Ali məktəblər uzrə hazırlanan dərslik
Mürəkkəb enerji sisteminin ənənəvi, alternativ enerji mənbələrinin və elektrik şəbəkələrinin inlişafı şəraitində effektivliyinin təmini məsələləri [Mətn] : elmi əsərlər toplusu /”Azərenerji” Açıq Səhmdar Cəmiyyəti, “Azərbaycan Elmi-Tədqiqat və Layihə-Axtarış Energetika İnstitutu” MMC ; red. heyəti : R. İ. Mustafayev, N. R. Rəhmanov, E. M. Fərhadzadə [və b.] ; məsul red. Ə. M. Hüseynov.B.: Elm, 2010.206, [1] s. cədv., il
Ali məktəblər uzrə hazırlanan dərslik
Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyinin 65 saylı 23. 01. 2001-ci il tarixli əmri ilə
Ali məktəblər uzrə hazırlanan dərslik
Ali məktəblər uzrə hazırlanan dərslik və tədris vəsaitləri coğrafiyanın daha geniş istiqamətlərini əhatə edir.
– fiziki coğrafiya uzrə – Q.K.Gulun redaktorluğu ilə «Azərbaycan SSR-nin fiziki coğrafiyası» (1959),
– V.Kalesnik «Umumi yerşunaslıq» (Ş.B.Kərimovun tərcuməsi, 1968),
– M.A.Museyibov, B.A.Budaqov, N.Ş.Şirinov «Umumi Geomorfologiya» (1967, 1986),
– M.A.Museyibov «Azərbaycan SSR-nin landşaftı» (rus dilində, 1981),
– M.A.Museyibov, M.S.Cobanzadə, F.Ə.Əhmədov «Qitələrin fiziki coğrafiyası», I və II hissələr, 1974, 1976),
– M.S.Cobanzadə «Umumi yerşunaslığın əsasları» (1988), F.Milkov, N.Qvozdetski «SSRİ-nin fiziki
coğrafiyası» (R.H.Muğalovun tərcuməsi, 1990),
– M.A.Museyibov «Azərbaycanın fiziki coğrafiyası» (1998);
– Hidrometrologiya uzrə – N.A.Vəliyev, M.Ə.Məmmədov «Hidrologiya» (1982,1984),
– M.Ə.Məmmədov, N.Fətullayev «Təsərrufat fəaliyyətinin cayların rejiminə təsiri» (1992),
– İqtisadi və sosial coğrafiya uzrə – Ə.M.Hacızadə «SSRİ-nin iqtisadi coğrafiyası» (1963),
– Ş.Y.Goycayski «Əhali coğrafiyası» (1979), Y.Q.Sauşkin «İqtisadi coğrafiyaya giriş» (Ə.M.Hacızadənin
tərcuməsi ilə, 1981),
– R.H.Məmmədov və O.S.Osmanov «SSRİ-nin iqtisadi coğrafiyası. Rayonlar hissəsi» (1984, 1989),
– T.G.Həsənov «Coğrafiyanın tədqiqat metodları. İqtisadi coğrafiya hissəsi» (1990),
– N.N.Allahverdiyev «Azərbaycan SSR-nin iqtisadi və sosial coğrafiyası» (1991),
– Xarici olkələrin iqtisadi və siyasi coğrafiyası uzrə – C.A.Məmmədov, H.B.Soltanova «İranın və Əfqanıstanın
coğrafiyası» (1989) və «Ərəb olkələrinin coğrafiyası» (1992).
– Ətraf muhiti muhafizə və təbii ehtiyatlardan səmərəli istifadə uzrə – R.B.Abdullayev «Azərbaycanın su
hovzələrinin muhafizəsi» (1987),
– Ş.Y.Goycaylı, N.K.Mikayılov, R.B.Abdullayev və b. «Ətraf muhiti muhafizə və təbii ehtiyatlardan səmərəli
– Geodeziya və kartoqrafiya uzrə – M.H.Əliyev «Geodeziya və topoqrafik rəsmxətt» (1961),
– R.X.Piriyev «Kartoqrafiya» (1975, 1964), Geodeziyanın əsasları və topoqrafiya (1994),
– M.H.Qocamanov, Z.A. Bağmanov «Geodeziya olculərinin riyazi hesablanması» (2000) və s.
Azərbaycanda ali təhsilli coğrafiyacı kadr hazırlığının həm ixtisas tərkibi və həm də coğrafiyası xeyli
genişləndirilmişdir. Əvvəllər təkcə Bakının ali məktəblərində coğrafiya ixtisasları uzrə kadr hazırlanırdısa, 80-ci
illərdən Naxcıvan, Lənkəran, Gəncə şəhərlərində də belə ixtisaslar yaradılmışdır.
1975-1980-ci illərdən etibarən muxtəlif təşkilatların yuksək ixtisaslı kadrlara olan tələbatının artması ilə bağlı olaraq
BDU-nun coğrafiya fakultəsində movcud coğrafiya ixtisasları ilə yanaşı hidrometeorologiya, okeanologiya, kartoqrafiya,
ətraf muhitin muhafizəsi (bu ixtisas hazırda respublikanın digər ali məktəblərində də yaradılıb) və 2000-2001-ci tədris
ilindən beynəlxalq turizm və sosial-xidmət təsərrufatı istiqamətində kadr hazırlanır. 1992-ci ildən respublikanın coğrafiya
tədrisində iki pilləli-bakalavr və magistr təhsil sisteminə kecilmişdir.
Azərbaycan Respublikası mustəqillik əldə etdikdən sonra qısa vaxt ərzində orta məktəblərdə coğrafiya tədrisi
sahəsində koklu dəyişikliklər aparıldı. Bu dəyişikliklər birinci novbədə olkəmizin mustəqilliyini coğrafiya təhsilində əks
etdirən yeni tədris proqram və dərsliklərin hazırlanmasın olmuşdur. Yeni tipli proqram və dərsliklərin tez muddətə
hazırlanması və nəşrinin təşkilində Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi və onun nəzdində prof. M.A.Museyibovun
sədrliyi ilə fəaliyyət gostərən coğrafiya uzrə Metodiki Şura cox boyuk işlər gormuşdur.
Bu dovrun uğurlu işlərindən biri də orta məktəblərdə «Turk dunyası coğrafiyası» (XI sinif) kursunun tədrisinin təşkili
oldu. Qısa muddətdə prof. M.A.Museyibov, dos. V.Ə.Əfəndiyev və metodist muəllim N.Seyfullayevanın muəllifliyi ilə
«Turk dunyasının coğrafiyası» dərsliyi yazıldı. Orta məktəbin digər dərsliklərinin yazılmasında akad. B.Ə.Budaqov, prof.
Ə.C.Əyyubov, Ş.Y.Goycaylı, N.N.Allahverdiyev, dos. T.Gərayzadə, T.G.Həsənov, B.Paşayev, D.Ələsgərov, Y.Qəribov,
Ş.Pənahov, E.Əlizadə, M.Mirzoyev, N.Əyyubov və b. fəal iştirak etmişlər.
Məktəb coğrafiyası sahəsində qısa muddətdə gorulmuş bu boyuk quruculuq işləri fasiləsiz olaraq indi də davam
etdirilir. Proqramlar yeniləşdirilir, kohnə dərsliklər təkmilləşdirilir, azərbaycan və rus dillərində təkrar nəşri həyata
kecirilir. Yeni nəşrində başlıca diqqət əvvəlki dərsliklərin əksəriyyətində yol verilmiş noqsanlar, cox sozculuyun,
murəkkəb cumlə və fikirlərin, rəqəm aludəciliyinin və s. aradan qaldırılmasına yonəldilməlidir. Orta və xususilə ali
məktəblərdə coğrafiyanın tədrisinin yaxşılaşdırılması sahəsində də əsaslı işlər gorulməlidir. Bir cox hallarda, elə indinin
ozundə də ali məktəb tələbələri auditoriyalarda oxunan muhazirələrin passiv (statik) dinləyicilərinə cevrilirlər. Ona gorə
ali məktəblərin yeni metodikaya boyuk ehtiyacı vardır.
Məktəb coğrafiyasının inkişafında muhum əhəmiyyəti olan coğrafi atlas və xəritələrin latın əlifbası ilə azərbaycan
dilində capa hazırlanması sahəsində də fəal işlər aparılır. Artıq «Yarımkurələrin fiziki xəritəsi», «Dunyanın siyasi
xəritəsi, «Dunyanın iqlim xəritəsi», «Azərbaycan Respublikasının inzibati-ərazi bolgusu xəritəsi», «Yer qabığının
quruluşu», «Azərbaycan Respublikasının fiziki, oroqrafiya, geomorfologiya, torpaq xəritələri», «Azərbaycan
Respublikasının iqtisadi, sənaye, kənd təsərrufatı, nəqliyyat xəritələri» və b. cap olunmuş və bu iş indi də davam
etdirilir. Bu xəritələrin hazırlanmasında akad. B.Ə.Budaqovun rəhbərlik etdiyi Azərbaycan EA Coğrafiya İnstitutu
və onun əməkdaşlarından İ.E.Mərdanovun, prof. Ə.C.Əyyubovun, B.T.Nəzirovanın və BDU-nun fiziki coğrafiya
kafedrasının mudiri prof. M.A.Museyibovun muəllifliyi və boyuk əməyi olmuşdur. Artıq daha iri həcmli atlas və
kontur xəritələr hazırlanması mərhələsinə kecilibdir və onların coxu capa təqdim edilibdir.
Kartoqrafiyanın bu zəngin məhsullarının keyfiyyətli cap edilib Azərbaycanın butun şəhər və kənd məktəblərinə
catdırılması gunun vacib məsələlərindən biridir.
Beləliklə, məktəb coğrafiyasının iki muhum istiqamətində: a) yeni proqram və dərsliklərin yaradılması; b)
məktəb xəritələrinin hazırlanması həyata kecirilməkdədir.
