Beynəlxalq Mühasibat Standartları (IAS)

Bir blokda çoxlu sayda əməliyyatlar ola bilər və mayner blok yaradanda və onu xeşləyəndə o, cari anda hər iki növdən olan mükafatlandırmanı əldə edir. Bundan əlavə, maynerlər “mayninq” əməliyyatları yerinə yetirəndə onlar güclü çoxprosessorlu kompüterlər, qrafik videokartlar, böyük elektrik enerjisi sərfiyyatı və s. ibarət olan nəhəng hesablama resurslarından istifadə edirlər. Bununla əlaqədar olaraq suallar yaranır:

Beynəlxalq layihənin idarə olunması standartları

orada optimallaşdırılması fəaliyyəti problem və əgər uyğunluq məsələsi özü görünür. Bu birbaşa iş fəal layihənin idarə üsulları tətbiq lazımdır. maraqlı azı başqaları layihə meneceri həmkarları və işəgötürənlər üçün professional təcrübə təsdiq. O PM bir professional kimi öz bilik və bacarıqlarını sübut və onlar üçün haqqı almaq istəyir. Bu çox əhəmiyyətli layihənin idarə standartları ilə əlaqədar. Bütün sonra, onların əsasında, siz öz işlərini həyata keçirmək və öz peşəkarlığını sübut edə bilər.

standartları

Standards digər hadisələrin ilə müqayisə obyektlərin norma və nümunələri hesab olunur. Siz həmçinin işçi qüvvəsi onlara riayət qiymətləndirmək üçün, qaydaları, qaydalar və tələbləri müəyyən sənəd standart, zəng edə bilərsiniz. Yalnız birinci və ikinci müəyyən arasında mühüm fərq var. ilk ideal uyğundur, ikinci yanaşmaq necə yalnız bir tövsiyə var.

dünya, müxtəlif dizayn məşqi keçirilib daha bir əsr yarım var. Buna görə də, bu cür prosedurların milyonlarla müxtəlif problemlərin çözüm istifadə edən, o cümlədən həyata keçirilmişdir. Bununla əlaqədar olaraq, bu proses öz ümumiləşdirmə və birləşməsini sistemləşdirmək üçün ehtiyac var. Buna görə də, o, nəticədə layihənin idarə metodologiya və standartlar bir sıra var idi idarəetmə ayrı şöbə oldu.

Birincisi, bu, sonra almaq və iş və onun keyfiyyəti üçün tələblər yekunlaşdırmaq etmək üçün ortaq bir terminologiya və anlayışlar müəyyən etmək lazım idi. müxtəlif layihənin idarə texnologiyaların inkişafı keçirilmişdir. Bu əsasda, bu keyfiyyətləri və bacarıqlarını bir şəxs layihənin idarə ilə məşğul olmaq lazımdır nə müəyyən etmək üçün bir ehtiyac olduğunu məntiqi və nə bir uğurlu lider olmaq üçün almaq lazımdır addımlar.

standartların növləri

Belə ki, bu sahədə nəzarət öyrənmək təşkilatları yaradılmasına ehtiyac var idi. Əvvəlcə, hər şey milli səviyyədə həyata keçirilib, sonra beynəlxalq oldu. Belə ki, bu təşkilat, toplanmış yığılmış və bir konkret nəticə verdi ki, bir layihə idarə etmək üçün necə anlamaq üçün təcrübə strukturlaşdırılmış olunur. layihənin idarə olunması standartları müəyyən etmək üçün təhlil və ən yaxşı təcrübələri sintez edilmişdir. obyekt və subyektiv: Bu məqsədlə, idarə iki komponentdən istifadə edir. Birlikdə layihə menecerləri ixtisas tələblərinə, fərdi layihələr və şirkətin hesab olunur. Belə ki, metodoloji həllər var idi:

1. Müəyyən və terminologiya, bu sahədə fəaliyyətinin obyekt və layihə bütün iştirakçıların rolu dərk.
2. fəaliyyət və artım performans və bu layihələrin səmərəliliyi dizayn növü təcrübə inkişaf və idarəetmə mütəxəssislər təmin edilməsi.
3. sertifikatlaşdırma zamanı əsasən bir qiymətləndirmə və ixtisaslı mütəxəssislər təsdiq, ikincisi özləri bu işçiləri tərəfindən istifadə qiymətləndirdi təcrübə var.

beynəlxalq, milli, sənaye və müəssisənin: layihənin idarə standartları dörd növ bölmək olar.

Standartların PMI İnstitutu

layihənin idarə texnologiya inkişaf altmışlı Amerikada başladı. Bu hücum nüvə era, kosmik fəth və yeni müdafiə strategiyaların yaradılması üçün Sovet İttifaqı ilə rəqabət oldu baş arasında amillər bir sıra təsirləndi. bir layihənin idarə yaratmaq və bu sadəcə danılmaz idi bir universal model yaratmaq üçün ehtiyac var böyük dəyişiklik bir vaxt idi, və. Buna görə də, 1969-cu ildə Amerika Birləşmiş Ştatları standartların hazırlanması ilə məşğul olan ilk qeyri-kommersiya təşkilatı Layihə İdarəetmə İnstitutu, yaratmışdır. PMI dünyada keçirilən standartları əsasında Layihə İdarəetmə bu sahədə çox üç milyon mütəxəssislər çalışır.

