və ölçülərinin təyini və koordinat sistemlərinin tətbiqi;

– Tikinti işlərində dəqiq ölçü işlərinin yerinə yetirilməsi;

– Müxtəlif miqyaslı və müxtəlif təyinatlı xəritələrin hazırlanması;

– Həmçinin elektron xəritə əsasında İnformasiya Sistemlərinin, veb-xəritələrin yaradılması;

– Naviqasiya işinin təşkili, peyklərin trayektoriyalarının hesablanılması və s.

İndi isə bu peşə haqqında daha ətraflı bilgi verim. Yuxarıda da qeyd etdiyim kimi, “Geomatika və Geodeziya mühəndisliyi” həm elm, həm texnologiya, həm də fəailiyyət sahəsi olaraq, çoxşaxəlidir. Elmi-texnoloji təsnifat kimi əsas aşağıdakı qollardan ibarətdir:

– Yerin Məsafədən Zondlanması və Fotoqrammetriya

Geodeziya (ing.: Geodesy). Bu bir elm olaraq, bu peşənin mərkəzində duran ən fundamental, ən vacib sahəsidir. Ümumiyətlə, dünya elm tarixində Geodeziya ən qədim elmlərdən biridir. Demək olar ki, Həndəsə elmi ilə birlikdə və paralel olaraq, qədim Misirdə əkin torpaqlarının dəqiq bölgüsü işlərini yerinə yetirmək tələbatından yaranmış elmdir (Geodeziya – yunan sözü olub, yerin bölünməsi deməkdir). Məhz buna görədir ki, bir çox qərb ölkələrində Həndəsə elmi “Geometriya” (yəni Yerin ölçülməsi anlamını verir) adlanır. Zamanla Riyaziyyat elmindən yararlanaraq, Geodeziya müstəqil elm kimi daim inkişaf etmiş və xəritələrin hazırlanması üçün Kartoqrafiya elmi ilə birlikdə davam etdirilmişdir.

Geodeziya müxtəlif ölçmə texnologiyaları vasitəsilə Yer səthində ölçmə işlərinin aparılması, Yerin ölçü və formalarının təyin edilməsi, koordinatların təyin edilməsi, ərazinin xəritəsinin hazırlnaması məqsədi ilə planalma işlərinin yerinə yetirilməsi və s. işlərlə məşğul olan elm və texnologiya sahəsidir. Ölçmə vasitəsi olaraq, qədimdən optik-mexaniki alətlər istifadə edilmiş, elektronikanın və proqramlaşdırmanın yaranması ilə isə artıq tam elektronik (optik-elektronik, radioelektronik) cihazlar istifadə edilməyə başlanımışdır. Ölçmə obyekti olaraq, təkcə yer səthindəki cisimlər deyil, həmçinin Yerin süni peyklərinə, ulduzlara, kvazarlara və digər səma cisimlərinə də müşahidələr aparılır. Təbii ki, bütün ölçü işləri isə kompüter proqram təminatlarında mürəkkəb riyazi hesablamalarla yekunlaşır.

Belə ölçmə cihazlarına məsafə və bucaq ölçə bilən optik-elektron taxeometrləri; yüksəklik ölçən optik-elektron nivelirləri; Yerin süni peyklərindən radiosiqnalları qəbul edərək bir-başa koordinatları hesablaya bilən naviqasiya peyk qəbuledicilərini (“GPS” kimi tanıdığımız cihazlar); bir nöqtədə duraraq ətrafdan minlərlə nöqtə ölçə bilən lazer skanerləri; Yerin ağırlıq qüvvəsini ölçən qravimetrləri və s. nümunə göstərmək olar.

Bu ölçmə işləri isə Yer səthində koordinatların təyin edilməsi, Yerin forma və ölçülərinin təyin edilməsi, ərazinin plan və xəritələrinin hazırlanması, bina və infrastruktur obyektlərin tikintisi zamanı həndəsi dəqiqliyin qorunması və yoxlanılması, uçan obyektlərin hərəkət trayektoriyalarının hesablanılması və s. işlərdə tətbiq edilir.