Bu muhum tədris sahəsində gələcəkdə başlıca məqsəd:
1) Orta və ali məktəb proqram və dərsliklərinin elmi-metodiki prinsiplərinin işlənməsi;
2) hər iki tədris mərhələsinin yeni metodikasının və tədris vəsaitlərinin hazırlanması;
3) coğrafiya təhsil sisteminin Avropa standartlarına uyğun təşkil edilməsidir.
Butun bu irimiqyaslı vəzifələrin həyata kecirilməsində respublika coğrafları, coğrafiya cəmiyyəti yaxından
iştirak etməlidir. Tədris metodikası ilə bağlı olan məsələlərin həllində isə Azərbaycan Dovlət Elmi-Tədqiqat
Pedaqogika, Azərbaycan Muəllimləri (kecmiş muəllim kadrlarının təkmilləşdirmə institutu) və Bakı Muəllimləri
Təkmilləşdirmə İnstitutlarının uzərinə muhum vəzifələr duşur.
Məktəb coğrafiyasının inkişafında yeni istiqamətlərdən biri də ali məktəblərə qəbul imtahanlarının test usulu ilə
aparılması və bu sistemdə coğrafiyaya geniş yer verilməsidir.
Hər il humanitar və iqtisadi, son illər isə bir cox ixtisasları uzrə qəbul imtahanlarında coğrafiyadan 30 suala
cavab vermək tələb olunur. Bu isə məktəb coğrafiyasının butun kurslarının dərindən oyrənilməsini tələb edir və
butovlukdə onun səviyyəsinə musbət təsir gostərir.
Test sual və proqramlarının, yeni tovsiyələrinin hazırlanmasında Tələbə Qəbulu uzrə Dovlət Komissiyası
yanında fəaliyyət gostərən ekspertlər qrupu və daimi seminar əhəmiyyətli işlər gorurlər.
Beləliklə, Azərbaycan Respublikasının ali və orta məktəblərində coğrafiyanın tədrisinin yaxşılaşdırılması ucun
əlverişli şərait yaradılmışdır. Bu şəraitdən bacarıqla istifadə edərək onun tədrisini daimi təkmilləşdirmək və
dərinləşdirmək tələb olunur.
Xulasə əvəzi
Azərbaycan Respublikası coğrafiyasının tarixinə dair aparılan umumi tədqiqatları aşağıdakı kimi
– Azərbaycan coğrafiya elminin tarixi uzrə axtarışlar davam etdirilməlidir.
– Coğrafiya elminin qarşısında, xalq təsərrufatının ərazi təşkili, təbii ehtiyatlarla təmin olunması, əhalinin
məşğulluğu, sağlamlığı, təhlukəsizliyi, onun təchizatı və istirahətinin daha səmərəli qurulması problemləri uzrə
elmi-tədqiqat işlərinin aparılması, vəzifəsi durur.
– Olkə təsərrufatının muasir tələblərini odəmək məqsədi ilə respublikanın təbii və antropogen landşaftlarının
daha dərindən oyrənilməsini davam etdirmək lazımdır.
– Coğrafiyanın butun sahələrində aerokosmik materiallardan və metodlardan geniş istifadə olunmalıdır.
– Landşaftın dinamikası, geokimyası, inkişaf proqnozları, onların qruplaşması və s. ən yeni metodlara tədqiq
– Gələcəkdə də Azərbaycanın və onun qonşu rayonlarının paleocoğrafi inkişafı tarixini oyrənmək zəruridir.
Faydalı qazıntıların axtarılmasında paleocoğrafi tədqiqatları daha da dərinləşdirmək, muasir tektonik hərəkətləri
yeni geofiziki və riyazi metodlarla oyrənmək lazımdır.
– Olkə təsərrufatının muxtəlif sahələrində iqlim potensialından səmərəli istifadə etmək ucun respublika iqlimini
oyrənmək tələb olunur. İqlim ehtiyatlarının, bioiqlim potensiallarının geniş miqyaslı tədqiqi və təcrubi cəhətdən
qiymətləndirilməsi kənd təsərrufatının gələcək inkişafı ucun boyuk əhəmiyyət kəsb edir.
– Aqroiqlim ehtiyatlarının aşkara cıxarılması və bazar iqtisadiyyatı şəraitində onlardan səmərəli istifadənin
təşkili fasiləsiz şəkildə oyrənilməlidir. İqlim dəyişmələrinin proqnozları hazırlanmalı, təhlukəli atmosfer
hadisələrinin muxtəlif muddətli proqnozlarının dəqiq metodikası işlənməlidir.
– Hidroloji hadisə və proseslərin təhlilində aerokosmik metodların tətbiqi genişləndirilməlidir.
– Respublika su ehtiyatlarından daha da səmərəli istifadə etmək ucun su hovzələrinin qorunmasına dair, su
daşqınları və sellərlə mubarizə, ekstremal halların qarşısını almaq, su anbarlarının muhafizəsi və qorunması,
suvarma şəbəkələrinin daha səmərəli təşkili kimi hidroloji tədqiqatları davam etdirmək lazımdır. Cay hovzələrinin,
xususən tranzit cayların ekosistemini qoruyub saxlamaq məqsədilə cayların ekoloji axımı uzrə tədqiqatlar
aparılmalıdır. Məcra prosesləri və sel-daşqın hadisələrinin oyrənilməsi əsaslı surətdə genişləndirilməlidir.
– Respublikanın təbii şəraitini və onun təbii ehtiyatlarını əks etdirən umumi respublika və ayrı-ayrı regionların
fiziki-coğrafiyası yeni mərhələdə daha onəmli yer tutmalıdır.
– İqtisadi və sosial coğrafiya elminin vəzifəsi başlıca diqqəti olkə təsərrufatının intensiv inkişafına komək edən
geniş tədqiqat işlərinin aparılmasına yonəltməkdir. Yerli ehtiyatları aşkara cıxarmaq, onları olkə təsərrufatının
istifadəsinə vermək sahəsindəki işləri davam etdirməlidir.
– Olkədə məhsuldar quvvələrin tarazlı (kompleksli) inkişafını, muxtəlif miqyaslı sahə və ərazi sistemlərinin
məqsədəuyğun təşkilini təmin edən tədqiqatlar lazımdır.
– Əhalinin və əmək ehtiyatlarının coğrafi cəhətdən oyrənilməsini davam etdirmək lazımdır. Kənd və şəhər
məskunlaşmasını yaxşılaşdırmaq, ətraf muhitin istehsala və insanların həyatına, fəaliyyətinə təsirini daha dəqiq
oyrənmək tələb olunur.
– İnsan ilə təbiət arasında munasibətlərin xarakterini oyrənmək və bu munasibətlərdən insanların xeyrinə
istifadə etmək istiqamətində aparılması lazım gəlir.
– İqtisadi əlaqələrin yaxşılaşdırılmasına, respublikanın xarici və regional iqtisadi əlaqələrinin
səmərəliləşdirilməsinə, ərazi əmək bolgusunun duzgun təşkilinə daha cox fikir verilməlidir.
– Uzun muddət yaddan cıxmış sosial coğrafi tədqiqatları indi davam etdirmək zəruridir. İnsanların muxtəlif
təbii-coğrafi şəraitdə həyat tərzini, sağlamlığını, istirahətini və s. yaxşılaşdırmaq ucun ərazinin təbii-iqtisadi
imkanlarını aşkar etmək və onlardan istifadə yollarını oyrənmək.
– Bizə qonşu və yaxın olan xarici olkələri coğrafi cəhətdən oyrənmək, qonşuluq imkanlarından istifadə etməklə
bu olkələrlə iqtisadi və mədəni əlaqələrin yaranması imkanlarını muəyyənləşdirmək, regional və qlobal iqtisadi
inteqrasiyanın inkişafında coğrafiyanın potensialından intensiv istifadə etmək.
– Əhəmiyyəti nəzərə alınmaqla Xəzərin kompleks tədqiqini genişləndirmək.
– Respublikanın və onun ayrı-ayrı rayonlarının kompleksli coğrafi xususiyyətlərini əks etdirən əsərlərinin sayını
– Bu tədqiqatları aparmaq ucun yeni, ən qabaqcıl metodlardan, coğrafi tədqiqatlarda komplekslilikdən, sistem
metodundan, ən yeni və ətraflı məlumat verən kosmik tədqiqatlardan geniş istifadə etməliyik. Komputerlər sistemi
və elektron hesablama maşınlarından istifadə edərək informasiya yığmaq və daha dəqiq tədqiqatlar aparmaq tələb
– Təsərrufatın, ekoloji muhitin butovlukdə cəmiyyətin oyrənilməsində coğrafiya elmlərinin inteqrasiyasını
Античная география. Под. ред. Боднарского- М. 1953
Анучин Д.Н. Географические работы – М.1954.
Баранский Н.Н. Становление Советской Экономической географии. Из-во. «Мысль», М.1980.
Берг Л.С. Очерки по истории русских географических открытии. М.-Л. 1949.
Витвер И.А. Историко-географическое введение в экономическую географию зарубежнего мира – М,
Геттнер А. География, ее история, сушность и методы – М, 1930.
К.Грегори. География и географы. М. 1988.
Гумболдт А. Картины природы – М, 1959.
Qumilyov L.N. Qədim Turklər, Bakı, 1993.
Дитмар А.Б. От Птоломейа до Колумба. М. «Мысль», 1989.
Джонстон Р.Дж. География и географы. М. 1987.
Дробижев В.З., Ковальченко И.Д., Муравьев А.В. Историческая география СССР. М. 1973.
Исаченко А.Г. Развитие географических идеи – М.1971.
Максаковский В.П. Историческая география. М. 1997.
Максаковский В.П. Географическая культура. Учебн.,М. 1998.