Belə ki, müntəzəm İnstitutunun əməkdaşları tərəfindən araşdırılır uğurlu layihələrin ümumiləşdirilmiş təcrübə bir sistem kimi idarə metodları əsasında əsas standart, yaradılmışdır. Bu guide , və Amerika layihənin idarə edilməsi sahəsində milli standart oldu. məhsuldarlıq və bu standartın uğur beynəlxalq səviyyədə milli onu gətirdi. Belə ki, dünyada şirkətlər tərəfindən istifadə PMI PMBOK standart layihənin idarə əsasında hazırda. Və daim ən yaxşı təcrübələr və nəzəri biliklərin müntəzəm tərtib əsasında standart yeni versiyasını inkişaf edir.

layihənin idarə proseslərinin qarşılıqlı model

layihənin idarə nəzəriyyəsi PMBOK Guide əsasını təşkil etmişdir. Bu proses model əsas aspektləri inşa və nəzərə bütün mərhələləri alır layihə həyat dövrü. Bundan əlavə, tədqiqat müəssisələrində idarəetmə sahələri və onların qarşılıqlı ilə bağlı bilik bütün funksional sahələri nəzərə alır. standart mühüm yer idarəetmə planı edir. ilk nəşr idi əvvəl İnstitutu iyirmi il zəruri məlumatların toplanması. Və artıq 1986-cı ildə, PMI daim müasir tendensiyaları uyğun təkmilləşdirilir onların tədqiqat əsasında ilk təlimat verib. Hal-hazırda uğurla biznes inkişaf yardım və Amerika milli layihə idarəetmə standartlarının təmsil beş müxtəlif nəşrləri var.

ISO standartı

Əlbəttə ki, dünyada dünya səviyyəsinə gəlmiş çox standartları var. Və onların hər biri layihənin idarə texnologiyaları lideri bir yer almaq üçün var gücü ilə bir rəqabət var. sertifikatlaşdırma və konsaltinq xidmətləri bazarının sabit inkişaf var. Bu istiqamətdə perspektivləri haqqında danışır. Və bazar böyük hissəsi bütün səviyyələrdə səlahiyyəti almaq korporasiya bilər – professional dünyaya. onların hesabı nəticəsində inkişaf peşəkarlar təlim və sertifikatlaşdırma ilə məşğul olacaq.

ISO (ISO) biznes və texnologiya faktiki olaraq bütün sahələrdə standartlaşdırma həsr olunmuş ən qədim və ən güclü beynəlxalq təşkilatdır. o qlobal səviyyədə standartlaşdırma lideri Çünki, bu sistem hər hansı bir yeni standartlar tətbiq etmək hüququna malikdir, nə, əslində, digər şirkətlərin əsas fərqdir. demək olar ki, bütün dövlətlərin bürokratik tərəfinə qatqı təmin kimi, özü təşviqi qüsursuz kanalları təmin edə bilər. fakt rəhbərliyi bütün şans şirkət ISO 21500 layihənin idarə standart nümayiş etdi ki: 2012. Bu, dünya ölkələrinin əksəriyyətində layihənin idarə olunması üçün əsas bələdçinizdir.

PMBOK 2012 ISO 21500 fərqli olaraq

Şirkətin idarə edilməsi sahəsində ilk standart 2003-cü ildə ISO yaratmışdır. Bu layihənin keyfiyyətli icrasını təmin edə bilər əsas qaydalar olan. sənədin kütləvi paylanması üçün şirkətin planları baxmayaraq, onlar haqlı deyil. Buna görə də, 2012-ci ilə, ISO PMI ilə əməkdaşlıq, yeni sənəd hazırlayıb. Project Management indi çox aspektləri öz rəqib standart oxşar olmuşdur. Bu, əsasən, məhsulun ardıcıllıq və tamlığı qorunması əks olunur.

aşağıdakı standart əsas xüsusiyyətləri aşağıdakılardır:

• asılı olmayaraq dəqiqləşdirilməsi, layihənin həyata keçirilməsi üçün optimal yolları seçilməsi;
• səmərəli idarə prinsipləri və mexanizmləri ifadə edən layihənin bütün iştirakçıları üçün başa düşüləndir ümumi şəkil;
• dizayn təcrübə yaxşılaşdırılması üçün əsas verir;
• Layihənin idarə edilməsi sahəsində bütün səviyyələrdə standartlarına birləşdirən əsas deyil.

Bu iki standartları məzmun çox oxşardır çıxır. layihələr arasında fərq ən əhatəli təhlili layihənin idarə standartlaşdırma bütün fərqlər işıqlandırılması Polşa alimi Stanislav Gashik idi.

standartlaşdırma istiqamət ICB IPMA

IPMA International Project Management Association 1965-ci ildə İsveçrədə yaradılıb. onun yaradılması əsas məqsədi müxtəlif ölkələrin layihə menecerləri arasında təcrübə mübadiləsi etmək idi. Və 1998-ci ildə biz layihələr sahəsində peşəkar kadrların sertifikatlaşdırılması sisteminin anlayışı yaradılmışdır. Ki, bu sistem mütəxəssislərin səlahiyyətləri təsdiq olacaq əsasında standart almaq idi. Belə ki, keçmiş təcrübə və nəzərə çox Avropa ölkələrinin səlahiyyətlərinə milli tələbləri nəzərə alınmaqla əsasında standart ICB hazırlanmışdır. Eyni zamanda, sertifikatlaşdırma dörd səviyyəli model təsdiq edilmişdir.

artıq təsvir beynəlxalq və korporativ layihə idarəetmə standartlarının fərqli olaraq, ICB IPMA layihə idarə edilməsi sahəsində öz təməl quruluşlanması təcrübə, bilik və liderləri bacarıq etdi. Onun əsas məqsədi PM mütəxəssislər səlahiyyətlərinə üçün beynəlxalq səviyyədə qəbul tələbləri müəyyən edir. texniki, davranış səlahiyyətləri və razılıq: Hal-hazırda 46 elementləri üç qrupa yığılmış olan üçüncü nəşr var. sonuncu bütün maraqlı tərəflərin cəlb effektiv strategiyaların qurmaq rəhbərlik qabiliyyəti ifadə edilir.

də sxematik simvolu formalı gözlər var hazırlanmışdır. Bu qrupların bütün siyahıları. guide texnika, proseslərin və ya idarəetmə alətləri konkret təsviri. Amma bu metodologiya, bilik, bacarıq və rabitə müvafiq yanaşma. Amma Moldova Respublikasının baş rolu üçün ərizəçi ofis və hələ də inkişaf etdirmək lazımdır hansı sahələrdə almaq üçün hazır olub-olmadığını müəyyən etmək üçün kömək edə bilər.