Kartoqrafiya (ing.: Cartography). Bu elm ərazinin və ya bütövlükdə Yer kürəsinin xəritəsinin hazırlanması və istifadəsi (müxtəlif işlərdə tətbiqi) ilə məşğul olan elm, texnologiya sahəsidir. Bu da qədim elmlərdən biri sayılır. Belə ki, Yer kürəsinin xəritəsinin tərtibi, koordinatların hesablanılması kimi işlərə hələ qədim yunanlardan başlanılmışdır. Məhz bu dövrlərdən Kartoqrafiya müstəqil bir elm kimi Geodeziya ilə əlaqəli şəkildə inkişaf etməyə başlamışdır. Yerin ölçülərinin və koordinatlarının hesablanılması, kürə formasında olan Yer səthini müstəvi kağız üzərində təsvir etmək də mürəkkəb riyazi hesablamalara söykənir. Ancaq burda işin incəsənətlə əlaqəli tərəfi də vardır. Belə ki, əvvəllər xəritələrin bədii tərtibatı, gözəl görüşnüşü tərtibatçıdan rəssamlıq qabiliyyəti də tələb edirdi. Bunun üçün karandaş, tuş, fırça, rəngli boyalar və s. istifadə edilirdi. Sonralar mətbəə və çap texnologiyasının yaranması və inkişafı xəritə tərtibatı işlərini avtomatlaşdırmağa, çoxlu sayda tirajlarla nəşr etməyə imkan vermişdir. Hal-hazırda, xəritələrin hazırlanması üçün müasir kompüter proqram təminatlarından istifadə edilir və bir çox proseslər avtomatlaşdırılmışdır.

Xəritələrin istifadə təyinatı təkcə divardan asılaraq vizual müşahidə deyil, həmçinin xəritə üzərində müxtəlif məqsədlərlə ölçmə işlərinin yerinə yetirilməsidir. Bu xüsusilə müxtəlif infrastruktur obyektlərinin layihələndirilməsi, hərbi əməliyyatların təşkili və s. bir çox sahələrdə vacib işlərdən biridir. Bütün bu işlər də artıq kağız üzərində deyil, kompüterlərdə xüsusi proqram təminatlarında yerinə yetirilir.

Bütün bunlardan başqa, müasir proqram təminatlarında nəinki bildiyimiz müstəvi (2-ölçülü) xəritələr hazırlanır, həmçinin böyük ərazilərin 3-ölçülü virtual modelləri də hazırlanır ki, bunlar da müasir dövrdə çox böyük tələbata malikdirlər.

Geoinformatika (ing.: Geoinformatics). Geoinformatika XX əsrin ortalarında, sadə dillə desək Kartoqrafiya və İnformatika elmlərinin kəsişməsində yaranmış bir elmdir. Bu elm rəqəmli xəritələrin kompüterdə hazırlanma və məlumatların xəritələrə daxil edilməsi texnologiyaları, xəritələr üzərində müxtəlif ölçmə və analiz texnologiyaları, kompüter şəbəkələrindən istifadə etməklə xəritə üzərində informasiya sistemlərinin, internetdə veb-xəritələrin məsələn, “Google Maps” kimi veb xəritələrin (bu Coğrafi İnformasiya Sistemləri adlanır) hazırlanması və s. işlərin öyrənilməsi və tətbiqi ilə məşğul olur. Baxmayaraq ki, Geoinformatika ayrıca bir elm kimi yaranmış, ancaq müasir dövrdə bu peşə daxilində Kartoqrafiya və Geoinformatika faktiki olaraq, bir-biriləri ilə birləşmiş və onların arasında dəqiq sərhəd müəyyənləşdirmək çətinləşmişdir. Bu isə İnformatika elminin, proqramlaşdırmanın, informasiya sistemlərinin və digər kompüter texnologiyalarının Kartoqrafiyada tətbiqi ilə əlaqəlidir.