Магидович И.П., Магидович В.И. «Очерки по истории географических открытии». В пяти томах. М.
Мир географии – М. 1984.
Отечественные физико-географы и путешественники – М. 1959.
Саушкин Ю.Г. История и методология географической науки. Курс лекции – М. 1976.
Фрадкин Н.Г. Географические открытия и научное познание Земли. – М. 1972.
Экономическая география в СССР. История и современное развитие – М. 1987.
Энциклопедия. География М. «Аванта», 1997.
Ятунский В.К. Историческая география М. 1955.
Azərbaycan mənbələri
Azərbaycan Coğrafiya Cəmiyyəti 60 ildə: uğurlar, nailiyyətlər və perspektivlər. B. 1999.
Azərbaycan tarixi uzrə qaynaqlar. B. BDU-nun nəşriyyatı. 1989.
Budaqov B.Ə. Turk uluslarının yer adları – B. 1994.
Vəlixanlı N.M. IX-XII əsrlərdə ərəb coğrafiyaşunasları və səyyahları Azərbaycan haqqında. B. 1974.
Гейбуллайев Г.А. Топонимика Азербайджана – Б.1986.
Yaqub Mahmudov. Səyyahlar Azərbaycana gəlir. B. 1986.
Nurəddin Kərimov. Qırx il səyahətdə. B. 1977.
Fəridə Məmmədova. Azərbaycanın siyasi tarixi və tarixi coğrafiyası. B. 1993.
Coğrafiya elmi 50 ildə. Akad. B.Ə.Budaqovun red. ilə – B. 1996.
Ali məktəblər uzrə hazırlanan dərslik
Ali məktəblər uzrə hazırlanan dərslik və tədris vəsaitləri coğrafiyanın daha geniş istiqamətlərini əhatə edir.
– fiziki coğrafiya uzrə – Q.K.Gulun redaktorluğu ilə «Azərbaycan SSR-nin fiziki coğrafiyası» (1959),
– V.Kalesnik «Umumi yerşunaslıq» (Ş.B.Kərimovun tərcuməsi, 1968),
– M.A.Museyibov, B.A.Budaqov, N.Ş.Şirinov «Umumi Geomorfologiya» (1967, 1986),
– M.A.Museyibov «Azərbaycan SSR-nin landşaftı» (rus dilində, 1981),
– M.A.Museyibov, M.S.Cobanzadə, F.Ə.Əhmədov «Qitələrin fiziki coğrafiyası», I və II hissələr, 1974, 1976),
– M.S.Cobanzadə «Umumi yerşunaslığın əsasları» (1988), F.Milkov, N.Qvozdetski «SSRİ-nin fiziki
coğrafiyası» (R.H.Muğalovun tərcuməsi, 1990),
– M.A.Museyibov «Azərbaycanın fiziki coğrafiyası» (1998);
– Hidrometrologiya uzrə – N.A.Vəliyev, M.Ə.Məmmədov «Hidrologiya» (1982,1984),
– M.Ə.Məmmədov, N.Fətullayev «Təsərrufat fəaliyyətinin cayların rejiminə təsiri» (1992),
– İqtisadi və sosial coğrafiya uzrə – Ə.M.Hacızadə «SSRİ-nin iqtisadi coğrafiyası» (1963),
– Ş.Y.Goycayski «Əhali coğrafiyası» (1979), Y.Q.Sauşkin «İqtisadi coğrafiyaya giriş» (Ə.M.Hacızadənin
tərcuməsi ilə, 1981),
– R.H.Məmmədov və O.S.Osmanov «SSRİ-nin iqtisadi coğrafiyası. Rayonlar hissəsi» (1984, 1989),
– T.G.Həsənov «Coğrafiyanın tədqiqat metodları. İqtisadi coğrafiya hissəsi» (1990),
– N.N.Allahverdiyev «Azərbaycan SSR-nin iqtisadi və sosial coğrafiyası» (1991),
– Xarici olkələrin iqtisadi və siyasi coğrafiyası uzrə – C.A.Məmmədov, H.B.Soltanova «İranın və Əfqanıstanın
coğrafiyası» (1989) və «Ərəb olkələrinin coğrafiyası» (1992).
– Ətraf muhiti muhafizə və təbii ehtiyatlardan səmərəli istifadə uzrə – R.B.Abdullayev «Azərbaycanın su
hovzələrinin muhafizəsi» (1987),
– Ş.Y.Goycaylı, N.K.Mikayılov, R.B.Abdullayev və b. «Ətraf muhiti muhafizə və təbii ehtiyatlardan səmərəli
– Geodeziya və kartoqrafiya uzrə – M.H.Əliyev «Geodeziya və topoqrafik rəsmxətt» (1961),
– R.X.Piriyev «Kartoqrafiya» (1975, 1964), Geodeziyanın əsasları və topoqrafiya (1994),
– M.H.Qocamanov, Z.A. Bağmanov «Geodeziya olculərinin riyazi hesablanması» (2000) və s.
Azərbaycanda ali təhsilli coğrafiyacı kadr hazırlığının həm ixtisas tərkibi və həm də coğrafiyası xeyli
genişləndirilmişdir. Əvvəllər təkcə Bakının ali məktəblərində coğrafiya ixtisasları uzrə kadr hazırlanırdısa, 80-ci
illərdən Naxcıvan, Lənkəran, Gəncə şəhərlərində də belə ixtisaslar yaradılmışdır.
1975-1980-ci illərdən etibarən muxtəlif təşkilatların yuksək ixtisaslı kadrlara olan tələbatının artması ilə bağlı olaraq
BDU-nun coğrafiya fakultəsində movcud coğrafiya ixtisasları ilə yanaşı hidrometeorologiya, okeanologiya, kartoqrafiya,
ətraf muhitin muhafizəsi (bu ixtisas hazırda respublikanın digər ali məktəblərində də yaradılıb) və 2000-2001-ci tədris
ilindən beynəlxalq turizm və sosial-xidmət təsərrufatı istiqamətində kadr hazırlanır. 1992-ci ildən respublikanın coğrafiya
tədrisində iki pilləli-bakalavr və magistr təhsil sisteminə kecilmişdir.
Azərbaycan Respublikası mustəqillik əldə etdikdən sonra qısa vaxt ərzində orta məktəblərdə coğrafiya tədrisi
sahəsində koklu dəyişikliklər aparıldı. Bu dəyişikliklər birinci novbədə olkəmizin mustəqilliyini coğrafiya təhsilində əks
etdirən yeni tədris proqram və dərsliklərin hazırlanmasın olmuşdur. Yeni tipli proqram və dərsliklərin tez muddətə
hazırlanması və nəşrinin təşkilində Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi və onun nəzdində prof. M.A.Museyibovun
sədrliyi ilə fəaliyyət gostərən coğrafiya uzrə Metodiki Şura cox boyuk işlər gormuşdur.
Bu dovrun uğurlu işlərindən biri də orta məktəblərdə «Turk dunyası coğrafiyası» (XI sinif) kursunun tədrisinin təşkili
oldu. Qısa muddətdə prof. M.A.Museyibov, dos. V.Ə.Əfəndiyev və metodist muəllim N.Seyfullayevanın muəllifliyi ilə
«Turk dunyasının coğrafiyası» dərsliyi yazıldı. Orta məktəbin digər dərsliklərinin yazılmasında akad. B.Ə.Budaqov, prof.
Ə.C.Əyyubov, Ş.Y.Goycaylı, N.N.Allahverdiyev, dos. T.Gərayzadə, T.G.Həsənov, B.Paşayev, D.Ələsgərov, Y.Qəribov,
Ş.Pənahov, E.Əlizadə, M.Mirzoyev, N.Əyyubov və b. fəal iştirak etmişlər.
Məktəb coğrafiyası sahəsində qısa muddətdə gorulmuş bu boyuk quruculuq işləri fasiləsiz olaraq indi də davam
etdirilir. Proqramlar yeniləşdirilir, kohnə dərsliklər təkmilləşdirilir, azərbaycan və rus dillərində təkrar nəşri həyata
kecirilir. Yeni nəşrində başlıca diqqət əvvəlki dərsliklərin əksəriyyətində yol verilmiş noqsanlar, cox sozculuyun,
murəkkəb cumlə və fikirlərin, rəqəm aludəciliyinin və s. aradan qaldırılmasına yonəldilməlidir. Orta və xususilə ali
məktəblərdə coğrafiyanın tədrisinin yaxşılaşdırılması sahəsində də əsaslı işlər gorulməlidir. Bir cox hallarda, elə indinin
ozundə də ali məktəb tələbələri auditoriyalarda oxunan muhazirələrin passiv (statik) dinləyicilərinə cevrilirlər. Ona gorə
ali məktəblərin yeni metodikaya boyuk ehtiyacı vardır.
Məktəb coğrafiyasının inkişafında muhum əhəmiyyəti olan coğrafi atlas və xəritələrin latın əlifbası ilə azərbaycan
dilində capa hazırlanması sahəsində də fəal işlər aparılır. Artıq «Yarımkurələrin fiziki xəritəsi», «Dunyanın siyasi
xəritəsi, «Dunyanın iqlim xəritəsi», «Azərbaycan Respublikasının inzibati-ərazi bolgusu xəritəsi», «Yer qabığının
quruluşu», «Azərbaycan Respublikasının fiziki, oroqrafiya, geomorfologiya, torpaq xəritələri», «Azərbaycan
Respublikasının iqtisadi, sənaye, kənd təsərrufatı, nəqliyyat xəritələri» və b. cap olunmuş və bu iş indi də davam
etdirilir. Bu xəritələrin hazırlanmasında akad. B.Ə.Budaqovun rəhbərlik etdiyi Azərbaycan EA Coğrafiya İnstitutu
və onun əməkdaşlarından İ.E.Mərdanovun, prof. Ə.C.Əyyubovun, B.T.Nəzirovanın və BDU-nun fiziki coğrafiya
kafedrasının mudiri prof. M.A.Museyibovun muəllifliyi və boyuk əməyi olmuşdur. Artıq daha iri həcmli atlas və
kontur xəritələr hazırlanması mərhələsinə kecilibdir və onların coxu capa təqdim edilibdir.