Bu baxımdan bu sertifikatlaşdırma üçün müxtəlif yanaşmalar ilə əlaqədar, diametral fərqli standartları ki, görünür. PMI sertifikatlaşdırma PMP adı almaq üçün imkan verir, və beynəlxalq layihənin idarə olunması standartları bu halda eynidir. kapital və Sankt-Peterburqda ola bilər ölkəmizdə təsdiq alın. , Müsahibə imtahanı və pre-ixtisas keçmək Siz məhz üç mərhələdən keçmək lazımdır.

biz əsas sistem həssas əməliyyat alsaq, oriyentasiya Amerika metodu halda bilik və anlayışlar bir sıra edir. Amma IPMA iş və ərizəçinin şəxsi keyfiyyətləri qiymətləndirir.

PRINCE 2 standart

Başqa bir milli layihənin idarə PRINCE 2 standart Böyük Britaniyada hazırlanmış və hazırda dünyada istifadə olunur. Bu layihələrin müəyyən növləri üçün xüsusi üsul, çünki Lakin Amerika rəhbərliyi ilə rəqabət, o, mümkün deyil. onun bazasında layihənin səmərəli həyata keçirilməsi etibarlılığını təmin aydın təlimat uzandı. İngiltərədə inkişaf standart məhdud baxmayaraq, hələ də geniş kifayət qədər istifadə olunur. mühəndislik IT-dizayn, inkişaf və mənzil sektorunda yeni məhsulların bazar başlamaq, və dövlət sektorunda istifadə.

metodologiya baza sahələri, planları, təşkilat, keyfiyyət daxildir və risklər digər şeylər arasında var. müəyyən dəstləri üçün bu layihənin idarə keyfiyyət standartlarının tətbiqi daim çox ətraflı və dərin metodologiya təsvir edir texnologiya yaxından nəzarət və riayət etmək lazımdır. layihə ətraf mühit üçün sabit tənzimlənməsi, idarəetmə məhsullarının nəsil və sənədləri ilə onlara dəstək var. Tez-tez yeddi prinsipləri, mövzular və proseslərin istifadə. Bu keyfiyyət layihələrin müəyyən fəaliyyət standartlarına nail olmaq üçün imkan verir. Amma bir günah var – heç bir iş əlaqə, maraqlı tərəflərin təchizatı idarə dair və Amerika beynəlxalq layihənin idarə standart təsvir edilir digər proseslər, bir sıra var.

Təcrübə seçilməsi və standartların birgə istifadə

layihənin idarə olunması təsir Rusiya milli standartları da var. bir çox şirkətlər öz layihələrini sertifikatlaşdırılması və idarə edilməsi üçün xarici standartlara istifadə etməyə üstünlük verirlər ki. Amma ayrı-ayrı şirkətlər, eləcə də beynəlxalq standartlara üçün hazırlanmış eyni zamanda müxtəlif dövlət standartlarına.

bir çox hallarda onsuz standartların alignment ki gəldikdə sadəcə olmadan edə bilməz. Məsələn, Britaniya standartlar istifadə edərək, şirkətlər, PMBOK bənzər əlavə metodologiya tələb edir. Öz növbəsində, yalnız Amerika standart istifadə lokallaşdırılmış üsulları çətinliyi gətirib çıxarır. Amma ISO və ya ekvivalent – layihənin idarə standart QOST R İSO 21500-2014 – xüsusi korporativ tələblərinə uyğunlaşdırmaq olmadan, qısa tələbləri müəyyən edə. Ümumiyyətlə, hər hansı bir metodologiya istifadə istifadə olunur təşkilatının idarə mədəniyyətinə uyğunlaşdırmaq lazımdır.

nəticə

demək olar ki, bütün əsas beynəlxalq layihə idarəetmə standartlarına müayinə edərək, biz təhlükəsiz daxili standartlara xarici əlavələr olmadan praktikada tətbiq deyil ki, demək olar. Öz növbəsində, beynəlxalq standartlara ölkəmizdə zehniyyəti və idarəetmə sistemi optimallaşdırılması və tənzimlənməsi tələb edir. Belə ki, yalnız bir şey tezliklə biz biznes və layihənin idarə sahəsində ehtiyaclarını təmin etmək üçün bir redaktə daxili standartları olacaq fakt var, saymaq ayrıldı. Ki, baş qədər Lakin, PM peşəkarların iş effektiv nəticə üçün layihənin idarə edilməsi sahəsində müxtəlif standartlara birləşdirmək lazımdır.

Beynəlxalq Mühasibat Standartları (IAS)

Beynəlxalq Mühasibat Uçotu Standartları (BMS) nədir?

Beynəlxalq Mühasibat Standartları (IAS), Londonda yerləşən müstəqil bir beynəlxalq standart qurma orqanı olan Beynəlxalq Mühasibat Standartları Şurası (IASB) tərəfindən verilmiş köhnə mühasibat standartlarıdır. BMS 2001-ci ildə Beynəlxalq Maliyyə Hesabatı Standartları (BMHS) ilə əvəz edilmişdir.