Yerin Məsafədən Zondlanması və Fotoqrammetriya (ing.: Remote Sensing and Photogrammetry). Bu elektromaqnit dalğalarının optik və radio diapazonlarda çalışan çəkiliş sistemləri ilə müxtəlif uçuş vasitələri (Yerin süni peyki, təyyarə və s.) ilə Yerin müəyyən hissəsinin çəkilişinin yerinə yetirilməsi, bu çəkiliş materiallarının emalı və analizi sonucunda ərazinin xəritəsinin hazırlanması, gözlə görülə bilməyən müxtəlif informasiyaların üzə çıxarılması və s. işlərlə məşğul olan texnologiya sahəsidir. Belə çəkiliş sistemlərinə bildiyimiz fotoşəkillər çəkə bilən fotokameralar, infraqırmızı və digər optik diapazonlarda çalışan fotokameralar, radiodalğalarla çalışan (RADAR) çəkiliş sistemlərini və s. misal göstərmək olar. Bu çəkiliş sistemləri Yer ətrafında orbital hərəkətdə olan Yerin süni peyklərinə, böyük pilotlu təyyarə və helikopterlərə və müasir dövrdə sürətlə inkişaf və tətbiq edilən Pilotsuz Uçuş Aparatlarına (dronlara) yerləşdirilərək çəkiliş işləri yerinə yetirilir. Əsasən Fizikanın Optika və Radiofizika prinsipləri ilə çalışan bu çəkiliş sistemlərindən əldə edilən materiallar üzərində xüsusi riyazi üsullarla müxtəlif təyinatlı emal və analiz işləri yerinə yetirilir ki, bunlar da müxtəlif sahələrdə tətbiq edilir.

Bütün bu işlərin mərkəzində isə ilkin və ən əsas emal texnologiyası fotoqrammetrik emalın olmasını xüsusi vurğulamaq lazımdır.

Fotoqrammetriya (ing.: Photogrammetry) – fotoşəkillərin həndəsi və geodezik emalı əsasında ərazinin 2-ölçülü fototəsvirinin, 3-ölçülü fotorealistik (virtual) modelinin qurulması, xəritələrinin hazırlanması və s. işlərlə məşğul olan elm və texnologiya sahəsidir. İlk əvvəllər bu elm havadan çəkiliş aparmaqla ərazinin xəritəsinin hazırlanması ilə məşğul olsa da, son illər kompyuter texnologiyalarının inkişafı və onların Fotoqrammetriyada tətbiqi o qədər inkişaf etmişdir ki, artıq bu elm-texnologiya tək Kartoqrafiyada deyil, digər sahələrdə də tətbiq edilən müstəqil bir elmə çevrilmişdir. Bu texnologiya vasitəsilə artıq nəinki havadan çəkilmiş ərazinin, həmçinin mobil telefonun fotokamerası ilə çəkilmiş istənilən ölçülü əşyaların və cisimlərin də 3-ölçülü fotorealistik (virtual) modelinin qurulmasında istifadə edilir.

Başqa mühəndislik peşələri kimi, Geomatika və Geodeziya mühəndisliyi də Riyaziyyat elmi ilə sıx əlaqəlidir, Riyaziyyatın müxtəlif bölmələri istifadə və tətbiq edilir. Xüsusilə də Riyaziyyatın Həndəsə, Triqonometriya, Analitik həndəsə, Xətti cəbr, Analiz, Ehtimal Nəzəriyyəsi və Riyazi statistika və s. bölmələrinin adını çəkmək olar. Bundan başqa, Fizika, xüsusilə Optika və Radiofizika bölmələri ilə də sıx bağlılıq vardır. Müəyyən qədər Astronomiya ilə xüsusilə Astrometriya, Səma mexanikası bölmələri ilə, Coğrafi-Geoloji elmlərlə, xüsusilə Geodinamika və Seysmologiya, Geomorfologiya, Qravimetriya, Maqnitometriya, Hidrologiya və Okeanologiya və s. bölmələrlə əlaqələr mövcuddur. Bundan başqa, bütün işlərin elektronik ölçmə cihazlarında və kompyuterlərdə yerinə yetirilməsini nəzərə alsaq, İnformatika və Kompyuter elmləri ilə əlaqəni xüsusi vurğulamaq lazımdır. Buradan da aydın görünür ki, Geomatika və Geodeziya mühəndisi Riyaziyyatın, Fizikanın, İnformatikanın və proqramlaşdırmanın, Astronomiyanın və kosmik elmlərin, Geoloji-Coğrafi elmlərin müvafiq bölmələrini lazımı səviyyədə mənimsəməlidir.