Kartoqrafiyanın bu zəngin məhsullarının keyfiyyətli cap edilib Azərbaycanın butun şəhər və kənd məktəblərinə
catdırılması gunun vacib məsələlərindən biridir.
Beləliklə, məktəb coğrafiyasının iki muhum istiqamətində: a) yeni proqram və dərsliklərin yaradılması; b)
məktəb xəritələrinin hazırlanması həyata kecirilməkdədir.
Bu muhum tədris sahəsində gələcəkdə başlıca məqsəd:
1) Orta və ali məktəb proqram və dərsliklərinin elmi-metodiki prinsiplərinin işlənməsi;
2) hər iki tədris mərhələsinin yeni metodikasının və tədris vəsaitlərinin hazırlanması;
3) coğrafiya təhsil sisteminin Avropa standartlarına uyğun təşkil edilməsidir.
Butun bu irimiqyaslı vəzifələrin həyata kecirilməsində respublika coğrafları, coğrafiya cəmiyyəti yaxından
iştirak etməlidir. Tədris metodikası ilə bağlı olan məsələlərin həllində isə Azərbaycan Dovlət Elmi-Tədqiqat
Pedaqogika, Azərbaycan Muəllimləri (kecmiş muəllim kadrlarının təkmilləşdirmə institutu) və Bakı Muəllimləri
Təkmilləşdirmə İnstitutlarının uzərinə muhum vəzifələr duşur.
Məktəb coğrafiyasının inkişafında yeni istiqamətlərdən biri də ali məktəblərə qəbul imtahanlarının test usulu ilə
aparılması və bu sistemdə coğrafiyaya geniş yer verilməsidir.
Hər il humanitar və iqtisadi, son illər isə bir cox ixtisasları uzrə qəbul imtahanlarında coğrafiyadan 30 suala
cavab vermək tələb olunur. Bu isə məktəb coğrafiyasının butun kurslarının dərindən oyrənilməsini tələb edir və
butovlukdə onun səviyyəsinə musbət təsir gostərir.
Test sual və proqramlarının, yeni tovsiyələrinin hazırlanmasında Tələbə Qəbulu uzrə Dovlət Komissiyası
yanında fəaliyyət gostərən ekspertlər qrupu və daimi seminar əhəmiyyətli işlər gorurlər.
Beləliklə, Azərbaycan Respublikasının ali və orta məktəblərində coğrafiyanın tədrisinin yaxşılaşdırılması ucun
əlverişli şərait yaradılmışdır. Bu şəraitdən bacarıqla istifadə edərək onun tədrisini daimi təkmilləşdirmək və
dərinləşdirmək tələb olunur.
Xulasə əvəzi
Azərbaycan Respublikası coğrafiyasının tarixinə dair aparılan umumi tədqiqatları aşağıdakı kimi
– Azərbaycan coğrafiya elminin tarixi uzrə axtarışlar davam etdirilməlidir.
– Coğrafiya elminin qarşısında, xalq təsərrufatının ərazi təşkili, təbii ehtiyatlarla təmin olunması, əhalinin
məşğulluğu, sağlamlığı, təhlukəsizliyi, onun təchizatı və istirahətinin daha səmərəli qurulması problemləri uzrə
elmi-tədqiqat işlərinin aparılması, vəzifəsi durur.
– Olkə təsərrufatının muasir tələblərini odəmək məqsədi ilə respublikanın təbii və antropogen landşaftlarının
daha dərindən oyrənilməsini davam etdirmək lazımdır.
– Coğrafiyanın butun sahələrində aerokosmik materiallardan və metodlardan geniş istifadə olunmalıdır.
– Landşaftın dinamikası, geokimyası, inkişaf proqnozları, onların qruplaşması və s. ən yeni metodlara tədqiq
– Gələcəkdə də Azərbaycanın və onun qonşu rayonlarının paleocoğrafi inkişafı tarixini oyrənmək zəruridir.
Faydalı qazıntıların axtarılmasında paleocoğrafi tədqiqatları daha da dərinləşdirmək, muasir tektonik hərəkətləri
yeni geofiziki və riyazi metodlarla oyrənmək lazımdır.
– Olkə təsərrufatının muxtəlif sahələrində iqlim potensialından səmərəli istifadə etmək ucun respublika iqlimini
oyrənmək tələb olunur. İqlim ehtiyatlarının, bioiqlim potensiallarının geniş miqyaslı tədqiqi və təcrubi cəhətdən
qiymətləndirilməsi kənd təsərrufatının gələcək inkişafı ucun boyuk əhəmiyyət kəsb edir.
– Aqroiqlim ehtiyatlarının aşkara cıxarılması və bazar iqtisadiyyatı şəraitində onlardan səmərəli istifadənin
təşkili fasiləsiz şəkildə oyrənilməlidir. İqlim dəyişmələrinin proqnozları hazırlanmalı, təhlukəli atmosfer
hadisələrinin muxtəlif muddətli proqnozlarının dəqiq metodikası işlənməlidir.
– Hidroloji hadisə və proseslərin təhlilində aerokosmik metodların tətbiqi genişləndirilməlidir.
– Respublika su ehtiyatlarından daha da səmərəli istifadə etmək ucun su hovzələrinin qorunmasına dair, su
daşqınları və sellərlə mubarizə, ekstremal halların qarşısını almaq, su anbarlarının muhafizəsi və qorunması,
suvarma şəbəkələrinin daha səmərəli təşkili kimi hidroloji tədqiqatları davam etdirmək lazımdır. Cay hovzələrinin,
xususən tranzit cayların ekosistemini qoruyub saxlamaq məqsədilə cayların ekoloji axımı uzrə tədqiqatlar
aparılmalıdır. Məcra prosesləri və sel-daşqın hadisələrinin oyrənilməsi əsaslı surətdə genişləndirilməlidir.
– Respublikanın təbii şəraitini və onun təbii ehtiyatlarını əks etdirən umumi respublika və ayrı-ayrı regionların
fiziki-coğrafiyası yeni mərhələdə daha onəmli yer tutmalıdır.
– İqtisadi və sosial coğrafiya elminin vəzifəsi başlıca diqqəti olkə təsərrufatının intensiv inkişafına komək edən
geniş tədqiqat işlərinin aparılmasına yonəltməkdir. Yerli ehtiyatları aşkara cıxarmaq, onları olkə təsərrufatının
istifadəsinə vermək sahəsindəki işləri davam etdirməlidir.
– Olkədə məhsuldar quvvələrin tarazlı (kompleksli) inkişafını, muxtəlif miqyaslı sahə və ərazi sistemlərinin
məqsədəuyğun təşkilini təmin edən tədqiqatlar lazımdır.
– Əhalinin və əmək ehtiyatlarının coğrafi cəhətdən oyrənilməsini davam etdirmək lazımdır. Kənd və şəhər
məskunlaşmasını yaxşılaşdırmaq, ətraf muhitin istehsala və insanların həyatına, fəaliyyətinə təsirini daha dəqiq
oyrənmək tələb olunur.
– İnsan ilə təbiət arasında munasibətlərin xarakterini oyrənmək və bu munasibətlərdən insanların xeyrinə
istifadə etmək istiqamətində aparılması lazım gəlir.
– İqtisadi əlaqələrin yaxşılaşdırılmasına, respublikanın xarici və regional iqtisadi əlaqələrinin
səmərəliləşdirilməsinə, ərazi əmək bolgusunun duzgun təşkilinə daha cox fikir verilməlidir.
– Uzun muddət yaddan cıxmış sosial coğrafi tədqiqatları indi davam etdirmək zəruridir. İnsanların muxtəlif
təbii-coğrafi şəraitdə həyat tərzini, sağlamlığını, istirahətini və s. yaxşılaşdırmaq ucun ərazinin təbii-iqtisadi
imkanlarını aşkar etmək və onlardan istifadə yollarını oyrənmək.
– Bizə qonşu və yaxın olan xarici olkələri coğrafi cəhətdən oyrənmək, qonşuluq imkanlarından istifadə etməklə
bu olkələrlə iqtisadi və mədəni əlaqələrin yaranması imkanlarını muəyyənləşdirmək, regional və qlobal iqtisadi
inteqrasiyanın inkişafında coğrafiyanın potensialından intensiv istifadə etmək.
– Əhəmiyyəti nəzərə alınmaqla Xəzərin kompleks tədqiqini genişləndirmək.
– Respublikanın və onun ayrı-ayrı rayonlarının kompleksli coğrafi xususiyyətlərini əks etdirən əsərlərinin sayını
– Bu tədqiqatları aparmaq ucun yeni, ən qabaqcıl metodlardan, coğrafi tədqiqatlarda komplekslilikdən, sistem
metodundan, ən yeni və ətraflı məlumat verən kosmik tədqiqatlardan geniş istifadə etməliyik. Komputerlər sistemi
və elektron hesablama maşınlarından istifadə edərək informasiya yığmaq və daha dəqiq tədqiqatlar aparmaq tələb
– Təsərrufatın, ekoloji muhitin butovlukdə cəmiyyətin oyrənilməsində coğrafiya elmlərinin inteqrasiyasını
Античная география. Под. ред. Боднарского- М. 1953
Анучин Д.Н. Географические работы – М.1954.
Баранский Н.Н. Становление Советской Экономической географии. Из-во. «Мысль», М.1980.
Берг Л.С. Очерки по истории русских географических открытии. М.-Л. 1949.
Витвер И.А. Историко-географическое введение в экономическую географию зарубежнего мира – М,
Геттнер А. География, ее история, сушность и методы – М, 1930.
К.Грегори. География и географы. М. 1988.