Beynəlxalq mühasibat uçotu balanslaşdırarkən beynəlxalq mühasibat standartlarını nəzərə alan mühasibat uçotunun alt hissəsidir.

Açar paketlər

• Beynəlxalq Mühasibat Standartları 2001-ci ildə Beynəlxalq Maliyyə Hesabatı Standartları (BMHS) ilə əvəz edilmişdir
• Hal-hazırda ABŞ, Yaponiya və Çin, IFRS mandatı olmayan yeganə əsas kapital bazarlarıdır
• ABŞ mühasibat standartları qurumu, 2002-ci ildən bəri Amerika mühasibat prinsiplərini (GAAP) və BMHS-i təkmilləşdirmək və birləşdirmək üçün Maliyyə Mühasibat Standartları Şurası ilə əməkdaşlıq edir.

Beynəlxalq Mühasibat Standartlarını (IAS) başa düşmək

Beynəlxalq Mühasibat Standartları (IAS), 1973-cü ildə yaradılan Beynəlxalq Mühasibat Standartları Komitəsi (IASC) tərəfindən çıxarılan ilk beynəlxalq mühasibat standartları idi. O zamanki hədəf, bu gün də olduğu kimi, dünyadakı müəssisələri müqayisə etməyi asanlaşdırmaq, maliyyə hesabatlarına şəffaflığı və inamı artırmaq, qlobal ticarət və investisiya qoyuluşlarını inkişaf etdirmək.

Qlobal miqyasda müqayisə olunan mühasibat standartları dünyanın maliyyə bazarlarında şəffaflığı, hesabatlılığı və səmərəliliyi təşviq edir. Bu, investorlara və digər bazar iştirakçılarına investisiya imkanları və riskləri barədə məlumatlı iqtisadi qərarlar qəbul etməyə imkan verir və kapital qoyuluşunu yaxşılaşdırır. Universal standartlar, xüsusən də bir çox ölkədə beynəlxalq əməliyyatları olan şirkətləri və törəmə şirkətləri üçün hesabat və tənzimləmə xərclərini əhəmiyyətli dərəcədə azaldır.

Yeni qlobal mühasibat standartlarına doğru hərəkət

IASC-nin IASB ilə əvəzlənməsindən bəri vahid yüksək keyfiyyətli qlobal mühasibat standartlarının hazırlanması istiqamətində ciddi irəliləyiş olmuşdur. IFRS Avropa İttifaqı tərəfindən qəbul edilmiş, ABŞ, Yaponiya (könüllü qəbul edilməsinə icazə verildiyi yerlərdə) və Çin (IFRS-ə uyğun işlədiyini söyləyən) bir IFRS mandatı olmayan yeganə əsas kapital bazarları olaraq qalmışdır. 2018-ci il tarixindən etibarən, 144 yurisdiksiya, bütün və ya ən çox açıq şirkətlər üçün UFRS-in istifadəsini tələb edirdi və daha 12 yurisdiksiya onun istifadəsinə icazə verir.

Qlobal miqyasda müqayisə olunan mühasibat standartları dünyanın maliyyə bazarlarında şəffaflığı, hesabatlılığı və səmərəliliyi təşviq edir.

Amerika Birləşmiş Ştatları beynəlxalq mühasibat standartlarının tətbiq edilməsini araşdırır. 2002-ci ildən bəri, Amerikanın mühasibat standartları qurumu olan Maliyyə Mühasibat Standartları Şurası (FASB) və IASB, ABŞ-ın ümumi qəbul edilmiş mühasibat prinsiplərini (GAAP) və UFRS-i yaxşılaşdırmaq və birləşdirmək üçün bir layihə üzərində işləyirlər. Bununla birlikdə, FASB və IASB birlikdə normalar qəbul etdikləri halda, Dodd-Frank Wall Street Reformu və İstehlakçı Qoruma Qanununun tətbiq olunmasının mürəkkəbliyi səbəbindən yaxınlaşma prosesi gözləniləndən çox daha uzun sürür.

ABŞ-ın qiymətli kağızlar bazarlarını tənzimləyən Qiymətli Kağızlar və Birja Komissiyası (SEC) uzun müddətdir yüksək keyfiyyətli qlobal mühasibat standartlarını prinsipcə dəstəkləmişdir və davam etdirir. Bu vaxt ABŞ sərmayəçiləri və şirkətləri müntəzəm olaraq xaricə trilyonlarla dollar sərmayə qoyduqları üçün ABŞ GAAP və IFRS arasındakı oxşar və fərqli cəhətləri tamamilə başa düşmək çox vacibdir. Bir konseptual fərq: IFRS-in daha çox prinsipə əsaslanan mühasibat sistemi olduğu, GAAP-ın isə daha çox qaydalara əsaslandığı düşünülür.

Beynəlxalq Maliyyə Hesabatları Standartları üzrə kriptovalyutaların uçotu qaydası – Araşdırma

2019-cu ilin iyun ayında IFRIC (International Financial Reporting Interpretations Committee) tərəfindən dərc edilən izahlara baxmayaraq Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartları (MHBS) üzrə kriptovalyutaların uçotu əvvəlki kimi bir sıra suallara səbəb olur. Mühasibat uçotu baxımından kriptovalyutaların xüsusiyyətlərini, satışı və uçotu qaydasını, eləcə də maynerlərin fəaliyyətlərinin xüsusiyyətlərini və maynerlərdə kriptovalyutaların uçotu qaydasını nəzərdən keçirək.