Yuxarıdakı qeydlərdən də göründüyü kimi, bu peşə müasir texnologiyalarla əlaqəli, geniş tətbiq sahəsi və tələbatı olan bir peşədir. Bu da onun ən üstün, müsbət cəhətlərindən biridir. Ancaq onu qeyd etmək lazımdır ki, ofis şəraitində, kompyuter arxasında görülən işlərdən başqa, çöl şəraitində, ərazidə də görülməli işlər az deyildir. Bu peşənin mühəndislərindən müvafiq ölçmə və müşahidə cihazları vasitəsillə bilavasitə ərazidə olmaq, o işləri yerinə yetirmək tələb olunan işlərdəndir. Təbii ki, ərazidə işləməyin də öz çətinlikləri vardır, yayın qızmar istisində, qışın şaxtalı soyuğunda, xüsusilə də ekstremal landşaft və iqlim şəraitlərində işləmək bu peşənin mənfi tərəflərindəndir. Ancaq onu da qeyd edim ki, kimlər üçünsə bu, peşənin mənfi tərəfi sayılsa da bunun da öz üstünlüyü, müsbət tərəfi vardır. Belə ki, hər kəs bilir ki, daim açıq havada, ərazidə işləmək, fiziki hərəkətlərlə məşğul olmaq, gəzmək və s. insan sağlamlığı üçün çox faydalıdır və insanın sağlam qalmağına, uzunömürlülüyünə böyük köməyi olur. Odur ki, işin bu nüansı kimin üçünsə çətin və mənfi cəhət sayılsa da, kimin üçünsə bu üstünlük və müsbət kimi qəbul oluna bilər.