Гумболдт А. Картины природы – М, 1959.
Qumilyov L.N. Qədim Turklər, Bakı, 1993.
Дитмар А.Б. От Птоломейа до Колумба. М. «Мысль», 1989.
Джонстон Р.Дж. География и географы. М. 1987.
Дробижев В.З., Ковальченко И.Д., Муравьев А.В. Историческая география СССР. М. 1973.
Исаченко А.Г. Развитие географических идеи – М.1971.
Максаковский В.П. Историческая география. М. 1997.
Максаковский В.П. Географическая культура. Учебн.,М. 1998.
Магидович И.П., Магидович В.И. «Очерки по истории географических открытии». В пяти томах. М.
Мир географии – М. 1984.
Отечественные физико-географы и путешественники – М. 1959.
Саушкин Ю.Г. История и методология географической науки. Курс лекции – М. 1976.
Фрадкин Н.Г. Географические открытия и научное познание Земли. – М. 1972.
Экономическая география в СССР. История и современное развитие – М. 1987.
Энциклопедия. География М. «Аванта», 1997.
Ятунский В.К. Историческая география М. 1955.
Azərbaycan mənbələri
Azərbaycan Coğrafiya Cəmiyyəti 60 ildə: uğurlar, nailiyyətlər və perspektivlər. B. 1999.
Azərbaycan tarixi uzrə qaynaqlar. B. BDU-nun nəşriyyatı. 1989.
Budaqov B.Ə. Turk uluslarının yer adları – B. 1994.
Vəlixanlı N.M. IX-XII əsrlərdə ərəb coğrafiyaşunasları və səyyahları Azərbaycan haqqında. B. 1974.
Гейбуллайев Г.А. Топонимика Азербайджана – Б.1986.
Yaqub Mahmudov. Səyyahlar Azərbaycana gəlir. B. 1986.
Nurəddin Kərimov. Qırx il səyahətdə. B. 1977.
Fəridə Məmmədova. Azərbaycanın siyasi tarixi və tarixi coğrafiyası. B. 1993.
Coğrafiya elmi 50 ildə. Akad. B.Ə.Budaqovun red. ilə – B. 1996.
M.a.müseyibov b.a.budaqov n.ş.şirinov ümumi geomorfologi ya
1 2 3 4 5 6
Müasir Azərbaycan dili [Mətn]: 3 cilddə Fonetika, əlifba, orfoqrafiya, orfoepiya, leksikologiya /məs’ul red. Z.İ.Budaqova; cildin red. A.Q.Ələkbərova; AzSSR EA Nəsimi ad. Dilçilik İn-tu.- I cild.- B.: Elm, 1978.- 322, [2] s.
Müasir Azərbaycan dili [Mətn]: 3 cilldə Morfologiya.- II cild /red. Z.Budaqova; Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyası Nəsimi adına Dilçilik İnstitutu.- B.: Elm, 1980.- 510 s.
Müasir Azərbaycan dili [Mətn]: 3 cilddə Sintaksis /AzSSR EA, Nəsimi ad. Dilçilik İn-tu; red. Z.Budaqova.- III cild.- B.: Elm, 1981.- 442, [2] s.
Müasir Azərbaycan dili [Mətn]: 3 cilddəFonetika, əlifba, orfoqrafiya, orfoepiya, leksikologiya /məs. red. M.A.Şirəliyev, Z.İ.Budaqova; cildin red. A.Q.Ələkbərov; AMEA, Nəsimi ad. Dilçilik İn-u.; I Cild.- Bakı: Çıraq, 2010.- 351, [1] s.
Müasir Azərbaycan dilinin morfologiyası pedaqoji institut tələbələri üçün dərs vəsaiti /Azərb. SSR Nazirlər Sovetinin Ali və Orta İxtisas Təhsili Nazirliyi, V.İ.Lenin ad. Azərb. Döv. Ped İn-tu; red. Ə.M.Dəmirçizadə, Z.X.Tağızadə.- Bakı: V.İ.Lenin ad. APİ, 1961.- 189, [2] s.
Müasir Azərbaycan ədəbiyyatı [Mətn]: dərslik elmi red. C.Abdullayev, T.Hüseynoğlu, V.Sultanlı; rəyçi H.Qasımov, T.Əhmədov; BDU I cild.- B.: Bakı Universiteti, 2007.- 503 s.
Müasir Azərbaycan ədəbiyyatı [Mətn]: dərslik elmi red. C.Abdullayev, T.Hüseynoğlu, V.Sultanlı; rəyçi. H.Qasımov, T.Əhmədov; BDU II cild.- B.: Bakı Universiteti, 2007.- 563 s.
Müasir idrak problemləri [Mətn] /baş red. Y.Rüstəmov; elmi red. H.Quliyev; red. F.Hacıyev; AMEA, Fəlsəfəvə Siyasi-HüquqiTədqiqatlar İn-tu.- B.: Elm, 2006.- 205, [1] s.
Müasir beynəlxalq iqtisadi münasibətlərdə istifadə edilən 700 termin [Mətn]: Xarici iqtisadi biliklərə dair azərbaycanca-rusca lüğət-məlumat kitabı /Müəllif-tərtibçi: O.F.Əfəndiyev, E.Ə.Əliyev; Elmi red.: Ağalar, A.- B.: Hüquq ədəbiyyatı, 2004.- 440 s.
Müasir beynəlxalq iqtisadi münasibətlərdə istifadə edilən terminlər [Mətn]: Xarici iqtisadi biliklərə dair azərbaycanca-rusca-ingiliscə lüğət-məlumat kitabı /O.Əfəndiyev, E.Əliyev; Elmi red.: A.Abbasbəyli; Tərcümə qrupu: E.Əliyev və b.; Azərb. dil.ing. dilinə tərc. elmi red.: A.Abbasov.- B.: Hüquq ədəbiyyatı, 2005.-672 s.
Müasir dövrdə Azərbaycanda sosial-iqtisadi və mənəvi inkişafın harmoniyası, virtual dəyirmi masa I 2014 Müasir dövrdə Azərbaycanda sosial-iqtisadi və mənəvi inkişafın harmoniyası [Mətn]:Ivirtual dəyirmi masa, 2014: IV Bakı Beynəlxalq Humanitar Forumu ərəfəsində /Bakı Beynəlxalq Multi kulturalizm Mərkəzi; [red.: K.Abdullayev [və b.]Bakı: [Mütərcim], 2015.- 74, [2] s. portr
Müasir ekologiya [Mətn]: Dərslik /Ə.Əsgərov, F.Əliyev, E.Hüseynov, S.Əliyev; Rəyçilər. B.Xəlilov və b.; Elmi red. Ş.Mövsümov; Azərb. dili üzrə red. R.Qurbanov I hissə.- B.: 2007.- 416 s.
Müasir Etiket Ensiklopediyası: 1000 məsləhət /M.Seyidov; Red.: Z.Cəfərova.- B.: Gənclik, 2003.- 268 s.
Müasir idarəetmə nəzəriyyəsi. [Mətn] /R.Ə.Əliyev, S.�.Cəfərov, �.C.Babayev, L.�.Zeynalova; Red.: B.�.Əhmədov.- B��ı: [�DN�], 2002.- 231 s. , ill. ; 21 sm
Müasir qlobal siyasi proseslər və milli dövlət ideyası [Mətn] : monoqrafiya /AMEA, Fəlsəfə və Siyasi-Hüquqi Tədqiqatlar İnstitutu; red. Ə.Tağıyev.- B.: Səda, 2006.- 286, [1] s.
Müasir mərhələdə Azərbaycanda kitabxana işi məsələləri [Mətn]: elmi əsərlərin tematik məcmuəsi /Azərb. SSRAlivə Orta İxtisasTəhsiliNazirliyi ;red. hey. A.A.Xələfov, R.A.Kazımov, T.F.Quliyev, E.M.Bədəlov.- Bakı: S.M. Kirov ad. ADU, 1981.- 131, [1] s.
Müasir mərhələdə Azərbaycanın sosial-iqtisadi inkişafının əsas meylləri [Mətn]: məqalələr toplusu /AEA İqtisadiyyat İnstitutu; red. hey. Ş.M.Muradov, S.Q.Haqverdiyeva, T.Ə.Paşayev I Buraxılış.- Bakı: Elm, 1999.- 304 s. , cədv. ; 21 sm.
Müasir mərhələdə Azərbaycanın sosial-iqtisadi inkişafının əsas meylləri [Mətn]: məqalələr toplusu /AEA İqtisadiyyat İnstitutu; red. hey. Ş. M. Muradov, S. Q. Haqverdiyeva, T. Ə. Paşayev. II Buraxılış. B.: Elm, 1999. 325, [1] s.: cədv
Müasir mərhələdə Azərbaycanın sosial-iqtisadi inkişafının əsas meylləri [Mətn]: məqalələr toplusu /AEA İqtisadiyyat İnstitutu; red. hey. Ş. M. Muradov, S. Q. Haqverdiyeva, T. Ə. Paşayev. III Buraxılış / B.: Elm, 1999. 319, [1] s.: cədv
Müasir təbiətşünaslığın konsepsiyaları R.İ.Bəşirov, Ə.B.Məmmədov; Elmi red.: Ə.H.Əliyev.- B.: RENESSANS, 2001.- 222 səh.
Müasir təbiətşünaslığın konsepsiyaları: Ali məktəblər üçün dərslik /Ə.V.Məmmədov, R.İ.Bəşirov, V.İ.İsmayılov, E.B. Hüseynov.- Bakı: Bakı Universiteti, 2003.- 512 s.
Müasir təhsilin keyfiyyətini yüksəltməyin eimi-metodik problemləri. I Elmi-metodik konfransın materialları Azərbaycan Müəllimlər İnstitutu Sumqayıt Flialı; Elmi red.: B. İ. Rzayev; İ. �. Hacıyev; Sponsor: Hacı Əli Məhəmməd. Sumqayıt: BSU, 2002.- 46 səh.