İndiyə qədər bank, investisiya və maliyyə mütəxəssisləri kriptovalyutaların, xüsusilə də bitcoin-in ciddi bir investisiya obyekti olub-olmadığı barədə razılığa gələ bilmir. Hətta belə investisiyaların qanuniliyi də əvvəlki kimi suallar doğurur. Buna baxmayaraq, getdikcə daha çox insan və şirkətlər kriptoaktivləri investisiya, yeni biznes və ya mənfəət əldə etmək üçün üçün perspektivli bir fürsət kimi qəbul edirlər və buna görə də daha investorlar bu aktivlərə maraq göstərir. Belə bir sual yaranır:

Kriptovalyutaların saxlanması və yaradılmasını (mayninqi) uçotu necə aparılmalıdır?

Kriptovalyuta (cryptocurrency) – mübadilə vasitəsi qismində istifadə edilməsi nəzərdə tutulan rəqəmsal valyutanın kriptoqrafiyaya əsaslanan bir növüdür. Bu o deməkdir ki, siz kriptovalyuta ilə maliyyə əməliyyatları apara bilərsiniz (əgər sizin kontragentiniz onu qəbul edirsə) və eləcə də siz kriptovalyutaya investisiya da qoya bilərsiniz.

Kriptovalyutalar adətən aşağıda göstərilən ümumi xarakteristikalara malik olur:

• Onlar mərkəzsizləşdirilib – yəni hər hansı bir mərkəzi bank və ya analoji orqan tərəfindən buraxılmır;
• Onlar bölüşdürülmüş reyestrdə nəzərə alınır – bu o deməkdir ki, bu valyuta ilə bütün əməliyyatlar “blokçeyn” adlanan bir böyük reestrdə qeydiyyata alınır və hər bir istifadəçi həmin reyestrin şəxsi nüsxəsinə malik olur;
• Təhlükəsizliyin təmin edilməsi və dələduzluğun qarşısının alınması üçün kriptoqrafiyadan istifadə edilir ki, əməliyyatların düzgünlüyü yoxlansın, hər bir həqiqi əməliyyat təsdiqləyici rəqəmsal imza və xeşlə müşayət edilir.

Bütün bunlar nə deməkdir? Kriptovalyuta maliyyə aləti DEYİL. Bir çox insanlar belə bir iddiaya üstünlük verirlər ki, kriptovalyuta maliyyə alətidir, belə ki, onlar öz adında “valyuta” termininə malikdir və beləliklə onlar təxminən elə adi pullar kimi olmalıdırlar. Bu belə deyil.

MUBS (IAS) 32 «Maliyyə alətləri Təqdimat: valyutanı maliyyə aktivi kimi müəyyən edir (IAS 32 paraqraf: AG3), ona görə ki:

• O, özündə mübadilə vasitəsini əks etdirir; və
• O, bütün əməliyyatların maliyyə hesabatlarında tanınması və qiymətləndirilməsi əsasını təşkil edir; və
• Bankda olan pul depoziti maliyyə alətidir, ona görə ki, özündə əmanətçinin bankdan pulları alması üçün müqavilə ilə nəzərdə tutulan hüququnu əks etdirir və s.

Buna baxmayaraq kriptovalyutaya münasibətdə yalnız aşağıdakılar tətbiq edilə bilər:

• Onu konkret mallara və ya xidmətlərə mübadilə üçün istifadə etmək olar, lakin bu təcrübə hələ ki, geniş tətbiqini tapmayıb.
• O, malların və xidmətlərın qiymətləndirilməsi üçün pul vahidi qismində istifadə edilmir. Qiymətəmələgəlmə, bir qayda olaraq, “normal” ənənəvi valyutalarda həyata keçirilir, sonradan isə qiymətlər kriptovalyutada təkrar hesablanır.
• Kriptovalyutaya depozitlər və ya uzunmüddətli investisiyalar kriptovalyutanın yüksək dəyişkənliyi səbəbindən son dərəcə aşağı səviyyədədir.

Kriptovalyuta müqavilə deyil.

Maliyyə alətinin əsas müəyyənləşdirici əlaməti müqavilədir, hansı ki, onun əsasında bir şirkətin maliyyə aktivi və maliyyə öhdəlikləri və ya digər şirkətin pay aləti tanınır. Başqa sözlə desək, əgər siz kriptovalyutanı saxlayırsınızsa (yəni kriptovalyuta ilə müəyyən məbləğə maliksinizsə) siz pul vəsaitlərinin və ya digər maliyyə aktivinin əldə edilməsinin müqavilədə nəzərdə tutulan hüququna malik olmursunuz, çünki sizin müqaviləniz yoxdur və müqavilə üzrə kontragentiniz yoxdur. Belə olan halda kriptovalyutaları necə təsnif etmək və uçota almaq lazımdır? MHBS üzrə kriptovalyutaları necə nəzərə almalıdır? Kriptovalyutaların uçotunda maraqlı ola biləcək 2 kateqoriyadan olan şirkətləri nəzərdən keçirək:

1. Kriptovalyuta sahibləri (holders): kriptovalyutanı əmanət məqsədilə əldə edənlər və ya sonradan onları satmaqla gəlir əldə etmək istəyənlər.
2. Kriptovalyuta maynerləri (miners): mayninq (ing. “mining”) – kriptovalyuta şəbəkəsinə xidmət və yeni kriptovalyuta hesablama vahidlərinin yaradılmasıməqsədi ilə kompüter avadanlığına (kompüterlər, videokartlar və s.), elektrik və digər resurslara investisiya qoyanlardır.

Kriptovalyutaların sahiblərinin (holders) uçotu.

2019-cu ilə qədər kriptovalyutaların saxlanmasının mühasibat uçotu ilə əlaqəli sözün hərfi mənasında heç bir rəsmi qaydalar və ya təlimatlar mövcud deyildi. Buna baxmayaraq MHBS üzrə şərhlər Komitəsi(IFRIC)2019-cu ilin iyun ayında görüş keçirərək bu məsələni müzakirə etdi və öz qərarını verdi. Bu qərara əsasən kriptovalyuta MHBS (IAS) 38 “Qeyri-maddi aktivlər” standartına müvafiq olaraq qeyri-maddi aktiv anlayışına uyğundur.