Bu sahədə iş tapmaq, karyera qurmaq nöqteyi-nəzrindən onu qeyd edə bilərəm ki, hər bir ölkənin özünün iqtisadi-siyasi quruluşundan, iqtisadiyyatın inkişaf səviyyəsindən asılı olaraq, ölkədən ölkəyə fərqli formada tələbat var və fərqli formada uğur qazanmaq olar. Ancaq bu fərqlər bir o qədər də böyük deyildir. Dünyanın istənilən yerində ərazidə mühəndisi ölçmə-planalma işlərinə, kadastra, xəritə hazırlamağa,xəritə üzərində iş görməyə, naviqasiya işlərinə və s. tələbat olan istənilən təşkilatda Geomatika və Geodeziya mühəndisinə tələbat vardır. Azərbaycanda da xeyli sayda həm dövlət, həm də özəl təşkilatlar vardır ki, orada Gematika və Geodeziya mühəndisinə ehtiyyac vardır və çalşırlar. İlk olaraq onu qeyd edim ki, sırf Geomatika və Geodeziya fəailiyyəti ilə məşğul olan özəl şirkətlər vardır. Bazar iqtisadiyyatı və azad rəqabət olduğundan belə şirkətlərin sayı və ölçüsü zamanla dəyişir – artır, azalır, şirkətlər böyüyür, inkişaf edir və s. Azərbaycanda Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin nəzdində Geomatika və Geodeziya fəailiyyəti ilə məşğul olan müvafiq şöbə və istehsalat müəssisəsi fəailiyyət göstərir (“Geodeziya və Kartoqrafiya” MMC). Bundan başqa, demək olar ki, hər bir tikinti şirkətində Geomatika və Geodeziya mühəndisləri çalışır və onların da sayı, ştat yeri şirkətin böyüklüyündən, tikilən binların və ya infrastruktur obyektlərin (yollar, su kanalları, su boruları, körpülər və s.) sayından asılı olaraq dəyişir. Adətən, bir çox hallarda infrastruktur obyektlərinin layihələndirilməsi ilə məşğul olan təşkilatlarda da, məsələn özəl layihə şirkətlərində, dövlət layihə institutlarında və s. Geomatika və Geodeziya mühəndisinə daim tələbat olur. Geologiya-Geofizika, neft-qaz yataqlarının kəşfiyyatı və istismarı, digər faydalı qazıntı və karxana fəailiyyəti ilə məşğul olan (həm dövlət, həm də özəl) təşkilatlarda da Geomatika və Geodeziya mühəndisi olmadan keçinmək mümkün deyildir. Dövlətin daşınmaz əmlak qeydiyatı və kadastr işləri isə demək olar ki, Geomatika və Geodeziya fəailiyyətinə dayanır və belə təşkilatlarda çox böyük say üstünlüyü ilə Geomatika və Geodeziya mühəndisləri çalışaraq kadastr fəailiyyəti ilə məşğul olaurlar. Azərbaycanda bu işlə İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Daşınmaz Əmlak Məsələləri üzrə Dövlət Xidməti, onun müxtəlif struktur bölmələri fəailiyyət göstərir. Kommunikasiya və infrastruktur təşkilatlarda, məsələn “Azərsu” ASC, “Azəriqaz” QSC”, “Azərenerji” ASC, “Meliorasiya və Su Təsərrüfatı” ASC və s. bu kimi təşkilatlarda da Geomatika və Geodeziya mühəndislərinə daim tələbat olar. Hərbi işləri isə Geodeziya və Geomatika fəailiyyəti olmadan təsəvvür etmək mümkün deyil. Müdafiə Nazirliyində bu fəailiyyətlə məşğul olan ayrıca idarə, ayrıca hərbi hissə fəailiyyət göstərir və orada Geodeziya və Geomatika üzrə ixtisaslaşmış hərbçi kadrlar çalışırlar. Bundan başqa, demək olar ki, hər bir hərbi hissədə “Hərbi topoqraf” adlanan hərbçilər çalışırlar ki, bunlar da faktiki olaraq Geomatika və Geodeziya mühəndisləridir. Yerin süni peyklərindən əldə edilən təsvirlərin emalı və analizi ilə məşğul olan təşkilatlarda da Geomatika və Geodeziya mühəndisləri xəritələrin hazırlanması ilə məşğul olurlar. Məsələn, “Azərkosmos” ASC (Nəqliyyat, Rabitə və Yüksək Texnologiyalar Nazirliyin yanında), Azərbaycan Milli Aerokosmik Agentliyi (Müdafiə Sənayesi Nazirliyi nəzdində) təşkilaltları nümunə göstərmək olar. Ekoloji fəailiyyətlə məşğul olan təşkilatlarında da daim Geomatika və Geodeziya mühəndislərinə ehtiyyac olur. Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyinin müxtəlif struktur təşkilatlarında ərazidə ölçmə işləri, xəritələrin hazırlnması, xəritələrlə işlərə daim tələbat mövcuddur. Bütün bunlardan başqa İnformasiya-Kommunikasiya Texnologiyaları ilə məşğul olan özəl şirkətlər də bir çox hallarda Coğrafi İnformasiya Sistemlərinin, veb xəritələrin və s. hazırlanması və bu sahədə xidmətlərlə məşğul olur ki, bu işlərlə də Geomatika və Geodeziya mühəndisləri çalışırlar.

Yuxarıda sadalanan, adları çəkilən təşkilatlar əslində hamısı deyil, Geomatika və Geodeziya mühəndislərinə ehtiyyac və tələbat daha çoxdur və bu sahədə karyera qurmaq çox perspektivlidir.

Binnət Xəlilov

Geodeziya və Fotoqrammetriya mühəndisi

“İDRAK Texnoloji Transfer” MMC

(Fəailiyyət sahəsi: pilotsuz uçuş aparatlarının istehsalı)