Müasir təhsilin psixoloji problemləri [Mətn] Azərb. Resp. Təhsil Nazirliyi, Azərb. Resp. Təhsil Problemləri İn-tu; elmi red. A.Mehrabov; rəyçi A.N.Abbasov, N.T.Rzayeva.- B.: Mütərcim, 2012.- 301, [1] s.
Müasirləri Hacı Zeynalabdin Tağıyev haqqında [Mətn] elmi red. N.Vəlixanlı; tərt. ed. F.Cabbarov ; AMEA, Milli Azərb. Tarixi Muzeyi.- B.: [Ziya] 2013.- 206, [2] s.
Müasirləri Xəlil Rza Ulutürk haqqında /Toplayanı və tərtib edəni: Firəngiz Ulutürk; Elmi red. və ön sözün müəllifi: Əlizadə Əsgərli.- B.: Çinar-Çap, 2004.- 624 s., fotoşək., portr.; 22 sm.
Müçtəhidzadə Eldar Faiq oğlu. Gəminin davamlılığı: Dərs vəsaiti E.F.Müçtəhidzadə, Ə.Z.Həmidov; Azərbaycan Ali Hərbi Dənizçilik məktəbi.- B.: 2001.- 252 səh.
Müdriklik çələngi [Mətn] /Red.: K.Talıbzadə; Tərtibçi: H.İsmayılov; Naşir: Ə.Ələkbərli; Azərbaycan Elmlər Akademiyası Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutu. Folklor Elmi-Mədəni Mərkəzi.-B.: Elm, 2000.- 252 s.
Müdriklik və alimlik zirvəsində [Mətn] : Abuzər Alı oğlu Xələfov: Anadan olmasının 75, elmi-pedaqoji fəaliyyətinin 50 illiyinə həsr edilir /Tərtib edənlər. R. Kazımov, K. Aslan; Red. K.Aslan; BDU.-Bakı: [Bakı Universiteti], 2006.- 160 s.
Müdriklik zirvəsi [Mətn]: kitabda Azərbaycan xalqının Ümummilli lideri Heydər Əlirza oğlu Əliyev barədə müxtəlif Kütləvi İnformasiya Vasitələrində çap olunmuş məqalələr toplanmışdır /ideya və ön söz. müəl., tərt. ed. A.Naxçıvanlı; [məsul red. G.Məmmədova; red. Ə.Fərzəli] [Bakı]: Yazıçı, [2011].- 300, [1] s. portr
Müəllimlərin pedaqogikadan özünütəhsil proqramı [Mətn] /AzSSR Maarif Nazirliyi, Azərbaycan Müəllimləri Təkmilləşdirmə İn-tu; Y.Talıbov; red. M.Musayev.- B.: Maarif, 1976.- 41, [3] s.
Müəllimliyin Əşrəf Bayramov ucalığı [Mətn] tərt. ed. Ə.Bayramov, A. Bayramova, E.Bayramova, Z.Bayramova; məsləhətçi. və ön söz. B.Budaqov; red. S.Mikayılqızı.- B.: Ziya-Nurlan, 2002.- 219, [4] s., [12] v. şək. fotoşək
Müəssisələrin əmlak vergisinin hesablanması [Mətn]: təlimat Red. heyəti: Ə.Babayev, T.Kuzmina, K.Şükürov.- B.: BİZNESMENİN BÜLLETENİ, 1997.- 25 s.
Müəssisələrin və təşkilatların mənfəət vergisi [Mətn]: təlimat Red. heyəti: Ə.Babayev, T.Kuzmina, K.Şükürov.- B.: BİZNESMENİNBÜLLETENİ.- 1997.- 25 s.
Mühakimə və insan haqqları: [Mətn] qeyri-rəsmi tərcümələr /ön sözün müəl. M. Pavesi; Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatı.- B.: ATƏT, 2005.- 361 s.
Müharibədən sonra Azərbaycanın sosial-iqtisadi və siyasi inkişafı, onun başlıca istiqamətləri: 1945-1991 [Mətn] : Tədris-metodik tövsiyə /Tərtib ed.: H.Ə.Hacıyev, R.C.İmanov, Ə.İ.Əmirxanov; Red.: İ.M.Məmmədov; Rəyçi: T.T.Mustafazadə, R.M.Məmmədova; Təhsil Problemləri üzrə Respublika Elmi-Metodik Mərkəz, Azərbaycan Dövlət Neft Akademiyası.- Bakı 1999.- 75 s.
Mühasibat işi [Mətn]: normativ sənədlər toplusu /Red. heyəti: Ə.Ə.Babayev, Q.İ..Bayramov, V.C.Əliyev, A.S.Mehtiyev.- B.: Elm və Həyat, 1998.- 394 s.
Mühasibat işi [Mətn]: Normativ sənədlər toplusu: 01 dekabr 2007-ci ilədək əlavə və dəyişikliklərlə /Buraxılışa məsul. Ş.Xuduoğlu.- B.: Qanun, 2007.- 1248 s.
Mühasibat (maliyyə) uçotu fənni üzrə mühazirə mətnləri [Elektron resurs]: mühazirə mətnləri İİ-010200 “Mühasibat uçotu və audit” ixtisası üzrə təhsil alan tələbələr üçün nəzərdə tutulmuşdur Azərb. Resp. Təhsil Nazirliyi, ADİU, Mühasibat uçotu kafedrası; haz. S.M.Səbzəliyev.- B.: [s.n.] 2008.- 263 s.
Mühasibat uçotu [Mətn]: dərs vəsaiti /Ə.A.Sadıqov, T.Ə.Sadıqov, Ş.Ə.Cəfərova, C.Ə.Sadıqov; elmi red. S.M.Səbzəliyev; Q.Ə.Abbasov, N.M.İsmayılov.- B.: 2008.- 554 [2] s.
Mühasibat uçotu [Mətn]: /kitabı ərsəyə gətirən A.M.Cəfərov; [red. Q.Toğrul; burax. məs. A.Bayramov]Bakı: [s. n.], 2011.- 503, [1] s.
Mühasibat uçotu [Mətn]: [köhnə və yeni hesabların müqayisəsi; əməliyyatlar üzrə müxabirləşmələr; mühasibat uçotunun təşkili; ilkin sənədlərin tərtibi; müqavilə formaları və qanunvericilik] kitabı ərsəyə gətirən A.M.Cəfərov; [burax. məs. A.Bayramov; red. Q.Toğrul]B.: [s. n.] 2012.- 503, [1] s.
Mühasibat uçotu haqqında Azərbaycan Respublikasının qanunu [Mətn] Red. hey. F.Əbdüləzimli, T.Kuzmina, K.Şükürov.- B.: BİZNESMENİN BÜLLETENİ, 1995.- 28 s.
Mühasibat uçotu ilə bağlı bəzi məsələlər haqqında [Mətn] Red. heyəti: F.Əbdüləzimli, T.Kuzmina, K.Şükürov.B.: BİZNESMENİN BÜLLETENİ, 1997.- 8 s.
Mühasibat uçotu: Qanun, qaydalar, təlimat /Bur. məsul: E.M.Əfəndiyev.- B.: Hüquq ədəbiyyatı, 2003.- 472 s.
Mühasibat uçotu: qanun, qaydalar, təlimat /Bur.məsul: Eldar Məmməd oğlu Əfəndiyev.- Bakı: Hüquq ədəbiyyatı, 2002.- 480 s.
Mühasibat uçotunun əsasları [Mətn]: beynəlxalq standartların bazasında: [dərs vəsaiti] Get Through Guides Ltd; [tərc. ed. Hesabatlar International�, E.T.İbadov, E.İ.Şabanov T.E.Ağayev [və b.]]; dizayn İ.Cəfərov.Bakı İqtisad Universiteti [2011].- 697, [4] s.
Mühasibatlıq haqqında normativ sənədlər toplusu: 10 yanvar 2000-ci ilədək əlavə və dəyişikliklərlə. B.: Qanun, 2000. 596 səh.: cədvəl
Mühəmməd Səid Dağıstani əl-Əvəcuqi. Üç yüz məsələ [Mətn] /Mühəmməd Səid Dağıstani əl-Əvəcuqi; Transliterasiya və tərtib edəni, ön söz, qeydlər və izahların müəll. G.Əhmədzadə; Red. A. Məmmədov; Rəyçi. R. Əliyev; AzEA Şərqşünaslıq İnstitutu; “İrşad” İslam Araşdırmaları Mərkəzi.- B.: “İrşad” mərkəzi, 1994.120 s. 1portr
Mühəndis geologiyasının əsasları dərslik /Q. Ş. Məmmədov, A. C. Həşimov, Ə. Ə. Verdiyev, E. A. Məmmədova ; elmi red. V. M. Babazadə ; rəyçilər V. Ş. Qurbanov, Ə. K. Əlimov, B. A. Abadov, B. M. Məmmədov.- Bakı : Elm , 2012.- 800, [2] s.
Mühəndis qrafikası Tərsimi həndəsə [Mətn]: dərslik /Ə. Q. Həsənov, C. X. İsmayılov, O. Ə. Qurbanov və b.; ixtisas red. T. M. Həmidov.- 1 hissə.-B.: Maarif, 1989. 274, [2] s.
Mühəndis və maşın qrafikası [Mətn] : ali məktəb tələbələri üçün dərslik /İ. Ə. Həbibov, R. Ə. Alıyev, İ. A. Alıyev [və b.] ; R. Ə. Alıyevin redaktəsi ilə.Gəncə: [s. n.], 2015. 260, [1] s.: cədv., ill., 25 sm.
Müqavilələr toplusu [Mətn]: I cild /Red. və ön sözün müəll. E.Məmmədyarov; Red.hey. X.A.Xələfov; M.N.Nəcəfbəyli; G.T.Nəcəfova, İ.A.Zamanov; A.L.İmanov.- B.: Qanun, 2008.- 252 s.