Kriptovalyuta böyük ehtimalla aktivdir, ona görə ki, MHBS-nın Konseptual əsaslarına görə aktivin tərifini təmin edir. Aktiv – bu keçmiş hadisələr nəticəsində təşkilatın nəzarət etdiyi mövcud iqtisadi resursdur ki, təşkilat, gözlənildiyi kimi, gələcəkdə ondan iqtisadi səmərələr əldə edəcəkdir. MHBS (IAS) 38-ə müvafiq olaraq qeyri-maddi aktiv fiziki formaya malik olmayan, qeyri-monetar aktivdir.Kriptovalyuta da fiziki formaya malik deyil və yuxarıda da qeyd edildiyi kimi qeyri-monetar aktivdir.

Aktivin müəyyən edilə bilən olması MUBS (IAS) 38-də (paraqraf 11-12) müəyyən edilib və aşağıdakı iki meyardan istənilən birinə uyğunluğunu bildirir:

1. Aktivin ayrıla bilən olması – yəni siz aktivi satmaq, ötürmək, icarəyə vermək və s. üçün onu müəssisədən ayıra bilərsiniz; və ya
2. Aktivmüqavilə və digər hüquqlardan yaranır.

İkinci meyar burada tətbiq edilən deyil, belə ki, nə müqavilə mövcuddur, nə də hər hansı bir hüquq. Kriptovalyutanı satmaq mümkün olduğundan o, ayrılandır və beləliklə müəyyən edilə biləndir və qeyri-maddi aktivin tərifinə uyğun gəlir.

1. Kriptovalyuta satış üçün nəzərdə tutulub. Əgər siz adi fəaliyyətinizin gedişində kriptovalyutanı satmaq üçün saxlayırsınızsa, sizə münasibətdə MUBS (IAS) 2 “Ehtiyatlar” tətbiq olunması mümkündür. Beləliklə, əgər siz kriptovalyutanın broker-dileri qismində fəaliyyət göstərirsəniz, ona siz məhz əmtəə brokerləri və dilerlərinə aid olan MUBS (IAS) 2 standartının 3(b) paraqrafını tətbiq etməlisiniz. Əmtəə brokerləri və dilerləri özlərinin ehtiyatlarını (kriptovalyutaları) satış məsrəfləri çıxılmaqla ədalətli dəyər əsasındaqiymətləndirirlər.

2. Kriptovalyuta satış üçün nəzərdə tutulmayıb. Əgər siz kriptovalyutaları onların uzun müddət ərzində dəyərinin qorunub saxlanması və ya digər məqsədlər üçün əldə etmisinizsə, sizə münasibətdə MUBS (IAS) 38 “Qeyri-maddi aktivlər” standartının tətbiq edilməsi zəruridir.

IFRIC kriptovalyutaların uçotu üçün MUBS (IAS) 38 standartının necə tətbiq edilməsi barədə hər hansı bir tövsiyyə və qərar verməyib. Hazırkı vəziyyətdə əsas məsələ MUBS (IAS) 38 müvafiq olaraq qiymətləndirmə modelinin seçilməsi və tətbiq edilməsidir.

İlkin dəyər modeli – bu halda sizə öz kriptovalyutanızı yığılmış amortizasiya və yığılmış qiymətdən düşmə zərərləri çıxıldıqdan sonra özünün ilkin dəyəri ilə uçota almaq lazım gələcək. Bu mümkündür – xüsusən də nəzərə alsaq ki, sizdə, böyük ehtimalla amortizasiya olmayacaq, ona görə ki, kriptovalyutalar bötüvlükdə qeyri-müəyyən faydalı istifadə müddətinə malikdirlər. Lakin kriptovalyutanın ədalətli dəyərinin aşağı düşməsi zamanı qiymətdən düşməni nəzərə almağa borclusunuz. Burada digər bir problem ortaya çıxır: əgər kriptovalyutanın ədalətli dəyəri ilkin dəyərini keçərsə, siz ilkin dəyər modelindən istifadə etdiyiniz halda həmin artımı tanıya bilməyəcəksiniz. Bütövlükdə, əgər siz kriptovalyutanı kapitalın qiymətinin artması məqsədləri üçün saxlayırsınızsa, bu heç də uyğun gələn qiymətləndirmə metodu deyil.

Yenidənqiymətləndirmə modeli – əgər fəal bazar mövcud olarsa, tətbiq edilməsi mümkündür. Bazarda mövcud olan kotirovkalar sayəsində siz mütəmadi olaraq kriptovalyutanızı onların ədalətli dəyərinə qədər yenidənqiymətləndirə və digər məcmu gəlirin tərkibində qiymət artımını tanıya və ya mənfəət və ya zərər haqqında hesabatın tərkibində qiymətin azalmasını tanıya bilərsiniz. Bu dəyərin dəyişməsinin heç də tam simmetrik təqdimi deyil, lakin əgər siz kriptovalyutanı kapitalın artımı üçün saxlayırsınızsa, bu metod çox güman ki, ilkin dəyər modelindən daha uyğun olacaqdır.

Kriptovalyuta maynerləri üzrə uçot.