Müqayisəli ədəbiyyat: ” Ədəbiyyatlarda və Mədəniyyətlərdə stereotiplər” [Mətn]: III beynəlxalq elmi konfransın materialları: 21-22 noyabr 2008-ci il /Azərb. Resp. Təhsil Nazirliyi, BSU, BSU-nin Filologiya Fakültəsi; Azərb. Müqayisəli Ədəbiyyatşünaslıq Assosiasiyası; təşkilat komitəsi. K. M. Abdullayev və b.- B.: [BSU], 2008. 253, [1] s.
Mülki dövriyyəsi məhdudlaşdırılmış əşyaların dövriyyəsinə xüsusi icazə verilməsi qaydaları : Azərbaycan Respublikasının Qanunvericiliyi /Buraxılışa məsul: Ə.Babayev.- B.: BUSİNESS PRESS, 2005,12 səh.
Mülki hüquq [Mətn]: dərslik /tərc. ed. İ.M.Tahirov; red. Y.Ə.Mehdiyev, İ.Q.Əsgərov; naşir. Ş.Xuduoğlu.- B.: Qanun, 2006. -572 s.
Mülki müdafiə [Mətn]: dərs vəsaiti /N.İ.Akimov, M.L.Vasilevski, İ.D.Makarov [və b.]; tərc. ed. B. Bəkirov, Q.Məmmədov, S.Həşimzadə, C.Ələkbərov.- B.: Maarif, 1974.- 366, [2] s.
Mülki müdafiə [Mətn]: Əhalinin mülki müdafiəyə hazırlaması üçün vəsait Müəlliflər: A.P.Zaytsev, A.V.Korjavin, A.İ.Korneyev, A.M.Kostrov və b.; Red.: A.T.Altunin; Tərc. edəni: B.Bəkirov.- B.: Azərnəşr, 1984.- 195 s.
Mülki Müdafiə toplusu [Mətn] Azərbaycan Respublikası Mülki Müdafiə Qərargahı; Baş red.: E.Ə.Məmmədov; Red heyyəti: G.H.Babayev və b. � 3.- B.: [Az. Res.-sı M.M.Q-nın nəşriyyatı] 1998.- 64 s. 20 sm.
Mülki prosessual hüquq kursunun öyrənilməsinə dair tədris-metodiki göstəriş /Tərtib ed.: M.D.Dəmirçiyeva; Red.: A.M.Qasımov; Azərbaycan Respublikası Təhsil Problemləri İnstitutu, Bakı Dövlət Universiteti.- B.: Təhsil, 2005,48 səh.
Mülkiyyət və iqtisadi fəaliyət sahəsindəki cinayətlərin istintaq metodikası [Mətn] /Müəllif: A .B. Vahabzadə, Z. M. Şiriyev, K. B. Əliyev; Azərbaycan Redpublikasının Baş Prokurorluğu. B.: Əbilov, Zeynalov və oğulları, 2000. 216 s.: cədvəl
Müller Amray. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının saziş orqanları çərçivəsindəki prosesdə milli insan hüquqları təsisatlarının rolu [Mətn]: tədris vəsaiti /A.Müller, F. Zaydenştiker; Azərb. Resp. İnsan Hüquqları üzrə Müvəkkili (Ombudsman); BMT-nin İnsan Hüquqları üzrə Ali Komissarlığı.- [Bakı]: Almaniya İnsan Hüquqları İnstitutu, 2007.- 88 s.
Mümtaz Salman. Azərbaycan ədəbiyyatının qaynaqları [Mətn] /S. Mümtaz; Tərtib edən və ön sözün müəllifi: R. Tağıyev; Red.: M. Adilov.- B.: Avrasiya press, 2006.- 440.
Mürəkkəb enerji sisteminin ənənəvi, alternativ enerji mənbələrinin və elektrik şəbəkələrinin inlişafı şəraitində effektivliyinin təmini məsələləri [Mətn] : elmi əsərlər toplusu /”Azərenerji” Açıq Səhmdar Cəmiyyəti, “Azərbaycan Elmi-Tədqiqat və Layihə-Axtarış Energetika İnstitutu” MMC ; red. heyəti : R. İ. Mustafayev, N. R. Rəhmanov, E. M. Fərhadzadə [və b.] ; məsul red. Ə. M. Hüseynov.B.: Elm, 2010.206, [1] s. cədv., il
Mürsəliyev Oqtay Qulu oğlu Elektronika. Yarımkeçirici və elektrovakuum cihazları.- 1 hissə.- B.: 2002.- 119 s.
Mürsəliyev Oqtay Qulu oğlu. Giroskopik naviqasiya sistemləri: [Dərslik] O. Q. Mürsəliyev, F.S.Hüseynov; Bakı Ali Hərbi Dənizçilik Məktəbi; Rəy verən: M.D.Şeydabəyov, O.Q.Mürsəliyev, F.S.Hüseynov.- B.: 2001.- 152 səh. ill. 20 sm.
Mürsəlov Ramiz Əlibala oğlu. Millətçilik təfəkkürü-birlik və parçalanma meylləri [Mətn]: ərəb ölkələrinin təcrübəsi 60-90-cı illər /R.Ə.Mürsəlov; Red. R.Əliyev; Azərbaycan Respublikası Elmlər Akademiyası Şərqşünaslıq İnstitutu.- B.: Elm, 1994.- 176 s.
Mürşüdlü Qəmər Cəfər qızı. Cəmaləddin Əfqaninin sosial-siyasi fəlsəfəsi [Mətn] : [ali məktəblər üçün dərs vəsaiti : Cəmaləddin Əfqaaninin anadan olmasının 180 illiyinə həsr olunur] /Q. C. Mürşüdlü.- Bakı: [ULU İKF], 2019.- 138, [2] s.: portr., 21 sm.
Mürşüdli, Çingiz Cəfər oğlu. dos.İstilik aparatları [Mətn] : dərs vəsaiti /Ç. C. Mürşüdli, Q. Ə. Məmmədov ; red. Ç. C. Mürşüdli ;Bakı: [ADNSU], 2018.382, [1] s.: cədv., şək., 21 sm.
Müseyibli Nəcəf Ələsgər oğlu. Böyük Kəsik eneolit dövrü yaşayış məskəni [Mətn] /N.Müseyibli; Rəssamlar. Y.Danyalov, T.Axundov; AMEA, Arxeologiya və Etnoqrafiya İnstitutu.- B.: Nafta-Press, 2007.- 227 s.
Müseyibli Nəcəf Ələsgər oğlu. Zəyəmçay nekropolu [Mətn] :- Bakı: Elm və təhsil, 2019.- 422, [2] s.: 25 sm.
Müseyibov Müseyib Ağababa oğlu. Azərbaycan SSR-nin geomorfologiyası [Mətn] : ali məktəblərin coğrafiya fakültələri üçün dərs vəsaiti /M.A.Müseyibov, R.Y.Quliyev; [elmi red. N.Ş.Şirinov; red. R.Abdullayev]; Azərbaycan SSR Ali və Orta İxtisas Təhsili Nazirliyi, S. M. Kirov adına Azərbaycan Dövlət Universiteti.- Bakı: ADU, 1974.- 239, [1] s. , cədv., şək. ; 22 sm. 39446
Müseyibov Müseyib Ağababa oğlu. Azərbaycanın fiziki coğrafiyası [Mətn]: Universitetlərin coğrafiya fakültələri üçün dərslik /M. A. Müseyibov; Rəy verənlər: Ə.V.Məmmədov, M.Ə.Süleymanov.- Ümumi hissə.-B.: Maarif, 1998.- 340 s.
Müseyibov Müseyib Ağababa oğlu. Qitələrin fiziki coğrafiyası [Mətn]Avropa, Asiya, Afrika: ali məktəblər üçün dərslik /M.Müseyibov, M.Çobanzadə; elmi red. F.Əhmədov I hissə.- B.: Maarif, 1973.- 305, [3] s.
Müseyibov Müseyib Ağababa oğlu. Türk dünyası coğrafiyası [Mətn]: 11-ci sinif üçün dərslik /Müseyib Müseyibov, Vüsət Əfəndiyev, Nərminə Seyfullayeva.- B.: Aspoliqraf, 2006.- 128 s., xəritə və cədv.; 20 sm.
Müseyibov Müseyib Ağababa oğlu. Ümumi geomorfologiya [Mətn]: universitet üçün dərslik /M.Müseyibov, B.Budaqov, N.Şirinov; red. F.İsmayılova.- B.: Maarif, 1967.- i 230 s.
Müseyibov Müseyib Ağababa oğlu. Ümumi geomorfologiya [Mətn]: dərslik M.A.Müseyibov, B.A.Budaqov, N.Ş.Şirinov; elmi red. Ə.V.Məmmədov.- B.: [Bakı Universiteti], 2012.- 303, [1] s.
Müseyibov Müseyib Ağababa oğlu. Yerşünaslıq [Mətn]: 9-cu sinfi üçün dərslik /M.A.Müseyibov, K.Əkbərov, S. Məmmədov; Elmi red. M.A.Müseyibov.- B.: Öyrətmən, 1993.- 256 s. xəritə, ill., sxem
Müseyibov Müseyib Ağababa oğlu. Yerşünaslıq [Mətn]: ümumtəhsil məktəblərinin 10-cu sinfi üçün dərslik /M.A.Müseyibov, E.K.Əlizadə, N.S.Seyfullayeva; Elmi red. M.A.Müseyibov; Rəyçilər. Y.Ə.Qəribov, L.İ.Bayramova.- B.: Çaşıoğlu, 2004.- 272 s.
Müsəlman cəmiyyətlərində qadınlar: İslami birlik və müxtəliflik [Mətn] /red. Herbert L.Bodmann, Nairə Tohidi; tərc. ed. A. Balayeva; elmi red. C. Əlibəyov; red. Ə. Balayev.- B.: Elm və həyat, 2004.- 364 s.
Müslüm Maqomayev: � Biblioqrafiya /tərt. ed. L.Şirinova;�� burax. məs. və ixtis. red. K.Tahirov; red. M.Vəliye�va; M.F.Axundov adına Azərbaycan Milli Kitabxanası. – Bakı, 2011. – 168 s.
Müslümqızı Səriyyə. Xocalı uşaqları – Qan içində qar çiçəyi povest /S. Müslümqızı ; red. Z. Şahsevənli ; ingilis dilinə çevirənlər N. Abbasova, A. Ağabəyli ; rus dilinə çevirəni A. Hüseynov ; rəssam – fotoqraf T. Cəfərov.-Bakı : Yazıçı , 2013.- 120 s.
Müslümqızı Səriyyə. Ölümdən o yandakı Xocalı [Mətn] /S.Müslümqızı; Red. M.Nazimoğlu; Rəssam. V.Ucatay.- B.: Şəms, 2006.- 224 s.
Müslümov Vasif Babaqulu oğlu. İnformatika tələbələr, bakalvrlar, doktorantlar, dissertantlar, magistraturaya, və vakant iş yerlərinə qəbula hazırlaşanlar üçün vəsait /V.B.Müslümov, M.M.Mehdiyev; red. şurası M.M.Abbaszadə [və b.] (elmi red., ön söz); red. heyəti T.A.Bədəlov [və b.]; red. N. L.Əliyev; rəyçi. Ə.Ə.Əliyev, R.Ə.Mahmud-zadə, A.P.Orucəliyev; dil və üslub üzrə red. S.Ş.Nuriyev, N.M.Musayev; Tələbə Qəbulu Üzrə Dövlət Komissiyası.- Bakı: [TQDK-Abituriyent], 2013.- 359, [1] s. , şək., cədv., ; 26 sm.
Müstəqil Azərbaycan – 20 [Mətn]: [məcmuə] /Azərb. Resp. Döv. Statistika Komitəsi; [məcmuənin ümumi rəhbəri A.Vəliyev; məsul şəxs M.Əmirova; tərc. G.Xəlilova]Bakı: [s. n.], [2011].- 637, [2] s.
Müstəqil Azərbaycan 80 il tarix səhnəsində [Mətn]: Sənədlər, məqalələr toplusu /Tərt.: Q.Q.İbrahimoğlu; Red.: Z. Mehdi, M.İslam.- Bakı: Vətən, 1998.- 218 s. , ill. ; 20 sm.
Müstəqil Azərbaycan Respublikası Gəncləri Forumu (I; 1996; Bakı) Hər bir Azərbaycan gənci müstəqil dövlətimizin fəal qurucusu olmalıdır. Müstəqil Azərbaycan Respublikası Gənclərinin Birinci Forumunda Azərbaycan Respublikasının prezidenti Heydər Əliyevin nitqi: [2 fevral 1996-cı il]B.: [Hərbi], 1996.- 48 s. 1 portr
“Müstəqil Azərbaycan Respublikası üçüncü minilliyin birinci yüzilliyində” mövzusunda elmi-praktiki konfransın tezisləri [Mətn]: 26 may 2001-ci il AMEA, İqtisadiyyat İn-tu, Azərb. Resp. Təhsil Nazirliyi, Bakı Biznes Un-ti; tərt. ed. A.K.Ələsgərov, Z.M.Məmmədova; red. İ.M.Abbasov “Müstəqil Azərbaycan Respublikası üçüncü minilliyin birinci yüzilliyində”, elmi-praktiki konfrans (2001; Bakı)B.: [Biznes Un-ti], 2001.- 562 s.
Müstəqil Azərbaycan Respublikasının milli iqtisadi inkişafı problemlərinə həsr edilmiş elmi-nəzəri konfransın tezisləri [Mətn] /red. İ.M.Abbasov; tərt. ed. A.K.Ələsgərov, Z.M.Məmmədova; Azərb. Resp. Təhsil Nazirliyi, Bakı Biznes Un-ti, EA-nın İqtisadiyyat İn-tu Elmi-nəzəri konfrans “Müstəqil Azərbaycan Respublikasının milli iqtisadi inkişafı problemləri” (1998 ; Bakı).- B.: [s.n.], 1998.- 215, [1] s.: cədv., 20 sm.
Müstəqil Azərbaycanın qadınları [Mətn] /AzərbaycanRespublikası Ailə, Qadınvə UşaqProblemləri üzrə DövlətKomitəsi.- Bakı: [s.n.], 2009.- [36] s.
Müstəqil Azərbaycanın vergi sistemi [Mətn]: 20 il 1991-2011 Azərb. Resp-nın Vergilər Nazirliyi [Bakı] [Azərbaycan Respublikasının Vergilər Nazirliyi] [2011]., 207, [1] s.
Müstəqil dövlətimiz və parlamentimiz [Mətn] /Məsul red.: M.Ələsgərov; Tərt.: A.Babayev, H.Babayev.- B.: Azərbaycan Respublikası Milli Məclisi, 2001.- 554 s.
Müstəqilliyimizin on illiyi: uğurlarımız, itkilərimiz [Mətn] /tərt. ed. və red. Ə.Abasov; tərc. ed. E.Bağırov, F.Musayev; ön söz. E.Namazov.- B.: [s. n.], 2003.- 438 s.: portr., fotoşək., cədv., 21sm.
Müşfiq Xan. Tənha canavar [Elektron resurs]: detektiv roman: Azərbaycanın milli təhlükəsizlik orqanlarının qəhrəman əməkdaşlarına ithaf olunur Müşfiq Xan; naşir Ş.Sadiq; red. T.Azəri.- B.: Hədəf, 2010.- 27 s.
Müşfiq Mikayıl. Seçilmiş əsərləri [Mətn] /M.Müşfiq; Tərt. edəni və red. G.Hüseynoğlu.- B.: Şərq-Qərb, 2004.- 352 s., 1 portr.
Müşfiq Mikayıl. Seçilmiş əsərləri [Mətn]:: 3 cilddə /M. Müşfiq; tərtib ed, red. və ön sözün müəllifi. G. Hüseynoğlu I cild.- B.: Avrasiya press, 2008.- 244 s.
Müşfiq Mikayıl. Seçilmiş əsərləri [Mətn]: 3 cilddə II cild /Mikayıl Müşfiq; Tərtib edəni və red. G.Hüseynoğlu.- B.: Avrasiya press, 2008.- 248 s.
Müşfiq Mikayıl. Seçilmiş əsərləri [Mətn]: 3 cilddə /M. Müşfiq; tərtib ed. və red. G.Hüseynoğlu.- III hissə.- B.: Avrasiya press, 2008.- 256 s.
Mütəhhəri Murtəza. İmam Hüseynin (ə) qiyamına analitik bir baxış [Mətn] /Ustad Şəhid Mürtəza Mütəhhəri; tərc. ed. [Əhli-beyt Cəmiyyətinin mədəniyyət şöbəsi].- [yersiz]: [s.n.], 2006.- 125, [2] s. ; 21×11 sm.
Mütəllibov Tofiq. Görüş. [Mətn]:Redaktoru İ.Soltan, Rəssamı M.Bağırov, Azərnəşr.- B.: 1960.- 45 s.
Mütəllimov Mütəllim. Azərbaycan Respublikasında özəlləşdirmənin qanunvericilik əsasları və onun həyata keçirilməsinin gedişi. [Mətn] /müəlliflər: M. Mütəllimov, S.Məmmədv; red.: Ə.V.Manafov; dizayner: M.Əyyubov; Sülh və Demokratiya İnstitutu; Dövlət və Cəmiyyət Departamenti.- B,: 1998.- 80 s.: 20 sm.
Mütəllimov Şəmsəddin Mütəllim oğlu: Biblioqrafiya Tərtib edəni: U.İ.Həsənov, Azərbaycan Texnologiya Universiteti. Elmi kitabxana.- Gəncə: 2001.- 43 səh.
Mütəllimova Firəngiz. Bəyaz gecələrin romantiki [Mətn] /F.Mütəllimova, A.Nəbioğlu; naşir. R.Xan-Sayadoğlu; red. V.Məmmədkamal qızı.- Bakı: Minbirmahnı, 2004.- 251, [1] s.
Müvəkkil banklar tərəfindən qeyri-rezidentlərə Azərbaycan Respublikasının milli valyutasında hesabların açılması və aparılması qaydaları [Mətn] Red. hey. F.Əbdüləzimli, T.Kuzmina, K.Şükürov; [Nəşr ed. Azərbaycan birgə müəssisə, beynəlxalq birlik və təşkilatların assosiasiyası]B.: BİZNESMENİN BÜLLETENİ, 1995.- 6 s.
Müznib Əlabbas. Müxtəsər Ənbiya və İslam tarixi [Mətn]: 1917-ci il /Ə.Müznib; çapa hazır. C.Qəhrəmanov; burax. məs. P.Əliyev; red. M.Adilov.- B.: Gənclik: [“Dan yeri” RİK], 1990.- 60 s.
Müznib Əliabbas. Seçilmiş əsərləri [Mətn] /Ə. Müznib; Tərtibçi, ön sözün və lüğətin müəl. İ. Ağayev.- B.: Şərq-Qərb, 2006.- 256 s.
Müznib Əlabbas. Yusif və Züleyxa [Mətn]: Roman Əlabbas Müznib; Red. Ə.Balayev.- B.: Elm və həyat, 2001.- 49 s.
Myasnikov Aleksandr L. Daxili xəstəliklər propedevtikası. (Diaqnostika və xüsusi patalogiya) I hissə.- B.: Azərnəşr, 1960.- 366 c.
1 2 3 4 5 6
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.