Kriptovalyutanı saxlayanlar IFRIC tərəfindən bəzi izahatlar almış olsalar da, maynerlər üçünkriptovalyutaların uçotu üzrə sözün hərfi mənasında heç bir göstərişlər yoxdur. Həqiqət ondadır ki, əgər siz kriptovalyuta saxlayansınızsa, sizin kriptovalyutanın işinin bütün sistemini başa düşməyiniz tələb edilmir, lakin əgər siz mayninqlə məşğul olursunuzsa, bu zəruri olacaqdır. Bu onunla əlaqədardır ki, əgər siz mahiyyətinə görə nə ilə məşğul olduğunuzu araşdırıb başa düşən kimi siz bunu uçotda necə əks etdirmək lazım gəldiyini də başa düşə biləcəksiniz. Bəzi insanlar düşünə bilər ki, kriptovalyuta mayninqi hərfi mənada kriptovalyuta “əldə olunmasını” bildirdiyinə görə, bu fəaliyyətə MHBS (IFRS) 6 “Təbii ehtiyatların kəşfiyyatı və qiymətləndirilməsi” standartını tətbiq etmək olar.

Beləliklə, kriptovalyuta maynerləri nə edirlər?

Bu sual bizi kriptovalyutaların yuxarıda təsvir edilmiş əsas xarakteristikalarına geri qaytarır. Onlardan biri bundan ibarətdir ki, təhlükəsizliyin təmin edilməsi və dələduzluğun qarşısının alınması üçün kriptoqrafiyadan istifadə edilir. Hansı şəkildə?

Əgər qısa desək, hər bir əməliyyat bir növ elektron imzanın əlavə edilməsi yolu ilə tamamlanmış olmalıdır. Kimsə kriptovalyuta ilə əməliyyat yerinə yetirirsə (məsələn, xidmətlərin dəyərini bitcoin ilə ödəyir) bu əməliyyat sistemin iştirakçılarına şəbəkə vasitəsilə nəql edilir. Mayner aşağıdakılara görə məsuliyyət daşıyır:

1. Əməliyyatın təsdiqlənməsi və ya işlərin yerinə yetirilməsinin sübutu(proof of work) – yəni, rəqəmsal imzanın və yeni əməliyyat blokunun yaradılması. Sadə dillə desək, mayner iştirakçıların nəql etdikləri əməliyyatları toplayır, onlardan əməliyyat bloku formalaşdırır, sonra isə həmin bloku təsdiqləmək üçün kriptoqrafik xeş-funksiyanı hesablayır.

2. Təsdiqlənmiş əməliyyatın (əməliyyatlar blokunun) reyestrə əlavə edilməsi yolu ilə paylanmış reyestrin yenilənməsi. Blokçeyn – əməliyyatların bloklarının mərkəzsizləşdirilmiş reyestridir və hər bir iştirakçı həmin reyestrin öz şəxsi surətinə malikdir. Beləliklə, nəhəng mərkəzsizləşdirilmiş reyestr blokçeyn (yəni, bloklardan ibarət zəncir) adlanır, belə ki, bütün əməliyyatlar bloklara bölünmüşdür. Hər bir blok ayrı-ayrı əməliyyatların sırasından formalaşdırılır.

Özlərinin işinə görə maynerlər iki növ mükafatlar alırlar:

1. Blokun yaradılmasına görə mükafatlandırılma və ya emissiya mükafatlandırılması (block reward) – blokun yaradılması zamanı kriptovalyuta vahidlərinin emissiyası
2. Komissiya haqqları (transaction fees) – konkret əməliyyatın təsdiqlənməsinə görə qazanılan komissiya haqqı.

Bir blokda çoxlu sayda əməliyyatlar ola bilər və mayner blok yaradanda və onu xeşləyəndə o, cari anda hər iki növdən olan mükafatlandırmanı əldə edir. Bundan əlavə, maynerlər “mayninq” əməliyyatları yerinə yetirəndə onlar güclü çoxprosessorlu kompüterlər, qrafik videokartlar, böyük elektrik enerjisi sərfiyyatı və s. ibarət olan nəhəng hesablama resurslarından istifadə edirlər. Bununla əlaqədar olaraq suallar yaranır:

• Kriptovalyutaların mayninqi zamanı çəkilən bütün bu xərcləri necə nəzərə almalı?
• Mayninq zamanı qazanılan mükafatlandırmanı necə nəzərə almalı?

Bu sualları araşdıraq.

Maynerlərdə blokun yaradılmasına görə mükafatlandırmanın uçotu.

Hər dəfə mayner xeşi hesablayarkən əməliyyatı təsdiqləyəndə və reyestrə yeni blok əlavə edəndə o, kiçik həcmdə kriptovalyuta əldə edir. Bu məbləğ haradan daxil olur və onu kim ödəyir? Heç bir yerdən.

Onu heç kim ödəmir – bu müəyyən bir şəkildə mükafatlandırma təqdim etmək üçün proqramlaşdırılmış olan sistemin vəzifəsidir. Yəni, maynerin mükafatlandırılmasının birinci növü (blokun yaradılmasına görə mükafatlandırma və ya emissiya mükafatlandırılması) tam olaraq sistemin alqoritmi ilə müəyyən edilir. Lakin biz mükafatlandırmanın uçotuna geri qayıdaq. Beləliklə, mühasibat uçotunda blokun yaradılmasına görə mükafatlandırmanı (emissiya mükafatlandırılmasını) necə əks etdirməli?

Maynerlərin fəaliyyətini necə təsnif etmək olar?

Faktiki olaraq maynerlər iştirakçıların şəbəkəsində müəyyən xidmətlər göstərirlər. Emissiya mükafatlandırılması müəyyən əməliyyatlarla yeni blokun yaradılması və blokçeynin yenilənməsi üçün zəruri olan kompüter hesablamalarına görə əldə olunan gəlirdir. Bu o deməkdir ki, həmin mükafatlandırmanın uçotu üçün biz MHBS (IFRS) 15 “Alıcılarla müqavilələr üzrə gəlirlər” standartını tətbiq etməliyik, lakin burada bir problem var:

Alıcılar yoxdur. Və müqavilələr də yoxdur.

Mayner şərti gəliri proqramlaşdırılmış alqoritmin köməkliyi ilə əldə edir. Kimsə iddia edir ki, göstərilən halda bütün iştirakçılar şəbəkəsi alıcılardır, lakin buna baxmayaraq şəbəkədə hüquqi cəhətdən qorunan hüquqlar və öhdəliklər yoxdur (bax. MHBS (IFRS) 15 paraqraf:10). Beləliklə, biz MHBS (LFRS) 15 standartını tətbiq edə bilmərik. Lakin mayner bloka görə mükafatlandırma alarkən bu şübhəsiz ki, mədaxillər formasında aktivlərin və ya iqtisadi səmərənin artmasını əks etdirir, bu da Konseptual əsaslarda gəlirin anlayışına müvafiqdir.

Nəticə:

Mükafatlandırmanı onun ədalətli dəyəri ilə gəlirə aid edin.

Mühasibat qeydi:

Debet Qeyri-maddi aktivlər – Kriptovalyutalar;

Kredit Gəlir

(Əgər mayner kriptovalyutaları satış üçün saxlayırsa, Ehtiyatları debetləmək lazımdır).

Maynerlərdə komissiya haqları yığımının uçotu.

Mayner komissiya haqları yığımını əməliyyatın təsdiqlənməsinə və onun əməliyyatların ayrıca blokuna daxil edilməsinə görə qazanır. Beləliklə, bu mükafatlandırma bütövlükdə blokun təsdiqlənməsinə görə sistemin alqoritmi tərəfindən verilmir – o, konkret əməliyyata görə təqdim edilir. Deməli, emissiya mükafatlandırılması havadan yarandığından və onu heç kim ödəmədiyi halda (belə ki, o, kriptovalyutanın əsasından duran alqoritmin köməkliyi ilə yaradılır), komissiya haqqları şəbəkənin konkret iştirakçısı tərəfindən ödənilir.

Misal, Arif Azərə 5 BTC (bitkoin) ödəyir və həm də həmin əqdə görə bu əməliyyatı bloka əlavə edən, xeş hesablayan və bloku təsdiqləyib onu blokçeynə daxil edən maynerə 0.005 BTC komissiya haqqı göndərir.

Mühasibat nöqteyi-nəzərdən bizim burada alıcımız var – bu əqdin təşəbbüskarıdır (Arif).

Burada həmçinin müqavilə ehtimal edilir (adi işgüzar təcrübədən irəli gələrək – bax IFRS 15 paraqraf:10), ona görə ki, bütün iştirakçılar üçün aydındır ki, Arif komissiya haqqını ödəməli olacaqdır.

Nəticə: Biz bu halda MHBS (IFRS) 15 standartını tətbiq edə və öhdəliyin yerinə yetirilməsi anına, yəni maynerin əməliyyatı təsdiq etməsi və komissiya haqqına hüquq əldə etməsi anına komissiya haqqını gəlir kimi tanıya bilərik.

Maynerlərin çəkdikləri xərclərin uçotu.

Mütəxəssislər hesab edirlər ki, kriptovalyuta qeyri-maddi aktiv olduğuna görə maynerlər qeyri-maddi aktivlərin hazırlanması üçün xərclər çəkirlər. Beləliklə maynerlər mayninq zamanı çəkilən bütün xərcləri kapitallaşdırmalıdırlar (məsələn kompüter avadanlığını, elektrik enerjisinin qiymətini və s.) və onlar emissiya mükafatlandırılmasını aldıqda, onlar həmin qeyri-maddi aktivin (yəni blokun) hazırlanmasını tamamlayırlar və yeni qeyri-maddi aktivin hazırlanmasına başlayırlar (yəni yeni emissiya mükafatlandırılması qarşılığında). Bu mübahisəli nəzər nöqtəsidir. Səbəbi ondadır ki, əgər siz qeyri-maddi aktivin müəssisədaxili hazırlanmasını kapitallaşdırmaq istəyirsinizsə, siz 6 meyarı təmin etməyə borclusunuz. Onlardan (6-cısı) biri ondan ibarətdir ki, siz qeyri-maddi aktivin hazırlanması üçün xərcləri etibarlı şəkildə qiymətləndirə bilirsiniz.Lakin göstərilən halda siz bunu edə bilmirsiniz. Niyə? Əslində bir çox maynerlər yarışmanı qazanmağa can ataraq, yəni bütün hamını qabaqlamaq və mükafatı əldə etmək üçün eyni hesablamalarla məşğul olurlar.

Təcrübədə əməliyyatı təsdiqləmək və onu öz blokuna daxil etmək bacarığı – bu lotereyada udmaq kimi bir işdir, bu da hər hansı bir aktivin sistematik hazırlanmasına uyğun gəlmir. Bundan əlavə, əvvəlki bütün uğursuz cəhdlərdən sonra blokun uğurlu yaradılması zamanı çəkilən xərcləri ayırmaq kifayət qədər çətindir. Və daha mühüm olanı – əslində maynerin fəaliyyətinin xarakteri nədir? Maynerlər əməliyyatları təsdiqləyir və blokçeyni (paylanma reyestrini) yeniləyirlər və beləliklə də onlar daha aktiv hazırlamır, şəbəkə iştirakçılarına xidmətlər göstərirlər. Maynerlər “mayninq” zamanı çəkilən xərcləri yarandığı anda mənfəət və ya zərərin tərkibində tanımalıdırlar.

Müəllif: Rauf Rzayev / APFM-in İdarə Heyətinin üzvü, Beynəlxalq Sertifikasiya Mərkəzinin rəhbəri